Drie sterrenkundigen uit Nederland hebben voor het eerst een belangrijk onderdeel van de gaskringloop rond een superzwaar zwart gat aangetoond.  Ze laten zien hoe gas bij een superzwaar zwart gat eerst verwarmd wordt, hoe het vervolgens naar de buitenwijken van het sterrenstelsel stroomt, afkoelt en dan weer terug in de richting van het zwarte gat beweegt.  Hoofdonderzoeker Tom Oosterloo, van ASTRON en de Rijksuniversiteit Groningen, vertelt meer over de ontdekking en legt uit hoe deze kennis ook iets belangrijkst zegt over de vorming van sterrenstelsels.   Lees hier meer over het onderzoek: Nederlandse sterrenkundigen bewijzen laatste stukje gaskringloop zwart gatSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Baby’s blijken vlak na hun geboorte al de beat in muziek te kunnen waarnemen. Dat bevestigen onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam. Het onderzoek is een vervolg op eerder werk van 14 jaar geleden. We bespreken met onderzoeker Henkjan Honing, hoogleraar Muziekcognitie aan de UvA, hoe ze het hebben aangepakt en waar hij in de toekomst nog naar wil kijken.  Lees hier meer over het onderzoek: Pasgeboren baby heeft natuurlijk talent voor beat in muziekSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Het nut van sterrenbeelden is sowieso nooit aangetoond. Maar als je eraan doet wil je natuurlijk wel het juiste sterrenbeeld hebben. Helaas hebben zich grote verschuivingen voltrokken sinds de Babyloniërs er zo'n 3000 jaar geleden mee begonnen. Je hoort in deze aflevering sterrenkundige Annelotte Derkink, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. Iedere woensdag komt de Universiteit van Nederland langs. Met vandaag: Loes van Langen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het begint allemaal bij een cel, die zich deelt en dat blijft doen tot een complex organisme is ontstaan. Maar op een bepaald moment stopt die groei. Bij ons mensen gebeurt dat gedurende de pubertijd. Maar waarom dit eigenlijk dan gebeurt is nog behoorlijk onduidelijk.   Nou is het ook zo dat de pubertijd aan het verschuiven is. Die begint steeds eerder. Ook daarom is het onderzoeken van dat groeimechanisme belangrijk. Om dit beter te begrijpen hebben onderzoekers het mechanisme nu bestudeerd in fruitvliegjes. Ook die diertjes gaan door een pubertijd-achtige metamorfose.  In andere dieren, bijvoorbeeld in een bepaald type roofwants, ook een insect, detecteert een oprek-receptor het moment waarop een bepaald lichaamsgrootte is bereikt en het moment is aangekomen om te stoppen met groeien.   Maar bij fruitvliegjes zou dit weleens anders kunnen werken, dachten de wetenschappers. Ze onderzochten een hormoon dat veel voorkomt in insecten. De klier die dit hormoon

Niet te veel fronzen, is vaak het advies. Want: daar krijg je rimpels van en het ziet er niet zo gezellig uit. Maar laat die frons nou in sommige gevallen één van de belangrijkste hulpmiddelen van taal zijn. Onderzoeker Naomi Nota - zij promoveert begin december aan de Radboud Universiteit op dit onderwerp - bekeek duizenden uren aan beeldmateriaal om erachter te komen hoe we ons gezicht inzetten als we met elkaar praten. De frons bleek daar - met name bij een specifiek soort vragen - een glansrol bij te spelen. Ook in de experimenten die volgden zag ze het terug: onze wenkbrauwen zijn echt onmisbaar.  Hier vind je meer over de promotie op 6 december: De rol van gezichtsbewegingen in hoe we taal gebruiken en begrijpen De paper naar aanleiding van het onderzoek <a href="https://eu01.z.antigena.com/l/CGWO7qBQnyPiHfuxeqM_BRx~m-ALHRwPgF2U8zsGzLN6Yze

Na 30 jaar vastgezeten te hebben is de grootste ijsberg ter wereld weer in beweging gekomen. En met groot bedoelen we ook echt groot. Met 4000 vierkante kilometer kun je de ijsberg - die ooit vastzat aan een nog veel grotere ijsberg - vergelijken met één van de grotere provincies van Nederland. En hij is dikker (400 meter) dan de Zendmast Lopik lang is (372 meter).  We bespreken de beweging van de ijsberg - die niet de grootste ooit, maar wel de grootste van dit moment is - en de processen erachter met onderzoeker Michiel van den Broeke van de Universiteit Utrecht. Lees onder andere hier meer: A23a: World's biggest iceberg on the move after 30 yearsSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Op 27 mei 2021 botste een extreem energierijk kosmisch deeltje op de aarde. Het ging zelfs om zoveel energie dat het bijna het energierecord uit 1991 verbrak. Waar het deeltje vandaan kwam is nog onduidelijk.  Nou is het niet ongebruikelijk dat dit soort botsingen plaatsvinden. Onze planeet botst heel vaak met energieke deeltjes uit de ruimte die de verzamelnaam ‘kosmische straling’ dragen. Hoeveel energie de deeltjes hebben kan verschillen en dat zegt ook iets over hun oorsprong.  Deeltjes met een lage hoeveelheid energie zijn afkomstig van de zon, de meer energierijke deeltjes komen van supernova-explosies binnen ons eigen Melkwegstelsel, maar de nog energierijkere komen van andere sterrenstelsels.  Het extreem energieke deeltje uit 2021, dat de naam Amaterasu kreeg, werd door Japanse onderzoekers gedetecteerd met de Telescope Array in Utah. Die bestaat onder andere uit ruim vijfhonderd deeltjesdetectoren.   Het deeltje had een energie van maar lief

Al 200 jaar lukt het wetenschappers niet om het veelvoorkomend mineraal dolomiet - bekend van de bergketen - natuurgetrouw na te maken in het lab. Nu is het een team van onderzoekers toch gelukt.  Wanneer de meeste mineralen vormen, positioneren de atomen zich normaal gesproken geordend aan het randje van waar het kristal groeit. Maar, het groeirandje van dolomiet is veel chaotischer. Er vormen zich ook rijen van calcium en magnesium die elkaar afwisselen. Die laagjes binden nogal willekeurig aan de groeirand van het dolomietkristal. Op sommige plekken houdt dit de groei van het mineraal daarmee tegen.   Dat zorgt ervoor dat dolomiet tergend langzaam vormt. Eén goeie laag dolomiet maken zou in het lab 10 miljoen jaar duren. Niet echt een lucratieve business. Maar, zo blijkt nu, dit remmende mechanisme is heel simpel op te lossen. Met water.  In de natuur gebeurt het regelmatig dat het vormende kristal door regen of de getijden wordt afgespoeld. Dat zorgt ervo

Niet drinken tijdens je zwangerschap, is sinds de jaren 80 het advies aan vrouwen. Inmiddels wordt die waarschuwing onderbouwd door stapels wetenschappelijke artikelen. Maar, zeggen onderzoekers nu: vergeten we de vaders niet?  Drinken tijdens de zwangerschap kan zorgen voor foetaal-alcoholsyndroom bij het kind. Dat heeft zowel fysieke als mentale nadelige gevolgen. In de VS draagt 1 op de 20 kinderen deze gevolgen met zich mee. Wat soms zorgt voor een leven vol uitdagingen. Dat kost de maatschappij ook geld. In de VS: zo'n 10 miljard dollar per jaar.   Ik ken zelf best wat weldenkende vrouwen die tijdens hun zwangerschap toch een beetje hebben gedronken, want ‘een half glaasje op zijn tijd, dat kan echt geen kwaad'. Toch laat onderzoek inmiddels zien dat er geen veilige hoeveelheid is. Ook bij een kleine inname van alcohol kan dat negatieve gevolgen hebben.   Tot nu hoefden mannen hier niet zoveel rekening mee te houden. Niet drinken uit solidariteit gebeurd

We moeten het even hebben over het enorme geslachtsdeel van de laatvlieger vleermuis. Dankzij vele uren aan opnames die een Nederlander in een kerk van de dieren heeft gemaakt, hebben wetenschappers ontdekt dat het mannetje van deze soort zijn grote penis op een nogal bijzondere manier gebruikt.  Bij de meeste dieren wordt het mannelijke geslachtdeel gebruikt om bij het vrouwtje binnen te komen, maar niet in het geval van de laatvlieger.   Het was onderzoekers al opgevallen dat het dier een grote penis heeft. Een kwart van de totale lichaamslengte van de vleermuis maar liefst. Dat maakt hem ook zeven keer zo lang als de vagina van het vrouwtje. Neem daarbij het brede uiteinde in de vorm van een hart in gedachten en je weet: dat gaat nooit passen.   Vleermuis enthousiasteling Jan Jeucken legde op een kerkzolder vast waar het geslachtsdeel dan wel voor wordt gebruikt. Tot de verbazing van veel biologen gebruikt deze vleermuis de penis als een soort arm waarmee

Neurobiologen hebben het ‘draadloze’ netwerk van de hersenen in kaart gebracht. Nog niet bij de mens, maar wel bij een wormpje. En dat geeft ons al hele belangrijke kennis. Hersencellen communiceren namelijk niet alleen door via synapsen signalen af te vuren naar elkaar. Ze informeren elkaar ook via chemische stofjes. Over de precieze werking en functie van dit alternatieve hersennetwerk is nog weinig bekend, maar daar komt langzaam verandering in. We spreken erover met één van de betrokken onderzoekers: Isabel Beets van de KU Leuven. Meer lezen over het onderzoek kan hier: Neurobiologen brengen ‘draadloos’ hersennetwerk in kaart Of op de site van Nature: Wi-Fi for neurons: first map of wireless nerve signals unveiled in wormsSee omnystudio.com

Misschien is het mogelijk om het gedrag aan te passen van mensen die in een opwelling gewelddadig werden. De oplossing zou kunnen zitten in hele kleine stroompjes die worden gegeven aan het brein. Gevangenen doen nu vrijwillig mee aan een onderzoek. Die stroompjes verstoren het hartritme een beetje. En juist die onregelmatige hartslag is goed voor een meer inhouden reactie. Je hoort in deze aflevering forensisch psycholoog Josanne van Dongen, Erasmus Universiteit. Iedere woensdag komt de Universiteit van Nederland langs. Met vandaag: Tuur Verdonck.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Een serieuze zwemmer wil natuurlijk met zo min mogelijk weerstand door het water glijden. Gladgeschoren benen kunnen daar dan iets bij helpen. Maar garnaalachtigen moeten er niet aan denken om haarloos door het leven te gaan.   Want, zo blijkt uit nieuw onderzoek: hun harige ledematen helpen ze juist beter vooruit te komen. Onderzoekers van Brown University bestuderen al langer de zwembewegingen van garnalen. Ze hebben zelfs een heus garnaal-zwem-robotje gebouwd, die ze uur na uur met verschillende aanpassingen laten bewegen, zodat ze de vloeistofstromen langs de verschillende lichaamsdelen kunnen meten. Allemaal om inspiratie op te doen voor het ontwikkelen van robots die zich op een handige manier zelf kunnen voortbewegen door water, of zelfs op andere planeten. Garnaalachtigen zijn dan een logisch voorbeeld. Want de kleine beestjes watertrappelen elke dag zo'n duizend meter omhoog en weer omlaag. In één van de laatste experimenten hebben ze

Het is weer tijd voor het Gala van de Wetenschap en Loes Segerink van de Universiteit van Twente is vanavond één van de wetenschappers op het podium. Ze is expert op het gebied van minilabjes op chips. In zo'n lab-on-a-chip kun je van alles meten: hoe zaadcellen of plantencellen zich gedragen, hoe cellen reageren op medische behandelingen, maar ook of in iemands urine biomarkers zitten van kanker. Dat is één van de richtingen die Segerink op wil: een urinetest ontwikkelen waarmee het uitstrijkje vervangen kan worden.  Lees hier meer over het Gala van de WetenschapSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Het is een onderwerp waar je waarschijnlijk niet al te veel over hebt gehoord. Niet omdat het niet vaak voorkomt, maar omdat we het er liever niet over hebben: verzakkingen van de blaas, de baarmoeder of de darm, meestal als gevolg van een bevalling.   Het is iets waar ongeveer één op de vier vrouwen mee te maken kan krijgen. In Nederland ondergaan ongeveer 13.000 vrouwen per jaar een operatie om een ernstige verzakking te verhelpen.   Soms wordt daarbij eigen weefsel gebruikt, in andere gevallen wordt een permanent implantaat geplaatst. Maar beide opties kunnen op de lange termijn nadelen hebben, zegt Zeliha Gular van het Amsterdam UMC.  Zij ontwikkelde daarom een volledig afbreekbaar implantaat, waar lichaamseigen cellen makkelijk doorheen kunnen groeien en dat ook nog eens vrouwelijke hormonen kan bevatten. Het implantaat zit nog in de testfase, maar de eerste resultaten zien er goed uit. Ondertussen is het ontwerp alvast genomineerd voor een <a hr

Deze week worden de winnaars van de Amsterdam Science Innovation Award bekend gemaakt. Eén van de kanshebbers is Pepijn van Rutten van de VU, hij ontwikkelde een ademtest voor de detectie van lachgas. Onder andere na een ongeluk is het voor de politie heel belangrijk om net als bij alcohol snel te kunnen aantonen of een bestuurder lachgas heeft gebruikt. Met de Respira-sensor moet dat straks mogelijk zijn.  Lees hier meer over de Amsterdam Science Innovation AwardSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Deze week worden de winnaars van de Amsterdam Science Innovation Award bekend gemaakt. Eén van de kanshebbers is Lukas Helmbrecht, van de UvA en AMOLF. Hij heeft iets ontwikkeld waarmee loodvervuiling heel makkelijk en goedkoop gedetecteerd kan worden. We bespreken hoe groot het probleem met loodvervuiling is en welke oplossing hij onder de naam Lumetallix heeft ontwikkeld.  Lees hier meer over de Amsterdam Science Innovation AwardSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Je hebt de palm, je hebt de varen en je hebt palmvarens. Deze planten, die overigens geen familie zijn van de palm en de varen, groeiden en bloeiden al toen ze nog als snack dienden voor grazende dino's. De meeste zijn, net als de dieren die ze ooit aten, zo'n 66 miljoen jaar geleden uitgestorven.  Maar terwijl er geen dino's meer over de aarde rondlopen, lukte het sommige palmvarens wel om tot op de dag van vandaag te overleven. Hoe dan?  Dat lukte ze door samen te werken met bacteriën in hun wortels, hebben onderzoekers nu ontdekt. Net als andere moderne planten verhandelen palmvarens suikers aan deze bacteriën in ruil voor stikstof uit de atmosfeer.   Kijk je vervolgens naar het weefsel van de plant, dan kun je de historie van al dat geruil terugzien. Wat ook iets zegt over wat er in de atmosfeer zat en dus hoe het klimaat was terwijl die planten opgroeiden. Vergelijk je dat weer met fossiele familieleden, dan kun je dus mogelijk iets zeggen over de atmosf

Een sensor in de vorm van een pil die je door kunt slikken en die er vanzelf weer uitkomt: daar hebben onderzoekers van onder andere MIT hard aan gewerkt. En met succes.  Er wordt al langer gebruikgemaakt van vergelijkbare toepassingen. Zo bestaan er cameraatjes ter grootte van een pil die iemand door kan slikken en waarmee de darm op een niet-invasieve manier kan worden onderzocht.   Dit nieuwe ontwerp is meer bedoeld om metingen uit te voeren. Specifieker meet het apparaatje subtiele trillingen in het lichaam die iets zeggen over ademhaling en hartslag. Van binnenin het verteringskanaal kan de sensorpil dus aangeven of iemand nog ademt of niet.  De pil is al in 10 mensen getest die meewerkten aan een onderzoek naar slaapapneu. Het lukte om hiermee accuraat de ademhaling en hartslag te monitoren tijdens het slapen. Aan het eind van het onderzoek werd het apparaatje ook weer veilig uitgepoept door de deelnemers.   Het idee is dat mensen toch al gewend

De één gooit meteen de benen uit het bed als de wekker afgaat, de ander - in die groep zit ik - drukt nog een paar keer de snooze-knop in en wikkelt zich nog even lekker in die warme deken. Maar is het één beter dan het ander?  Het uitstellen van het opstaan wordt vaak gezien als een slechte gewoonte, maar nieuw onderzoek suggereert dat die extra 5, 10 misschien 15 minuten slaap die je erbij sprokkelt met snoozen helemaal niet zo slecht voor je zijn.   In 2022 bleek al uit onderzoek dat snoozers zich niet slaperiger voelden gedurende de dag dan niet-snoozers. Uit het nieuwe onderzoek blijkt dat snoozers maar zo'n 6 minuten slaap verliezen door die opgebroken waaktijd in de ochtend. Ook lieten de resultaten weer zien dat dit geen effect had op hun slaperigheid in de ochtend of op hun stemming.   Chronische snoozers - mensen die twee keer of vaker per week het alarm uitstellen en die het dan ook lukt om weer in slaap te vallen na het indrukken van die knop - ha

Er zijn maar weinig mensen of dieren die blij worden van iets bitters. En dat is om een goede reden: de wrange smaak zou een teken kunnen zijn van giftige stofjes. Het dient daarmee dus als een handige waarschuwing: eet dit niet op.   Maar wanneer is dit trucje ontstaan in het dierenrijk? Waarschijnlijk veel eerder dan werd gedacht.   Meer dan 400 miljoen jaar geleden, toen kraakbeenvissen zich splitsten van de bottige gewervelden waar wij uiteindelijk uit voortkwamen moet het mechanisme er al zijn geweest. Dat baseren wetenschappers op een onderzoek naar haaien, roggen en zaagvissen.   Wij mensen en andere gewervelden hebben twee bitter-receptoren en zijn waarschijnlijk beter in staat bittere smaken te detecteren en uit elkaar te houden, maar veel van de dieren uit het onderzoek bleken er ook eentje te hebben die lijkt op die van ons.   Als wij ze hebben, en deze dieren die zolang geleden van ons afsplitsten ze hebben, dan zou dat kunnen betekenen da

Op een zeer ijle planeet genaamd de Candy Cotton Planet hebben wetenschappers met hulp van de James Webb Telescoop weersystemen van zand aangetoond. Op de planeet is het zo heet dat dat zand smelt en in de vorm van regen naar beneden valt.  We bespreken de bijzondere vondst met Michiel Min van SRON. Hij verwacht nog meer van dit soort bizarre ontdekkingen te doen met Webb. Zoals een planeet waarop het diamanten regent. Lees hier meer over het onderzoek: James Webb ziet zandwolken op “suikerspinplaneet” WASP-107bSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Je werkdag hoeft geen acht uur te duren. Als je werkgever je de flexibiliteit gunt om zelf je tijd in te delen, kan je dezelfde hoeveelheid werk in vier tot zes uur verrichten, blijkt uit onderzoek. Dan moet alleen wel de werkdruk hoog genoeg zijn. Een hoge werkdruk is dus niet per se een risico; het kan je ook helpen efficiënt te werken. Zonder flexibiliteit is het een ander verhaal, dan levert een hoge werkdruk juist een risico op een burn out op. Je hoort in deze aflevering arbeids- en organisatiepsycholoog Annet de Lange van de Open Universiteit. Iedere woensdag komt de Universiteit van Nederland langs. Met vandaag: Loes van Langen.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Groene zeeschildpadden staan op de lijst van bedreigde diersoorten. Stropers, bootverkeer, verlies van leefomgeving en vissersnetten: het draagt allemaal bij aan de problemen. Klimaatverandering komt daar nog eens bij. Maar misschien niet op de manier die je zou verwachten.  Of deze schildpadsoort vrouwelijke of mannelijke baby's maakt, is namelijk afhankelijk van de omgevingstemperatuur. Warmere temperaturen leiden op het moment tot meer en meer vrouwtjes. In het noordelijke deel van het Great Barrier Reef in Australië is het al zo dat er voor elk mannetje honderd vrouwtjes worden geboren. Je kunt je voorstellen dat voortplanten daar niet makkelijker van wordt.   Nu hebben onderzoekers in het zuidelijke deel van het Great Barrier Reef ontdekt dat niet alleen temperatuur dit effect op de dieren heeft, maar mogelijk ook vervuiling.    Voor dit onderzoek was het wel nodig om enkele nesten te verplaatsen naar een testplek in het zand met sensoren. Ook werden de

Vaak ontstaat borstkanker in één van de melkklieren in de borst. Als het daar blijft is het meestal goed te behandelen. Maar wanneer de kankercellen doorbreken en verspreiden, dan wordt het een stuk moeilijker.   Weten hoe borstkankercellen ontsnappen is dus enorm belangrijk. Eén manier waarop ze dat doen is door met chemische stofjes het membraan dat ze tegenhoudt langzaam af te breken. Verzwakt het genoeg, dan kan er een opening ontstaan. Maar nu hebben onderzoekers van Stanford ontdekt dat ze ook nog een andere tactiek gebruiken. En die is mechanisch. De cellen werken namelijk samen als een groep om het membraam op te rekken als een ballon en het uiteindelijk te laten scheuren. Die samenwerking tussen cellen was eerder over het hoofd gezien omdat de focus veelal lag op individuele cellen en de stofjes die ze produceren, zeggen de onderzoekers.  Omdat die stofjes maar een deel van de tactiek zijn, hielpen behandelingen die alleen dit tegengaan niet

Tot afgelopen week lag het enige bekende exemplaar in een la van Naturalis in Nederland, nu is er bewegend beeld van het dier in het wild: de langsnavelige mierenegel die de naam draagt van Sir David Attenborough blijkt niet uitgestorven te zijn. Een team wetenschappers uit Oxford was in de oerwouden van Papoea al enige tijd op zoek naar het dier dat al sinds 1961 niet meer was gezien. Door de jaren heen waren er al wel wat wroetplekken gevonden die qua vorm overeenkomen met de snavel van het beestje. Er werden uren en uren aan wildcamerabeelden gemaakt met de hoop het dier te zien.   En op de laatste dag van de expeditie, toen ze de laatste camera hadden opgehaald en het allerlaatste SD-kaartje werd bekeken zagen ze hem voorbijwandelen.   Er bestaan nog drie andere soorten van het eierleggende zoogdier met de stekels van een egel en de snuit van een miereneter, elk met een net andere lengte neus, maar die leven op hele andere plekken dan waar dit dier is gez

Krijg je goed nieuws, dan wil je dat meestal zo snel mogelijk met iemand delen. Maar uit nieuw onderzoek blijkt dat je het misschien beter even geheim kunt houden. Lees hier meer over het onderzoek van de Amerikaanse psycholoog Michael Slepian van Colombia University: When keeping secrets could brighten your day. Hij schreef eerder al het boek The Secret Life of Secrets.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Onderzoekers hebben een simpel zeediertje dat 450 miljoen jaar geleden leefde, de pleurocystitid, nagebouwd als robotje. Een klein blobje, met drie tentakeltjes, maar dan hight tech. Daarmee boren ze een heel nieuw vakgebied aan: dat van de paleobionics.  Het gebeurt natuurlijk vaker dat de natuur en de dieren en planten die daar te vinden zijn als inspiratie worden gebruikt bij het bouwen van allerlei apparaatjes en voorwerpen. Maar meestal wordt daarvoor gekeken naar bestaande organismen. Beestjes of planten die we nu nog hebben rondlopen en die we kunnen bestuderen.  Maar deze groep onderzoekers wil zich richten op het nabootsen van dieren die niet meer leven, waarvoor ze fossielen gebruiken. Hun focus ligt daarbij vooral op beweging, want - menen ze - als we willen snappen waarom wij en andere organismen zo bewegen als we nu doen, dan moeten we terug naar het begin.   Daarmee is het onderzoek, dat ze willen voortzetten met andere soorten oerbeestjes, op v

Onderzoekers hebben Seinfield-afleveringen gebruikt om te bepalen welke hersengebieden een rol spelen bij het genieten van en begrijpen van humor.   26 proefpersonen werden voor het onderzoek in een fMRI-scanner gelegd, terwijl ze onder andere stukjes van de sitcom Seinfield te zien kregen. Zo konden de onderzoekers bestuderen wat er in de hersenen gebeurt terwijl we een humoristische boodschap verwerken.  En ja: natuurlijk speelt smaak ook een rol, niet elke grap is voor iedereen grappig, maar wat ze zagen toen ze de scans bekeken was dat het begrijpen van een grap, logischer wijs, eerst komt en dat twee kleine hersengebieden die nog niet eerder op deze manier in kaart zijn gebracht hier belangrijk voor zijn.   Het gaat een gebied dat een rol speelt bij geheugen en cognitie en een gebied dat een rol speelt bij beloning. Het genieten van, en dus vaak ook lachen om, de grap, dat vindt alleen plaatst in het beloningsgebied.   In beide bestudeerde hersen

De kat krabt de krullen van de trap, achtentachtig achterdochtige doktersdochters, of wat dacht je van: hoor de kleine klompjes klepperen op de klinkers. Allemaal tongbrekers die al redelijk moeilijk zijn als je nuchter bent.  Laat staan dat het je in één keer lukt als je hebt gedronken. En daar willen onderzoekers gebruik van maken. Ze denken dat het mogelijk moet zijn om een tool te maken waarmee aan de hand van spraak kan worden bepaald of iemand dronken is.  Die meting zal hem dan niet alleen in woordstruikelingen zitten, maar vooral ook in iets als variaties in toonhoogte. Een toepassing voor deze techniek zou een autoslot kunnen zijn dat pas opengaat als je eerst wat hebt ingesproken. Het zou volgens de onderzoekers ook in een bar gebruikt kunnen worden om te bepalen of iemand te veel op heeft.  Een eerste experiment liet goede resultaten zien, al had het onderzoek wel beperkingen. Het was een klein en niet heel divers groepje deelnemers en het hield ge

Onderzoekers van onder andere de Universiteit Utrecht hebben slijtagesporen op de tanden van een gigantisch uitgestorven reptiel bestudeerd om erachter te komen wat de dieren miljoenen jaren geleden gegeten moeten hebben.  Femke Holwerda, paleontoloog aan de faculteit Geowetenschappen van de Universiteit Utrecht, vertelt meer over wat ze hebben ontdekt.  Lees hier meer over het onderzoek: Paleo-CSI: Mosasaurussen waren kieskeurige etersSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Het antwoord op een vraag waarvan je niet eens wist dat je hem had: hoe weet je of je een klik met iemand hebt? Is dat iets wat je ‘voelt’ of kan de wetenschap daar ook iets over zeggen? Gedragsbioloog Tom Roth (Universiteit Utrecht en Universiteit Leiden) onderzocht het raadsel van de liefde.   Iedere woensdag wordt deze rubriek verzorgd door de Universiteit van Nederland. Met vandaag: Tuur Verdonck.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ongeveer 4.5 miljard jaar geleden botste er een flinke planeet op de aarde. De impact was zo groot dat uit de brokstukken zich onze maan moet hebben gevormd. Maar twee enorme stukken van die niet-aardse planeet die ons geramd heeft, zijn mogelijk ook in onze eigen planeet terechtgekomen.   Die theorie bestaat al langer, maar onderzoekers denken er nu nieuw bewijs voor te hebben. De enorme brokken, of klodders, beide groter dan de maan, werden in de jaren 80 al in de aardmantel ontdekt. Eentje bevindt zich diep onder het Afrikaanse continent en de ander onder de Stille Oceaan.   De samenstelling van de brokken is anders dan die van de mantel. Daardoor gaan trillingen van aardbevingen er anders doorheen en merkten onderzoekers ze op. Maar waar ze precies uit bestaan en waar ze vandaan komen, dat wist niemand zeker. Nu hebben wetenschappers er allerlei modellen en berekeningen op los gelaten om daarachter te komen.  Zo ontdekten ze dat gesteente uit de mantel va

ESA presenteerde deze middag vijf nieuwe indrukwekkende en haarscherpe astronomische beelden, gemaakt door ruimtetelescoop Euclid, die in juli werd gelanceerd. De plaatjes vol sterrenstelsels laten zien dat alles het goed doet en het echte werk kan beginnen. We bespreken wat er op de beelden is te zien en wat het doel van de missie als geheel is.  Lees hier alles over de nieuwe beelden: Euclid's first images: the dazzling edge of darkness, de uitgebreide persconferentie is hier terug te kijken: Euclid's first views of the cosmos Of luister deze aflevering terug, waarin we de missie bespreken met René Laureijs, project wetenschapper van Euclid bij ESA: <a href="https://www.bnr.nl/podcast/wetenschap-vandaag/10516285/europese-ruimtetelescoop-euclid-klaar-om-twee-miljard-sterrenste

Wetenschappers van de Radboud Universiteit hebben een methode ontwikkeld die het mogelijk maakt om kunsthuid te kweken met daarop de organismen die normaalgesproken op onze huid leven. Tot nu toe kon men alleen steriele kunsthuid maken, een imperfecte weergave van de werkelijkheid. Het team van Prof. dr. Ellen van den Bogaard gebruikte daarvoor een oudhollandse oplossing: een dijkje, van glas. De verwachting is dat deze ontwikkeling tot betere medicijnen voor mensen met eczeem en bijvoorbeeld psoriasis zal leiden. Lees hier meer over het onderzoek: Kweekhuid met bacteriën bootst echte huid beter na   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Een onderzoek uit 1902 liet het al zien: na intense sportactiviteit - denk aan een marathon - is er in het lichaam een piek aan witte bloedcellen (onderdeel van ons immuunsysteem) in het bloed te zien. Nu denken Harvard-onderzoekers eindelijk te weten waarom dit gebeurt en wat voor effect het heeft.   Ze deden een onderzoek in muizen, waarin ze lieten zien dat de beschadigingen van spierweefsel als gevolg van intens sporten zorgen voor de activatie van anti-ontstekingsimmuuncellen. Deze speciale T-cellen, die Tregs worden genoemd, helpen de spieren bij herhaaldelijk sporten ook nog eens om energie beter om te zetten in brandstof en het langer vol te houden.   Tregs spelen ook een rol bij het tegenaan van ontsteking in een aantal auto-immuunziektes. Maar hun rol in het sportdomein was niet eerder op deze manier uitgezocht. Het immuunsysteem is dus niet alleen een beschermer en vechter tegen ziektes, zeggen deze onderzoekers, het speelt ook een grote rol bij andere pro

Ooit gehoord van dopamine dressing? Doe iets vrolijks aan en een goed humeur zal volgen, is het idee. Het zou zelfs voor de aanmaak van extra dopamine zorgen. Dat is één van de stofjes in onze hersenen die van invloed is op hoe we ons voelen. Vaak is daarbij wel sprake van een wisselwerking met andere stofjes, zoals bijvoorbeeld serotonine en oxytocine. Maar wat zegt de wetenschap over die link tussen wat we dragen en hoe we ons voelen? Uit één studie bleek dat mensen op foto's met een zwart t-shirt aan als aantrekkelijker werden gezien, dan mensen met t-shirts aan in de overige kleuren. In een ander onderzoek werd gekeken of er een link te vinden was tussen de kleur van een tenue en hoe goed een voetbalteam presteert. Onderzoekers bestudeerden 55 jaar aan wedstrijden en kwamen tot de conclusie dat teams met rode outfits thuiswedstrijden beduidend vaker wonnen. Het dragen van een doktersjas, een pak of een sportoutfit zou moeten helpen bij he

Spermacellen moeten een barre tocht afleggen voordat ze een eitje kunnen bevruchten. Dat vereist een topconditie, de perfect gevormde staart en - zo blijkt uit nieuw onderzoek - een flexibele zwemstijl. Om te voorkomen dat ziekmakers, maar ook niet-fitte spermacellen in de buurt van de eitjes komen, wordt er tijdens de seks in het geboortekanaal van een vrouw een flinke stroomversnelling aangezet. Alleen de sterksten lukt het om daar tegenin te zwemmen. Maar zelfs dan kan elk foutje desastreus zijn. Onderzoekers bouwden een test-arena met wisselingen in stroomsnelheid om te kijken hoe spermacellen van stieren daarmee omgaan. Wat blijkt: ze kunnen de beweging van hun staart en hun energieverbruik aanpassen aan wisselende omstandigheden. De verwachting is dat menselijke spermacellen hetzelfde doen. Waarom willen we dit soort dingen weten? Omdat in het geval van kunstmatige bevruchting geldt: hoe meer we weten over wat er nodig is voor een succesvolle bevruchtin

Gigantische gassige planeten kunnen een nogal desastreuse invloed hebben op hun buren. In sommige planetenstelsels gaat het zelfs zo ver dat ze buurplaneten uit hun baan stoten, waardoor deze pechvogels zich niet meer in een zone bevinden waarin leven kan ontstaan. Bij ons is dat gelukkig anders. Jupiter, onze eigen gasreus, beschermt ons juist vooral. Het zwaartekrachtsveld rond de planeet houdt kometen en astroïden tegen die anders weleens tegen de aarde zouden kunnen botsen. Maar op sommige plekken in het universum is dat dus anders. Daar zijn gasreuzen juist een zorg voor kleinere, rotsachtige planeten in de buurt. Als ze dat duwtje krijgen kan dat er namelijk voor zorgen dat ze niet meer op de goede afstand van hun ster zitten. Te ver weg en het is te koud voor het ontstaan van vloeibaar water, te dichtbij en het is er te heet. Het zonnestelsel dat nu is bekeken, HD 141399, heeft vier sloopkogels van gasreuzen die voor enorme chaos zorgen. Maar zelfs één

Dankzij een nieuwe techniek lukt het onderzoekers van het Radboud UMC om straks nog meer zeldzame aandoeningen op te sporen dan we nu al doen. Ze vonden een manier om verborgen variaties zichtbaar te maken in bestaande genetische data. Nieuwe experimenten zijn voor deze methode dus niet nodig en het kan meteen overal ter wereld gebruikt worden.  Hoe het precies werkt bespreken we met onderzoeker Christian Gilissen. Lees hier meer: Nieuwe Nijmeegse methode maakt verborgen genetische variaties zichtbaarSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Met de verkiezingen in aantocht, beantwoorden we de volgende vraag: moet iedereen gaan stemmen op zijn eigen verjaardag? Waarom dat een goed idee is hoor je onder meer van sociaal ontwerper Nynke Tromp van de TU Delft. Iedere woensdag komt de Universiteit van Nederland langs. Met vandaag: Loes van Langen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Vergeet het teveel aan snufjes zout in onze maaltijden, door menselijk toedoen is ook de lucht, de bodem en het water van onze planeet te zout aan het worden.  Zout komt ook door natuurlijke processen naar het oppervlak vanuit de diepe aarde, maar door onze industriële bezigheden en bewerkingen van het land hebben we dat proces flink versneld, schrijven onderzoekers.  Is dat erg? Dat zou het zeker kunnen zijn, als de trend doorzet. Dan zou het een probleem kunnen worden voor de biodiversiteit en de kwaliteit van ons drinkwater.   Je kunt natuurlijk deels ontzouten. Maar het ontzouten van water kost bijvoorbeeld veel energie en geld. Daarnaast houd je dan een bijproduct over dat zouter dan zeewater is.   Een groot probleem in de VS is het overmatige gebruik van strooizout. Tientallen miljarden kilo's worden er elk jaar gemaakt. En een deel daarvan komt in het water terecht. Een oplossing zou volgens de onderzoekers het gebruik van bietensap in plaats v

Na een lange reis met veel tussenstops is ballontelescoop Gusto per vliegtuig aangekomen op Antarctica. We bespreken met onderzoeker Jose Silva van SRON wat de telescoop - met veel Nederlands apparatuur aan boord - precies gaat doen en hoe het gaat met de voorbereidingen. Lees hier meer over de missie: Gusto gearriveerd op AntarcticaSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Menopauze komt niet bij veel diersoorten voor. Bij de mens natuurlijk, bij sommige walvissen en nu blijkt het ook voor te komen onder wilde chimpansees. En dat is best bijzonder.   Onderzoekers kwamen tot de ontdekking nadat ze tientallen jaren wilde chimpansees in het westen van Uganda hadden gevolgd en bestudeerd. Mede dankzij het nemen van een heleboel urinemonsters in de leefomgeving van de dieren, konden ze zien dat de vruchtbaarheid onder de vrouwtjes afnam na de leeftijd van 30 en er geen geboortes meer werden gezien na de 50 jaar.  Bij veel dieren is het zo dat vruchtbaarheid gelinkt is aan levensverwachting. Als het vrouwtje geen jongen meer kan maken, dan is ze biologisch gezien in veel diersoorten niet meer belangrijk voor het voortbestaan van de soort.   Maar bij sommige diersoorten blijven vrouwen van belang, ook nadat ze hun vruchtbaarheid verliezen. Ze verzorgen nog steeds, geven advies vanuit jaren aan ervaring en spelen economisch een belangr

We hebben al een heleboel weten te digitaliseren. Denk aan geluid en beeld. Maar als het aankomt op geur, wil het maar niet lukken. Waarom is dat zo moeilijk en wat zouden toepassingen kunnen zijn als het wel lukt? In deze audio hoor je Ilja Croijmans, expert op het gebied van taal en geur en Caro Verbeek, geur- en kunsthistoricus. Meer over hun werk en vakgebied lees je onder andere in hun recente boek: NeusWijzer - Geuratlas van de Lage Landen. Het artikel in de Guardian vind je hier: ‘Giving computers a sense of smell’: the quest to scientifically map odours.  Ook interessant: Netherlands Olfactory Science Exchange of specifiek over geschiedenis en geur: <a href="https://www.ted.com/talks/caro_verbeek_t

Het is niet iets wat een gemiddeld persoon zich vaak zal afvragen, maar onderzoekers wilden het maar al te graag weten: hoeveel wegen alle cellen van een immuunsysteem bij elkaar opgeteld?   Het antwoord? Naar schatting zo'n 1.2 kilo bij een man van 73 kilo tussen de 20 en 30 jaar, 1 kilo bij een vrouw van 60 kilo in dezelfde leeftijdscategorie en 0.6 kilo bij een kind van 10 jaar.   Het immuunsysteem is een enorm complex systeem waarin bij een gemiddelde man zo'n 1.8 biljoen en bij een gemiddelde vrouw zo'n 1.5 biljoen cellen met elkaar samenwerken om ons gezond te houden. Bij een kind van 10 zit dat aantal rond de 1 biljoen.   De meest voorkomende cel bleek een lymfocyt te zijn, een type witte bloedcel, goed voor 40 procent van het immuunsysteem. Neutrofielen, ook witte bloedcellen, komen ongeveer in dezelfde hoeveelheid voor. Macrofagen nemen maar 10 procent in beslag qua hoeveelheid, maar zijn qua gewicht dan weer goed voor 50 procent.   Allemaal

Ze lagen 180 miljoen jaar verstopt in de zandstenen banken van Lake Powell en zijn volgens sommigen de belangrijkste vondst van uitgestorven gewervelde dieren in de VS van dit jaar: de schedels en tanden van een groep middelgrootte zoogdierachtige planteneters genaamd Tritylodon.  In het Amazonegebied werd recent een andere bijzondere ontdekking gedaan. Door droogte zakte daar het waterniveau in de rivieren en kwamen in de rivierbank geëtste gezichten en dieren tevoorschijn. De tekeningen zijn waarschijnlijk tussen de 1000 en 2000 jaar oud. Ze werden één keer eerder gezien, in 2010, toen het waterniveau voor één dag ook zo ver zakte.   Wat de gezichten, die verschillende gezichtsuitdrukkingen laten zien, precies betekenen willen archeologen maar al te graag weten. Ze hebben alleen niet veel tijd, in november zal het waterniveau door regenval weer stijgen en zullen de gezichten weer onder water verdwijnen.   De ontdekking van de uitgestorven knaagdierachtige b

Het waterrad, de windmolen: in Nederland weten we wel raad met draaiende turbines. Zulke draaiende motoren, aangedreven door stroming, komen zelfs voor in onze biologische cellen.    Een voorbeeld daarvan is FoF1-ATP synthase, een rotatie-motoreiwit dat nodig is om de brandstof te produceren die cellen nodig hebben om te kunnen functioneren. Het zou gigantisch interessant zijn om een kunstmatige variant van zo'n mechanisme te maken. Maar dat doen op nanoschaal, dat is heel heel moeilijk.   Maar niet onmogelijk. Want het is Delftse onderzoekers uit de groep van Cees Dekker nu gelukt om nanoturbines te bouwen van niet meer dan 25 nanometer. Het lukt ze zelfs om op die schaal de draairichting van de turbines te bepalen.  Deze miniturbines komen heel dicht bij de bewegende onderdelen die in levende cellen voorkomen. Als je dit soort onderdelen van cellen kunt nabouwen, dan zou het in de toekomst weleens mogelijk kunnen worden om met DNA-origami kleine nanomachine

Slaat een behandeling aan of niet? Dat wil je in het geval van kanker natuurlijk zo snel mogelijk weten. Onderzoeker Sofie Tolmeijer van het Radboudumc heeft een nieuwe manier onderzocht om dat te bepalen. Eentje die mogelijk veel sneller laat zien of een therapie wel of niet werkt. In plaats van gebruik te maken van een scan na drie maanden kijkt Tolmeijer na vier weken al naar DNA van een tumor in het bloed. Het onderzoek zit nog in de beginfase, maar de resultaten zijn al veelbelovend.  Lees hier meer: Een persoonlijker behandelplan voor kankerpatiënten door kanker specifieke merkmerken uit bloedtestenSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Groene waterstof is één van de kanshebbers als het gaat om toekomstige duurzame energiedragers. Om deze optie betaalbaar genoeg te maken, moet alleen nog wel een lek worden gedicht in het productieproces. En dat lijkt onderzoekers van de TU Eindhoven nu te zijn gelukt. Het heeft alles te maken met het membraan in de goedkopere variant van elektrolysers waarin groene waterstof wordt gemaakt. Eén van de problemen daarmee is dat daar een beetje waterstof doorheen lekt. Dat is geen probleem als er volop wind of zon is, maar is dat er niet, dan wordt aan de andere kant van dat membraan ook maar heel weinig zuurstof aangemaakt. Gaat dat beetje zuurstof mengen met waterstof, dan krijg je een verhouding die gevaarlijk is. En dus moest er iets gevonden worden op die lekkage. In deze audio hoor je Thijs de Groot van de TU Eindhoven, één van de betrokken onderzoekers. Lees hier meer over hun werk: <a href="https://www.tue.nl/nieuws-en-evenementen/nieuwsoverzicht/25-10-2023-hoe-

Het antwoord op een vraag waarvan je niet eens wist dat je hem had: zou je blij zijn als je alleen stipjes kon zien? Voor mensen met goed zicht zal het antwoord nee zijn, maar ben je blind dan geeft dit toch een mogelijkheid om je omgeving te 'zien'.  Wetenschappers werken aan implantaten in de hersenen waarmee dat zicht met stipjes mogelijk wordt. In deze aflevering hoor je onder andere meer over het werk van onderzoeker Tom van Nunen van de TU Eindhoven. Iedere woensdag wordt deze rubriek verzorgd door de Universiteit van Nederland. Met vandaag: Tuur Verdonck.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Meer dan 4 miljard jaar geleden, toen de piepjonge aarde nog aan het vormen was, botste onze planeet op een enorm object. Het grootste brokstuk dat daarbij loskwam, dat zou nu onze maan moeten zijn. Maar wanneer dit precies gebeurde en hoe, dat weten we niet.  Nu hebben onderzoekers maankristallen gebruikt om een beter beeld te krijgen. En wat blijkt: de maan is ouder dan we dachten. We zaten er maar liefst 40 miljoen jaar naast. De nieuwe leeftijd van de maan is dan nu minstens 4.46 miljard.   De kristallen waaraan ze dit konden zien werden in 1972 mee terug naar de aarde genomen door Apollo astronauten. Ze moeten meteen na de botsing zijn ontstaan, nadat het gesmolten oppervlakte weer was afgekoeld. Weten hoe oud de kristallen zijn, is dus weten hoe oud het hemellichaam waarin ze zitten is.   Natuurlijk is hier in eerdere onderzoeken al wel naar gekeken, maar omdat nu atom probe tomography is gebruikt kon nog beter worden bekeken waar de kristallen

Voor het eerst is het onderzoekers van de Universiteit Twente gelukt om twee magnetisch aangestuurde microrobots - niet groter dan één millimeter - met elkaar handelingen te laten uitvoeren.  Uiteindelijk zou dit zelfs in ons lichaam mogelijk moeten zijn. We bespreken het met onderzoekers Franco Piñan Basualdo en Michiel Richter van het Surgical Robotics Laboratory wat onder leiding staat van professor Sarthak Misra.  Lees hier meer: Doorbraak in samenwerkende magnetische microrobotsSee omnystudio.com/listener for privacy information.

TNO heeft een go gekregen om hun super precieze laser-richtmechanisme voor de LISA-missie verder te testen en ontwikkelen.  Tijdens deze missie zal een driehoeksformatie van satellieten zwaartekrachtsgolven gaan meten in de ruimte. Daarvoor moeten lasers van de ene satelliet op de andere worden gericht, terwijl ze 2,5 miljoen kilometer van elkaar af vliegen.  TNO werkt al een tijdje aan het mechanisme dat het mogelijk maakt om de laserstraal heel precies te mikken. Hoe het instrument niet groter dan een luciferdoosje dit kan bespreken we met Ton Maree van TNO.  Begin volgend jaar besluit ESA of de missie als geheel groen licht krijgt. De lancering staat (voorlopig) gepland rond 2034.  Lees hier meer: TNO bouwt laserpointer voor ruimtemissie LISA gericht op zwarte gatenSee omnystudio.com/listener for privac

Aan de noordwestelijke rand van Australië brak 155 miljoen jaar geleden een stuk continent af van 5000 kilometer lang. Dat weten geologen omdat er diep onder het zeeoppervlak een leegte te zien. Een bekken waar eerst dit jonge continent, genaamd Argoland, moet hebben gezeten. Maar waar is het nu?   Uit eerder onderzoek was al duidelijk dat het in noordelijke richting weggedreven moet zijn. Dan zou je het ergens rond de eilanden van Zuidoost-Azië verwachten. Maar onder die eilanden ligt geen groot continent.   Na zeven jaar onderzoek is het geologen van de Universiteit Utrecht nu gelukt om te achterhalen wat er echt met de reizende landmassa is gebeurd. Het continent bestaat nog steeds, maar begon 300 miljoen jaar geleden al te versplinteren in allemaal kleine stukjes. Stukjes die zich hebben verplaatst, maar die toch allemaal rond dezelfde tijd op een nieuwe bestemming zijn aangekomen. En daar, liggen ze nu nog, verspreid onder de jungle van grote delen van Indonesië

Boten, vliegtuigen, auto's, bussen, achtbanen en VR-brillen: als je snel last hebt van wagenziekte, of reisziekte, kan dat een heleboel situaties heel erg onprettig en sommige zelfs onmogelijk maken.   De sensatie van misselijkheid, duizeligheid en slaperigheid die iemand die hier last van heeft kan ervaren is het gevolg van een sensorisch conflict in de hersenen. De input vanuit de ogen, spieren en het evenwichtsorgaan stemt niet overeen met de verwachting.   Maar bij welke neuronen dit precies misgaat is nog niet helemaal duidelijk. Dat hebben onderzoekers nu - met de hulp van wat ongelukkige muizen - proberen uit te zoeken.   De muizen werden voorzichtig in een koker in een soort draaimolen geplaats. Na vier rondjes van een minuut, met vijf seconde pauzes tussendoor, keken ze of de muizen nog steeds zin hadden in eten. Hadden ze dit niet, dan was de aanname dat ze inmiddels behoorlijk misselijk waren.   Door dit te combineren met onderzoek naar de

Soms zit je als vrouw gewoon niet zo te wachten op mannelijke aandacht. Voor kikkervrouwtjes is dat niet anders. Zij houden er alleen wel een vrij uitzonderlijk manier op na om daar mee om te gaan: ze doen net alsof ze dood zijn.   Voor de gewone Europese kikker geeft dit niet alleen een moment van rust, het kan ook nog eens levensreddend zijn. Soms als vrouwtjes van deze soort worden besprongen door een mannetje, blijven die mannetjes zolang zitten dat het de bedolven vrouw fataal wordt.   Lang werd gedacht dat ze weerloos waren tegen dit fatale lot, maar dat – blijkt nu uit experimenten, is niet het geval. 83 procent van de vrouwtjes probeerden zich op hun rug te draaien. 48 procent van de vrouwtjes maakten daar ook nog afwerende geluiden bij. En 33 procent ging voor de ‘ik ben dood, tijd om te gaan’-act.   In sommige gevallen, vooral bij kleinere vrouwtjes, werden alle drie de tactieken tegelijk ingezet.   Toen de onderzoekers vervolgens de boeken

Een internationaal team van onderzoekers heeft radiopulsen uit het verre heelal ontdekt die slechts miljoensten van een seconde duren.    Snelle radioflitsen zijn onvoorspelbare, extreem korte flitsen van radiogolven ontstaan ver voorbij onze Melkweg. Ze worden mogelijk veroorzaakt door magnetische neutronensterren. In 2007 werden ze voor het eerst waargenomen. De meesten die tot nu toe zijn gemeten duren langer dan een duizendste van een seconde en zenden evenveel energie uit als onze zon in een dag.   In 2022 bedachten onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam en ASTRON dat er wel eens flitsers konden bestaan die niet duizendsten, maar slechts miljoensten van een seconde zouden duren. De Nederlandse onderzoekers vonden in een openbaar archief, afkomstig van de Green Bank Telescope in de VS, vijf uur aan gegevens van een bekende flitsbron genaamd FRB 20121102A die zich zo'n drie miljard lichtjaar bij ons vandaan in de richting van het sterrenbeeld Voerman bevin

Onderzoekers hebben een slim trucje ontdekt waarmee microalgen in de oceaan zich aanpassen aan het veranderende klimaat. En daar kunnen wij ook wat van leren.  Ze blijken een oplossing te hebben voor de verminderde hoeveelheid ijzer in het oppervlaktewater. Dat ijzer hebben ze normaal gesproken nodig om met behulp van fotosynthese-eiwitten hun cellen van energie te voorzien. Maar de algen blijken wanneer nodig een alternatief eiwit te gebruiken om energie te produceren. Eentje waarbij ze dat ijzer niet nodig hebben.  Dat ze dit kunnen is goed nieuws voor de algen zelf en de ecosystemen waarin ze voorkomen. Maar ook voor ons. De onderzoekers denken dat we ditzelfde mechanisme mogelijk kunnen gebruiken om planten toekomstbestendiger te maken. Ook zijn er toepassingen denkbaar in de productie van sommige medicijnen en kan het gebruikt worden in neurologisch onderzoek.  Lees hier meer over het onderzoek: <a href="https://www.eurekalert.org/news-releases/1

Een vraag waarvan je niet eens wist dat je hem had: kun je mensen gelukkiger maken door ze onder stroom te zetten? Tuur Verdonck, redacteur bij de Universiteit van Nederland heeft het uitgezocht - door kleine stroomstootjes hebben tinnituspatiënten minder last van hun gehoorschade.  Vanaf nu komt iedere woensdag de Universiteit van Nederland langs. Met vandaag: Tuur Verdonck.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Voor het eerst is het volledige menselijke brein op celniveau in kaart gebracht. Een belangrijke stap bij het beter begrijpen van de werking van de hersenen die onder andere onderzoek naar cognitie en ziektes ten goede zal komen.   Deze atlas van het brein, die het werk is van honderden wetenschappers, maakt het mogelijk om interacties in en tussen cellen op moleculair niveau te bekijken.   Een belangrijke basis voor de atlas werd gelegd door het RNA van meer dan 3 miljoen individuele cellen op 106 verschillende locaties in het brein in beeld te brengen. Dat lukte dankzij hersenweefsel van overleden donoren. Die analyse leverde 461 soorten en meer dan 3000 subsoorten hersencellen op. Veel meer dan verwacht. Het liet zien hoe verschillend neuronen in de hersenen kunnen zijn, afhankelijk van hun plek en functie.   Eén van de verrassingen hierbij was hoe complex de hersenstam is; het deel van de hersenen dat het brein met de ruggengraat verbindt. Daar bleek een

Ooit - en dit is geen prettige gedachte - meenden artsen dat pasgeboren baby's geen pijn voelden en dat je ze zonder verdoving gewoon kon opereren. Inmiddels weten we gelukkig wel beter. Die pijn, die voelen ze. Toch is het nog steeds lastig om precies te bepalen vanaf wanneer en op welke manier een baby zich bewust is van zichzelf en de wereld. In nieuw onderzoek hebben ze weer een stukje van die puzzel opgelost.  In deze audio hoor je onderzoeker Lorina Naci van Trinity’s Consciousness and Cognition Group. Lees hier meer over het onderzoek: New research sheds fresh light on mystery of infant consciousnessSee omnystudio.com/listener for privacy information.

De maan ziet er, vergeleken veel andere hemellichamen, behoorlijk toegankelijk uit. Maar zonder lucht, water en mét temperaturen die uiteenlopen tussen de min 130 en plus 120 graden en een verminderde zwaartekracht, is het geen makkelijke plek om een basis te bouwen.  Het stof op het maanoppervlakte zorgt bijvoorbeeld voor verstopte mechanica en zit de werking van meetinstrumenten en beschermende pakken in de weg. Bedenk maar even wat er bij elke landende raket, of elk voorbij razend maanvoertuig gebeurt met al dat loszittende stof.   Onderzoekers denken nu een mogelijke oplossing te hebben gevonden. Wat we zouden kunnen doen, menen ze, is het maanstof smelten met een gigantische lens om zo wegen en landingsplekken te creëren.   Er zijn al wat experimenten gedaan, met materiaal dat lijkt op maanstof, dat door ESA is ontwikkeld. Met een laser werd het stof verwarmd tot zo'n 1600 graden. Met het gesmolten materiaal konden ze vormen maken die aan elkaar iets als

Dat grootte en levenslengte met elkaar gelinkt zijn bij honden, dat was al wel langer bekend. Grote honden leven gemiddeld tot ze een jaar of zeven zijn en kleine honden tot een jaar of veertien. Ook was er al bekend dat rashonden, over het algemeen korter leven dan een mix-ras. Maar net als bij mensen is levenslengte niet het enige waar je naar wilt kijken. Levenskwaliteit is minstens even belangrijk. En daar hebben ze in nieuw onderzoek naar gekeken. Of in ieder geval naar de link tussen lichaamsgrootte en veroudering op het gebied van cognitie en gedrag. Lees hier meer over het onderzoek: Size matters: How body size shapes dogs' aging patterns Meer informatie over het keurmerk voor veilig fokken vind je hier: Stichting Fairdog wil zorgen voor keurmerk voor gezond gefokte hondenSee

Oorlog heeft voor de meeste mensen, zeker nu, een duidelijk gezicht. Vraag iemand om oorlog te tekenen en er zullen afbeeldingen van soldaten, wapens, verwoesting en slachtoffers op papier verschijnen. Maar hoe zit dat met vrede? Hoe beelden we ons dat in? Politicoloog Dagmar Punter van Tilburg University wil daarachter komen. Waarom ze het belangrijk vindt om dit te onderzoeken hoor je in deze aflevering vanaf het Betweter Festival in Utrecht. Hoe anders is dit bijvoorbeeld voor iemand uit een land zonder oorlog en iemand uit een oorlogsgebied?  Let op: dit gesprek is opgenomen voordat de vreselijke gebeurtenissen in Israël en Gaza plaatsvonden.  Lees hier meer over het Betweter Festival. Volgend jaar weer een nieuwe editie.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Als je voor een operatie niet kunt bepalen welk type tumor een patiënt heeft, dan wil je dat het liefst tijdens een ingreep wel kunnen doen. Maar ook dat is niet makkelijk.   In Nederland wordt jaarlijks bij 1400 volwassenen en 150 kinderen een tumor vastgesteld die ontstaat in de hersenen of het ruggenmerg. In deze gevallen is een operatie vaak de eerste stap in de behandeling.  Op dit moment is het zo dat de exacte diagnose van het type tumor meestal pas één week na de operatie beschikbaar is, nadat het tumorweefsel volledig is geanalyseerd. Met behulp van AI-technologie is het onderzoekers nu gelukt om dat terug te brengen naar maximaal anderhalf uur.   Dat betekent zelfs dat de neurochirurg het operatieplan al tijdens de operatie kan aanpassen. De technologie maakt gebruik van nanopore sequencing en een algoritme dat onder andere werd getest en getraind met behulp van tumorweefsel uit de uitgebreide biobank van het Prinses Máxima Centrum.  

De hersenen van voetbalkeepers lijken ervoor te zorgen dat ze anders naar de wereld kijken dan jij en ik. En zelfs dan hun teamgenoten op het veld.  Volgens onderzoek kan hun brein meerdere signalen die via verschillende zintuigen binnenkomen sneller verwerken, wat natuurlijk een voordeel is als het je taak is om de bal uit het goal te houden.   Voor dit onderzoek zijn 60 professionele keepers, veldspelers en even oude niet-voetballers bestudeerd. Daarbij keken ze hoe goed deze groepen waren in het uit elkaar houden van lichtflitsen en geluiden.  De keepers waren niet alleen sneller met het verwerken van de binnenkomende signalen, maar ze lijken ze ook beter uit elkaar te kunnen houden.   Of deze vaardigheid van nature in sommige mensen voorkomt, waardoor ze goede keepers worden, of het na jaren van training gevormd kan worden, dat laat dit onderzoek nog niet zien. Dat - en ook of ze iets vergelijkbaars vinden bij vrouwelijke spelers - willen ze in ve

Nieuw onderzoek bevestigt dat fossiele menselijke voetstappen in New Mexico hoogstwaarschijnlijk het oudste bewijs zijn van de komst van mensen naar Amerika.  En dat schopt nogal wat in de war. De voetafdrukken werden ontdekt in het White Sands National Park en moeten zo'n 21.000 tot 23.000 jaar oud zijn, denken onderzoekers. In 2021 werd ook al eens bericht over de afdrukken, maar toen waren veel wetenschappers van mening dat de datering niet klopte. Daarvoor waren namelijk zaadjes van waterplantjes gebruikt. Maar hadden die niet ook per ongeluk koolstof opgenomen uit het oeroude meer wat daar heeft gezeten, waardoor ze een vertekend beeld gaven?  In het nieuwe onderzoek probeerden ze dat uit te sluiten en kwamen ze met meer bewijs. Ze keken hiervoor naar twee hele andere deeltjes: pollen en kwarts korrels. De gedachte was dat mensen pas 15.000 jaar geleden aankwamen in Amerika. Met het nieuwe onderzoek is nu aangetoond dat dit dus niet klopt. Ze war

Per toeval hebben sterrenkundigen een indrukwekkende puinwolk ontdekt die moet zijn ontstaan door een botsing van twee gigantische ijsplaneten. We bespreken het met Richelle van Capelleveen, één van de betrokken onderzoekers. Lees hier meer over de ontdekking: Puinwolk van twee botsende ijsplaneten dimt licht moedersterSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Sinds de eerste beelden van Mercurius, gemaakt in de jaren 70, weten we dat de kern van de planeet aan het afkoelen is en de planeet als geheel krimpt. Dat was destijds al te zien aan de korst die een beetje doet denken aan een verschrompelde appel.   Onderzoekers van de Open University in Engeland hebben nu gekeken naar recentere beelden, gemaakt door het Messenger-ruimtevoertuig van NASA, dat zich van 2011 tot 2015 in een baan rond Mercurius bevond.   Ze zagen nieuwer bewijs voor het oprekken van de korst. Oudere rimpels en geulen zouden door ‘impact gardening’ - een proces waarbij losgeraakt korstmateriaal en puin zich ophoopt - al niet meer goed zichtbaar zijn. De nu bekeken valleien moeten dus nog relatief jong zijn. Naar schatting minder dan 300 miljoen jaar, wat suggereert dat er redelijk recent en mogelijk ook nu nog steeds sprake is van krimp.   ESA en JAXA - de ruimteorganisaties van Europa en Japan - stuurden in 2018 een nieuw ruimtevoertuig richti

Een vraag waarvan je niet eens wist dat je hem had: hoe kun je iemand genezen door zijn of haar DNA te repareren? Loes van Langen, redacteur bij de Universiteit van Nederland heeft het uitgezocht - het is niet alleen maar sleutelen aan het DNA. Vanaf nu komt iedere woensdag de Universiteit van Nederland langs. Met vandaag: Loes van Langen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ruim één op de vijf Nederlanders zegt weleens een gebeurtenis te hebben meegemaakt die net iets te toevallig is. Soms wordt er zelfs gesproken over een wonder. We bespreken met religiewetenschapper Anne-Marie de Korte van de Universiteit Utrecht waarom mensen elkaar zo graag wonderverhalen vertellen en welke rol religie daarin speelt.  Zelf een wonder meegemaakt? Dan hoort De Korte daar graag meer over. Je vindt haar contactgegevens hier. Lees hier meer over het Betweter Festival. Volgend jaar weer een nieuwe editie!See omnystudio.com/listener for privacy information.

Door het veranderende klimaat, wordt de wereld onder water steeds lawaaiiger. Dat blijkt uit nieuw onderzoek. Dat heeft zowel met de chemische samenstelling als de stroming van het water te maken. We bespreken het Lennart de Nooijer, onderzoeker bij het NIOZ. Lees hier meer over het onderzoek: Klimaatverandering maakt de onderwaterwereld lawaaiigerSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Hormonen zorgen er bij muizenmoeders in de laatste fase van de zwangerschap voor dat neuronen andere verbindingen maken. En die veranderingen zijn mogelijk blijvend, zeggen onderzoekers.   Je zou het een beetje kunnen vergelijken met de melkproductie die alvast opgang komt; het is een voorbereiding op de komst van een baby. In het geval van het brein zorgt oestrogeen alvast voor een verandering in het gedrag van bepaalde neuronen en progesteron voor nieuwe verbindingen.   Deze veranderingen vinden plaats in een hersengebied dat gelinkt wordt aan het moederinstinct. Het zorgt er bij muizen voor dat de focus van het zoeken van een partner verschuift naar het verzorgen van de jongen. Muizen die neuronen hadden die ongevoelig waren voor deze hormonen, lieten bij de geboorte geen verzorgend gedrag zien. De aanname is dat een vergelijkbaar effect in mensen te vinden is. In eerdere onderzoeken naar zwangere vrouwen was op hersenscans ook al te zien dat er veranderin

Een Utrechtse geologe heeft een verrassende ontdekking gedaan. Zij vond tijdens haar onderzoek namelijk overblijfselen van een nog onontdekte tektonische plaat, die zo groot moet zijn geweest als een kwart van de stille oceaan.  In deze aflevering hoor je onderzoeker Suzanna van de Lagemaat van de Universiteit Utrecht. Vrijdag 13 oktober promoveert ze op dit onderwerp: Junction Jigsaw: Reconstructing the plate tectonic puzzle from the Panthalassa to the Tethys realm Lees hier meer over haar ontdekking: Plaattektonische verrassing: Utrechtse geoloog vindt onverwacht relicten van verloren megaplaatSee omnystudio.com/listener for privacy information

Liedjes, literatuur, schilderijen: kunstmatige intelligentie kan het allemaal. Begin dit jaar won een AI-gegenereerde foto zelfs een prestigieuze fotoprijs. Kunnen we echt nog van nep onderscheiden? Maakt dat uit? En denken we anders over een kunstwerk als we erachter komen dat het door AI is geproduceerd? Dat onderzocht psycholoog Manuel Oliveira van de Universiteit Utrecht op het Betweter Festival. We spraken hem er uitgebreid over. Let op: deze audio is in het Engels.  Lees hier meer over het Betweter Festival. Volgend jaar weer een nieuwe editie!See omnystudio.com/listener for privacy information.

Een toekomst waar mens en technologie steeds meer met elkaar versmelten komt snel dichterbij. Denk bijvoorbeeld aan implantaten die oplossen of opgaan in nieuw weefsel. Hoe accepteer je een implantaat als onderdeel van jezelf? En is dat anders als zo'n implantaat door de tijd heen verandert?  Medisch ethici Manon van Daal en Anne-Floor de Kanter van het UMC Utrecht onderzochten op het Betweter Festival hoe bezoekers hierover denken. We spraken ze er uitgebreid over.  Lees hier meer over het Betweter Festival. Volgend jaar een nieuwe editie!See omnystudio.com/listener for privacy information.

Overmatig veel knipperen, een te starre blik, of juist snel wegkijken: wie liegt, toont afwijkend gedrag, denken we vaak. Is dat inderdaad zo? En kunnen we dat gedrag zelf wel goed herkennen? Op het Betweter Festival onderzoekt computerwetenschapper Ronald Poppe van de Universiteit Utrecht het vermogen van bezoekers om leugenaars te herkennen. Hij vertelt er meer over in Wetenschap Vandaag.  Zelf ook kijken hoe goed je bent in leugens herkennen? Klik dan op deze appversie van het experiment: bestliar.nl Hier lees je meer over het Betweter Festival. Volgend jaar weer een nieuwe editie!See omnystudio.com/listener for privacy information.

Je zou het niet denken: maar zelfs eencellige organismen - zoals bacteriën - kunnen de toekomst voorspellen. Hoe goed ze daar precies in zijn, dat hebben onderzoekers nu uitgezocht.  In deze audio hoor je Age Tjalma van AMOLF. Lees hier meer over het onderzoek: Bacteria opt for the best price-to-quality ratio to predict the futureSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Het is een vraag die ons al eeuwen bezighoudt: wat was er eerder, de kip of het ei? Tuur Verdonck, redacteur bij de Universiteit van Nederland heeft het uitgezocht - hoewel hij erkent dat het op het eerste gezicht geen gemakkelijke vraag is om op te lossen. Vanaf nu komt iedere woensdag de Universiteit van Nederland langs. Met vandaag: Tuur Verdonck.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Perceptie- en robotonderzoeker Irene Kuling is benieuwd naar aanraking en hoe wij de wereld om ons heen ervaren. Op het Betweter Festival deed ze een experiment waarbij bezoekers zelf konden instellen hoe ze dachten dat een dier, of een voorwerp zou aanvoelen als ze het zouden aanraken. Zelfs als ze daar nog nooit mee in aanraking zijn geweest. Uiteindelijk kunnen de resultaten van dit onderzoek, dat vanuit het Centre for Unusual Collaborations is opgezet, helpen bij het ontwikkelen van robots die prettiger zijn om in de buurt te hebben. We spraken Kuling over het experiment en de grotere vragen die ze hoopt te beantwoorden. Haar uiteindelijke droom bespreken we ook: ooit Barbapapa in het echt maken.  Lees hier meer over het Betweter Festival. Volgend jaar weer een nieuwe editie!See omnystudio.com/listener for privac

De Nobelprijs voor de Natuurkunde gaat dit jaar naar drie wetenschappers die met hun werk hebben bijgedragen aan een techniek met lichtpulsjes, waarmee supersnelle veranderingen in atomen en elektronen bekeken kunnen worden. Veranderingen die plaatsvinden in attosecondes. We spreken erover met Huib Bakker, hij doet in Nederland bij AMOLF ook onderzoek naar lichtpulsen, maar dan op een andere schaal. Hij vertelt wat een attoseconde eigenlijk is, hoe deze onderzoekers hebben bijgedragen aan het onderzoeksveld en of er al zicht is op toepassingen voor deze techniek.  Lees hier meer over the Nobel Prize in Physics 2023 die is uitgereikt aan Pierre Agostini (VS), Ferenc Krausz (Duitsland) en Anne L’Huillier (Zweden).See omnystudio.com/listener for privacy information.

Cognitief psychologen Alex Hoogerbrugge en Andre Sahakian willen meer weten over hoe ons kortetermijngeheugen werkt. Op het Betweter Festival in Utrecht kon je als bezoeker meedoen aan hun geheugen-experiment om zo de wetenschap een handje te helpen.  In de radiostudio van Tivoli spraken we ze hier uitgebreid over. Hoeveel kan ons kortetermijngeheugen aan? Moet je nou wel of niet met boodschappenlijstjes werken? Hoe doe je hier eigenlijk onderzoek naar? En kan Karlijn Meinders zes gekleurde vormen onthouden en dan nog steeds de achternaam van Andre goed uitspreken? Lees hier alles over het Betweter Festival. Volgend jaar weer een nieuwe editie!See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Nobelprijs voor de Geneeskunde is dit jaar uitgereikt aan onderzoekers Katalin Karikó en Drew Weissman. Hun mRNA-modificaties zorgde ervoor dat de techniek daadwerkelijk als geneesmiddel kon worden gebruikt en was onmisbaar bij het ontwikkelen van de mRNA-vaccins tegen covid.  We spreken erover met Roy van der Meel, universitair hoofddocent in de Precision Medicine group van de TU Eindhoven. Hij werkte mee aan een ander belangrijk onderdeel van deze vaccins: de lipide nanodeeltjes die zorgen dat het mRNA beschermd blijft en opgenomen wordt door cellen. Lees hier meer over de prijs: The 2023 Nobel Prize in Physiology or MedicineSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Er zijn veel mensen die denken dat je in bepaalde mate met microben in aanraking moet komen om gezond te blijven. Het zou bijvoorbeeld je immuunsysteem beter trainen en het risico op allergieën verminderen.  Dat er nu steeds meer mensen met allergieën rondlopen, zou binnen die theorie dan iets te maken hebben met te hygiënisch leven. Maar een nieuw onderzoek spreekt dat tegen.  Daarin vergeleken onderzoekers muizen die leven in een microben-rijke verwilderde omgeving met genetische identieke muizen die in een super steriel lab opgroeiden. Ze vonden amper verschillen in weerstand tegen allergieën. Immuuncellen reageerden vergelijkbaar op de aanwezigheid van allergenen en ook de reactie van goede bacteriën in de darmen was niet beter in de wildere muizen.  En ja: dit zijn muizen en wij zijn mensen natuurlijk, toch hopen de onderzoekers hiermee bij te dragen aan onderzoek naar allergieën en het nut van het actief beïnvloeden van de samenstelling van microben in

Het was al bekend dat bij de ziekte van Parkinson de cellen in de hersenen die dopamine aanmaken langzaam verdwijnen. Maar waarom ervaart de ene persoon daarvan milde klachten, terwijl een ander veel meer symptomen heeft?  Dat hebben onderzoekers van het Radboudumc uitgezocht. Wat blijkt: onze hersenschors, het buitenste deel van de grote hersenen, kan taken overnemen van het diepere deel van de hersenen dat bij Parkinson beschadigd raakt. Dat is het deel waar die cellen die dopamine maken verloren zijn gegaan. De mate waarin gecompenseerd wordt door de hersenschors bepaalt vervolgens hoeveel klachten mensen hebben.  Hoe actiever de taken worden overgenomen, hoe milder de traagheid en hoe beter het nadenken gaat. Artsen vermoedden al langer dat zo’n mechanisme van compensatie bestaat, maar het is nu voor het eerst wetenschappelijk aangetoond.   Mensen met milde klachten toonden veel meer activiteit in de hersenschors, vooral in de gebieden die betrokken zijn

Je zou zeggen: iets kunnen leren, vereist denkkracht. Hoe geavanceerder de hersenen hoe makkelijker dit gaat. Maar nu laten onderzoekers zien, dat het zelfs helemaal zonder mogelijk is.   Een klein Caribisch kwalletje met een doorsnede van niet meer dan een centimeter, kan aangeleerd worden om visuele signalen te associëren met tegen iets aan botsen. Aangezien het diertje niet meer dan 1000 neuronen heeft en geen centraal brein is dit behoorlijk bijzonder.  Eerder lieten andere onderzoekers ook al zien dat een zeeanemonensoort, die behoort tot dezelfde stam als de kwal, dit ook kan. Alleen in dat onderzoek werden lichtsignalen gekoppeld aan elektrische schokjes en dat is niet een hele natuurlijke situatie. Nu is geprobeerd om de experimenten wel te laten lijken op wat de kwalletjes gewend zijn.  De watertanks bootsten hun troebele leefomstandigheden tussen de mangrovewortels na. Op de glazen wanden zaten of witte en zwarte strepen, of witte en grijze strepen.

Gooi een appel in de lucht en hij komt, met dank aan de zwaartekracht, weer naar beneden vallen. Maar wat zou er gebeuren als je dit niet met materie, maar met antimaterie zou doen?  Een experiment van onderzoeksinstituut CERN in Genève, eentje waar gigantisch veel werk achter zit, heeft het nu aangetoond: een anti-appel zou ook gewoon vallen. Fysicus Ivo van Vulpen van de Universiteit van Amsterdam en Nikhef vertelt er meer over. Lees hier meer over het onderzoek: ALPHA experiment at CERN observes the influence of gravity on antimatter. BBC schreef er ook een mooi artikel over: Scientists get closer to solving mystery of antimatterSee omnystudio.com/listener for privacy information.

De venusvliegenvanger is - zoals de naam al suggereert - een vleesetende plant. Zo eentje die dichtklapt als een nietsvermoedende prooi op de gevoelige haartjes van de bladeren landt.   Wat er op zo'n moment gebeurt is dat die supergevoelige haartjes een elektrisch signaal door de bladeren heen sturen. Volgen er twee vlak achter elkaar, dan klappen de bladeren in een fractie van een seconde dicht.  Maar dat is niet alles waar deze haartjes goed voor zijn, hebben onderzoekers ontdekt. De haartjes bevatten namelijk ook cellen die reageren op temperatuur. Nou groeit deze plantensoort vooral in grassig moerasland in Amerika en in droge periodes vliegt dat gras nogal eens in de fik.   Als dit gebeurt, zagen ze in experimenten, detecteren de haartjes de verhoging in temperatuur. In reactie daarop klappen alle bestudeerde planten dicht. Sommige bleken zelfs ongedeerd toen ze na de brand weer openklapten.   Ook bij normale hoge temperaturen, denk aan 37 grade

Heb je er wel eens over nagedacht waarom de tijd sneller lijkt te gaan als je ouder wordt? Het heeft onder andere te maken met het mee maken van nieuwe dingen en de afleveringen die je brein daarvan maakt. We horen meer van Wouter Kruijne, cognitief neurowetenschapper bij de Rijksuniversiteit Groningen, gespecialiseerd in hoe wij de tijd beleven. Iedere woensdag komt de Universiteit van Nederland langs. Met vandaag: Loes van Langen.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Een gloednieuw dino-boek, geschreven door paleontoloog Melanie During, vertelt meer over de geschiedenis van dinosauriërs, de wereld waarin ze leefden en het onderzoek dat naar ze wordt gedaan. Dat laatste gaat niet altijd vanzelf, weet During uit eigen ervaring, maar in haar geval leverde het wel een bijzondere ontdekking op: ze kon aantonen in welk seizoen de meteoriet insloeg die zoveel dino's het leven kostte. In De laatste lente van de dinosauriërs wordt niet alleen op een begrijpelijke manier het verhaal van deze indrukwekkende dieren verteld, maar lees je ook het verhaal van During zelf. Ze vertelt alles vanuit een enthousiasme dat aanstekelijk werkt en er zijn interessante anekdotes genoeg. Bijvoorbeeld over hoe de eerste dino ooit beschreven (volgend jaar is dat 200 jaar geleden) bijna naar een balzak was vernoemd. En waarom lukt

Dieren gebruiken soms slimme trucjes om niet op te vallen, maar soms heeft het meer zin om juist wel op te vallen, alleen dan vermomd als iemand anders.   Zo hebben sommige dieren patronen of structuren op zich, waardoor ze lijken op een ander dier of object. Een ratelslang met een spinvormig aanhangsel aan zijn staart bijvoorbeeld, rupsen die net doen of ze een vogelpoep zijn, of een vissoort die vermomd in de kleuren van een schoonmaakvis, snel een hapje neemt van een nietsvermoedende wasstraatbezoeker.  Nu is er weer een nieuwe sjoemel-artiest ontdekt, met een wel heel bijzondere vermomming. Een kortschildkever die op zijn rug een enorme nep-termiet laat groeien, zodat echte termieten denken dat het een soortgenoot is. Omdat termieten eten binnen een kolonie met elkaar delen, is het vervolgens een kwestie van rondhangen en wachten tot iemand een snackie komt brengen.   Een waar luizenleven voor de kortschildkever dus.  Lees hier meer over het onder

Vrijwel iedereen heeft weleens een nare gedachte over iemand anders. Maar kan het ook moreel verkeerd zijn om bepaalde dingen over een ander te denken? Moeten we - als we een rechtvaardige maatschappij willen creëren, zonder zaken als racisme en seksisme - niet verder gaan dan alleen letten op onze uitspraken en ons gedrag?  Filosoof Romy Eskens van de Universiteit Utrecht is met dit vraagstuk aan de slag gegaan. Niet om uit te komen bij een gedachtenpolitie, maar wel om de discussie aan te gaan. Want hoe sterk zijn de argumenten vóór 'je mag alles denken wat je wilt' eigenlijk? Niet zo heel sterk, als je erover nadenkt, meent Eskens. Komende vrijdag gaat ze erover in gesprek op het Betweter Festival in Tivoli Vredenburg.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Grote grazers als olifanten, bizons, neushoorns en buffels, zouden weleens het perfecte natuurlijke wapen kunnen zijn tegen invasieve plantensoorten die de biodiversiteit bedreigen.  Het platstampen en fijnkauwen van die invasieve plantjes zorgt er - in ieder geval in India, waar dit is bestudeerd - voor dat het lokale groen niet overwoekerd wordt. Maar eh... hoor ik je denken: dat stampen en kauwen betekent dan toch evengoed het einde voor die lokale begroeiing?  Maar dat is volgens dit onderzoek niet zo. Die planten leven namelijk al duizenden jaren samen met deze diersoorten. Ze zijn geëvolueerd om de vrij brute behandeling van de meer dan een ton wegende grazers te overleven.   De onderzoekers vonden in hun uitgebreide analyse dan ook een link tussen het aantal grote grazers en de hoeveelheid lokale en invasieve planten. Veel grote grazers, veel oorspronkelijke plantensoorten, weinig invasief groen.   Maar waarom dan juist focussen op die enorme d

Ja, dit kun je dus ook onderzoeken. Wat helpt er tegen knoflookadem? Dat is wat onderzoekers in het lab hebben bestudeerd.   Ze zochten uit of volle yoghurt misschien de oplossing kon zijn. Daarbij keken ze naar het effect van het product als geheel, maar ook naar het effect van de individuele bestanddelen van de yoghurt - water, eiwit en vet - op de stofjes die voor knoflookgeur zorgen.   Vooral vet en eiwit bleken goed te zijn in het voorkomen van het verspreiden van de geurmoleculen. De onderzoekers focussen dan toch liever op die eiwitten, want mensen spek, of hamburgers aanraden is nou ook weer niet ideaal. Ze dromen nu van een eiwitrijk product dat speciaal voor deze toepassing wordt ontwikkeld. Welke eiwitten dan het beste werken, dat moet nog worden onderzocht.   Voor nu raden ze Griekse yoghurt aan, vanwege de grote hoeveelheid eiwitten. Het is wel zaak om het snel na het eten van knoflook te nuttigen. Dan werkt het vangen van de geurmoleculen het be

Als je ooit borstvoeding hebt gegeven, dan herken je het misschien: je baby, of zelfs de baby van iemand anders begint te huilen en hop, je borsten beginnen acuut melk te produceren.  Een prachtig trucje van de natuur, maar hoe werkt het precies? Dat hebben onderzoekers bij muizen uitgezocht.   Ze zagen dat 30 seconden aaneengesloten huilen (of piepen) van kinderen zorgde voor de aanmaak van oxytocine in de hersenen. En dat zette weer in gang dat de melkproductie aan werd gezet. Dit effect duurde zo'n vijf minuten. Tegen die tijd waren de jongen of genoeg gevoed, of begonnen ze opnieuw te huilen, wat het mechanisme weer opnieuw activeerde. Onder de 30 seconden gebeurde er meestal niets, dit waarschijnlijk om vals alarm te voorkomen en geen melk te verspillen.  Op deze manier bereidt een kind de moeder als het ware voor op het voeden. Zou dit niet gebeuren, dan kan het even duren voordat de melk op gang komt. Geen enorme ramp, die paar minuten extra, maar toch

Hoe is de mens eigenlijk uitgegroeid tot het slimste dier op aarde? Het is één van de vragen die voorbijkomt op het Betweter Festival in Utrecht volgende week en wij krijgen alvast een voorproefje van cognitief gedragsbioloog Jorg Massen van de Universiteit Utrecht. Meer informatie over zijn bijdrage op het festival volgende week vind je hier: Waarom zijn wij mensen zo slim? Kijk hier voor alle andere sprekers, optredens en experimenten: Betweter Festival 2023.  Er zijn nog een paar kaarten beschikbaar: ticket vr 29 sep 2023See omnystudio.com/listener for privacy information.

Radioactief afval van kerncentrales is een veelbesproken onderwerp. Het kernafval kan gerecycled worden, maar of dat een goed idee is? Dat ligt er maar net aan, aan wie je het vraagt. We horen meer van energie-ethicus Behnam Taebi van de TU Delft.  Vanaf nu komt iedere woensdag de Universiteit van Nederland langs. Met vandaag: Tuur VerdonckSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Door satellietmetingen en machine-learning te combineren lukt het SRON-onderzoekers sinds kort om elke week openbaar te maken waar ter wereld de grootste bronnen van methaanuitstoot zitten. Maar waarom is het zo belangrijk om die bronnen zo precies in kaart te brengen? Hoe doen ze dat? En wat kan er in de toekomst mogelijk nog beter? We bespreken het met onderzoeker Bram Maasakkers, hij werkte met eerste auteur Berend Schuit aan de bijbehorende publicatie. Daar lees je hier meer over: Superuitstoters van methaan wekelijks onthuld met combinatie van satellieten en machine-learning Ook interessant: Major UK methane greenhouse gas leak spotted from spaceSee omnystudio.com/listener for privacy information.

De dagen worden weer korter en frisser en dat maakt het voor sommige mensen lastiger om in beweging te komen. Volgens een nieuw onderzoek zou één eiwit weleens kunnen bepalen of sporten in de kou je makkelijk afgaat of niet. Tenminste: als je een fruitvlieg bent.   Amerikaanse onderzoekers kwamen hierachter toen ze het metabolisme en het effect van stress op het lichaam aan het bestuderen waren. Specifiek waren ze geïnteresseerd in een proces dat autofagie heet. Daarbij worden beschadigde onderdelen van cellen door het lichaam weggewerkt. Zulke beschadigingen kunnen een gevolg zijn van bepaalde vormen van stress.   Toen ze naar het genoom van fruitvliegjes keken vonden ze een kandidaat-gen voor dit proces. Als ze dat specifieke gen in de ogen van de vliegjes aanpasten zodat het overactief werd, zagen ze daar overmatig veel dode cellen. Remden ze het gen af, dan herstelde de celstructuur weer.   Zou een vergelijkbaar gen ook in mensen te vinden zijn? Was de vo

De genetische code voor de energiefabriekjes van onze cellen wordt alleen door de moeder doorgegeven aan het nageslacht. Dat idee ligt er al langer, nu denken onderzoeker nieuw bewijs te hebben gevonden.   Eerder werd gedacht dat deze genetische code wel in spermacellen gevonden wordt, maar dat het verwijderd wordt als de cel samensmelt met de eicel.   In dit nieuwe onderzoek laten ze zien dat volwassen spermacellen wel wat energiefabriekjes bij zich dragen, maar dat ze geen intact energiefabriek-DNA in zich hebben om door te geven. Ook mist een eiwit dat belangrijk is voor het onderhoud van dit specifieke DNA-materiaal.   De genetische code voor de energiefabriekjes van onze cellen komt dus echt exclusief van de moeder.   Waarom precies, dat is nog niet helemaal duidelijk. Vermoedelijk gebruiken spermacellen zoveel energie bij het bevruchten van een eitje dat daarbij mutaties kunnen ontstaan in de genetische code van deze overwerkte energiefabriekjes

De meeste mensen herkennen ze vast wel: hardnekkig negatieve patronen die je in de weg kunnen zitten in het dagelijks leven. Misschien reageer je in jouw geval wat te heftig op kritiek, of cijfer je jezelf altijd weg, of ben je super wantrouwend.  Soms lukt het om zulke patronen zelf te doorbreken, maar soms, zeker als het echt om stoornissen gaat, is hulp toch echt wel fijn.  Waar klinisch psycholoog Hannie van Genderen in ieder geval van overtuigd is: het is nooit te laat om er iets aan te doen. In haar nieuwe boek 'Doorbreek je patronen in vijf stappen' zet ze schematherapie in om mensen daarbij te helpen. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Stel je een bijennest voor. Waarschijnlijk zie je er nu eentje in een boom hangen, of aan een muur, of zie je hem voor je in een houten bijenkast. Maar veruit de meeste bijen leven onder de grond. En over deze bijennesten weten we nog amper iets.  Daar gaat nu wat aan veranderen. Zonder de nesten al te veel te verstoren, hebben onderzoekers röntgenbeelden gemaakt van nestsamples en leren we eindelijk meer over wat daar onder de grond allemaal gebeurt.  Dat is belangrijk omdat het voortbestaan van de bij, een dier dat een onmisbaar onderdeel is van onze ecosystemen, nog altijd in gevaar is. Weten hoe ze onder de grond leven kan helpen bij het beter beschermen van de dieren. Ook leert het ons meer over hoe de nesten de bodem zelf beïnvloeden.   In eerdere onderzoeken naar dit soort nesten werd alles meestal uitgegraven. Niet ideaal en ook niet makkelijk, omdat de nesten soms meters diep de grond in gaan. Nu werden buizen met een diameter van 20 centimeter een m

Amerikaanse onderzoekers waarschuwen na het bestuderen van de data van 50.000 mensen boven de 60 jaar voor een link tussen overmatig zitgedrag en een verhoogd risico op dementie.  De resultaten sluiten aan bij bevindingen in andere studies, al is meer onderzoek wel nodig om een causaal verband aan te kunnen tonen.  De gemiddelde Amerikaan brengt ongeveer 9,5 uur per dag zittend door. Achter een bureau, op de bank voor de televisie, of rijdend in een auto: het telt allemaal mee. Uit dit onderzoek zou blijken dat volwassenen boven de 60, een groep die waarschijnlijk hoger uitkomt dan die 9,5 uur, daardoor mogelijk een verhoogd risico loopt op dementie.   Ze baseren dit op een analyse van gegevens uit de U.K. Biobank. Specifiek op die van een groep van 50.000 mensen boven de 60, die aan het begin van de meting geen dementie hadden en die een week lang een bewegingsmeter droegen.   Vervolgens vergeleken ze deze metingen met data van zes jaar later van dez

Als je in een grote stad woont, moet je vaak omgaan met een chaotischere manier van leven. Meer mensen en verkeer, minder ruimte, veel geluid: het draagt niet echt bij aan een stressvrij bestaan.   Sommige mensen kunnen er bijzonder slecht mee omgaan. Veel stress kan dan ook zorgen voor agressie. Dit blijkt niet alleen voor mensen te gelden, maar ook voor de vogels in onze steden.   Dat klinkt niet heel gezellig, maar medelijden hoeven we met de jonge generatie stedelijke song sparrows, of: Amerikaanse gorzen (ze lijken een beetje op een mus) niet te hebben. De vaders besteden in de stad wel relatief veel tijd aan het verdedigen van hun territorium. Je kunt je voorstellen: daar word je niet direct gezelliger van.  Maar deze toegenomen agressie betekent niet dat ze slechtere vaders zijn dan hun soortgenoten buiten de stad. Ze lijken zelfs vaker het nest te bezoeken en zijn liefhebbender naar hun jongen toe dan op het platteland gebeurt. Zo beginnen ze bijvoorb

Als je naar weersvoorspellingen kijkt, dan geldt: hoe verder vooruit, hoe minder betrouwbaar. Maar hoe zit dat eigenlijk als je kijkt naar sterren, planeten en zwarte gaten? Valt er iets te zeggen over hoe die zich in de toekomst gaan gedragen? Is het universum voorspelbaar of niet?  Om hier iets over te kunnen zeggen gebruiken sterrenkundigen (een beetje net als weerkundigen) simulatiemodellen. Met een verbeterde versie van zo'n model lukte het ze in dit onderzoek om het gedrag van het zwarte gat en de dichtstbijzijnde sterren in het centrum van onze Melkweg te bestuderen. Ze keken meerdere keren 10.000 jaar vooruit naar wat er zou kunnen gebeuren en hadden verwacht in dat tijdsbestek weinig verandering te zien. Maar tot hun verbazing blijkt er al na een paar honderd jaar al chaos te ontstaan en worden de banen van de sterren vanaf dat moment onvoorspelbaar. In deze audio hoor je Tjarda Boekholt van de Universiteit van Oxford, hij werkte voor dit onderzoek s

De James Web Telescoop heeft waarschijnlijk een bijzondere molecuul gedetecteerd op een exoplaneet negen keer zo groot als de aarde. Het gaat om dimethylsulfide: een organische zwavelverbinding. Op aarde wordt het alleen geproduceerd door leven, voornamelijk door fytoplankton.  Om het helemaal zeker te weten is wel meer data nodig, de analyse daarvan zou over ongeveer een jaar klaar zijn, maar spannend is de ontdekking alvast wel. In de atmosfeer van de planeet, die ook qua temperatuur gunstig is voor leven, werd ook methaan en CO2 gezien. Dit kan betekenen dat de planeet met de naam K2-18b, die zich op 120 lichtjaren van de aarde bevindt, een water oceaan heeft. De Hubbletelescoop zag eerder ook al waterdamp bij de planeet, wat één van de redenen was om er ook met James Webb naar te kijken.  Als het allemaal klopt, is het de eerste keer dat astronomen deze molecuul op een planeet vinden die om een verre ster draait. Terecht zijn de onderzoekers naast enthousiast ook

Tandenknarsen is iets waarvan de meeste mensen denken dat het niet goed is, maar geloof het of niet: er zijn ook gezondheidsvoordelen. Het zou zelfs goed kunnen zijn voor je geheugen. We horen meer van Ghizlane Aarab, hoogleraar tandheelkunde aan de Universiteit van Amsterdam en tandarts. Vanaf nu komt iedere woensdag de Universiteit van Nederland langs. Met vandaag: Loes van Langen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wetenschappers hebben enorme hoeveelheden data verzameld en gebundeld over heel veel rivieren wereldwijd. Data over waterkwaliteit en klimaat-gebeurtenissen. Het blijkt dat klimaatverandering een negatieve impact heeft op de waterkwaliteit van rivieren. Dr. Michelle van Vliet vertelt over haar werk. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Tegenpolen trekken aan, we kennen hem allemaal. Maar heel veel bewijs is daar binnen onze relaties niet voor, zeggen onderzoekers. Sterker nog: wat betreft bepaalde kenmerken komen partners voor meer dan 80 procent overeen.   Van politieke standpunten, tot opleidingsniveau, geboortejaar, leefstijl en zelfs de leeftijd waarop we onze eerste seksuele ervaring hebben gehad: veel partners in relaties lijken behoorlijk op elkaar.  Dit zagen onderzoekers toen ze 200 papers bekeken, waarin 22 onderscheidende eigenschappen zijn bekeken van miljoenen mensen in man-vrouw relaties, tot zover terug als 1903. Daaraan voegden ze zelf een onderzoek toe naar 133 kenmerken van zo'n 80.000 mensen in same sex relaties.   In beide groepen vonden ze heel veel overeenkomsten tussen partners. Maar als het aankwam op dingen als lengte, gewicht, medische conditie en persoonlijkheid werd er wel veel variatie gezien.  In een paar wankele gevallen werden toch ook wat tegenpolen

Een kleine kraaiensoort blijkt nogal flexibel om te gaan met vriendschappen, als dat ze een voedselvoordeel oplevert. Maar als het aankomt op familie, is een beetje honger geen probleem. Engelse onderzoekers waren benieuwd naar het ontstaan van intelligentie. Ingewikkelde sociale constructies zouden daar volgens bestaande theorieën een grote rol bij hebben gespeeld. Zou een ander intelligent dier, de kraai, relaties kunnen aanpassen als dat een voordeel oplevert? Ja, was dus het antwoord. In het leefgebied van de wilde vogels, die al waren voorzien van een ringetje om hun poot met daarin een chip, werden twee voederkastjes neergezet met daarin hun lievelingssnack: meelwormen. De kraaien werden op papier in twee groepen verdeeld en de luikjes in de kasten gingen alleen open, als ze naast iemand uit dezelfde groep klaar gingen zitten. Ondanks dat dit in veel gevallen niet de kraaien waren waarmee ze al bevriend waren, hadden de vogels snel door wat er van ze we

Een astrofysicus aan de universiteit van Harvard claim dat hij waarschijnlijk fragmenten van een buitenaards ruimteschip gevonden heeft. Professor Avi Loeb ligt onder vuur vanwege zijn beweringen maar zelf wijst hij alle kritiek van de hand als 'onwetenschappelijk'See omnystudio.com/listener for privacy information.

Vannacht gaat ie de lucht in: de XRISM satelliet. Deze kunstmaan, met aan boord Nederlands-Zwitserse apparatuur gaat röntgenfoto's maken van het heelal. Een paar weken geleden moest de lancering nog worden uitgesteld wegens een orkaan maar om kwart voor 1 vannacht is het zo ver. Projectleider Jan-Willem den Herder vertelt over de aanstaande lancering.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Zo'n 900 duizend jaar geleden stierf de mensheid bijna uit. Er waren destijds nog 1280 individuen over. Dat weten we dankzij DNA onderzoek. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Tranen zijn, dankzij nieuwe onderzoeksmethoden, een belangrijke manier om diagnoses te stellen. Dr. Marlies Gijs, universitair docent in Maastricht, ontdekte dat traanvocht ziektekiemen kan bevatten. Dat biedt belangrijke voordelen voor bijvoorbeeld patiënten wiens hersenvocht moet worden onderzocht. Tot op heden kon dat alleen met een invasieve ruggenprik, maar nu is het eenvoudig onderzoeken van traanvocht als alternatief beschikbaar.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ouderdomsdoofheid wordt veroorzaakt door het minder flexibel worden van de haartjes in het oor. De flexibiliteit van die haartjes wordt onder andere geregeld door cortisol. Wetenschappers kregen het voor elkaar om muizen weer beter te laten horen door hun cortisol te verhogen. Mogelijk werkt dit uiteindelijk ook bij mensen. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Met een nieuwe miscroscooptechniek kan weefselonderzoek in de toekomst veel sneller. Nu moeten artsen en patiënten in ieder geval 24 uur wachten voordat het weefsel kan worden bekeken. Met de Hoge harmonische generatie miscroscooptechniek kan het binnen 7 minuten, ontdekte Laura van Huizen, medisch natuurkundige van de VU. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ouderen slapen het beste in een kamer die tussen de 20 en 25 graden Celsius is. Als de kamer warmer is, tussen de 25 en de 30 graden, dan vermindert de effectiviteit, lengte en rust van de slaap tot wel 10 procent. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ban van Hooren is fanatiek hardloper en doet zijn promotieonderzoek naar hardloopblessures. Uit meta-analyses en empirische onderzoek ontdekte hij dat veel hardloperwijsheden helemaal niet bewezen effectief zijn: het type schoenen maakt niet zo gek veel uit, net als de ondergrond, de cooling down heeft geen bewezen effect op het herstel en de loopband hoeft niet op 1% helling te staan.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wetenschappers zijn geïnspireerd door de manier waarop spinnen water vangen in hun web en in hun vacht. Ze hebben papier ontwikkeld dat net als een spinnenweb water uit de lucht kan vangen. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Zoutwatermoerassen tegen de dijken kunnen helpen om de dijken te beschermen. Als de zogenaamde schorren succesvol zijn, en vol weerbarstige planten zitten, dan fungeren ze als golfbrekers. Bovendien zijn schorren in staat om stikstof en koolstof efficiënt te verwerken. Ecoloog en modelleur Jim van Belzen ontdekte dat schorren ecosystemen zijn die zich gedragen volgens de wiskundige catastrofetheorie; een ecosysteem blijft bestaan tot het kantelpunt wordt bereikt waarop het afgebroken wordt of juist de kans ziet om te floreren. Met deze kennis kunnen we de schorren helpen, zodat zij ons weer kunnen helpen.  Jim promoveert dinsdag 8 september op zijn proefschrift 'Worstelen en Bovenkomen'.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Er is een nieuw antibioticum ontdekt: Clovibactine. Het stofje is met een schepje uit de Noord-Amerikaanse grond opgevist en met een speciale methode opgekweekt. Het middel grijpt zich vast aan de bacterie op drie punten. Een van die punten kan bijna niet muteren. Daardoor kunnen bacteriën niet resistent worden tegen dit antibiotica.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Archeologen hebben twee nieuwe dinosauriërs ontdekt. De Ajnabia odysseus en de Chenanisaurus barbaricus zijn verre neefjes van de Tyrannosaurus rex en ze leefden op de plek waar nu Casablanca ligt. En deze soorten vertellen ons meer over de omstandigheden waarin de dino's in het einde van het Krijt leefden. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Vragen van je kinderen tijdens het werk en werktelefoontjes tijdens het avondeten. Het is funest voor je productiviteit. Want mensen die vaak van rol moeten wisselen (van werknemer naar moeder of andersom) zijn moeier en daardoor minder productief. Onderzoeker Daantje Derks weet hoe je het beste kunt ontspannen na de werkdag.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

We onthouden plaatjes makkelijker dan woorden. Uit recent onderzoek blijkt dat we symbolen beter onthouden dan woorden die hetzelfde betekenen. En dat geldt dus ook voor logo's - belangrijk nieuws voor marketeer dus. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het lijkt erop dat koraal zich kan aanpassen aan klimaatverandering! Dat blijkt uit onderzoek van Newcastle University. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Onder katachtigen zijn er twee groepen. Grote katten zoals leeuwen brullen, kleine katten zoals huiskatten spinnen. Maar welk geluid maakte de sabeltandtijger? See omnystudio.com/listener for privacy information.

Scholieren krijgen al snel 2 toetsen per week voor hun kiezen. En dus ook twee cijfers per week. Wat doen al die cijfers met kinderen?  Ontwikkelingspsycholoog Astrid Poorthuis onderzoekt het effect van cijfers op het zelfbeeld van jongeren en ontdekte dat hoe jongeren over een goed cijfer denken belangrijker is dan hoe ze over een slecht cijfer denken.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Als mensen uit 30 potjes jam kunnen kiezen, maken ze minder vaak een aankoop dan als ze uit 6 potjes jam kunnen kiezen. En na de aankoop zijn ze minder tevreden. Bij Tinder werkt het precies zo, ontdekte sociaal psycholoog Tila Pronk. Na 50 profielen accepteren vrouwen bijna niemand meer. Gelukkig heeft Tila tips! See omnystudio.com/listener for privacy information.

Agenten kunnen de toekomst voorspellen met behulp van hun zesde zintuig. Dat toonde socioloog Laura Keesman aan in haar studie naar belichaming van het politievak. De van kleinste bewegingen weten de agenten al waartoe het kan leiden. Schreeuwen? Dat kan escalatie betekenen. Omdraaien? Deze verdachte geeft zich over.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Dat eerste nachtje in een hotel, op de camping of in een vakantiehuisje is altijd onwennig. En dat hebben honden ook. De eerste nachten in het asiel zijn ze vaak onrustig. Maar wordt het ooit hun thuis? Hoogleraar dierengedrag Saskia Arndt doet onderzoek naar dierenwelzijn en in een recente studie bestudeerde ze het slaapgedrag van honden in asiels.See omnystudio.com/listener for privacy information.

De sterrenwacht in Utrecht heeft een radiotelescoop die het geluid van de zon kan ontvangen. Wetenschapsredacteur Sterre ten Houte de Lange ging erop af. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Atomen kennen we. Maar blijkbaar is er ook nog donkere materie en donkere energie. De 'yin en yang' van het heelal. Henk Hoekstra maakt foto's die antwoord moeten geven op de vraag wat die donkere materie en donkere energie is. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Er is water gevonden in de binnenste schijf rond een nieuwe ster. Het kan dat zijn dat daar leven gaat ontstaan. Maar het is honderden lichtjaren verderop. Hoe doe je onderzoek naar systemen die lichtjaren van ons af staan. Daar kan je niet met een emmertje en een schepje naartoe. Hoe doen ze onderzoek naar sterren lichtjaren verderop? See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ruimtevaart kost klauwen met geld. Maar dat hoeft niet altijd. De Gusto-telescoop-missie kost met zo'n 40 miljoen maar een vijfde van gebruikelijke satelliet-missies die al snel 200-300 miljoen kosten. Met een ballon gemaakt van boterhamzakjes laten wetenschappers deze ballon vanaf het NASA-onderzoekscentrum McMurdo. Engineer Wouter Laauwen, die meewerkte aan de ontwikkeling van Gusto, was al eens op McMurdo en hij vertelt enige sappige details van het verblijf daar.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Is er leven op Pluto? Kun je dansen op de maan? Is er een plaats tussen de sterren waar je heen kan gaan? Als het aan sterrenkundige Floris van der Tak ligt is het antwoord: ja!  Zelfs binnen ons eigen zonnestelsel, op onze 'eigen planeten' verwacht Floris leven. En buiten ons zonnestelsel is de kans op leven wat hem betreft vrij groot. Er is maar één klein minpunt: we hebben nog nooit aanwijzingen gevonden. Nog geen lichtflits. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wie dacht dat zwarte gaten dingen waren waarin alles verdwijnt, die heeft het mis. Zwarte gaten trekken inderdaad alles aan in hun omgeving, maar als ze teveel materie eten, gaan ze scheten laten. Hoogleraar sterrenkunde aan de Universiteit Leiden en is senior scientist bij SRON Jelle Kaastra doet onderzoek naar de bewegingen rondom zwarte gaten. Met de nieuwe röntgensatelliet XRSM wordt zaterdag 26 augustus gelanceerd en daarmee hoopt Jelle het eetpatroon van zwarte gaten scherp in beeld te krijgen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wie afgelopen weekend een wens deed bij de vallende sterren, keek éigenlijk naar ruimtepuin dat met een rotsnelheid in onze atmosfeer opbrandde. De meeste meteorieten zijn maar klein, niet groter dan een tennisbal. Maar in juli vloog er een meteoriet zo groot als een flatgebouw rakelings langs de aarde.  Emeritus hoogleraar Theoretische sterrenkunde aan de Universiteit Leiden, Vincent Icke,  legt uit wat een meteorietenregen is en hoe bang we moeten zijn dat zo'n meteoriet op ons hoofd valt.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Hoe kan een hagedis zijn staart volledig laten teruggroeien, zonder littekenweefsel? Deze vraag houdt wetenschappers al tijden bezig, zeker binnen de regeneratieve geneeskunde.   Onderzoekers in Californië denken nu weer een stapje verder te zijn in het beantwoorden van die vraag. Twee celtypen blijken samen te werken om de nieuwe structuur, die voor een groot deel uit kraakbeen bestaat, voor elkaar te krijgen, ontdekten ze.   Bij mensen herstelt beschadigd kraakbeen niet vanzelf. Vooral als we ouder worden treedt veel slijtage en beschadiging op en omdat het lichaam daar dus niet goed genoeg voor corrigeert, kun je daardoor ernstige aandoeningen als artritis ontwikkelen.   Zouden we snappen hoe een hagedis dit oplost in zijn staart, dan kunnen we dit misschien nabootsen in de mens. In dit onderzoek is bestudeerd welke genen er actief zijn in het groeiproces. Specifieke genactiviteit onder bepaalde bindweefselcellen bleek de terug groei van kraakbeen mogelijk

Er zijn verschillende theorieën over hoe zoogdieren zo succesvol zijn geworden als ze nu zijn. Een evolutie van de tong, onder andere, maar ook een ander dieet. En welk dieet precies, dat denken onderzoekers nu te kunnen bevestigen.  Veel gewervelde dieren, waaronder vissen en reptielen, hebben een schedel en onderkaak die bestaat uit meerdere botjes. Ook de vroegste voorouders van moderne zoogdieren, die zo'n 300 miljoen jaar geleden leefden, hadden deze botstructuur.   Door de tijd heen is het aantal botjes afgenomen. De schedel en onderkaak werden veel simpeler. Er waren ook minder tanden. Nu denkt een groep internationale paleontologen te weten waarom, dankzij slimme computersimulaties.   De hypothese was dat deze veranderingen in botconstructie nodig waren om een sterkere beet of sterkere schedel te creëren, maar dat spreken ze tegen. Minder botten zorgde volgens hen voor een andere verdeling van druk in vroege zoogdieren. De stress verplaatste van het g

Cellen kweken in het lab is arbeidsintensief en luistert enorm nauw. Kunnen we dat proces niet veel beter door een robot laten doen? Dat is waar onderzoeker Sam van Beuningen van het UMC Utrecht aan heeft gewerkt. We gingen langs in het nieuwe celkweeklab om van dichtbij te zien hoe ver hij hiermee is. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Kunnen we leren hoe we beschadigd kraakbeen in de mens beter kunnen repareren, door heel goed naar de structuur van botten en kraakbeen in andere zoogdieren te kijken? Onderzoeker Jos Malda van de faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht en het UMC Utrecht denkt van wel. We gingen bij hem langs in het lab waar we stukjes dierenbot van over de hele wereld te zien kregen. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Historicus Raf de Bont van de Universiteit Maastricht is gefascineerd door de relatie tussen mens en dier. Hij onderzoekt onder andere hoe wilde dieren in de afgelopen 150 jaar door ons mensen zijn verplaatst en wat dat voor effect heeft gehad. Met al die bemoeienis van ons mensen is de grotere vraag misschien wel: bestaat een echt wild dier nog wel? En kun je het überhaupt nog hebben over 'de wilde natuur' als er nergens op aarde meer een plekje is dat niet door ons is beïnvloed? Lees hier meer over het grotere project waar De Bont aan meewerkt: Moving Animals. Of bekijk hier een filmpje: Why historians should be interested in animals.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Als je denkt dat het stof in jouw huis erg is, think again. In de luchtzuiveringsinstallatie van het International Space Station vind je veel ergere dingen.  Gek eigenlijk dat het niet eerder is gedaan. Maar in een nieuw onderzoek van de Universiteit van Birmingham in samenwerking met NASA zijn samples genomen van het ruimtestof uit filters van het ISS. Daarin bleek een hogere concentratie schadelijke organische stofjes in te zitten dan in het gemiddelde westerse huishouden.   Waarom is dat goed om te weten? Omdat ze met deze kennis mogelijk de ontwerpen voor ruimtevoertuigen en -stations ietwat moeten bijschaven.  Wat ze precies in dat ruimtestof vonden waren restanten van verschillende soorten vlamvertragers, organofosforverbindingen (jep, dat wat ook in insecticide en zenuwgas zit), brandstofdeeltjes, PFAS en nog een paar door mensen gemaakte chemische verbindingen die gebruikelijk zijn voor schuim, isolatie en meubelmateriaal.   Gelukkig waren de

Het ‘alfa-gal’-syndroom is een aandoening waarbij patiënten na het eten van zoogdierenvlees, zuivel en sommige medicijnen een uitgestelde allergische reactie krijgen als gevolg van tekenbeten. De teek die dit veroorzaakt komt vooral voor in de VS, maar verspreidt zich inmiddels verder, dankzij klimaatverandering.   Het is dan misschien vrij zeldzaam, met 15,000 gevallen per jaar in de VS is het aantal mensen dat deze aandoening krijgt aan het toenemen. Een ander probleem: vrijwel de helft van het zorgpersoneel in de VS dat werd ondervraagd heeft nog nooit van de ziekte gehoord. En van de mensen die er wel van hadden gehoord, bleek een derde niet zeker over het stellen van de diagnose.   Er is ook nog eens geen behandeling voor de aandoening en in sommige mensen is het een allergie voor het leven. Nog een reden om die tekencheck toch echt te doen, als je de natuur in bent geweest. Of: toch die bedekkende kleding aan te trekken - vergeet de hoge sokken niet - als je do

Kunnen we ook achter het gedrag komen van dieren die allang uitgestorven zijn? Dat vraagt bioloog Jimmy de Rooij van Naturalis zich af. Hij bestudeerde voor zijn promotieonderzoek een massagraf van Triceratopsen. Binnen het onderzoek bekeken ze zowel het sediment om de botten, als de botten zelf. En dat gaf ze allemaal hele interessante informatie over hoe de dieren geleefd moeten hebben en hoe ze zijn gestorven. See omnystudio.com/listener for privacy information.

We gingen langs in dierentuin ARTIS. Niet voor de olifanten, of de gorilla's, maar om meer te horen over beestjes die je met het blote oog niet eens kunt zien. Laborant Loek van Buuren vertelt dat niet alleen wij, maar ook de dieren in Artis niet zonder microben kunnen. Wist je bijvoorbeeld dat ze een luiaard helpen bij het opzetten van een draagbare snackbar? En dat ze verschillende vogels van zonnebrand voorzien?  De Artis Zoomeravonden zijn nog tot en met 2 september elke zaterdag tot zonsondergang te bezoeken. Met op 19 en 26 augustus om 16.30 ook weer 'De laborant vertelt' in het park.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Methaan is een broeikasgas dat een grote bijdrage levert aan klimaatverandering. Het is verantwoordelijk voor meer dan een derde van de opwarming van de aarde.   Er wordt dan ook veel onderzoek gedaan naar hoe we methaan-hotspots zo goed en snel mogelijk kunnen detecteren. Het Nederlandse instrument Tropomi aan boord van satelliet Sentinel-5P, dat dagelijks een rondje om de wereld doet, vond zo al meerdere verrassende bronnen van uitstoot. Maar Tropomi kan inzoomen tot op een oppervlakte van 7 bij 5.5 vierkante kilometer. Dat is nog best een groot gebied, als je precies wilt weten waar de bron zit.   Gelukkig krijgt het instrument onder andere hulp van de Sentinel-2 satelliet. Die doet vijf dagen over een rondje, maar kan wel tot op 20 meter nauwkeurig inzoomen. Maar het kan nog wat beter, zeggen SRON-onderzoekers nu. Als ook Sentinel-3 een steentje bijdraagt.  Onder ideale omstandigheden kan deze satelliet namelijk inzoomen tot op 500 bij 500 vierkante meter

Stemmen kunnen steeds realistischer worden nagemaakt met behulp van kunstmatige intelligentie. Horen we straks het onderscheid nog wel? Nee, zeggen onderzoekers. Sterker nog: dat kunnen we nu al niet zo goed.   Het is niet het eerste onderzoek waarin hiernaar gekeken is, maar wel het eerste waarin ook een andere taal dan Engels is gebruikt. De onderzoekers trainden een bestaand algoritme met twee openbare spraak-datasets. Eentje in het Engels en eentje in Mandarijn. Daarmee creëerden ze in beide talen 50 deepfake spraakvoorbeelden, die anders waren dan de voorbeelden waarmee het algoritme was getraind.   Meer dan 500 proefpersonen kregen zowel kunstmatig gemaakte samples als echte spraakvoorbeelden te horen en moesten aangeven welke echt waren en welke niet. In meer dan een kwart van de gevallen lukte dat ze niet. En dat werd amper beter nadat ze tips kregen om deepfakes te herkennen.   Die uitkomst suggereert dat we het met de nieuwere algoritmes, waaruit sa

De zwezerik of thymus is een orgaan achter het borstbeen. In de kindertijd speelt het een belangrijke rol bij de ontwikkeling van ons afweersysteem. De zwezerik maakt namelijk afweercellen en cellen die onthouden hoe we bepaalde afweerstoffen maken tegen allerlei bacteriën en virussen.  Als iemand volwassen wordt, verschrompelt de zwezerik en blijft er weinig van over. Het idee was daarom lang dat dit orgaan op latere leeftijd geen functie meer heeft. Het wordt zelfs regelmatig verwijderd bij operaties, om beter bij het hart en de bloedvaten te kunnen.   Nu denken onderzoekers dat we dit beter niet meer kunnen doen. Ze vergeleken meer dan 1000 volwassenen waarbij het orgaan tijdens een operatie was verwijderd, met evenveel volwassenen die vergelijkbare operaties ondergingen, maar waarbij het orgaan niet was verwijderd.  Vijf jaar na de operatie was de kans op overlijden voor de groep zonder zwezerik 2.9 keer groter. Deze groep had ook een 2 keer zo grote kans

In Nederland doen we graag dingen met zand. Sterker nog: we moeten wel als laag landje. We baggeren, we spuiten stranden op... maar wat is het effect daarvan op de beestjes in de bodem?  Onderzoeker Tjitske Kooistra van het NIOZ zoekt dat uit voor één specifiek diertje: de platte slijkgaper. We gingen bij haar langs om meer te horen over haar onderzoek.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Een analyse van 1170 jaar aan Noord-Europese boomringdata geeft onderzoekers nieuwe kennis over het klimaat in de middeleeuwen. Het was waarschijnlijk een stuk kouder dan gedacht en dat is niet bepaald goed nieuws.  Tel de groeiringen van een boom en je weet hoe oud hij is. Maar uit die ringen kun je - net als bij schelpdieren - nog veel meer informatie halen. Bijvoorbeeld over de omstandigheden waarin de boom elk jaar groeide. Dat maakt het een interessante extra bron voor klimaatwetenschappers.  Nieuw onderzoek laat zien hoe interessant precies. Over sommige periodes in de geschiedenis bestaat, zeker lokaal, nogal wat onduidelijkheid als het aankomt op het heersende klimaat van die tijd. Dat geldt bijvoorbeeld voor het jaar 950 tot 1250.   Volgens veel modellen was het toen koeler dan nu. Maar sommige boomringdata wijst juist naar het tegenovergestelde: het was toen warmer. Dankzij de analyse van 50 miljoen individuele houtcellen uit 188 levende en dode gro

Het is belangrijk om het smeltgedrag van de gletsjers in Groenland zo goed mogelijk te begrijpen en voorspellen. Dat gedrag kan per locatie alleen net weer anders zijn en dan zul je er toch echt heen moeten om erachter te komen hoe het precies zit.  Dat is bijvoorbeeld het geval in één specifieke Groenlandse fjord. Daar is iets vreemds aan de hand waar onderzoeker Anneke Vries van het NIOZ en de Universiteit Utrecht meer over kan vertellen. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Steeds vaker ontdekken we bacteriën met handige trucjes die we in ons voordeel kunnen gebruiken. Voor één soort - die zich al bewezen heeft als belangrijke schoonmaakhulp - heeft een onderzoeker bijzondere plannen. De anammox-bacterie, die begin jaren negentig is ontdekt, vind je al in meerdere afvalwaterzuiveringsinstallaties in Nederland. Daar zuivert het beestje ammoniak voor ons uit het water. Maar in deze bacterie gebeurt nog iets bijzonders. Terwijl hij van ammoniak onschadelijk stikstofgas maakt, produceert hij als tussenstap hydrazine. Hydrazine wordt onder andere gebruikt als raketbrandstof.  Wat nou als het enzym dat hiervoor verantwoordelijk is uit deze bacterie gehaald kan worden, om het vervolgens te gebruiken om energiezuinig van een afvalproduct een commercieel product te maken? Dat is één van de dingen waar onderzoeker Laura van Niftrik van de Radboud Universiteit - expert op het gebied va

Sommige dieren, waaronder enkele vogelsoorten, hagedissen en krokodillen, kunnen het van nature: zonder bevruchting van een mannetje toch zwanger worden van een jong.  Andere dieren, zoals de mens, maar evengoed de meeste fruitvliegjes, lukt dat niet. Laten we daar eens even verandering in brengen, dachten Britse onderzoekers. Nou ja, even. Zes jaar deden ze erover, met behulp van 220.000 vliegjes, om te laten zien dat het kan.   Eerst brachten ze de genen in kaart van een fruitvliegsoort die dit wel kan en zo konden ze bepalen welk gen verantwoordelijk was voor deze skill. Ze vonden eenzelfde gen in de vliegjes die het niet konden en pasten deze zo aan dat ook bij hen dit gen tot expressie kwam.   De genetisch aangepaste vrouwtjesvliegjes wachtten nog wel even met de maagdelijke zwangerschap. Gemiddeld 40 dagen. Voor het geval er toch nog een mannetje voorbijvloog. Maar daarna gingen ze zelf succesvol aan de slag. Nakomelingen van deze vliegjes bleken beide

Het is al lange tijd een groot mysterie: hoe kan het dat aan weerszijden van een denkbeeldige lijn die door Indonesië loopt, totaal verschillende diersoorten te vinden zijn? Onderzoeker Lydian Boschman van de Universiteit Utrecht heeft voor ons het antwoord. Meer lezen over het onderzoek kan hier: Paleoenvironments shaped the exchange of terrestrial vertebrates across Wallace’s Line.  Of hier: Why are there hopping mice in Australia but no kangaroos in Asia? It’s a long storySee omnystudio.com/listener for privacy information.

Soms lijken sterren net te twinkelen, maar wat je in zo'n geval eigenlijk ziet is een beïnvloeding van het sterlicht terwijl het door de atmosfeer naar de aarde reist. Toch hebben sterren ook een aangeboren manier van twinkelen, die in gang wordt gezet door golvende gaststromen die door de ster heen bewegen. Iets wat vanaf de aarde niet te zien is, ook niet met huidige telescopen.   Maar onderzoekers hebben dit mechanisme nu wel in 3D nagemaakt. Een simulatie van een golf van energie die van de kern van een grote ster naar zijn oppervlakte rimpelt. Dankzij dit computermodel kunnen ze nu ook een betere inschatting maken van hoeveel sterren op deze manier twinkelen en hoe hevig het effect van de golven moet zijn per ster.   Wat ze ook hebben gedaan is het omzetten van deze golven van gas naar geluid. Waarbij wel gespeeld is met de frequentie om het hoorbaar te maken voor onze oren. In de audio hoor je hoe dat klinkt: iets minder schattig dan je wellicht zou denken.

Geluiden zoals lachen hebben een belangrijke functie in speelgedrag. Als kinderen speel-vechten dan houden ze deze signalen ook in de gaten bij elkaar om te bepalen of ze door kunnen gaan of niet.  Achter het produceren van die geluiden tijdens spel moet haast wel een georganiseerd hersenmechanisme zitten, menen onderzoekers. En om dat te onderzoeken, grepen ze terug op een ouderwets potje kietelen. Maar dan wel bij ratten.  Daar ontstond gelijk een uitdaging. Want een dier gaat over het algemeen niet gezellig spelen als het angstig is of beperkt wordt qua bewegingsruimte. Daarom werden deze ratten eerst wat meer gesocialiseerd. Ze raakten gewend aan meer ruimte en een menselijk speelmaatje, dat hun vervolgens plagend kietelde, terwijl hun geluiden en hersenactiviteit werden gemeten.   Zo vonden de onderzoekers een structuur in de hersenen van de ratten die essentieel bleek te zijn voor spelen en lachen. Was een rat niet op zijn of haar gemak, of zelfs angsti

Ons immuunsysteem speelt bij veel grote ziektes een essentiële rol. De cellen die in het geval van ziekte aan de slag gaan - onze immuuncellen - worden aangemaakt in ons beenmerg. Wat nou als we daar de grootouders en ouders van die cellen kunnen helpen om sterkere kinderen te maken?  Onderzoeker Willem Mulder (TU Eindhoven) en zijn collega's denken dat het kan. Met nanotechnologie en de juiste mensen. In deze audio hoor je ook onderzoeker Roy van der Meel en Marta Mapelli, operations manager van BioTrip.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Schade aan ons kraakbeen herstelt niet vanzelf. Wat nou als we straks gewoon een nieuw stukje kunnen uitprinten? Op maat gemaakt. Van onze eigen cellen. We gingen langs bij onderzoeker Jos Malda van het UMC Utrecht om hier meer over te horen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Hoeveel weegt je hand? Volgens Engelse onderzoekers denken mensen dat hun handen veel lichter zijn dan daadwerkelijk het geval is. Sterker nog: ze zitten er 50 procent naast.  Om dit onderzoek te kunnen doen, moest eerst worden gekeken: hoe meet je hoe zwaar iemand denkt dat een hand is? Ze losten het zo op: deelnemers moesten bepalen of gewichtjes die aan een polsbandje waren gehangen meer of minder wogen dan hun eigen hand. Zo konden ze zien dat mensen het gewicht van hun hand met gemiddeld 49,4 procent onderschatten. Als ze voor de proef handoefeningen hadden gedaan, dan werden handen zwaarder ingeschat.   Waarom zou ons lichaam niet gewoon doorgeven hoe zwaar die handen echt zijn? En waarom verschilt dit gevoel per situatie? Denk bijvoorbeeld aan hoe zwaar je oogleden kunnen voelen als je moe bent, of hoe het soms voelt dat je echt niet meer van de bank kan komen.   De onderzoekers denken dat deze misperceptie helpt om onze bewegingen moeitelozer te laten

Onderzoeker Marek van Oostrom van het Hubrecht Instituut in Utrecht laat in schaaltjes in het lab kleine ruggengraatjes groeien. Waarom? Om erachter te komen hoe wervels nou precies ontstaan, wat voor rol de timing daarbij speelt en waar het allemaal mis kan gaan. Zo hoopt hij eerst het proces beter te begrijpen en uiteindelijk hopelijk mensen met die kennis te kunnen helpen. Meer lezen over het werk van de onderzoekersgroep waarin Van Oostrom zit kan hier: Sonnen: Signaaldynamiek en hier Signalling Dynamics in Tissue Biology. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het is tijd voor een nieuwe generatie implantaten. Implantaten die het lichaam niet in de weg zitten, maar het helpen om zelf te herstellen. We gingen langs bij de TU Eindhoven, om van twee onderzoekers te horen hoe ver ze hiermee zijn.  In deze audio hoor je onderzoekers Dan Jing Wu van start-up VivArt-X waar ze momenteel werken aan nieuwe borstimplantaten en Bart Sanders van Stentit, waar nieuwe oplosbare stents worden ontwikkeld. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Methaan is een broeikasgas dat een grote bijdrage levert aan klimaatverandering. Het is verantwoordelijk voor meer dan een derde van de opwarming van de aarde. De hoeveelheid methaan in de atmosfeer neemt nog altijd rap toe, waarbij de grootste toenames tot nu werden gemeten in 2020 en 2021. En het grootste gedeelte van die toename van methaan komt door ons.  Toch denken wetenschappers dat methaan uit biologische bronnen, waaronder drasland en agricultuur, wellicht een veel groter effect heeft op de snelle groei van uitstoot dan lang werd gedacht.   Op basis van metingen boven de Noordelijke Atlantische Oceaan denken onderzoekers dat stofdeeltjes uit Noord-Afrika in combinatie met zeewater druppeltjes hebben bijgedragen aan het afbreken van uitgestoten methaan in de atmosfeer.   Die afbraak is op wereldschaal wellicht niet al te groot, maar het zorgt er wel voor dat moleculen die worden gebruikt om de bron te bepalen van methaanuitstoot in andere hoeveelheden

Onderzoekers willen weten of er een link te vinden is tussen de bacteriën die in onze darmen leven en ons temperament. Om het antwoord op die vraag te vinden gaan ze onder andere tijdens Lowlands poepsamples verzamelen. Festivalgangers krijgen toegang tot een ruim en schoon toilet, waar ze zo lang op mogen zitten als nodig, als ze maar aan het eind een poepsample inleveren en een vragenlijst invullen.  In deze audio leggen UMCG-onderzoekers Iris Sommer en Jenny Borkent uit hoe ze het precies gaan aanpakken en waarom ze dit zo graag willen bestuderen. Meer lezen over het onderzoek kan hier: Shitty Science tijdens Lowlands Festival.  Op 24 augustus verschijnt bij BNR ook de podcastserie Baan door het brein met Iris Sommer.See omnystudio.com/listener for privacy information.

De tropische neontetra - een kleine vissoort van zo'n 3 centimeter met felle kleurtjes die oorspronkelijk uit Zuid-Amerika komt - houdt er keurige manieren op na. Komt een school van deze visjes een smalle doorgang tegen, dan proberen ze niet met z'n allen als eerste er doorheen te persen, nee, ze vormen een keurige rij.  Onderzoekers kwamen hierachter tijdens experimenten waarbij een school van 30 van deze visjes in een tank onrustig werd gemaakt door een visnet er doorheen te halen. Een beweging die de vissen natuurlijk zo snel mogelijk uit de weg gingen. Nou had elke tank een kleine opening waardoor ze konden ontsnappen, die varieerde in grootte van 1,5 tot 4 centimeter.   De onderzoekers zagen dat de vissen niet geheel onverwachts sneller wegkwamen door grotere openingen, daar pasten ze natuurlijk ook naast elkaar. Maar wat de grootte van de opening ook was, ze bewogen er in een constante snelheid doorheen, zonder op elkaar te botsen, waarbij de laatste paar visj

Met iedere celdeling neemt het risico op kanker toe. Een langlevende soort zoals de olifant zou dus vaker kanker moeten krijgen dan een kortlevende soort zoals de muis. Maar in 1975 bleek al dat dit niet zo is en dat er maar weinig variatie is in kankerrisico tussen diersoorten.   Tussen schimmelsoorten is die variatie er wel. Onderzoekers van Wageningen University &amp; Research hebben een idee hoe dat kan. Langlevende, langzaam groeiende schimmels, zoals heksenringvormende soorten die tot wel honderden jaren oud kunnen worden, lijken met een speciale manier van celdeling mutaties geen kans te geven, waardoor het risico op kanker drastisch lager ligt.    Cellen in het ondergrondse netwerk van deze schimmels hebben twee celkernen. Als een eindcel in een schimmeldraad deelt, neemt één van de twee kernen een ‘omweg’ naar de dochtercel. Dat doet hij door eerst naar een tijdelijke zijcel, of zijtak, te migreren, die later fuseert met de dochtercel. Zo ontstaat een soort

Sport en beweging: ons lichaam kan niet zonder. Maar niet iedereen heeft tijd en energie om doordeweeks aan de bak te gaan. Ben jij iemand die alleen in het weekend sport, dan hebben onderzoekers uit de VS goed nieuws: voor je gezondheid is dat helemaal prima.  Als je nou aan het trainen bent voor een specifiek doel, of je wilt je spieren op een bepaalde manier opbouwen, dan zou een ander schema waarschijnlijk beter werken, maar al je sportactiviteit concentreren in een langere sessie op één of twee dagen is voor je hart geen probleem.   Voor dit onderzoek bestudeerden wetenschappers de data van bijna 90.000 mensen. Of deze mensen nou verspreid, of geconcentreerd op één of twee dagen de aanbevolen 150 minuten per week bewogen: het had een vergelijkbaar verlagend effect op het risico op hartklachten of infarcten, als het naast de data van mensen werd gelegd die niet of amper sporten.   In vervolgonderzoek willen ze nog gaan kijken of deze vergelijkbare gezondh

De James Webb Telescoop heeft weer eens wat bijzonders gespot: complexe stofdeeltjes in het hele vroege universum. Vergelijkbare deeltjes zijn al wel eens gevonden op veel latere momenten, maar nog nooit zo ver terug.  De stofdeeltjes zijn ook nog eens net even anders dan wat eerder is gezien, wat het ook een extra spannende vondst maakt. De onderzoekers willen nu naar een nog groter aantal sterrenstelsels gaan kijken om te zien hoe vaak dit voorkomt en of ze ook kunnen achterhalen hoe de deeltjes zo snel hebben kunnen ontstaan. Zijn het supernova's geweest? Of is er misschien een andere, nog onbekende manier waarop dit kan gebeuren?  In deze audio hoor je onderzoeker Joris Witstok van de universiteit van Cambridge. Lees hier meer over het onderzoek: Webb sees carbon-rich dust grains in the first billion years of cos

Het is een bekend experiment met kinderen: je legt een snoepje neer, zegt dat ze daar niet aan mogen zitten en verlaat vervolgens de kamer.   Hoe een kind daarop reageert, en of het toch het snoepje pakt, kan behoorlijk wat zeggen over karakter en zelfs - menen onderzoekers - over latere schoolprestaties, gezondheid en relaties.   Toen een vergelijkbare test zowel in Amerika als Japan werd gedaan en deze naast elkaar werden gelegd, zagen ze opmerkelijke verschillen. Amerikaanse kinderen wachten minder dan 4 minuten voordat ze het snoepje in hun mond stopten. Japanse kinderen: 15 minuten.Maar, ging het niet om een snoepje, maar om een cadeautje dat niet uitgepakt mocht worden, dan lukte het juiste de Amerikaanse kinderen om langer te wachten. Beide groepen lieten dus zelfcontrole zien, alleen in een andere context.   Wat dit laat zien is dat culturele normen de uitkomst van zo'n test nogal kunnen beïnvloeden. En dat zou meegenomen moeten worden in psyc

Een 125 miljoen jaar oud fossiel - gevonden in China - laat een zoogdier zien dat een hap neemt uit een dinosaurus. Het is absoluut een unieke vondst, maar hoeveel kunnen de onderzoekers echt zeggen over deze versteende interactie?  We bespreken het met paleontologen Melanie During van de universiteit van Uppsala in Zweden en Jimmy de Rooij van Naturalis. Meer lezen over het onderzoek: An extraordinary fossil captures the struggle for existence during the Mesozoic.See omnystudio.com/listener for privacy information.

De vijfjaarsoverleving van alle kinderen met acute lymfatische leukemie is gestegen naar 94 procent, blijkt uit onderzoek van het Prinses Máxima Centrum in Nederland.  De vijfjaarsoverlevingskans voor kinderen met deze vorm van kanker - de meest voorkomende kinderkankersoort in Nederland - is sinds de jaren ’60 van de vorige eeuw enorm gestegen. Van 0 procent voordat met behandelen werd begonnen, naar 94 procent na dit laatste onderzoek. Daarin is voor een aantal subgroepen gekeken hoe de behandeling nog beter kon. In één groep lukte dat door een jaar langer te behandelen en in drie andere groepen door een medicijn terug te schroeven dat voor veel bijwerkingen zorgde. We bespreken de uitkomst met Rob Pieters, kinderoncoloog en medisch directeur van het Prinses Máxima Centrum. Lees hier meer: Overleving kinderen met acute ly

Al 3000 jaar bezoeken generaties van groene zeeschildpadden dezelfde zeegrasvelden om te voeden. Het is kennis die kan helpen bij het beschermen van de soort.   Dat zeeschildpadden hun helen leven migreren tussen broedgebieden en voedselgebieden, dat wisten we al. Maar dat velen generaties na elkaar dezelfde kieskeurigheid voor hun eten laten zien, dat was nog onbekend.  Tegen de tijd dat jonge zeeschildpadjes uit het ei komen, zijn hun ouders allang met de horizon vertrokken. Als de jonge diertjes de onhandige tocht van het nest naar de zee overleven, drijven ze vaak jaren een beetje rond, nog niet in staat om lange afstanden af te leggen. In die periode eten ze vrijwel alles. Maar na een jaar of vijf zwemmen ze, net als hun ouders, naar specifieke locaties om te eten en is zeegras het enige op het menu. Nou wordt wereldwijd veel moeite gedaan om nesten te beschermen en te zorgen dat baby schildpadjes het water halen, maar zeegrasvelden, daar was nog weinig

Als we met iemand praten passen we ons op allerlei manieren aan. Onze gezichtsuitdrukking kan veranderen, onze houding en zelfs de grootte van onze pupillen.  Ook de timing en toonhoogte van ons stemgeluid passen we aan. Onderzoekers waren benieuwd hoe dieren dit doen. Specifieker: hoe zangvogels dit doen. Ze bestudeerden zangduels tussen mannelijke nachtegalen tijdens het broedseizoen in Duitsland en ontdekten dat ze enorm goed zijn in het razendsnel op elkaar aanpassen van hun toonhoogte. En hoe sneller ze reageerden, hoe beter ze de toon van een ander mannetje konden nadoen. Hetzelfde gebeurde als de vogels kunstmatige fluitjes of het gefluit van een mens hoorden. Toen de onderzoekers als extra check hetzelfde onderzochten in het overwintergebied van de vogels in Gambia werden ze verrast: ondanks dat het niet de tijd van het jaar was om vrouwtjes te imponeren, lieten de mannetjes ook nu hetzelfde trucje zien. Wat suggereert dat het meerdere functies heeft.

Het komt regelmatig voor dat de evolutie iets wijzigt aan de lichtgevoelige receptoren die een grote rol spelen bij het zicht van een dier. Meestal gaat het dan om een verlies van genen die verantwoordelijk zijn voor deze receptoren.   Zo kan een soort bijvoorbeeld sommige kleuren minder goed zien, of zelfs helemaal niet meer. Veel zeldzamer is het wanneer juist nieuwe receptoren ontstaan. Eén keer eerder is dit gezien, bij een Zuid-Amerikaanse slang. In nieuw onderzoek voegen ze daar een tweede soort aan toe: de ringvormige zeeslang. Ook daarbij vond deze opmerkelijke ontwikkeling plaats.   Het dier leeft in wateren rond Australië en Azië en het lijkt erop dat het een uitgebreid palet aan kleuren kan zien, terwijl zijn voorouders die mogelijkheid juist waren kwijtgeraakt.   Om hierachter te komen hebben de onderzoekers de optische genen van vijf verschillende slangensoorten onderzocht. Enkele vroege slangen raakten sommige optische genen kwijt omdat ze een t

In 2019 belandde een fossiel niet groter dan een vinger op het bureau van een paleontoloog van de universiteit van Harvard. A jaren lag het exemplaar in een la van een museum. Gevonden in het westen van Utah, dachten ze destijds dat het om een in de zee levende ongewervelde zakpijp moest gaan. Een diertje dat een verre voorouder deelt met alle gewervelden. En dus ook met ons.   Als het inderdaad om een oude zakpijp ging, wist de onderzoeker, dan was dat enorm bijzonder. Het is een groep waar amper fossielen van worden gevonden. Het was dus niet niks toen het inderdaad om een uitzonderlijk goed bewaard gebleven zakpijp-fossiel bleek te gaan van 500 miljoen jaar oud. Ook nog eens vrijwel een kopie van sommige nog bestaande zakpijpen.   Tegenwoordig leven er wel 3000 soorten. Te vinden in alle oceanen. Ze hebben een levenscyclus van twee fasen. Eerst zwemmen ze rond als een soort kikkervisje, een voorloper van de ruggengraat in zich dragend, dan settelen ze ergens waar

Kouder dan een kampvuur en kleiner dan Jupiter, is de bruine dwergster die astronomen hebben gespot. Het is niet de koudste ster ooit gevonden, maar wel de koudste die met behulp van radiogolven is gezien. En dat maakt het een bijzondere vondst.   Slechts 10 procent van alle bruine dwergsterren produceert radiogolven. Waarom sommige het wel doen, maar andere niet en hoe ze het precies doen is nog grotendeels een raadsel. Hoe onze zon magnetische velden en radiogolven maakt, daar hebben onderzoekers wel ideeën over.   Maar terwijl onze zon een oppervlaktetemperatuur van zo'n 5600 graden heeft, is deze pas ontdekte bruine dwergster niet warmer dan 425 graden. Kouder dan een gemiddeld kampvuur. Best knap dat de ster radiogolven produceert die hier op aarde - zei het met de nieuwste telescopen - te meten zijn.   De onderzoekers van de universiteit van Sydney zijn blij met deze kans om meer te weten te komen over ultrakoude bruine dwergsterren. Het kan uiteindelij

Onderzoekers waren benieuwd wat er in de hersenen gebeurt als we wegkijken van iets engs. Om daarachter te komen deden ze een experiment met fruitvliegjes.  Waarom doen we onze handen voor onze ogen bij die ene scène in een horrorfilm? Of kijken we weg als iemand anders iets engs doet? Deze reactie verschilt natuurlijk per persoon, maar mogelijk wordt het wel door eenzelfde mechanisme aangestuurd.  Nou kun je in de hersenen van mensen - vooral ethisch gezien - een heleboel dingen niet bekijken wat in fruitvliegjes wel kan. Eerst keken ze wat er het brein gebeurde bij fruitvliegjes die al een beetje bangig waren gemaakt, wanneer ze een spinachtig object tegenkwamen op hun pad. De vliegjes wenden zich in deze situatie snel af. Fruitvliegjes die niet in een staat van hoge alertheid verkeerden deden dit niet. Toen ze vervolgens in de hersenen keken naar deze reactie, zagen ze dat een cluster van zo'n 20 tot 30 neuronen golven van het stofje tachykinine in gang ze

Bijna overal ter wereld kwam hij voor, de 3,6 miljoen jaar geleden uitgestorven reuzenhaai megalodon. Gigantisch veel weten we niet over de enorme haaiensoort, want onderzoekers hebben weinig bruikbare fossielen om mee te werken. Een paar tanden, wat wervels. Veel is het niet.   Toch zijn er zeker wat ideeën. Over zijn grootte – gedacht wordt dat hij wel 20 meter lang kon worden, leefomgeving en zelfs zwemsnelheid. Over dat laatste denken onderzoekers nu nieuwe informatie te hebben, op basis van kleine schubben niet groter dan zandkorrels die zijn gevonden. Het idee was lang dat megalodon een snelle zwemmer was, maar toen de onderzoekers de schubben bestudeerden zagen ze dat die niet de juiste vorm hadden voor een snelle zwemmer. De haai was waarschijnlijk - met zo'n 2 kilometer per uur - eerder een vrij langzame cruiser, die af en toe een sprintje trok om een snackie te vangen.   Nou is een andere gedachte dat de haai - in ieder geval gedeeltelijk - warmbloe

Nemen we stilte waar op dezelfde manier als we geluid waarnemen? Of is het slechts het ontbreken van iets wat we kunnen waarnemen? Op die vraag denken onderzoekers het antwoord te hebben. Ze deden een serie experimenten met daarin geluidsillusies. Deelnemers kregen twee voorbeelden te horen van een toon. In voorbeeld één werd deze even onderbroken, in voorbeeld twee liep deze door. Voor heel veel mensen klinkt het tweede voorbeeld daardoor langer, terwijl beide blokjes toch echt even lang waren. Het idee van de onderzoekers was: stel we vervangen die toon met stilte - dus we draaien het om - reageren we dan hetzelfde op deze illusie? Nemen we de stiltes op dezelfde manier waar als geluid?  Het antwoord was ja. Ze zagen exact hetzelfde gebeuren als ze het experiment herhaalden met blokjes van stilte in plaats van geluid. Natuurlijk hebben we ze in de uitzending ook even geprobeerd. Lees hier meer over het onderzoek: <a href="https://www.scientificamerican.com/

Een consortium van Nederlandse onderzoekers heeft een flinke subsidie gekregen voor het verder ontwikkelen van een zacht implanteerbaar robothart voor mensen met ernstig hartfalen.  Voor sommige hartpatiënten is een harttransplantatie nog de enige optie, maar er zijn maar heel weinig beschikbare donorharten. Dat betekent dat een heleboel mensen niet eens op de wachtlijst komen te staan.  In sommige gevallen kan een patiënt als tijdelijke oplossing een steunhart krijgen. Maar ideaal is dat niet. Deze apparaten zijn vaak van metaal, ze veroorzaken regelmatig bloedstollingen en de energietoevoer gaat via een snoer dat van buiten het lichaam in moet.  Daar kwam het idee vandaan om een hybride hart te ontwikkelen dat geschikt is voor transplantatie. Een zacht robothart met als binnenbekleding een laagje cellen van de patiënt zelf. In een eerder project zijn de eerste stappen gezet en met deze <a href="https://www.nwo.nl/onderzoeksprogrammas/nationale-weten

Onderzoekers zeggen te hebben ontdekt dat beweging van de tektonische platen van de aarde indirect de biodiversiteit beïnvloedt.   In cycli van 36 miljoen jaar zou het schuiven van de platen zorgen voor veranderingen in de zeespiegel, wat al zeker 250 miljoen jaar zorgt voor golven van biodiversiteit in de oceanen.   Dat is ook best logisch, als je erover nadenkt. Wanneer het waterniveau stijgt of zakt heeft dat invloed op de grootte en vorm van leefgebieden. Door naar een enorme stapel fossielendata te kijken, zagen de wetenschappers dat wisselingen in platenbeweging en de hoogte van het water zo zorgde voor uitspattingen van nieuw leven.  Hoe verandert dat waterniveau dan precies in die periodes van 36 miljoen jaar? Verschillen tussen sneller en langzamere verschuivingen van de platen, zorgen voor verschillen in dieptes van bekkens in de oceaan en voor verschillen in de verplaatsing van water naar diepere lagen van de aarde. Dit zorgt dan weer voor fluctuat

Een nieuwe manier om te bepalen wat iemand echt heeft gegeten, kan helpen om klinische studies, voedingsonderzoek en historisch onderzoek te verbeteren, zeggen Amerikaanse onderzoekers.  Ze vonden een genetische marker voor chloroplasten die voorkomen in plantencellenen verantwoordelijk zijn voor het omzetten van zonlicht in suikers. Daarmee lukte het ze om aan de hand van poep-samples te bepalen welke plantaardige producten iemand had gegeten en zelfs of ze er veel van hadden binnengekregen of niet.  Dit konden ze weer linken met gegevens over iemands dieet, leeftijd en inkomen. Zo zagen ze al dat adolescenten uit een gezin met een hoog inkomen meer variatie in planten-DNA binnenkregen. En dat oudere adolescenten, waarschijnlijk vanaf het moment waarop ze op zichzelf gingen wonen, ineens veel minder volkoren producten, fruit en groente aten.  Lees hier meer: DNA Bar

Helemaal nieuw is het idee niet, maar altijd fijn als het weer even onderschreven wordt: nieuwe dingen leren op latere leeftijd is goed voor je.  In het geval van dit onderzoek: goed voor je cognitie. Gemiddeld gaat onder andere de snelheid waarmee we cognitieve taken uitvoeren vanaf een jaar of 30, 40 achteruit. Rond de 60 wordt de curve flink steiler. Alhoewel dit over het algemeen gezien wordt als een normaal onderdeel van veroudering, zijn er onderzoekers die vinden dat we het anders moeten bekijken.   Meer als de zomervakantie. Veel kinderen moeten na weken zonder lessen flink inkomen. Veel informatie is weggezakt en concentreren kost wat meer moeite, maar dat herstelt ook weer. Sommige volwassenen hebben eigenlijk een soort gigantische zomerstop. Na school, een eventuele vervolgopleiding en de eerste lessen van een nieuwe baan, bereiken mensen soms een leerplateau dat veel langer duurt dan die paar weken zomervakantie. Wat als je dat, net als kinderen na de zom

Deze week werd wereldwijd gemiddeld de warmste dag ooit gemeten. Ook was juni wereldwijd de warmste juni ooit. Records die naar verwachting keer op keer gebroken gaan worden.   Maar wanneer is het ergens te warm voor ons mensen? Volgens een onderzoeker uit Engeland ligt de bovengrens tussen de 40 en 50 graden. Het probleem zit volgens hem in ons rustmetabolisme: de hoeveelheid energie die we nodig hebben om bij rust te kunnen functioneren. Die zou versnellen bij te warme temperaturen.   Is het buiten te warm, dan versnelt je ademhaling en gaat je hartslag omhoog. Het lichaam warmt op, maar kan de warmte niet goed meer kwijtraken. Wat misselijkheid, verwardheid, duizeligheid, hoofdpijn en flauwvallen kan veroorzaken.   De onderzoeker publiceerde in 2021 de eerste resultaten van een serie hitte-experimenten. Terwijl 28 graden en 50 procent luchtvochtigheid nog goed te doen is voor de meeste mensen, raken we bij 40 graden in de problemen, zegt hij. Zeker bij een

Onderzoekers uit Florida zijn erachter gekomen dat de geur van een hand genoeg is om accuraat iemands biologische sekse te bepalen.   Het idee is dat dit handig kan zijn voor forensisch onderzoek, in gevallen waarin indicatoren als DNA en vingerafdrukken niet voldoende of helemaal niet aanwezig zijn op een plaats delict.   Om uit te zoeken of alleen de geur van een hand iets van informatie kon geven over de persoon in kwestie, namen de onderzoekers monsters af bij 60 vrijwilligers. De helft man, de helft vrouw. Ze analyseerden de vluchtige organische stof in deze monsters, die bepalend is voor iemands geur. Dat bleek in combinatie met slimme algoritmes genoeg om met een zekerheid van 96 procent te bepalen of iemand man of vrouw was.  Ze hopen hiermee een extra tool voor forensisch onderzoekers te hebben ontwikkeld. Een aanvulling op alles wat er al mogelijk is. Waarbij de techniek dus kijkt naar de biologische sekse van een persoon, maar daarmee natuurlijk ni

Vreemdgaan, te lange periodes zonder elkaar: het zijn enkele van de oorzaken voor het beëindigen van een monogame relatie. En dat blijkt evengoed voor vogels te gelden als voor mensen.   Naar schatting heeft meer dan 90 procent van de vogelsoorten een vaste partner. Sommigen voor een leven lang, anderen voor één broedseizoen. Maar er zijn monogame vogels die toch ineens voor een ander vogeltje gaan, ondanks dat hun eigen partner gewoon nog in leven is.   Maar waarom doen ze dit? Uit onderzoek blijkt om vergelijkbare redenen als bij ons: lange afstanden en overspelig gedrag. De onderzoekers kwamen erachter toen ze de data van 232 vogelsoorten bekeken. Ook de evolutionaire geschiedenis van de vogels werd meegenomen en mannetjes en vrouwtjes van alle soorten werden gescoord op seksuele ongeremdheid.  De soorten waarbij scheidingen vaak voorkwamen - dit geldt onder andere voor zwaluwen en merels, bleken nauw verwant aan elkaar te zijn en seksueel behoorlijk onger

Onderzoekers hebben het verste actieve superzware zwarte gat tot nu toe gespot met behulp van de James Webb Space Telescope. Maar heel zwaar is hij niet.  Wie goed op heeft gelet, heeft eerder al berichten hierover voorbij zien komen. Maar nu is het samen met enkele andere ontdekkingen officieel gepubliceerd. Drie zwarte gaten en 11 sterrenstelsels in totaal, die allemaal vrij rap na de oerknal al bestonden. Eén van de zwarte gaten vonden ze in CEERS 1019. Dat stelsel bestond ongeveer 570 miljoen jaar na de big bang al. Het zwarte gat dat ze daar vonden is het verste actieve superzware zwarte ooit gespot. Maar het is een stuk minder zwaar dan andere zwarte gaten die in het vroege universum zijn gedetecteerd. Die waren zo'n 1 miljard keer de massa van onze zon en deze maar 9 miljoen keer. Dat is ook meteen de reden waarom het niet eerder is gezien: voor andere telescope

Onderzoekers van het LUMC en het Centre for Human Drug Research hebben de werking onderzocht van een nieuw medicijn tegen de meest voorkomende en gevaarlijkste vorm van malaria.   Uit de studie met vrijwilligers blijkt dat het gebruik van het experimentele geneesmiddel volledige bescherming biedt tegen een malaria infectie. De deelnemers werden eerst geïnfecteerd met malariaparasieten en kregen vervolgens een dosis van het nieuwe middel na 2 uur of na 4 dagen toegediend. Dit soort infectiestudies worden vaker uitgevoerd en vinden plaats in een gecontroleerde omgeving binnen het Controlled Human Infection Center, een onderdeel van het LUMC.  Malariaparasieten worden steeds meer resistent voor de huidige malariamedicijnen. Dit is wereldwijd een groot probleem. Het is zaak dat er snel nieuwe geneesmiddelen worden ontwikkeld om de ziekte te voorkomen en te kunnen blijven behandelen.   Onderzoekers uit Leiden werkten samen met een Duits bedrijf aan dit nieuwe onde

Het afvalwater dat op dit moment wordt geloosd in onze natuur bevat nog teveel schadelijke stoffen. Daarvoor denken onderzoekers nu een mooie oplossing te hebben: kleine plantjes toevoegen aan het waterzuiveringsproces. Voordat ze zeker konden weten dat dit werkte moest er eerst wel een heleboel onderzocht worden. Zoals: werken onderwaterplantjes of drijvende plantjes beter? En welke soorten dan precies? Uiteindelijk bleken drijvende plantjes, waaronder kroos, het best te werken. Ze zuiverden vrijwel al het fosfor en stikstof uit het afvalwater en namen ook nog eens veel CO2 op, zonder zelf broeikasgassen uit te stoten.  Het idee is om een installatie met deze snelgroeiende plantjes als nazuivering in te zetten en om de plantjes op gezette tijden te oogsten - het liefst automatisch - en er dan producten van te maken. Nu wordt nog gekeken welke combinatie van plantjes en welke volgorde het best is en of het op grote schaal dezelfde resultaten laat zien.  In de

Kan een implantaat vlak onder de huid ernstige migraine verlichten? Een Nederlandse start up denkt van wel. Ze plaatsten recent hun eerste implantaat bij een patiënt en zijn blij met het resultaat. Natuurlijk is er nog veel vervolgonderzoek nodig met grotere groepen patiënten om iets te kunnen zeggen over de effectiviteit van het implantaat. Dat is ook waar hoogleraar neurologie Gisela Terwindt van het LUMC op wijst. Het is een spannende ontwikkeling, meent zij, maar placebo-onderzoek - iets wat volgens haar zeker moet gebeuren - is lastig met dit soort apparaatjes. Dat beaamt Hubert Martens, CEO van de start up Salvia BioElectronics zelf ook. Ze staan nog maar aan het begin. Meer onderzoek is nodig. Maar voor nu is hij erg tevreden en de patiënt zelf - een 29-jarige vrouw uit Australië - is ook te spreken over de ingreep, die twee maanden

ESA en Eumetsat hebben vandaag de eerste beelden vrijgegeven van de Lightning Imager aan boord van de eerste Meteosat Third Generation satelliet, die in 2022 werd gelanceerd.  Het instrument kan continu snelle lichtflitsen detecteren in de atmosfeer van de aarde, zowel overdag als 's nachts, vanaf een afstand van 36 000 kilometer. Elk van de vier camera's aan boord kan tot 1000 beelden per seconde vastleggen. Op die manier zal het continu de bliksemactiviteit vanuit de ruimte observeren. Voor 84 procent van het aardoppervlak.   De gegevens van de Lightning Imager zullen weervoorspellers meer zekerheid bieden bij hun voorspellingen van zware stormen, vooral in afgelegen gebieden en boven de oceanen waar de mogelijkheden voor bliksemdetectie beperkt zijn. Wat onder andere voor de luchtvaartsector veel verschil kan maken. Ook moeten de data helpen bij het begrijpen van de gevolgen van dit soort weersfenomenen op klimaatverandering.  Begin 2024 moeten de gegevens

Klinkt misschien een beetje gek, of zelfs onmogelijk, maar onderzoekers hebben een blokje rubber ontwikkeld dat tot tien kan tellen. Het doel is om materiaal te maken dat taken van computers kan uitvoeren, zonder daarbij stroom of een batterij nodig te hebben. Materiaal dat kan tellen was een logische eerste stap en ze halen het al tot tien.  Qua toepassingen is er veel mogelijk, maar kun je onder andere denken aan iets wat in een brug, zonder energiebron kan tellen hoe vaak er een te zware auto overheen rijdt. Of materiaal dat schokken of botsingen detecteert en telt. Bijvoorbeeld in een robot, of ruimtevoertuig.   Er wordt nog gewerkt aan materiaal dat nog veel complexere taken kan uitvoeren, zoals het herkennen en opslaan van patronen. Ook denken de onderzoekers dat het ooit mogelijk moet zijn om een zelflerende versie van hun ontwerpt te maken.  In deze audio hoor je onderzoeker Martin van Hecke. Hij werkte samen met Lennard Kwakernaak aan het ont

Het bestaan van de door Einstein voorspelde zwaartekrachtgolven is sinds 2015 bewezen.  Zwaartekrachtgolven zijn verstoringen in de tijd-ruimte, veroorzaakt door elkaar opslokkende zwarte gaten. Sindsdien gaat het snel, deze week maakte een samenwerkingsverband van  onderzoekers over de hele wereld bekend dat ze zwaartekrachtgolven, waarschijnlijk afkomstig van duizenden, misschien zelfs een miljoen zwarte gaten, denken te hebben waargenomen.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Mensen maken rare geluiden tegen baby's. Hoog en kirrend: 'koetsjie koetsjie!' Naar nu blijkt doen dolfijnen precies hetzelfde! Dolfijnenjongen blijven wel zes jaar bij hun moeder, de kinderachtige taal zorgt waarschijnlijk voor een sterke band tussen moeder en kind. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Er zijn twee middelen op de markt tegen obesitas, maar die zijn erg duur en moeten wekelijks worden ingespoten. Binnenkort worden er twee nieuwe middelen toegelaten, in pilvorm en voor een veel lagere prijs. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Vogels kunnen het, sommige beatboxende rappers kunnen het en Oerang Oetangs kunnen het: twee geluiden tegelijk maken.  Onderzoekers van de universiteit van Warwick maakten bijna 4000 uur opnames van de grote mensapen. De meervoudige geluiden worden door de dieren gebruikt als waarschuwing maar ook voor 'battles'. Een vocale strijd waarbij de winnaar degene is die de meest complexe geluiden kan produceren.  De ontdekking zet de taalwetenschap op z'n kop: waarschijnlijk leek vroege menselijke taal meer op beatboxen dan het huidige enkelvoudige geluid dat uit onze monden komt.     See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wetenschappers hebben sterke aanwijzingen gevonden dat kannibalisme onder mensen zeker anderhalf miljoen jaar geleden al voorkwam. Op een fossiel scheenbeen, gevonden in Kenia, zijn duidelijke snijsporen aangetroffen. Gemaakt met stenen werktuigen. Paleontoloog bij Naturalis Rob van den Berg geeft tekst en uitleg bij deze ontdekking.     See omnystudio.com/listener for privacy information.

Twee wetenschappers, een filosoof en een neurowetenschapper, maakten 25 jaar geleden een wedje. De neurowetenschapper dacht dat de werking van ons bewustzijn in de hersenen vandaag de dag goed uit te leggen zou zijn. Waar zit het, hoe werkt het technisch. Hij verloor. De filosoof had ingezet op nog steeds grote onwetendheid op deze punten, vandaag de dag. Hij won een kist Portugese wijn.  Het is niet zo dat er niks ontdekt is, we zijn echt wel een stuk verder, legt neurowetenscahpper Simon van Gaal van de UVA in deze uitzending uit.       See omnystudio.com/listener for privacy information.

Aan de rand van onze melkweg hebben wetenschappers met behulp van radiotelescopen het element fosfor aangetoond. Dat is bijzonder want fosfor is een van de zes bouwstenen voor leven. Onze ideeën over het bewoonbare deel van de melkweg moeten daarom op de schop. See omnystudio.com/listener for privacy information.

De kans om borstkanker te overleven is fors toegenomen, de afgelopen decennia. Een groot Brits onderzoek, gepubliceerd in Nature stelt: 'Huge leap in breast-cancer survival rate'.  Wetenschap Vandaag sprak met de voorzitter van het Nationaal Borstkanker Overleg, oncoloog en borstkankerchirurg Marie-Jeanne Vrancken Peeters.  Ondanks dit positieve nieuws is borstkanker voor veel te veel vrouwen nog een doodvonnis. Betere medicijnen maar vooral het leren herkennen van de verschillende subtypes kanker moet voor nog betere cijfers zorgen.  Veel statistische informatie over (borst)kanker in Nederland is te vinden op de website www.iknl.nl      See omnystudio.com/listener for privacy information.

Monarchvlinders wegen niet meer dan een paperclip, maar leggen gigantische afstanden af als ze in de herfst migreren naar hun overwinterplek. Soms wel 4000 kilometer.   Nou is het voor alle vliegende migrerende dieren belangrijk om zo efficiënt mogelijk te vliegen. Maar dat is helemaal noodzakelijk als je klein en kwetsbaar bent en twee maanden door onvoorspelbare omstandigheden moet reizen.   Er is in de laatste jaren veel onderzoek gedaan naar hoe de diertjes dit kunnen. Want het is ook nog eens zo dat sommige vlinders de route afleggen zonder hem ooit eerder gevlogen te hebben. Vandaar dat ook naar hun hersenscapaciteit is gekeken. Ook vorm en functie van de vleugels zijn bestudeerd. Nu zijn onderzoekers gedoken in de functie van de kleuren op de vleugels. Kan er misschien een link zijn tussen die kleuren en hoe goed ze vliegen?  Klink een beetje gek toch? Maar er zijn onderzoeken die iets vergelijkbaars laten zien. Zo zouden donkere vleugels meer zonne-en

Een internationaal team van sterrenkundigen heeft voor het eerst een lange gammaflits waargenomen bij het centrum van een oud sterrenstelsel. En dat is behoorlijk bijzonder.  Meestal ontstaat zo'n gammaflits, de sterkste en helderste explosie van het universum, bij instortende zware sterren. Of wanneer twee grote sterren die lang om elkaar heen draaien, in neutronensterren veranderen, om vervolgens te botsen in een kilonova. Maar die vind je niet in het centrum van oude sterrenstelsels.  Betekent dit dat er nog een derde manier is waarop gammaflitsen kunnen ontstaan? Hoofdonderzoeker Andrew Levan van de Radboud Universiteit zegt dat hun gegevens erop duiden dat twee losse neutronensterren zijn gefuseerd. Zonder dat ze al hun hele leven om elkaar draaiden. Deze intense ontmoeting heeft vermoedelijk plaatsgevonden omdat de twee sterren door de zwaartekracht van allemaal andere sterren in hun omgeving naar elkaar zijn geduwd.    In het centrum van sterrenstelsel

Bladsnijdersmieren, je verwacht het niet, snijden graag kleine stukjes van bladeren af, om ze vervolgens naar hun nest te tillen waar het als voedsel dient voor schimmels die ze daar laten groeien. Die stukjes blad zijn soms wel zes keer zo zwaar als de mier zelf. Maar hoe weet een mier hoe groot het stukje moet zijn dat hij afsnijdt? Te groot en hij kukelt om, te klein en het is de moeite van de reis niet waard.   Gebruiken ze hun lichaam als meetlat? En wat doen ze als het dun, of juist een heel dik blad is? Om daarachter te komen maakten onderzoekers kunstbladeren van verschillende diktes, die ze inwreven met de geur van echte blaadjes. Deze werden bij een onderzoekskolonie gezet en het duurde niet lang voor de eerste mier aan het werk ging.   Het snijwerk van de mier werd met wat high tech camera's nauwkeurig onder de loep genomen. Wat ze zagen was dat de mier soort van om zichzelf heen sneed, terwijl een indrukwekkende voetenchoreografie hielp bij het steeds opn

Een internationaal onderzoeksteam heeft ontdekt dat het slapende superzware zwarte gat in het centrum van de Melkweg zo’n 200 jaar geleden eventjes van zich heeft laten horen.  Een jaar lang slokte het toen nabije objecten op, wat zorgde voor veel intensere röntgenstraling dan nu. Het zou ook verklaren waarom de wolken rondom Sagittarius A* veel meer oplichten dan gebruikelijk: ze reflecteren de straling van dat moment.  Dankzij sonificatie - waarbij data zoals röntgenstraling omgezet wordt naar audio - kunnen we zelfs luisteren naar de röntgen-echo terwijl het door het centrum van de Melkweg beweegt.  Lees hier meer over het onderzoek: Detection of an echo emitted by our Galaxy's black hole 200 years ago. De paper vind je hier: <a href="https://www.nature.com/articles/s41586-023-06064-x.epdf?sharing_token=EaxHf82qSHOzkZ-F_dliC9RgN0jAjWel9jnR3ZoTv0OWUzmqxKAkJM1PDfSr0rNjHFiBg7Ysj9sUaUESavPLQXIPY4gXH

Welk nummer gaat het goed doen onder het grote publiek? Een vraag waarop muziekproducers, radiostations en een hele hoop andere mensen heel graag vooraf het antwoord zouden weten.  Om te voorspellen of iets een hit wordt of niet, hetzelfde geldt voor films of series, wordt vaak gebruik gemaakt van een testpubliek. Ook kunstmatige intelligentie wordt daarbij al wel ingezet, maar alles bij elkaar kwam de accuraatheid van de voorspelling niet boven de 50 procent.   Volgens Amerikaanse wetenschappers gaan zij hier met hun algoritme dik overheen. Door AI en metingen van hersenactiviteit te combineren zeggen ze een hit met 97 procent zekerheid te kunnen voorpellen. En hier hebben ze de data van slechts 33 mensen voor gebruikt.   Die 33 mensen moesten voor het onderzoek luisteren naar niet meer dan 24 nummers. Daarna moesten ze wat gegevens invullen en aangeven welke ze goed vonden. Ook werd dus hun hersenactiviteit tijdens het luisteren gemeten. Met die gegevens we

Hoe kun je meten of een kinderkankerbehandeling mensen niet alleen in leven houdt, maar of er daarna ook sprake van kwaliteit van leven is? Daar hebben onderzoekers van het Prinses Máxima Centrum voor kinderoncologie zich de afgelopen jaren op gericht. Ze ontwikkelden per type kinderkanker een soort checklist, met als uiteindelijke doel: de kwaliteit van leven na een behandeling wereldwijd beter maken.  In deze audio hoor je onderzoeker Leontien Kremer. Lees hier meer over het onderzoek: Uitkomstindicatoren maken kwaliteit van leven na kinderkanker meetbaar. De publicatie in Nature: A joint international consensus statement for measuring quality of survival for patients with childhood cancer. See omny.fm/listener for priva

Ben je zo iemand die altijd koffie haalt voor collega's? Hartstikke lief, maar meteen mee stoppen, volgens nieuw onderzoek. Het heeft alles te maken met ons zitgedrag. Ondanks dat we al een tijdje weten dat veel zitten niet bepaald goed voor ons is, werken strategieën om het tegen te gaan op de lange termijn niet goed genoeg. Sta-bureaus, seintjes op je telefoon: je gedrag verandert er vaak aan het begin even van, maar na een tijdje val je weer terug in je oude patroon. Dat moet anders kunnen, dacht Pam ten Broeke. Zij bekeek in haar promotieonderzoek aan de Radboud Universiteit waarom deze oplossingen niet werken en wat we dan wel zouden kunnen doen. Meer weten? Vrijdag 22 juni is haar promotie hier te volgen. See omny.fm/listener for privacy information.

Twee biljoen ton aan water zouden wij mensen tussen 1993 en 2010 alleen al hebben opgepompt uit ondergrondse waterbronnen. Volgens onderzoekers is één van de gevolgen hiervan dat de geografische Noordpool met meer dan 4 centimeter per jaar is opgeschoven.   De kanteling van de as waar omheen een ruimtelichaam - zoals een planeet - draait is over het algemeen stabiel. Toch kunnen er dingen gebeuren die deze as beïnvloeden, ook als het om de aarde gaat. In principe kan alles met veel massa dat zich over de oppervlakte verplaatst van invloed zijn.   Zoals bijvoorbeeld het weer. In dat geval zorgt de wisseling tussen seizoenen voor verplaatsing van atmosferische massa. Dat zorgt er elk jaar voor dat de geografische polen van de aarde enkele meters kunnen wiebelen.   Ook het verplaatsen van watermassa kan veranderingen veroorzaken. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren als ijskappen smelten. Maar toen onderzoekers dit fenomeen onderzochten bleek dat dit lang niet het hele

Begin juli is het zover: dan gaat de Europese telescoop Euclid de ruimte in om onder andere de vorm en verdeling van twee miljard sterrenstelsels in kaart brengen. Ook zal van 35 miljoen verre sterrenstelsels de precieze afstand worden bepaald.  De missie is bedoeld om duidelijkheid te krijgen over de eigenschappen van donkere materie en donkere energie. Met René Laureijs, project wetenschappervan Euclid bij ESA, bespreken we waar ze precies naar willen gaan kijken en wat de (technische) uitdagingen rondom de lancering zullen zijn.  Lees onder andere hier meer over het doel van de missie: Normale materie, donkere materie, donkere energie. Of bekijk ESA's Euclid missie-pagina.See omny.fm/listener for privacy information.

Uit nieuw onderzoek blijkt dat een van kleur veranderende pissebed die in het water leeft nogal in de war raakt van onze kunstverlichting aan de kust.   Het diertje van zo'n 2,5 centimeter leeft graag ter hoogte van de vloedlijn, zoekt in het donker naar eten en kan daarbij van kleur veranderen om zich te verstoppen voor hongerige roofdieren.   Engelse wetenschappers hebben nu getest wat één lichtbron doet met het gedrag van de havenpissebed, maar ook wat het effect is van de gloed van een oplichtende stad of straat. De eenzame lichtbron veranderde weinig aan de verstopkwaliteiten van het diertje. De beestjes werden donkerden en zochten een beschut en donker plekje op. Maar de gloed maakte ze juist bleker en beter zichtbaar.    Nog steeds is het zo dat de avond- en nachtluchten wereldwijd lichter worden door lichtvervuiling. Het is belangrijk om te weten wat dit doet met dieren die normaal juist het donker opzoeken tijdens deze uren. Er zijn veel dieren die n

Toen het stropen van neushoorns op zijn ergst was, kozen sommige natuurbeheerders in Afrika voor een laatste redmiddel om de dieren te beschermen: zelf hun hoorns afzagen. Dit doet een neushoorn geen pijn, al moet het dier wel eerst verdoofd worden natuurlijk, wat ook weer risico's kent. Het idee is dat stropers de dieren hierdoor met rust laten, maar nou laat nieuw onderzoek met 15 jaar aan data zien dat het afzagen van de hoorn ook het gedrag van zwarte neushoorns beïnvloedt en het misschien dus toch niet de allerbeste aanpak is.   De dieren blijken minder ver van huis te gaan en hebben hierdoor ook minder kans op interactie met soortgenoten. Het territorium van sommige neushoorns werd wel 80 procent kleiner. Dit komt waarschijnlijk omdat ze zich kwetsbaarder voelen zonder hun belangrijkste verdedigingsmiddel. De onderzoekers vermoeden dat dit ook gevolgen heeft voor hun paargedrag en dus ook voor de grootte van de populatie.   Van de zwarte neushoorn leven

Dat de samenstelling van ons darmmicrobioom belangrijk is, dat weten we inmiddels. Maar hoe zit het met het microbioom van de vagina?   Onderzoeker Sarah Lebeer van de Universiteit Antwerpen kijkt hier in haar werk uitgebreid naar. Zij en haar team krijgen daarvoor binnen het Isala-project - het grootste onderzoeksproject op dit gebied ter wereld - de hulp van duizenden burgers. Dat zorgde in de afgelopen tijd al voor een aantal hele interessante ontdekkingen. Je hoort er meer over in deze aflevering.  Lees hier meer over het Isala-project dat afgelopen maand de (pas in het leven geroepen) European Union Prize for Citizen Science won.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Groot nieuws op een Amerikaans congres: het zou namelijk voor het eerst gelukt zijn om een synthetisch menselijk embryo te maken van stamcellen. Het gaat nu nog om een model, dat vooral voor onderzoek bedoeld is. We bespreken het nieuws met klinisch embryoloog in het Amsterdam UMC Sebastiaan Mastenbroek. Hij vertelt wat hieraan voorafging en waarom onderzoekers deze kunstmatige embryo's graag willen maken. Lees onder andere hier meer: Synthetic human embryos created in groundbreaking advance. Meer over het congres waarop het is gepresenteerd: ISSCR Annual Meeting. OVer de onderzoeksgroep die het presenteerde: Magdalena Zernicka-Goetz Group. Fotocredit <a href="https://twitter

Onderzoekers uit de VS zeggen te hebben ontdekt hoe het kan dat vliegen die dode soortgenoten zien sneller ouder worden. Het zit hem in een specifieke reactie van de hersenen.   Bij veroudering speelt natuurlijk van alles mee. Waaronder genen en leefomstandigheden. Hoewel we weten dat wat we meemaken en zien ook een rol speelt is niet bekend hoe dat precies werkt. Bij fruitvliegjes hadden dezelfde wetenschappers bijvoorbeeld al gezien dat wanneer ze andere dode fruitvliegjes zagen, ze sneller ouder werden. Ook ontdekten ze toen al dat een serotonine receptor daar een rol bij moet spelen. Inmiddels weten ze nog beter hoe het mechanisme werkt.  Uit experimenten zou nu namelijk blijken dat een specifieke groep neuronen verantwoordelijk is voor het effect. Ze zagen hoe het zien van dode soortgenoten activiteit in bepaalde hersengebieden opwekte. Twee type neuronen en de serotonine receptoren die op deze neuronen zitten zijn voor deze reactie essentieel.  Werden d

Diëten waarin veel rood vlees en gefrituurd eten voorkomt worden al lange tijd gelinkt aan ziektes als kanker. In een nieuw onderzoek hebben ze uitgezocht of het effect mogelijk iets te maken heeft met DNA-schade die tijdens het bereidingsproces ontstaat in het eten zelf. Lees hier meer over het Stanford-onderzoek: Stanford researchers discover that heat-damaged DNA in food cooked at high temperatures could pose cancer risk.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wat kwam eerst: de kip of het ei? Onderzoekers die hebben gekeken naar hoe de allereerste reptielen en vogels hun jongen ter wereld brachten, denken het nu echt te weten. Al waren ze niet echt uit op het winnen van deze discussie.  Uit het onderzoek, zou blijken dat de eerste reptielen, vogels en zoogdieren op aarde, waarschijnlijk geen eieren hebben gelegd, maar levende jongen ter wereld hebben gebracht. En dan zou je dus kunnen zeggen: dat ei, dat kwam later pas. Lees hier meer over het onderzoek: Which came first: the reptile or the egg?  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Een maagdelijke geboorte, wordt het ook wel genoemd: wanneer een dier wordt geboren zonder dat de moeder bevrucht is door een mannetje. Dat komt onder andere voor bij sommige vogels, maar nu is het voor het eerst ook bij een krokodil gezien.   Het ei waarin het babykrokodilletje zat komt van een 18-jarige Amerikaanse krokodil die verblijft in een dierentuin in Costa Rica. In haar leven heeft ze nooit samen met andere krokodillen in hetzelfde verblijf gezeten en dus werden verzorgers nogal verrast door het bezette ei. Ze belden een onderzoeker die expert is op dit gebied en hij bevestigde: het krokodilletje heeft inderdaad geen vader.  Het diertje - dat volgroeid was, maar niet meer leefde - is genetisch voor meer dan 99.9 procent gelijk aan de moeder. Verrast was de onderzoeker overigens niet echt, het komt ook voor bij haaien, slangen, vogels en hagedissen. Waarschijnlijk gebeurt het ook bij krokodillen vaker, maar is het gewoon niet eerder opgevallen.   Omd

Naar schatting gaat het om zo'n 2000 kinderen per jaar die overlijden of ernstig letsel oplopen door het doorslikken van een knoopcelbatterij. Je vindt deze kleine batterijtjes onder andere in autosleutels of speelgoed. Onderzoekers uit Delft en Groningen hebben hard gewerkt aan een kindvriendelijke versie van deze batterij. Inmiddels is er een patent aangevraagd en zien eerste testen er goed uit.  Het buiten handbereik bewaren van deze batterijen is gigantisch belangrijk, want komt er eentje vast te zitten in de slokdarm, dan blijft hij stroom produceren en kan de schade aan omliggend weefsel desastreus zijn. Om te voorkomen dat die schade ontstaat hebben wetenschappers van de RUG, het UMCG en de TU Delft samengewerkt om een batterij te ontwikkelen die stopt met stroom produceren op het moment dat hij in de slokdarm terechtkomt.  In deze audio hoor je hart-longchirurg Tjark Ebels van het UMCG en onderzoeker Frans Ooms van de TU Delft. Lees hier meer

Kan ChatGPT ook een robot ontwerpen? Vroegen ze zich bij de TU Delft af. Komt het model dan ook met iets nuttigs? En tegen welke problemen en risico's lopen we aan als we de aanwijzingen opvolgen?  De onderzoekers wilden niet zomaar een robot ontwerpen, maar eentje waar we ook echt wat aan hebben. Ze kozen voedselvoorziening als uitdaging en in overleg met ChatGPT kwamen ze uit op een tomatenplukrobot. Samen met een Zwitserse onderzoeker gingen ze aan de slag en volgden ze alle ontwerpbeslissingen van het model op.   De input bleek vooral waardevol in de conceptuele fase, waarin ChatGPT kennis uit andere expertises haalde. Maar ook aan de bouw droeg het model bij, met tips voor de beste materialen en onderdelen. Het leverde een robotarm op die ook echt tomaten kan plukken.  Nou betekent dit niet dat ChatGPT deze ontwerptaak vanaf nu helemaal op zich kan nemen, waarschuwen de onderzoekers. De output kan misleidend zijn wanneer die niet wordt gecontroleerd. AI-

Onze hersengebieden zijn met elkaar verbonden via miljarden hele dunne zenuwvezels. Maar die verbindingen in kaart brengen is heel moeilijk. Ze zitten soms dicht op elkaar gepakt en kunnen in elkaar verstrikt zitten.  Toch is het onderzoekers in Delft nu samen met collega's in Duitsland en de VS wel gelukt. Er wordt al gekeken naar dit soort structuren in de hersenen met – nu volgen wat moeilijke termen - dMRI en Small-angle X-ray scattering. Nu laat Miriam Menzel van de TU Delft zien dat een derde, door haar ontwikkelde techniek: scattered light imaging, het nog beter doet.    Hoe dat werkt: ze schijnen vanuit verschillende hoeken licht door haardunne hersenplakjes heen en analyseren de patronen die ontstaan door het verstrooide licht. Ze maken dus geen foto van neuronen of synapsen, maar kijken hoe ze bedraad zijn. En juist dat is belangrijk om te begrijpen hoe de hersenen functioneren en wat er mis kan gaan.  SLI zoals de techniek afgekort heet, heeft een

Nanodeeltjes ontwikkeld door bio-ingenieurs van de Technische Universiteit Eindhoven en immunologen van het Radboudumc gaan een overreactie van het immuunsysteem eerst tegen, om het immuunsysteem vervolgens een boost te geven.    Sepsis is een levensbedreigende conditie, waar alleen in Nederland al jaarlijks zo’n 3500 mensen aan overlijden. Bij sepsis taakt het immuunsysteem ontregeld door een infectie met een bacterie, schimmel of virus. Die ontregeling bestaat tegelijkertijd uit een te hevige immuunreactie, genaamd hyperinflammatie en een soort verlamming van het immuunsysteem.  Bij hyperinflammatie raken weefsels beschadigd en kunnen organen uitvallen. Bij immuunparalyse raakt het immuunsysteem uitgeput en verlamd, wat ervoor kan zorgen dat het lichaam niet goed bestand is tegen een nieuwe infectie.  Al jaren zoeken wetenschappers wereldwijd naar een goede therapie tegen sepsis. Wat je dan nodig hebt is dus een middel dat zowel de overreactie als de verlam

Kan kunstmatige intelligentie inschatten wanneer we ons goed voelen? En kunnen we dat gebruiken om gezonder te leven? Aan die vragen wordt aan de TU Eindhoven gewerkt door Pieter van Gorp en zijn team.  Vorig jaar september deed hij tijdens het Betweter festival een experiment om te kijken of ze met smartwatchdata konden voorspellen hoe iemand zich voelde op verschillende momenten op de avond. Inmiddels is die data geanalyseerd en weten ze het (voorlopige) antwoord.  Uiteindelijk hoopt Van Gorp dat zijn onderzoek kan bijdragen aan het stimuleren van een gezondere levensstijl. Een seintje krijgen dat het tijd is om te bewegen, werkt wellicht toch net wat beter als we in de juiste stemming zijn. De software die ze hebben ontwikkeld is openbaar. De dataset is vanaf 5 juli voor iedereen beschikbaar. Van Gorp hoopt dat mensen ermee aan de slag gaan en dat geza

Kunnen we in de ruimte, op plekken waar zonlicht altijd kan komen, zonne-energie opwekken? Met dat idee werd in januari een eerste test-satelliet van de technische universiteit Caltech gelanceerd en ze hebben goed nieuws: het is ze gelukt.  De satelliet moest op zo'n 500 kilometer boven de aarde zonne-energie opvangen, dat omzetten in elektriciteit en het dan vervolgens als elektromagnetische straling weer verzenden. Waarom per se vanuit de ruimte: de opbrengst zou daar flink veel hoger moeten zijn, want last van het weer, of een dag- nachtritme heb je er niet.   Makkelijk is het hele project overigens niet. Eén van de vele uitdagingen: de panelen met zonnecellen moeten extreem licht en opvouwbaar zijn. Anders zouden ze niet in een raket passen, of kost het te veel brandstof om ze er te krijgen.   De onderzoekers hebben nu laten zien dat de testopstelling de lancering en reis goed heeft overleefd en dat het lukt om energie op te vangen en een beetje ervan, zo

Naar de behoeftes van planten luisteren met slimme sensoren, of een bioptnaald geïnspireerd door de angel van een wesp: het zijn twee voorbeelden van projecten die uit het samenwerkingsverband van de vier technische universiteiten van Nederland zijn gekomen.  We horen van Berend de Klerk hoe het er nu voor staat met zijn plantensensor die luistert naar hoe het met gewassen gaat (waar hij inmiddels vanuit TU Delft spin-off Plense Technologies aan werkt) en hoe ver Aimée Sakes van de TU Delft is met het ontwikkelen van haar flexibele naald. Deze week worden binnen het 4TU High Tech for a Sustainable Future-programma van onze vier technische universiteiten de resultaten van de eerste ronde gepresenteerd en nieuwe onderzoeken geïntroduceerd. Lees hier meer: Talentvolle wetenschappers centraal op HTSF Crossover Event.See

Kan het zo zijn dat niet wij moderne mensen, maar een andere mensachtige met veel kleinere hersenen de eerste ter wereld was die aan begrafenissen, het maken van werktuigen en kunst deed? Daarover wordt - naar aanleiding van nieuw onderzoek - nu druk gediscussieerd onder archeologen. We bespreken het met onderzoeker Gerrit Dusseldorp van de Universiteit Leiden. Hij kent de groep onderzoekers, is onder de indruk van wat ze hebben gevonden, maar is ook sceptisch over wat de ontdekkingen zeggen over Homo naledi: de menssoort die zo'n 300.000 jaar geleden tegelijk met de moderne mens in Zuid-Afrika rondliep.  Dusseldorp schreef eerder deze paper: Constraining the Likely Technological Niches of Late Middle Pleistocene Hominins with Homo naledi as Case Study, als react

Engelse en Canadese onderzoekers hebben DNA-bewijs gevonden van meer dan 180 dier- en plantensoorten in de filters van twee systemen die bedoeld zijn om de luchtkwaliteit te monitoren.  Al die tijd zat het er gewoon al: eDNA-data van vogels, bijen, teken, bomen, schimmels, insecten, planten en zoogdieren. Als bijproduct.   Volgens het laatste Living Planet Report van het WNF is de wereldwijde omvang van populaties gewervelde dieren alleen al, in de afgelopen vijftig jaar afgenomen met 69 procent. 69 procent! En die lijn zet door. Ook bij insecten wordt een verontrustende afname gezien.  Een systeem dat op ongekende schaal in realtime wereldwijd de biodiversiteit in de gaten kan houden zou een enorm belangrijke aanwinst zijn voor onderzoek. Niet alleen levert het data op over de stand van de biodiversiteit op dit moment, waarschijnlijk zijn er meerdere meetsystemen waarin deze data al een hele lange tijd verzameld wordt.   Het met zorg verzamelen en an

Vandaag ontmoeten chef-koks en wetenschappers elkaar op Texel om het te hebben over vis. Met als doel: betere keuzes maken in welke vis er wanneer op ons bord terechtkomt.  In deze audio hoor je onderzoeker Kees Camphuysen van het NIOZ. Meer over World Ocean Day in Nederland vind je hier: NIOZ celebrates World Oceans Day 2023.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Om eten en hun nestgenoten te vinden moeten woestijnmieren gigantische afstanden tot wel 2 kilometer afleggen door barre omstandigheden. En als het ze dan lukt om in die uitgestrekte brandende zandmassa iets van eten te vinden, dan staan ze voor een nog veel grotere uitdaging: het terugvinden van het nest.  Eén specifieke miersoort, die leeft in de zoutvelden van Tunesië, trok de aandacht van onderzoekers vanwege zijn indrukwekkende navigatie skills. Deze mier past verschillende tactieken toe om in extreme omstandigheden snel de weg terug te vinden naar het nest. Een intern kompas dat de zon gebruikt helpt ze samen met een interne stappenteller bepalen waar ze zijn. Wat ze ook hebben ontwikkeld is de vaardigheid om elementen in het landschap te gebruiken om hun weg terug te vinden.   Maar wat als die er niet zijn? Het viel op dat de nesten van deze mieren, wanneer er geen begroeiing of heuveltjes in de buurt zijn, bij de ingang een verhoging hebben. Haalden de onderz

In hoeverre heeft licht invloed op de ontwikkeling van het brein van te vroeg geboren baby's? Met die vraag gaan ze in het UMC Utrecht aan de slag.   Te vroeg geboren baby’s zijn enorm kwetsbaar. Ze lopen onder andere het risico een ontwikkelingsachterstand op te lopen. Elk voordeel dat artsen ze kunnen geven is dus van levensbelang.   In de baarmoeder heerst een duidelijk dag-nachtritme, maar op een neonatale afdeling is dat soms anders. Onderzoeker Jeroen Dudink is ervan overtuigd dat het aanbieden van een dag-nachtritme erg belangrijk kan zijn voor te vroeg geboren baby's.   Maar dit moet wel eerst onderzocht worden en dus is nu samen met het LUMC een onderzoek opgezet waarin de invloed van daglicht op de hersenontwikkeling van te vroeg geboren baby’s bestudeerd zal worden.   De neonatale intensive care ziet er in beide ziekenhuizen anders uit. In Leiden staan bijna alle bedden bijvoorbeeld bij het raam. Maakt dat verschil? En hoe werken die effect

Voor het eerst hebben onderzoekers laten zien hoe een extreem koude leefomgeving kan zorgen voor het ontstaan van socialer gedrag.  Voor het onderzoek werden langoer-apen en neusapen bestudeerd. Deze soorten vind je in uiteenlopende leefgebieden. Van tropische regenwouden tot met sneeuw bedekte bergketens. Hoe hebben deze soorten zich aangepast aan die koudere omstandigheden?   Om het antwoord op deze vraag te vinden werd naar een heleboel verschillende dingen gekeken. Ecologische data, geologische, fossielen, gedrag en genen. Zo zagen de onderzoekers dat de aapsoorten die in de koudere gebieden leven complexere sociale groepen hebben. Fysiek gezien hebben deze dieren een aangepast metabolisme en aangepaste hormoonhuishouding.   En tussen dat sociale gedrag en die lichamelijke aanpassingen zit vermoedelijk een link. Efficiëntere hormonale paadjes zouden een invloed kunnen hebben op verlengde zorg aan jongen, wat weer kan zorgen voor meer borstvoeding, wat er

Zo'n 400 miljoen jaar geleden verplaatsen de eerste dieren zich van het water naar het land. Er was genoeg te eten voor ze, alleen was er één probleem: zonder tong en zonder water ging slikken nogal moeilijk.  Inmiddels kan de tong gigantisch veel en komt hij in vele vormen voor. Een giraf kan z'n tong bijna een halve meter uitrekken om blaadjes te pakken. Vleermuizen gebruiken hem voor echolocatie. Een slang gebruikt z'n tong als neus en kan er prooi mee volgen zonder zicht nodig te hebben. Een kameleon kan z'n tong uit zijn mond laten schieten met 5 meter per seconde. En de kolibrie heeft een hele geavanceerde die nectar uit bloemen kan pompen. Maar kijk je naar dieren die nu nog in het water leven, zoals vissen, dan hebben die helemaal geen tong zoals wij die kennen. Op z'n best een voorloper in de vorm van een botachtige structuur die hele andere bewegingen maakt. Wat is er tijdens de evolutie gebeurd om van die structuur naar de dikke gespierde lap in onze mond

Astronomen van de Universiteit van Florida denken - op basis van de nieuwste gegevens van twee ruimtetelescopen – dat een derde van de meest voorkomende planeten in ons Melkwegstelsel weleens leven zou kunnen bevatten.   Ons eigen zon is behoorlijk uniek in het Melkwegstelsel. De meest voorkomende sterren zijn een stuk kleiner - niet meer dan de helft van de massa van onze zon - en kouder. Om die kleinere koudere sterren - die rode dwergsterren worden genoemd - draaien in ons heelal miljarden planeten.  Nou is het zo dat - om leven te kunnen herbergen - planeten in het geval van deze sterren niet te ver weg moeten staan. Dan wordt er niet genoeg warmte opgevangen. Maar staan ze te dichtbij, dan kunnen ze weer last krijgen van extreme getijdenkrachten. Daarbij speelt de vorm van de baan een rol. Is deze niet rond maar meer ovaal, dan vervormt de planeet zo erg tijdens deze onregelmatige baan met wisselende zwaartekracht, dat hij heel heet wordt.   Uit een nieu

Een maagverkleining leidt volgens nieuw onderzoek niet alleen tot gewichtsverlies, maar de ingreep heeft ook een positief effect op de prestaties van de hersenen. Een half jaar na de operatie scoorde 45 procent van de 146 deelnemers meer dan 20 procent beter op cognitieve testen. En die verbetering zette door als op een later moment weer werd getest. Ook kregen de deelnemers na de operatie een minder hoge bloeddruk, minder diabetes, lager cholesterol, minder depressieve symptomen en ging hun medicijngebruik omlaag. Zelfstandig afvallen (zonder maagverkleining) heeft waarschijnlijk een vergelijkbaar effect.  Waardoor het komt dat gewichtsverlies leidt tot beter functionerende hersenen is nog niet helemaal duidelijk, maar de onderzoekers hebben hier wel ideeën over. In deze audio hoor je daar hoogleraar anatomie Amanda Kiliaan over, één van de onderzoekers. Debby Vreeken, ook onderzoeker bij het Radboudumc, <a href="https://www.ru.nl/over-ons/agenda/obesitas-en-de-hers

Zo’n 1,5 miljoen Nederlanders hebben last van artrose. Nu zou uit onderzoek blijken dat een eeuwenoud plantenextract dat gebruikt wordt tegen jicht mogelijk ook effectief is tegen artrose. In deze audio hoor je Michelle Heijman, onderzoeker bij de Sint Maartenskliniek. Lees hier meer over het onderzoek: Eeuwenoud en goedkoop medicijn veelbelovend voor toekomst artrosepatiënten. De paper vind je hier: Association of Low-Dose Colchicine With Incidence of Knee and Hip Replacements. Meer over artrose lees je daar ook, of kijk op deze webpagina van ReumaNederland. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Als je erover nadenkt zijn zoogdieren best een beetje vreemd. Lang geleden ruilden we beschermende platen en schubben in voor een pluizig laagje haar. Of in ons geval: hier en daar een plukje.   De enige uitzondering: het gordeldier. Tenminste, dat dachten we. Uit een nieuw onderzoek blijkt dat er nog een zoogdier bestaat dat nog steeds gebruikmaakt van platen: de Afrikaanse stekelmuis. De ontdekking werd gedaan toen in het Florida Museum of Natural History een CT-scan van één van deze muizen werd gemaakt. De staart zag er uitzonderlijk donker uit het beeld.  Dat bleek geen conserveringsprobleem of een foutje te zijn, maar bewijs voor osteo-dermen in de staart: botplaatjes. Eén keer eerder werden ze bij deze muis gezien. In 1975, door de Duitse bioloog Jochen Niethammer. Maar met die ontdekking gebeurde weinig. In 2012 zagen andere onderzoekers hoe dit diertje beschadigd weefsel volledig kan laten herstellen, zonder littekens. Iets wat niet ongewoon is onder reptiele

Wie twintig jaar geleden gedoken of gesnorkeld heeft op plekken als het Great Barrier Reef en dat nu weer zou doen zou meteen de enorme verschillen zien. Het gaat slecht met koraalriffen wereldwijd. Ze verbleken, veel soorten kunnen moeilijk omgaan met de huidige opwarming en verzuring van de oceanen en op sommige plekken zijn de riffen te erg beschadigd geraakt - door ons - om zelf te herstellen.   Overal ter wereld werken wetenschappers dan ook aan het behouden en herstellen van koraal. Onderzoekers uit de VS hebben hun aandacht gericht op de relatie tussen koraal en de algen waarmee ze samenleven. Deze algen leven in de cellen van het koraal, waar ze de energie van de zon omzetten in eten. Een deel van die voedingsstoffen, geven ze terug aan het koraal.    In een nieuw onderzoek laten ze zien wat er helemaal aan het begin van die samenwerking gebeurt. Het koraal laat bij de mond een eiwit los - genaamd LePin - dat bindt aan vriendelijke algen die voorbijkomen. De

De James Webb ruimtetelescoop heeft tijdens het bestuderen van Enceladus - één van de meer dan 80 manen van Saturnus - een enorme wolk van waterdamp gespot.  De pluim is de grootste die daar ooit gezien is en bevat mogelijk de chemische ingrediënten die nodig zijn voor leven. De pluimen van waterdamp die ontsnappen vanonder het ijzige oppervlakte van de maan waren eerder gezien en de samenstelling ervan is ook al bestudeerd, maar nu lijkt het erop dat het materiaal veel verder de ruimte in gespoten kan worden dan eerder werd gedacht. Meerdere keren de grootte van de planeet in afstand.   In 2005 vloog NASA's ruimtevoertuig Cassini al meerdere keren door de pluimen. Zo werd al ontdekt dat er methaan, koolstofdioxide en ammoniak in de wolken zat. Ook werden er silica-deeltjes gedetecteerd, die mogelijk van de oceaanbodem van de maan omhoog waren gekomen. Toch kon Cassini van dichtbij niet zien wat Webb nu van een afstandje en binnen 4,5 minuut wel heeft gezien: de koud

Of het nou komt door politieke voorkeur, het wel of niet vertrouwen hebben in de wetenschap, of iets als religieuze- of sociale overtuigingen: we lijken steeds vaker lijnrecht tegenover elkaar te staan.   Een team van Britse psychologen heeft nu gekeken wat bepaalt of iemand zich in kan leven en kan begrijpen wat een ander denkt. Ze bestudeerden hiervoor een groep van 4000 mensen. Van deze mensen verzamelden ze gegevens over onder andere leeftijd, politieke voorkeur, opleiding, sociaaleconomische status en geslacht.   Vervolgens lieten ze de proefpersonen een ‘mindreading test’ doen. Deze test werd in 2021 door dezelfde groep onderzoekers ontwikkelt en bestaat vooral uit stellingen waarmee bepaald wordt of een persoon zich goed kan inleven in wat iemand anders denkt. Nou kun je bij deze methode wel enige vraagtekens zetten, onder andere dat de uitkomst een gemiddelde betreft en je ervan uit moet gaan dat mensen eerlijke antwoorden geven. Toch was het wel interessant

Wil je zo lang mogelijk een goed geheugen houden, dan moet je vooral blijven rennen als je ouder wordt, zou blijken uit een nieuw onderzoek waarin muizen wel of geen loopradje in hun kooi hadden.  Er was eerder al gezien dat muizen die veel bewegen - ten opzichte van muizen die minder of niet bewegen - meer neuronen hebben in bepaalde gebieden van de hersenen. Ook was al bekend dat muizen die bewegen een beter geheugen hebben. Maar hoe zit dat nou precies in de hersenen?  Onderzoeker Henriette van Praag van de Florida Atlantic University vertelt hoe ze die neuronen en hersengebieden die een belangrijke rol spelen bij geheugen precies hebben bestudeerd en wat ze voor verschil zagen tussen actieve ouder wordende muizen en inactieve ouder wordende muizen.  Mocht je overigens niet in het bezig zijn van een looprad op mensengrootte, of is hardlopen om wat voor reden dan ook niet jouw sport, onthoudt dan gewoon: blijven bewegen als je ouder wordt. Zo blijven jij en

Je zou denken dat de moderne mens - vergeleken met onze verre voorouders - een stuk beter is in gezond blijven. Toch wordt er de laatste tijd juist naar Neanderthalers gekeken als het gaat om onze toekomstige gezondheid.  Zoals in een onderzoek van eerder deze maand, waarin Harvard-wetenschappers niet alleen het genoom van honderdduizend jaar oude micro-organismen in elkaar wisten te puzzelen die afkomstig waren uit Neanderthaler-tandplak, maar er ook nog in slaagden oeroude moleculen uit die tijd tot leven te brengen in het lab. Allemaal in de hoop dat het ons nieuwe medicijnen, zoals antibiotica kan brengen.  Iets vergelijkbaars werd vorig jaar al gedaan door onderzoekers uit de VS. Zij vonden stukjes genetische code in Neanderthaler-DNA die b

In 2019 ontdekte een team van Engelse onderzoekers dat een zeldzame mutatie in het FAAH-OUT gen er - samen met een minder zeldzame mutatie in het FAAH-gen - bij een vrouw in Schotland voor zorgt dat ze vrijwel nooit pijn ervaart, zelfs niet bij operaties. Ook voelt ze vrijwel geen angst.   In een nieuw onderzoek zijn ze nu gaan kijken hoe de biologie hierachter precies in elkaar steekt. De hoop is dat het leidt tot nieuwe pijnbehandelingen en belangrijke informatie over wondherstel.  Ze zagen onder andere dat het FAAH-OUT-gen - waarvan ooit werd gedacht dat het geen functie heeft - de expressie van het FAAH-gen sterk beïnvloedt. Bij Jo Cameron, de Schotse vrouw die geen pijn voelt, zorgen mutaties ervoor dat FAAH minder sterk aanstaat. Daardoor wordt er minder van bepaalde eiwitten aangemaakt. En FAAH is weer gelinkt aan het mechanisme dat betrokken is bij pijn, stemming en geheugen.  Terwijl de mutaties er bij Jo Cameron voor zorgen dat FAAH wordt afgeremd,

Een flinke Europese subsidie is toegekend aan het maken van piepkleine chemische gereedschappen waarmee hele kleine veranderingen op de eiwitten in onze cellen gemeten kunnen worden. En dat priegelige klusje gebeurt in een Nederlands lab.  In deze audio hoor je chemicus Gerbrand van der Heden van Noort van het Leids Universitair Medisch Centrum. Lees hier meer over de subsidie en het onderzoek: ERC-subsidie voor onderzoek naar eiwitmodificaties in lichaamscellen. Het covid-onderzoek waaraan hij een belangrijke bijdrage leverde vind je hier: Papain-like protease regulates SARS-CoV-2 viral spread and innate immunity. Een recent voorbeeld van onderzoek door zijn groep naar de link tussen ADPribose en Ubiquitine in de context van Le

Het lab zelf noemt het een giant leap forward in het draadloos monitoren van diepliggend weefsel. De onderzoekers ontwierpen namelijk een draadloos echo-apparaatje dat als patch gedragen kan worden en dat meet terwijl iemand gewoon vrijuit beweegt.  Het materiaal van de draagbare sensor, ongeveer zo groot is als een luciferdoosje, is zacht, waardoor het meebeweegt met de drager. Het kan meer dan 16 centimeter diep meten en kan zeker 12 uur achter elkaar informatie verzamelen over iemands bloedruk, hartslag, stijfheid van de bloedvaten en andere fysiologische signalen.  Deze gegevens stuurt het apparaatje allemaal draadloos door en - dit was één van de lastigste dingen om voor elkaar te krijgen - het lukt zelfs om goed te meten terwijl iemand flink beweegt. Daarvoor moesten slimme algoritmes worden ontwikkeld waarmee het nog steeds lukt om tussen al dat bewegend weefsel het juiste signaal in de gaten te houden.   De belangrijkste toepassingen zullen volgens de

In twee jaar tijd hebben wetenschappers in Zuidoost-Azië 380 nieuwe dier- en plantensoorten ontdekt. Dat staat vandaag in een rapport van het WWF. Het gaat specifiek om nieuwe soorten in het stroomgebied van de Mekong, waarmee het totaal aantal nieuwe vaatplanten, vissen, amfibieën, reptielen, vogels en zoogdieren dat daar sinds 1997 is beschreven, nu op 3.389 staat. Tussen de nieuwe aanwinsten zit een agressieve hagedis die van kleur verandert als verdedigingsmechanisme, een vleermuis met muisoren en dikke duimen, een orchidee die lijkt op een muppet en een boomkikker die eruitziet alsof hij helemaal bedekt is met mos. Hans Beukeboom, adviseur voor Zuidoost-Azië bij het WNF, vertelt meer over het belang van het rapport en waarom we hier in Nederland ook aandacht aan moeten besteden. Lees hier meer over het rapport: Wetenschappers ontdekken 38

In de afgelopen vier jaar is het aantal mensen dat vegan is gaan eten - in Europa alleen al - verdubbeld. Omdat het dieet van een moeder van grote invloed is op de melk die zij produceert na een bevalling, waren er ongeruste geluiden over het effect van zo'n vegan dieet op de kwaliteit van de moedermelk.  Krijgen baby's dan nog wel genoeg goede stofjes binnen? Van sommigen is bekend dat je er minder van binnenkrijgt als je vegan eet. Dat zou bijvoorbeeld gelden voor carnitine, wat een belangrijke rol speelt in het metabolisme. Een tekort daaraan kan bij baby's zorgen voor een verstoorde bloedsuikerspiegel, maar ook voor hart- en hersenproblemen. Een tekort aan vitamine B2 kan bij baby's ook voor allerlei - onder andere neurologische - problemen zorgen. Daarom wordt soms gesuggereerd dat vegan moeders hun dieet moeten aanpassen als ze borstvoeding geven.   Onderzoekers van het Amsterdam UMC zochten uit of die tekorten er inderdaad waren en vonden dat een vegan dieet n

Hechtingen worden over het algemeen gebruikt om herstellend weefsel op de goede plek te houden tot de beschadiging hersteld is. MIT-onderzoekers hebben nu hechtdraad ontwikkeld dat nog veel meer kan dan alleen dat.  De inspiratie hiervoor komt uit de tijd van de Romeinen, toen hechtdraad van dierendarmen werd gebruikt. Dat bestaat nog steeds en heet catgut. Cat verwijst in dit geval overigens naar cattle en niet naar katten. Het materiaal komt meestal uit schapen, koeien en geiten.   De collageen draden die hiervan worden gemaakt lossen na zo'n 90 dagen vanzelf op. Er zijn inmiddels synthetisch alternatieven, toch wordt er bij inwendige wonden nog steeds wel gebruik gemaakt van de dierlijke variant.  Ook voor deze nieuwe hechtingen is teruggegrepen naar dierlijke materiaal, afkomstig van varkens in dit geval. Materiaal dat eerst helemaal schoon en celvrij is gemaakt en waar daarna een laagje hydrogel omheen is gedaan. In die hydrogel kunnen minuscule sensoren

Elk jaar gaan honderden mensen dood door het eten van giftige paddenstoelen. In 90 procent van die gevallen is het de groene knolamaniet die ze fataal wordt. Het is één van de giftigste paddenstoelen ter wereld. Niet zo gek dat hij bijnamen heeft gekregen als King Killer en Death Cap. Eeuwen geleden was al bekend hoe desastreus het binnenkrijgen van het gif van deze paddenstoel was.   Krijg je het binnen, dan kun je rekenen op: overgeven, stuiptrekkingen, ernstige leverschaden en in het ergste geval - dit overkwam vermoedelijk minstens twee Romeinse keizers - de dood.   Ondanks deze ver teruggaande reputatie als moordenaar was tot nu niet duidelijk hoe de paddenstoel precies zorgde voor deze aanslag op het lichaam. Maar toen onderzoekers recent achter een mogelijk tegengif kwamen, ontdekten ze ook gelijk meer over hoe het gif onze cellen binnenkomt.  Op zoek naar het antigif maakten de wetenschappers genetische aanpassingen in menselijke cellen in het lab om

Probeer je in totaal 2,5 uur per week matig intensief in te spannen, zegt de Nederlandse beweegrichtlijn. En doe twee keer per week aan krachttraining. Bewegen is belangrijk voor onze gezondheid, zowel mentaal als fysiek, dat heeft onderzoek allang laten zien. Nu lijkt er ook bewijs te zijn gevonden dat beweging invloed heeft op de kans om te sterven aan griep of longontsteking.   Voor dit onderzoek is data bekeken van bijna 580.000 volwassenen die in de VS tussen 1998 en 2018 hebben meegedaan aan het National Health Interview Survey.  Deelnemers werd gedurende die periode van 20 jaar gevraagd bij te houden hoe vaak ze meer dan 10 minuten sporten in hun vrije tijd en hoe intensief ze dat deden. Hierbij werd zowel naar cardio- als krachttraining gevraagd. Ze zagen dat de helft van de respondenten de wekelijkse richtlijnen niet haalden. Een derde deed niet aan cardio en meer dan driekwart rapporteerde minder dan twee krachttrainingssessies per week.   Op zich a

Als iemand een ernstige infectie heeft is het natuurlijk belangrijk om snel te achterhalen wat de oorzaak is. Maar met reguliere testen wordt die oorzaak lang niet altijd gevonden. En daar hebben onderzoekers van het LUMC nu iets op bedacht. Ze hebben een methode ontwikkeld waarmee naar het complete metagenoom van een sample wordt gekeken. Met een soort vangnet worden vervolgens de stukjes virus eruit gevist en die worden door software dan weer in elkaar gepuzzeld.  In deze audio hoor je klinisch viroloog Jutte de Vries en promovenda en moleculair bioloog Ellen Carbo van het Leids Universitair Medisch Centrum. Lees hier meer over het onderzoek: Via metagenoom ziekteverwekkende virussen detecteren van onbegrepen infecties.See omnystudio.com/listener for privacy information.<

Het lukt steeds beter om data op te slaan in synthetische DNA en het dan ook weer uit te lezen, maar hoe werkt het en waarom moeten we dit willen? Onderzoeker Tom de Greef van de TU Eindhoven werkt met zijn team op het moment vooral aan het uitleesgedeelte van de techniek. Hij vertelt over de laatste resultaten en legt uit wat de voordelen zijn van deze manier van data opslaan.  Lees hier meer over zijn laatste onderzoek: De toekomst van dataopslag schuilt in microbolletjes met DNA. Een ander interessant recent onderzoek op dit gebied: Toward highly effective loading of DNA in hydrogels for high-density and long-term information storage.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Net als vissen zijn haaien koudbloedig: hun lichaamstemperatuur is grotendeels afhankelijk van de temperatuur van hun omgeving. Best een uitdaging als je een groot roofdier bent dat regelmatig moet afdalen naar koude dieptes op zoek naar prooi.  De walvishaai behoudt warmte door heel groot te zijn, de witte haai heeft er een speciaal regulatiesysteem voor ontwikkeld bij de kieuwen, maar de geschulpte hamerhaai, die kan deze trucjes niet.   De haaisoort leeft in tropische kustgebieden waar het over het algemeen lekker warm is, maar duikt met enige regelmaat naar dieptes van bijna 1000 meter waar het soms maar 4 graden is. Hoe zorgt deze haai dan dat hij warm genoeg blijft om daar te kunnen jagen?   Dankzij een klein afbreekbaar implantaatje dat diepte, watertemperatuur, activiteit, beweging en lichaamstemperatuur in de haai meet, denken de onderzoekers nu het antwoord te weten. Ze zagen dat de haaien hun lichaamstemperatuur hoog wisten te houden, tot het momen

Hoe en hoe vaak je als ouder of verzorger tegen een baby kletst heeft impact op taalontwikkeling laten verschillende onderzoeken zien. Nu blijkt zelfs dat dit geklets invloed heeft op de hersenstructuur van een baby. Lees hier meer over het nieuwe onderzoek: Talking to babies may help shape brain structure, research finds. Het eerdere onderzoek (uit 2014) naar de invloed van pratende ouders op taalvaardigheid vind je hier: Talking to babies boosts their brain power, studies show. En het onderzoek naar depressiviteit bij moeders en taalvaardigheid vind je hier: Association of Postpartum Maternal Mood With Infant Speech Perception at 2 and 6.5 Months of Age. See <a

Eén op de zes mensen krijgt te maken met onvruchtbaarheid. Naar schatting zorgde dat in 2010 voor zeker 48 miljoen stellen die zonder hulp geen kinderen konden krijgen.   Als wordt gekeken naar onvruchtbaarheid in mannen is in een groot deel van de gevallen niet bekend wat de oorzaak is. Wel suggereren recente onderzoeken dat het aantal spermacellen dat wordt geproduceerd en mogelijk ook de kwaliteit ervan terugloopt. Parallel aan deze dalende lijn, loopt een stijgende lijn. Eentje die laat zien dat overgewicht nog altijd toeneemt. Er zijn onderzoekers die verwachten dat 60 procent van de kinderen van vandaag obesitas zal hebben tegen de tijd dat ze 35 zijn.  Om die link beter te bestuderen hebben onderzoekers nu bij 268 kinderen en jongvolwassenen tussen de 2 en 18 jaar gekeken naar het volume van de zaadbal, hun gewicht, leeftijd, BMI en insuline resistentie. Ze zagen zo dat het volume van de zaadbal bij jongens met overgewicht en jongens die problemen hadden met h

Hoe we reageren op aanraking is - niet onverwachts - enorm afhankelijk van context. Wie raakt je aan, is de aanraking prettig en zit je er op dat moment op te wachten?   Nu hebben onderzoekers uit Zweden gekeken wat er met het hormoon oxytocine, ook wel het knuffelhormoon, gebeurt als de context van die aanraking wisselt en wat er op dat moment in de hersenen te zien is.   Het experiment zag er als volgt uit: een kleine groep vrouwelijke proefpersonen nam één voor één plaats in een fMRI-scanner. Vervolgens aaide of eerst de partner van de vrouw, of eerst een niet bedreigende onbekende, over haar arm. Ze kregen vooraf te horen door wie ze als eerst werden aangeraakt. Daarna wisselden deze mannen om en volgde dezelfde aanraking van de ander. Tijdens het experiment werden ook bloedmonsters afgenomen om de aanwezigheid van oxytocine te kunnen meten.   De onderzoekers waren benieuwd of het stofje veel sterker aanwezig zou zijn als de aanraking van de partner kwam.

Tien keer feller dan een supernova en drie keer feller dan een ster die in een superzwaar zwart gat valt is de gigantische explosie die door astronomen is waargenomen in 2020 en die ze nu bekend hebben gemaakt.   De meeste supernova's (dat is wanneer een ster explodeert) zijn niet heel lang, meestal een paar maanden, zichtbaar. Deze explosie, die de naam AT2021lwx heeft gekregen, is op het moment al drie jaar bezig en hij wordt momenteel nog steeds gezien door een netwerk van telescopen. Hij vond 8 miljard lichtjaar van de aarde plaats, toen het universum ongeveer 6 miljard jaar oud was.  De oorzaak voor dit enorme spektakel is volgende de onderzoekers waarschijnlijk een gewelddadige confrontatie tussen een gaswolk wel duizend keer groter dan onze zon en een superzwaar zwart gat. Terwijl delen van de gaswolk worden opgeslokt trekken krachtige schokgolven door wat er van de wolk over is en de stoffige ring om het zwarte gat.   Dit soort gebeurtenissen is enorm

Meren en sloten zijn belangrijke bronnen van methaanuitstoot. Kunnen we daar ook iets aan doen? Een promovendus van de Radboud Universiteit baggerde tussen de beestjes naar een oplossing. Onderzoeker Tom Nijman verdedigt op 26 mei zijn proefschrift: De methaan cyclus in ondiepe meren. Mocht je erbij willen zijn, dan kan dat. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Mitochondriën bevinden zich in bijna elke cel van ons lichaam. Het zijn de energiefabriekjes van onze cellen. De chemische processen die nodig zijn voor het maken van die energie kunnen ook verstoort raken. Dan is er sprake van een mitochondriële stoornis.  Deze ziektes kunnen ongeneeslijk zijn en baby's met sommige vormen kunnen er binnen dagen of zelfs uren na de geboorte al aan sterven. Problemen met mitochondriën worden door de moeder doorgegeven.   Om te voorkomen dat kinderen met mitochondriële aandoeningen worden geboren is daarom enige tijd terug een nieuwe vorm van IVF bedacht, waarbij naast het DNA van de ouders, ook een piepklein stukje van het DNA van een derde persoon wordt doorgegeven. Dat stukje moet alleen zorgen voor gezonde mitochondriën. Het is dus niet zo dat het kind drie ouders heeft of dat dit stukje DNA bijdraagt aan hoe het eruitziet.   In 2016 werd uit deze techniek de eerste baby geboren in de VS. Inmiddels zijn er meerdere baby's g

Bijna 20 jaar lang hadden twee broers geen idee wat de oorzaak was van hun ziekte. Maar nu is het een Nederlandse arts en zijn team gelukt om dit medische raadsel op te lossen. Hoe ze dat deden? Met behulp van stamcellen en zebravissen.  In deze audio hoor je Stefan Barakat, klinisch geneticus in het Erasmus MC. Hij vertelt hoe ze er uiteindelijk achter zijn gekomen welke zeldzame aandoening deze twee broers hebben. Lees hier meer over het onderzoek: Zebravissen en stamcellen lossen medisch raadsel op.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Voor de energietransitie hebben we een heleboel nieuwe materialen nodig. Materialen die bijvoorbeeld nodig zijn voor zonnecellen en die uit hele dunne laagjes bestaan.  Om die laagjes, die duizend keer dunner zijn dan een menselijke haar, preciezer en sneller te kunnen maken, wordt er gewerkt aan een gloednieuwe Nederlandse faciliteit. In deze audio hoor je Anja Bieberle van DIFFER. Lees hier meer over het project: DIFFER ontwikkelt onderzoeksfaciliteit voor energietransitie.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Een flink deel van ons genoom bestaat uit regulerende onderdelen. Dat wil zeggen: elementen die aansturen welke genen in een cel, wanneer -aan en uitgaan, en in welke mate.   Een voorbeeld van zo'n regulerend onderdeel is een promotor: een stukje DNA dat voor het gen zit en dat het uitlezen van dat gen in gang kan zetten.   Soms zitten onderdelen van het aansturend mechanisme, zoals zo'n promotor, dus vlak bij het gen dat aangestuurd wordt. Andere onderdelen die een rol spelen bij genexpressie kunnen wel 2 miljoen gen-paren verder zitten. Een interactie met een gen kan dan behoorlijk uitdagend zijn. Daarom vormt het genoom zich in een 3D-structuur van allemaal lussen om dit makkelijker te maken.   Met een nieuwe techniek is het MIT-onderzoekers nu gelukt om de interacties in deze structuur met een 100 keer hogere resolutie in beeld te brengen dan voorheen. Daarmee zagen ze gelijk een heleboel interacties die niet eerder waren gezien. Ook konden ze bepalen dat

Start-up Rift werkt aan het verbranden van ijzerpoeder als duurzame energiebron en ze hebben goed nieuws: een eerste test om 500 huishoudens te verwarmen met de techniek is succesvol afgerond.  De techniek is volgens het team zo interessant omdat het CO2-neutraal kan en met veel lagere stikstofuitstoot dan bij fossiele brandstoffen. Ook kan de roest die overblijft na de verbranding weer worden omgezet naar ijzerbrandstof. Omdat er hele hoge temperaturen (tot 1800 graden) mee kunnen worden gehaald is het vooral veelbelovend voor de zware industrie. Tijdens de 40 uur waarin gedurende een half jaar is getest werd 5 ton minder CO2 en 66 procent minder stikstof uitgestoten dan normaal.  Rift heeft onder andere financiering ontvangen van Breakthrough Energy Fellows, opgericht door Bill Gates. Ook voor de volgende stappen is al geld binnengehaald. De eerste commerciële installaties moeten voor 2030 draaien, uiteindelijk willen ze 1 gigaton CO2 besparing per jaar ger

Paddenstoelen kunnen zichzelf koeler houden dan hun omgeving. Maar hoe reguleer je als schimmel je lichaamstemperatuur?   Met behulp van infrarood metingen konden onderzoekers zowel in het wild als in het lab de temperatuur van paddenstoelen, maar ook gist en gistachtigen bestuderen.   Ze zagen dat de oppervlaktetemperatuur van wilde paddenstoelen, afhankelijk van het soort, zo'n 1,4 tot 5,9 graden kouder was dan de lucht in de omgeving. In het lab waren schimmelkolonies zo'n 0,3 tot 1,9 graden kouder dan het medium waar ze in groeiden. Met de koudste temperaturen gemeten in het midden van de kolonie.   Testen in het lab met oesterzwammen lieten zien dat de koude temperaturen tijdens het hele groeiproces en in alle delen van de schimmel aanhielden. Maar hoe doen ze het nou? Eigenlijk raken ze hun warmte kwijt door iets te doen wat op zweten lijkt.   Kunnen we dan ook wat met deze kennis? Ja, menen de onderzoekers. Ze ontwikkelden een passief koelsyste

Zit je in de zomer lekker nog even buiten en brandt er ergens een lamp of kaars dan duurt het vaak niet lang of er beginnen insecten op af te komen. Maar waarom die insecten dit doen, vaak in vrij hysterische vluchtpatronen, dat is al 2000 jaar een raadsel. Nu denken onderzoekers dat raadsel te hebben opgelost, dankzij het maken van een aantal high tech 3D-opnames. In een pre print verwerpen ze allereerst een aantal bestaande theorieën.   Gebruiken de insecten het licht om te navigeren? Nee. Dat konden ze zien aan hun positie ten opzichte van de lichtbron, die veranderde steeds. Komen ze af op de warmte dan? Ook niet. Want de lampen in de experimenten gaven amper warmte af. Worden ze verblind? Nee, want ze vliegen in patronen en niet blindelings. Proberen ze een weg uit het duister te vinden, alsof ze ontsnappen uit een donkere grot? Nee, zeggen de onderzoekers, dan zouden ze er wel recht op af vliegen.  Wat is het dan wel? Volgens de onderzoekers is aan de b

Om te kunnen overleven is het vinden van innovatieve oplossingen voor problemen voor zowel mens als dier van groot belang. Maar wat maakt het ene dier nou innovatiever dan het ander?   Daar probeerden onderzoekers van de universiteit van Barcelona het antwoord op te vinden binnen een subgroep van de hoefdieren. Eentje waaronder dieren vallen die op hun tenen of het puntje van hun hoef lopen, zoals dromedarissen, paarden en geiten.   In de literatuur zijn al resultaten te vinden over aapsoorten. Die laten zien dat minder sociale dieren minder toegang verkrijgen tot eten, maar dat deze individuen sneller over hun angst voor nieuwe dingen heen zijn als ze een oplossing proberen te vinden dan hun socialere soortgenoten.   Zou dit bij hoefdieren hetzelfde zijn? Dat moest een experiment met honderdelf niet wilde dieren uitwijzen. 13 soorten deden mee. Allemaal moesten ze een deksel van een voor hun onbekende beker openkrijgen om bij hun favoriete voedsel te komen.

Onderzoeker Pasha van Bijlert zocht niet al te lang geleden nog uit wat de wandelsnelheid van T Rex moet zijn geweest. Inmiddels is hij terechtgekomen bij een ander dier: de emoe. Het voordeel van een bewegingsmodel maken voor een levend dier, is natuurlijk dat je achteraf kunt nagaan of het klopt. En als blijkt dat het model dat hij voor T Rex gebruikt heeft, ook voor een hedendaags goed dier werkt, dan zou dat kunnen betekenen dat het voor alle dieren zou werken, uitgestorven of niet. We bespreken ook waar zijn onderzoek nog meer bij kan helpen: meer leren over onze eigen spieren, efficiëntere robots bouwen en betere behandelingen in de diergeneeskunde.  Lees hier meer over het werk van Pasha van Bijlert, onderzoeker bij de Universiteit Utrecht en Naturalis. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Astronomen hebben met gebruik van de James Webb telescoop de rotsige exoplaneet GJ486b bestudeerd. De planeet, die zo'n 30 procent groter is dan de aarde, staat te dicht bij zijn ster om bewoonbaar te zijn. Met oppervlakte temperaturen van rond de 430 graden is het er net iets te warm voor ons.   En toch hebben onderzoekers in de buurt van de planeet sporen van waterdamp gedetecteerd. Als die waterdamp afkomstig is van de planeet, dan zou dat suggereren dat de planeet, ondanks die gigantisch hoge temperaturen, een atmosfeer heeft.   Eerder werd al wel waterdamp gevonden in de buurt van gassige exoplaneten, maar tot nu is er nooit eerder een atmosfeer rond een rotsige exoplaneet gevonden. Nou is het wel zo, zeggen de onderzoekers er meteen bij, dat de waterdamp ook van de ster kan komen en niet de planeet.   Er zijn meer observaties nodig, met andere instrumenten aan boord van de telescoop, om zeker te weten waar de waterdamp vandaan komt. Als er echt een atmo

Met een nieuwe methode lukt het onderzoekers beter en makkelijker om iemands biologische klok te bepalen. En dat kan ons helpen gezonder te leven. Sporten, eten en medicijngebruik zouden we veel meer moeten aanpassen aan onze individuele klokjes, is het idee. Iets als melatonine geeft een goed idee van iemands biologische klok, alleen is het meten daarvan veel gedoe. Door naar andere stofjes in het bloed te kijken zou het bepalen van die klok weleens veel makkelijker kunnen worden. In deze audio hoor je onderzoeker Roelof Hut van de Rijksuniversiteit Groningen. Lees hier meer over het onderzoek: New machine-learning method predicts body clock timing to improve sleep and health decisions. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Morgen vindt in Middelburg het jaarlijkse NWO wetenschapsfestival Expeditie Next plaats voor het hele gezin. We krijgen alvast een voorproefje in de vorm van een heuse dino-quiz.  Onderzoeker Pasha van Bijlert van de Universiteit Utrecht en Naturalis heeft een paar mooie stellingen voor ons. Feit of fabel: Alle dino's zijn uitgestorven. T Rex wandelde even snel als jij en ik. Alle dino's hadden veren. Triceratopsen ontwikkelden hun nekschild om zich te beschermen tegen T Rex.  T Rex wisselde elke twee jaar van tanden.  Lees hier meer over het festival: Expeditie Next. En hier meer over het werk van Pasha van Bijlert. Over zijn meest recente onderzoek hoor je meer in een volgend deel van deze uitzending. See omnystudio.com/listener for privacy information.</p

Een nieuw AI-systeem kan de hersenactiviteit van iemand die luistert naar een verhaal, of iemand die zich een verhaal voorstelt, omzetten in een constante stroom van tekst. Anders dan bij veel andere systemen die hiervoor worden ontwikkeld, zijn geen implantaten nodig.  Hoe het nieuwe systeem werkt: terwijl proefpersonen naar uren aan podcasts luisterden, liggend in een fMRI-scanner, werd een algoritme getraind om de hersenactiviteit en de tekst in de podcast aan elkaar te linken. Vervolgens luisterden de proefpersonen naar een nieuwe podcast, of verzonnen ze een nieuw verhaal in hun hoofd en is geprobeerd om het algoritme te laten vertalen wat er in het hoofd van de proefpersonen gebeurde.   Het resultaat is niet een woord-voor-woord transcriptie van het verhaal, maar het komt in sommige gevallen al aardig in de buurt. Hoorde een proefpersoon in de podcast bijvoorbeeld de zin ‘I don’t have my driver’s license yet’, dan maakte het algoritme daar ‘She has not even sta

Een Afrikaanse vissoort maakt als enige gewervelde diersoort spermacellen zonder staart. Onderzoekers zoeken momenteel uit wat ze hier evolutionair gezien aan hebben en welke genen erbij betrokken zijn. Onder ander omdat er een interessante link zou zijn met slecht functionerende trilhaartjes in de mens.  Lees hier meer over het onderzoek: Shocking implications of electric fishes’ tailless sperm. Meer informatie over PCD vind je hier: Primaire Ciliaire Dyskinesie (PCD).See omnystudio.com/listener for privacy information.

Eén op de zeven adolescenten ontwikkelt, volgens cijfers van de WHO, mentale gezondheidsproblemen. Daaronder vallen bijvoorbeeld depressie, angststoornissen en ADHD. Onderzoekers hebben nu een proces ontdekt in de hersenen dat mogelijk verklaart wat er rond deze leeftijd gebeurt als deze gezondheidsproblemen ontstaan.   Ze vonden een patroon van hersenactiviteit specifiek in deze groep jongvolwassenen toen ze naar de data van 1750 veertienjarigen keken. Ze keken hierbij vooral naar hersenscans die waren gemaakt terwijl cognitieve taken werden uitgevoerd, met een focus op hersenverbindingen.   Ze zagen overeenkomsten tussen jongvolwassenen met mentale gezondheidsproblemen, los van het type stoornis, als ze keken naar deze hersenverbindingen. Met name die in de frontale kwab, het gedeelte van het brein dat betrokken is bij zelfcontrole en emotionele regulatie. Het sterkst waren de gevonden patronen bij dragers van het IGSF11-gen, dat ook in eerder onderzoek al eens was

Een nieuwe studie geeft een bijzonder kijkje in de samenstelling van de vloeibare kern van Mars. Het helpt onderzoekers beter te begrijpen hoe de planeet is ontstaan en gevormd.   In het onderzoek is door een groot internationaal team van wetenschappers voor het eerst vastgelegd hoe geluidsgolven door de kern van Mars bewegen. Een analyse van deze seismische golven die werden vastgelegd door NASA’s Marslander InSight en die ontstonden door een beving en een meteorietinslag, laat zien dat de vloeibare kern van Mars dichter en kleiner is dan eerder werd gedacht.   1780 tot 1810 kilometer om precies te zijn. Ook konden ze aantonen dat de samenstelling van de kern een ijzerlegering bevat met een fors aandeel zwavel en zuurstof.   De ontdekking was een combinatie van wachten op de juiste data, een beetje geluk en tientallen jaren hard werk door onderzoekers uit verschillende disciplines. De resultaten helpen bij het begrijpen van hoe het ontstaan van Mars verschil

Als we het hebben over ons leeftijd, dan gaat het meestal om onze leeftijd in het aantal gevierde verjaardagen. Maar leefstijl en gezondheid kunnen ervoor zorgen dat een jong iemand een biologisch gezien ouder lichaam heeft en andersom.   Deze biologische leeftijd wordt bepaald door naar markers in ons DNA te kijken, die iets zeggen over, nou ja, de aftakeling van ons lichaam. Nu suggereert nieuw onderzoek dat stress hier een negatieve invloed op heeft, maar dat dit deels ook weer terug te draaien is.   In het onderzoek is gekeken naar het DNA van mensen die drie verschillende stressvolle ervaringen meemaakten. Ze zagen dat de biologische leeftijd van een kleine groep patiënten omhoogschoot na een acute heupoperatie, maar dat deze na een week weer herstelde.   Ze zagen de biologische leeftijd van vrouwelijke patiënten die in het ziekenhuis belandden met ernstige covid-klachten nadat ze naar huis mochten weer netjes terugzakken, maar dit zagen ze bij mannen di

Het is een vreselijke ziekte: leukemie, of ook wel bloedkanker. Eentje die in verschillende vormen voorkomt, waardoor ook de overlevingskansen sterk verschillen. Sommige vormen zijn zeldzaam, zoals acute lymfatische leukemie. De diagnose voor deze vorm van de ziekte wordt in Nederland jaarlijks bij ongeveer 250 mensen gesteld en vaker bij kinderen dan bij volwassenen. Ook baby's kunnen deze ziekte hebben en voor hen hebben onderzoekers van het Prinses Máxima Centrum voor kinderoncologie nueen belangrijk internationaal onderzoek afgerond. We spreken onderzoeker Inge van der Sluis over een behandeling met een bestaand medicijn dat deze groep kwetsbare patiëntjes een veel grotere kans op genezing en herstel geeft. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Na nieuws van eerder deze maand dat het oppervlaktewater warmer is dan ooit, laat onderzoek nu ook zien dat 89 procent van de warmte die wordt vastgehouden in ons klimaatsysteem in de oceaan zit.  Met NIOZ-onderzoeker Femke de Jong bespreken we wat dit voor consequenties heeft en wat de link is met haar eigen onderzoek naar oceaancirculatie.  Lees hier meer over de warmterecords die de laatste tijd zijn gebroken en de warmteopslag in het klimaatsysteem: Recent, rapid ocean warming ahead of El Niño alarms scientists. Meer over het besproken onderzoek vind je hier: Heat stored in the Earth system 1960–2020: where does the energy go?See omnystudio.com/listener for privacy information.

Asociale mannetjes chimpansees eindigen hoger op de sociale ladder en krijgen meer nageslacht. Maar als deze persoonlijkheidstrek voor zoveel succes zorgt, waarom zijn alle mannetjes apen dan niet zo?  Uit onderzoek naar een groep chimpansees in het Gombe National Park in Tanzania blijkt dat er flink wat persoonlijkheidsverschillen onder de mannetjes bestaan. Nu blijkt dat dominant en asociaal gedrag loont, levert dat een evolutionaire puzzel op.  In een ander onderzoek is gekeken naar het maken van weloverwogen berekende keuzes. Iets wat alleen mensen doen toch? Of toch niet? Makaken laten in een experiment zien dat ze (weer eens) veel intelligenter zijn dan we dachten.  Lees hier meer over het onderzoek over brutale apen: If it pays to be a jerk, why isn’t everyone that way? En hier meer over de slimme makaken: Monkeys are smarter than we

Wetenschappers denken het mechanisme achter het grijs worden van haren te hebben ontdekt. De kennis zou volgens hun de basis kunnen zijn voor een behandeling die het proces terugdraait.  Niet iedereen krijgt grijze haren van het krijgen van grijze haren. Daarbij speelt ook cultuur en tijdsgeest een rol. Toch zijn er wereldwijd nog genoeg mensen die zo snel mogelijk met verf aan de slag gaan als hun eigen haarkleur langzaam plaatsmaakt voor grijstinten.   In nieuw onderzoek is bij muizen onderzocht wat er nou eigenlijk op celniveau gebeurt, als haren grijs worden. De resultaten suggereren dat stamcellen, die in jongere jaren kunnen bewegen tussen verschillende compartimenten van haarzakjes, klem komen te zitten als haar ouder wordt. Dat zorgt ervoor dat ze niet de juiste signaaltjes meer krijgen om te volgroeien en de eiwitten die nodig zijn om pigment te maken niet meer worden aangemaakt.  Ondanks dat het type stamcel dat hier is bestudeerd ook in mensen voor

MRI-afbeeldingen van de hersenen zijn dankzij een internationaal team onderzoekers en een combinatie van technieken nu 64 miljoen keer scherper dan voorheen. Dit hebben ze aangetoond door het scherpste beeld ooit vast te leggen van een volledig muizenbrein. Chantal Tax, onderzoeker in het UMC Utrecht, volgt het onderzoek met interesse. Alleen al vanwege de gedetailleerde dataset die het op heeft geleverd. Zelf kijkt ze onder andere naar axonen: de connecties tussen verschillende hersengebieden die informatie van de ene naar de andere plek transporteren. Ook daar kan met zo'n nieuwe techniek veel beter naar gekeken worden. De verwachting is dat de nieuwe techniek onder andere veel kan betekenen voor onderzoek naar veroudering en ziektes als Alzheimer. Zelfs als het alleen om afbeeldingen van de hersenen van muizen gaat.  Lees hier meer over het onderzoek: <a href="https://today.duke.edu/2023/04/brain-imag

Tandwalvissen, zoals dolfijnen, orka's en potvissen, gebruiken geluid voor zowel communicatie als het vangen van eten. Ze kunnen wel 2000 meter diep duiken en eten meer vis dan alle vissers ter wereld bij elkaar vangen.   Als ze op jacht zijn naar eten in diepe donkere wateren, gebruiken ze korte, krachtige, ultrasonische echolocatie klikjes. Die produceren ze tot wel 700 keer per seconde om prooi te vinden, volgen en vangen.   Maar voor geluid heb je vibratie nodig. En voor vibratie lucht. Hoe doe je dat als je diep in de oceanen rondzwemt onder hele hoge druk? Uit nieuw onderzoek blijkt dat deze dieren een speciale geluidsbron in hun neus hebben ontwikkeld, waarmee ze - net als wij mensen met onze stem - verschillende geluidregisters kunnen produceren.   Voor het vangen van eten in de diepte gebruiken ze hun bromstem, of kraakstem. In het Engels vocal fry. Een register dat ook vaak wordt ingezet door Kim Kardashian, Katy Perry en Scarlett Johannsen. Voor de

Ribkwallen zijn wonderlijke doorzichtige zeedieren die al 600 miljoen jaar in onze oceanen rondzwemmen. Hun acht lange dunne kamachtige ribben kunnen oplichten in prachtige kleuren. Wat ze ook hebben? Een bizar zenuwstelsel, dat nu voor het eerst goed in beeld is gebracht.   Ons eigen zenuwstelsel bestaat uit individuele cellen, die met elkaar communiceren via synapsen: contactpunten waar signaaltjes van de ene cel naar de andere cel kunnen gaan. Het idee was lang dat er maar één ontwerp is ontstaan in de evolutie, dat de blauwdruk is geweest voor de zenuwstelsels van alle dieren die nu leven. Behalve dan, de ribkwal.   Dat het dier hierin afwijkt was al wel bekend, maar het bestuderen van het zenuwstelsel van deze kleine kwetsbare zeedieren bleek simpelweg te moeilijk. Met behulp van een 3D elektronenmicroscoop is het onderzoekers nu wel gelukt om het in beeld te brengen bij een één dag oude Amerikaanse ribkwal.  Ribkwallen hebben een zenuwstelsel dat niet b

Al tien jaar houdt hoogleraar natuurkunde en Nikhef-onderzoeker Auke Pieter Colijn zich bezig met de zoektocht naar donkere materie. Maar hoe onderzoek je zoiets? En hebben ze nou al een keer iets gevonden?  Vrijdag 21 april vindt de oratie van Colijn plaats bij de Universiteit van Amsterdam. Die is hier te volgen: Boodschappers uit de Oersoep. Ook leuk om te lezen: 10 jaar Higgs: interview met Auke-Pieter Colijn.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Dit weekend vindt in Utrecht de Dag van de Filosofie plaats. We krijgen alvast een voorproefje van filosoof Roos Slegers van de universiteit van Tilburg. Ze neemt ons mee in een wereld vol verlangen en verliefdheid. We duiken in de verhalen van schrijvers Proust en Stendhal, die beiden nogal cynisch waren over de liefde. Eigenlijk zien we in een ander wat we willen zien en gebruiken we verliefdheid om verveling te verdrijven, was het idee. Natuurlijk leven we nu in een andere tijd, maar Slegers ziet zeker overeenkomsten.  Lees hier meer over De Utrechtse Dag van de Filosofie.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wat gebeurt er precies in het brein als we betekenis geven aan complexe zinnen? Daar hopen onderzoekers al heel lang het antwoord op te vinden, zodat mensen die problemen hebben met lezen, zoals bij dyslexie, mogelijk beter geholpen kunnen worden.   Om deze vraag te beantwoorden hebben ze epilepsiepatiënten die al ingepland stonden voor een operatie waarbij elektroden op de hersenen worden geplaatst, gevraagd om hele zinnen, rijtjes met losse woorden en zinnen met onzinwoorden te lezen.  Vervolgens keken ze wat ze aan activiteit in de hersenen konden zien. Bij het lezen van normale zinnen zagen ze twee netwerken actief worden. In één netwerk gingen er seintjes van de voorhoofdskwab naar de slaabkwab. Deze activiteit zagen ze toenemen naarmate iemand verder in de zin kwam en de complexiteit van het bepalen van de betekenis toenam.  In een ander netwerk zagen ze seintjes van een ander deel van de slaabkwab naar een gebied in de voorhoofdskwab gaan. Dit moet hel

April is in Nederland en Vlaanderen elk jaar de Maand van de Filosofie. Ook dit jaar maken we daarom een uitstapje naar de grote vragen des levens. Met vandaag: hoe vind je houvast in een wereld vol oneindige keuzes en mogelijkheden? Filosoof en universitair docent aan de Universiteit Utrecht Simon Gusman neemt ons mee in de wereld van Sartre, existentialisme, avonturenfilms en keuzes maken.  Van zijn hand verschenen een aantal boeken, waaronder Diep van buiten: De mens volgens Sartre, over het denken van Jean-Paul Sartre en Avonturen bestaan niet, over onze drang naar avontuur. Lees hier meer over De Utrechtse dag van de filosofie en De maand van filosofie. <p

Het is een droom van veel onderzoekers: het maken van een werkende synthetische cel. Makkelijk is dat absoluut niet, maar er worden de laatste tijd belangrijke stappen in de goede richting gezet. Ook hier in Nederland. Gijsje Koenderink, hoogleraar Bionanoscience aan de TU Delft, is één van de onderzoekers die werkt aan een belangrijk onderdeel van zo'n nagebouwde cel: het cytoskelet. Ze vertelt meer over haar onderzoek waarin ze onder andere kijkt hoe cellen omgaan met mechanische krachten. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Onderzoekers van Washington State University zijn een gen op het spoor dat weleens de perfecte schakelaar zou kunnen zijn voor een nieuwe veilige mannenpil.  Het ontdekte gen - Arrdc5 – is alleen te vinden in het testisweefsel van mannen. Wanneer uitgeschakeld zorgt het - dus alleen bij mannen - voor onvruchtbaarheid. Waarbij het invloed heeft op aantal spermacellen, hun vorm en beweging. De spermacellen worden dus nog wel geproduceerd, ze kunnen alleen niet meer een eitje bevruchten.   De onderzoekers vermoeden dat het eiwit dat door dit gen wordt geproduceerd essentieel is voor goed werkende spermacellen. De volgende stap: een middel ontwikkelen dat deze eiwitten kan beïnvloeden. Hormonen zijn daarbij niet nodig.   En niet gevreesd, mannen: het is een omkeerbaar proces. Je stopt namelijk niet het productieproces, je saboteert alleen een stapje onderweg en dat zou na het stoppen met de behandeling gewoon weer opgelost moeten zijn.   Omdat het gen bij

Waarom is een monogame relatie eigenlijk nog steeds de norm? En wat speelt er allemaal mee bij het kiezen van een andere vorm? Dat wordt vanavond tijdens Studium Generale in Utrecht besproken met meerdere onderzoekers.  Psycholoog Tila Pronk van de Universiteit van Tilburg vertelt alvast meer over haar onderzoek naar vreemdgaan en legt uit dat het wat sommige dingen betreft helemaal niet uitmaakt wat de relatievorm is. De avond is uitverkocht, maar via livestream te volgen of terug te kijken: Is de mens wel gemaakt voor monogamie? Deze kwam ook ter sprake: Polyamorous relationships can have as many benefits as monogamous ones, shows research.  Ook interessant om terug te kijken: <a href="https://debalie.nl/programma/polyamorie-de-slaapkamer-is-poli

De invasieve hazewindmier - in het Engels yellow crazy ant genoemd, waarschijnlijk vanwege de hysterische bewegingen die ze maken als je ze verstoort - heeft onderzoekers wereldwijd verbaasd.  Niet vanwege die wilde bewegingen, maar vanwege hun genen. De mannetjes van deze mier blijken namelijk twee verschillende DNA-sets in zich te dragen. Alsof ze uit twee soorten bestaan. Zo'n dubbelsoort komt weleens vaker voor bij andere dieren, maar dan gaat het meestal om een foutje. Bij deze mier was dat misschien ooit zo, maar inmiddels is het een essentieel onderdeel van hun bestaan.   De ontdekking lost een raadsel op waar al 15 jaar naar gekeken wordt. Gebruikelijk planten mieren zich voort door bevruchting van eitjes door mannetjes, of door aseksuele reproductie, waarbij slechts één ouder betrokken is: de koningin. Vrouwtjes mieren worden meestal geboren uit bevruchte eitjes, mannetjes uit de onbevruchte variant.    Maar in 2007 ontdekten onderzoekers da

Ondanks dat ze een winterslaap van meer dan een half jaar houden in koude temperaturen, blijven bruine beren uitzonderlijk gezond. Mensen kunnen al bij korte periodes van te weinig beweging, bijvoorbeeld wanneer je een tijdje in bed moet blijven vanwege een ziekte of breuk, last krijgen van bloedpropjes. Komen die op de verkeerde plek in het lichaam vast te zitten, dan kunnen ze levensgevaarlijk zijn.  Beren hebben, ondanks lange periodes zonder beweging, geen last van bloedpropjes. In een nieuw onderzoek hebben wetenschappers uitgezocht wat ervoor zorgt dat de vorming van propjes wordt tegengegaan. Daarvoor moesten wel bloedmonsters worden verzameld van 13 Zweedse bruine beren in winterslaap. Ook werden dezelfde beren in de zomer, wanneer ze actief waren, één keer verdoofd, zodat ook dan een bloedmonster genomen kon worden.     Daarna was het tijd voor een rits bloedtesten. Ze zagen dat de hoeveelheden van zeker 150 eiwitten erg verschillend waren als ze het bloed u

Feromonen zijn moleculen die boodschappen overbrengen tussen individuele organismen. Die boodschap kan bijvoorbeeld zijn: hoi hoi, ik zoek een partner. Soms wordt een synthetische variant van deze stofjes ingezet tussen gewassen om insecten voor de gek te houden.   Alleen de productie ervan is duur en de bijproducten zijn niet altijd even milieuvriendelijk. En dus dachten onderzoekers: misschien is het wel mogelijk om die stofjes te laten maken door planten.   Nou kun je planten zo aanpassen dat ze meer van iets gaan produceren. Of je kunt het anders aanpakken. In dit geval namen ze tabaksplanten en pasten ze die zo aan dat ze - met niet meer dan een beetje water en zonlicht - motten-seksferomonen fabriekjes werden.   De planten produceerden dus stofjes die ze van nature niet maken en die in plaats van pesticiden gebruikt kunnen worden tussen gewassen. Eerder werd dezelfde plantensoort al gebruikt om onder andere ebola-antilichamen te produceren.   De

Op de campus van de Universiteit Utrecht opent een indrukwekkend nieuw microscopie-centrum. We mochten alvast even een kijkje nemen tussen alle high tech. Faciliteitsmanager Chris Schneijdenberg vertelt meer over de bijzondere dingen die gemeten kunnen worden met de verschillende elektronenmicroscopen, wat het paradepaardje van het centrum wordt en waarom in de bodem onder de meest geavanceerde microscopen niet alleen een dikke laag beton, maar ook heel veel lucht zit.  Meer lezen over het nieuwe centrum kan hier: Elektronenmicroscopie Centrum.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Afrikaanse zandhoenders - ze zien er een beetje uit als een zandkleurige duif met exotische patronen - hebben een slim trucje om water te verplaatsen van de ene naar de andere plek.   Onderzoekers ontdekten dit toen ze ongelooflijk ver inzoomden op de veren van de vogel. Met het trucje lukt het mannetjes zandhoenders om zo'n 15 procent van hun eigen lichaamsgewicht aan water te verplaatsen naar hun jongen, terwijl ze bijna 65 kilometer per uur vliegen, een half uur lang.    Het zit hem allemaal in het ontwerp van de borstveren, die de mannetjes in het water laten zakken om het water op te nemen. Zo'n 50 jaar geleden werden de speciale veren al ontdekt, maar hoe ze precies water vasthouden, dat kon nu pas aangetoond worden dankzij hoge resolutie microscopen.  De veren hebben allemaal gespecialiseerde vertakkingen, kamertjes en buisjes die vloeistof perfect vasthouden. De onderzoekers denken dat de structuur - nu ze dit tot op de kleinste details in kaart hebbe

Een chirurgische robot die niet alleen kan zien waar tumorweefsel zit, maar het ook kan 'voelen': dat is waar onderzoekers in Leiden aan gaan werken de komende tijd. In deze audio hoor je onderzoeker Fijs van Leeuwen van het Leids Universitair Medisch Centrum. Hij vertelt hoe robotische ingrepen nu gaan en wat ze daaraan hopen te verbeteren. Ook legt hij uit dat het voelen van het instrument dat ze ontwikkelen in dit geval iets anders is dan knijpen in weefsel om te bepalen of het hard of zacht is.  Lees hier meer over het onderzoek: Subsidie voor medische technologie die chirurgische robot tumorweefsel kan laten ‘voelen’. Meer werk van de onderzoeksgroep vind je hier: Interventional Molecular Imaging Laboratory.See

Het vermoeden was er al wel, maar niet eerder werd het op deze manier aangetoond: ook duizenden jaren geleden werd er in Europa drugs gebruikt.  Eerdere onderzoeken gebruikten indirect bewijs als resten van bepaalde planten om dit aan te tonen. Die vondsten suggereerden al dat geestverruimende middelen al gigantisch lang door mensen worden gebruikt. Maar nu denken onderzoekers in oeroude haren voor het eerst direct bewijs te hebben gevonden.  Plukjes ervan werden gevonden in houten doosjes verstopt in een apart afgesloten ruimte in een grot op Menorca die 3600 jaar geleden voor het eerst door mensen werd bewoond.  Alleen van sommigen individuen van de ongeveer 210 mensen die er moeten hebben geleefd werden deze plukjes haar op deze manier bewaard. Mogelijk als onderdeel van rituele ceremonies.   De onderzoekers gebruikten een heleboel moderne techniek om de 3000 jaar oude haren te analyseren, met als doel onder andere: het vinden van specifieke stofje

De substantie waarin cellen worden gekweekt in het lab - eentje die wereldwijd door onderzoekers wordt gebruikt - is verre van ideaal. Gelukkig denken Nederlandse onderzoekers een goed alternatief te hebben gevonden. In deze audio hoor je Paul Kouwer, moleculair chemicus aan de Radboud Universiteit. Hij vertelt meer over de nadelen van de huidige gel en de verbeteringen die hopelijk mogelijk worden met de nieuwe gel waar ze al een tijdje met het hele team aan werken.  Hier lees je meer over het onderzoek: Cellen kweken op synthetische PIC-gel kan miljoenen muizen schelen. Hier meer over de competitie: Dit zijn de teams van de Proefdiervrij Venture Challenge 2023.See <a href="https://omnystudio.com/

Er lopen zo'n 4 quadriljoen mieren op aarde rond. Dat is een 4 met 15 nullen erachter! Je vindt ze overal ter wereld - behalve op Antarctica - en er zijn zo'n 14.000 verschillende soorten.    Ze leven diep onder de grond en hoog in bomen, in allerlei verschillende omstandigheden. Maar hoe mieren zich zo succesvol over onze planeet hebben verspreid, dat wisten we nog niet goed.   Onderzoekers hebben nu fossielen, DNA-samples en leefomgevingsdata gecombineerd om uit te zoeken hoe mieren - en bloeiende planten – samen geëvolueerd zijn in de laatste 60 miljoen jaar. Het was namelijk al bekend dat ze zo'n beetje tegelijk - 140 miljoen jaar geleden – zijn ontstaan. Kwamen er meer bloeiende planten, dan kwamen er meer mieren en dus was het logisch om eens goed te kijken hoe hun evolutionaire paden precies gelinkt zijn.    Wat ze zagen was onder andere dit: 60 miljoen jaar geleden, toen planten in bossen evolueerde om meer waterdamp vrij te laten, werden die bossen e

Wereldwijd krijgt één op de zes mensen te maken met onvruchtbaarheid. In Australië - waar dit onderzoek is uitgevoerd - wordt één op de tweeëntwintig kinderen geboren via IVF. Dat is een hoop, maar heel veel pogingen om op deze manier zwanger te raken lukken niet.  Hoe dat kan, daar wordt heel veel onderzoek naar gedaan. Makkelijk is dat niet, want iedere situatie en ieder lichaam is anders. Gelukkig maken nieuwe technieken het mogelijk om steeds verder in te zoomen op de biologie van zaadcellen en eicellen. Snappen we waarom sommigen niet tot een succesvolle bevruchting komen, dan kunnen we beter selecteren, met meer kans op succes.   Nou hebben onderzoekers een apparaatje gemaakt, een microfluidic sperm selection device dat op een andere manier ook bijdraagt aan een betere selectie. Bestaande selectiemethoden voor zaadcellen kunnen zorgen voor DNA-schade aan de cellen of zelfs celdood. Worden deze geselecteerde cellen gebruikt, dan snap je dat de kans op e

Niet lang meer en dan weten we welk beestje het Insect van het Jaar 2023 wordt. Er kan nog gestemd worden en dus nemen we met Jan Wieringa van Naturalis nog één keer uitgebreid de bijzondere genomineerden door.  Stemmen kan tot vrijdagmiddag 14:00 uur op deze site: Insect van het Jaar 2023See omnystudio.com/listener for privacy information.

We weten dankzij onderzoek al een tijdje dat ons geheugen op de lange termijn nogal wankel is. Maar nu blijkt ons kortetermijngeheugen ook nog eens een stuk onbetrouwbaarder dan gedacht. In deze audio hoor je cognitief psycholoog Marte Otten van de Universiteit van Amsterdam. Lees hier meer over het onderzoek: Seeing Ɔ, remembering C: Illusions in short-term memory.See omnystudio.com/listener for privacy information.

In onze zoektocht naar de liefde kijken we steeds meer naar persoonlijkheid en steeds minder naar iemands financiële situatie. Tenminste: in welvarende landen dan.  Onderzoekers bestudeerden contactadvertenties die tussen 1950 en 1995 in kranten werden geplaatst in Canada, de VS, Frankrijk en India. Ze analyseerden de woordkeuze en kwamen uit op vier thema's die het meest voorbijkwamen: persoonlijkheid, financiële situatie, uiterlijk en smaak.  Ze zagen dat persoonlijkheid in die periode een steeds grotere rol ging spelen en financiële situatie een steeds kleinere, met name na de jaren zestig. Behalve in India. Daar werd iemands financiële situatie na de jaren 70 juist steeds belangrijker, terwijl wensen rondom persoonlijkheid gelijk bleven. En die trend was sterker te zien in advertenties geplaatst door vrouwen dan advertenties die door mannen werden geschreven.   Deze trend past volgens de onderzoekers keurig binnen de hierarchy of needs theorie, d

In sommige omstandigheden kunnen diersoorten gigantisch groot worden, of juist piepklein. Dit soort dwerggroei en gigantisme zie je vooral veel op eilanden. Maar wat zorgt er precies voor die aanpassingen?  Bioloog Jesse Hennekam, van de Universiteit Maastricht en Naturalis deed onderzoek naar de kaken van uitgestorven enorme slaapmuizen om daarachter te komen. Wat ze ontdekten had hij niet verwacht.  Leuk filmpje over het onderzoek: Hoe kleine (slaap)muizen groot worden. De paper: Feeding biomechanics reveals niche differentiation related to insular gigantism. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Veel mensen houden na een beroerte last van motorische problemen. Iets wat bij een behoorlijk grote groep patiënten niet volledig verholpen kan worden met fysiotherapie. Onderzoekers van het UMC Utrecht gaan nu kijken of een behandeling met hersenstimulatie deze mensen kan helpen beter te herstellen.  In deze audio hoor je neurobioloog Rick Dijkhuizen en technisch geneeskundige Jord Vink van het UMC Utrecht. Lees hier meer: Hersenstimulatie voor beter herstel na beroerte. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het gaat gigantisch slecht met de Europese palingpopulatie. De EU heeft dan ook de import en export van de dieren verboden, maar dat heeft gezorgd voor het ontstaan van een heuse palingmaffia.   Een lucratieve illegale palinghandel waarin miljarden rond zouden gaan. Juni vorig jaar werden nog 49 mensen gearresteerd omdat ze onderdeel waren van een smokkelnetwerk dat palingen in koffers probeerde te verplaatsen.   Nu hebben onderzoekers uit Engeland DNA-testen uitgevoerd om te bepalen of voedsel met daarin paling dat wordt verkocht in Azië, Noord-Amerika en Europa als legaal, ook echt legaal is. Helaas was dit niet altijd het geval.   114 samples werden geanalyseerd en daar zaten zowel bedreigde Europese, als bedreigde Amerikaanse en Japanse soorten tussen. Van de unagi die ze bestudeerden - een veelgebruikt ingrediënt in de Japanse keuken - ging het in 40 procent van de samples om bedreigde Europese zoetwaterpaling.  Palingen leggen grote afstanden af

Wetenschappers hebben een vis op beeld vastgelegd die vrolijk aan het rondzwemmen was op een diepte van meer dan 8,3 kilometer. En dat is een diepterecord. Het gaat om een jonge slakdolf. Uit eerder onderzoek bleek al dat slakdolvensoorten die op deze dieptes zwemmen aardig wat aanpassingen hebben ondergaan om tegen de hoge druk te kunnen. De onderzoekers hebben er ook twee gevangen, op zo'n 8000 meter diepte, wat ook een record is.  Lees hier meer over de ontdekking: Scientists break new record after finding world's deepest fish. En hier meer over het onderzoek uit 2019 naar de anatomie van de slakdolf: Unique anatomical structures, proteins, and cell membranes allows them to withstand crushing pressure and darkness.See <

Meer en meer beginnen we te ontdekken - met dank aan steeds betere technieken en een paar gelukkige archeologische vondsten - dat hoe we ons T. rex en andere dino's hebben voorgesteld niet helemaal klopt.   Zo ontdekten onderzoekers al eens dat T. rex heel veel zenuwuiteinden in z'n snuit moet hebben gehad, waardoor hij waarschijnlijk niet alleen scheurde en schrokte, maar ook knabbelde. Nu is er weer een nieuwe ontdekking gedaan over deze dino. Vergeet die altijd zichtbare rij vlijmscherpe tanden zoals bij een krokodil: T. rex had waarschijnlijk lippen. Net als een hagedis.   Dit idee is onder wetenschappers niet nieuw, maar verdween onder andere uit de beeldcultuur door films waarin het beter werkte om dino's als de T. rex een angstaanjagend imago te geven, mét zichtbare tanden. Er was ook nooit eerder een onderzoek gedaan dat voldoende uitsluitsel kon geven. In een nieuw gedetailleerd onderzoek denken onderzoekers dat nu wel te hebben bereikt.   Ze onderzo

Onderzoekers hebben inmiddels een behoorlijk goed beeld van waar herinneringen in de hersenen zich vormen. Korte termijn herinneringen vormen diep in het brein in de hippocampus en als de situatie erom vraagt worden ze voor de lange termijn opgeslagen in de cortex: de buitenste laag van de grote hersenen.  Maar wat er tussen die twee typen geheugen precies gebeurt is nogal mysterieus. Het is ook niet makkelijk te onderzoeken. Je moet er meerdere actieve hersengebieden wekenlang in realtime voor meten en dat gaat niet zomaar.   Onderzoekers uit de VS richtten zich in een nieuwe studie daarom op muizen. Ze ontwikkelden een techniek waarmee het gedrag van neuronen in en tussen de twee gebieden in het brein van de muizen een lange tijd achter elkaar kon worden bestudeerd.  Het betekende wel dat de muizen wekenlang niet te veel mochten bewegen en daarom werden ze al navigerend door een virtueel doolhof, in een geïmproviseerd looprad gezet. Sommigen afslagen in het

Dit klinkt misschien als iemand die morsecode verstuurt door op bubbelfolie te drukken, maar het is een dorstige en ongelukkige plant.   Het is niet voor het eerst dat is ontdekt dat planten geluid kunnen produceren, maar wel is voor het eerst aangetoond dat dit op een meter afstand van de plant nog steeds te horen is en wat de geluiden zeggen over de gezondheid van de plant.  Een onderzoeksteam uit Israël kwam erachter tijdens experimenten met tomaten- en tabaksplanten. Terwijl geluidsapparatuur de planten nauwlettend in de gaten hield, werden ze opzettelijk ongelukkig gemaakt door ze of dagenlang geen water te geven, of door in ze te snijden. Vervolgens leerden ze een algoritme om onderscheid te maken tussen de geluiden van beide plantensoorten en tussen opnames van gezonde planten, dorstige planten en beschadigde planten.  Zo hoorden ze dat planten die gestrest zijn een stuk meer geluid maken, zo'n 30 tot 50 klikjes per uur. En dat dorstige planten al gelu

Over zo'n twee weken - als de omstandigheden het toelaten - vertrekt Europese ruimtesonde Juice richting de manen van Jupiter.  Bert Vermeersen, hoogleraar Planetaire Exploratie aan de TU Delft vertelt meer over waarom we erheen willen, wat wetenschappers daar hopen te ontdekken en hoe ze dat gaan doen. Ook legt hij uit op welke manier Nederland een belangrijke bijdrage aan het project levert. Eentje met een glansrol voor onze radiotelescopen.  Lees hier meer over de ESA-missie: Jupiter Icy Moons Explorer. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Hoe we ons voelen kan soms van ons gezicht af te lezen zijn. Er zijn ook theorieën die stellen dat je met het veranderen van die gezichtsuitdrukkingen juist emoties kan sturen en dat ons eigen gezichtsspieren ook een rol spelen bij het aflezen en begrijpen van de emoties van anderen.   Dit is onderdeel van de gezichtsfeedbackhypothese. Als we een boze of blije uitdrukking op het gezicht van iemand anders zien, zouden we onbewust de spieren in ons gezicht gebruiken om die uitdrukking te kopiëren. Dit helpt de hersenen vervolgens om te begrijpen hoe een ander zich voelt. Maar het gebruiken van die gezichtsuitdrukkingen en het spiergeheugen dat daarmee wordt opgebouwd speelt ook een rol bij hoe we zelf die emoties ervaren.    Onderzoekers van de universiteit van Calofornia wilden kijken of het gebruik van botox in ons gezicht dit proces wellicht beïnvloedt. Ze voerden een kleine studie uit onder 10 vrouwen tussen de 33 en de 40. Deze vrouwen kregen allemaal botoxinjecti

In de Dream Hall van de TU Delft werken vijf dreamteams van studenten aan allerlei veelbelovende high tech projecten.  Wetenschap Vandaag zoomt in op project Epoch en project March, respectievelijk AI om de wereld beter te maken en een exoskelet.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Aedes Egyptii, tegenwoordig de Gele-koortsmug genoemd, was ooit een onschuldig beestje. Door veranderend klimaat op de Afrikaanse Savanne, 5000 jaar geleden, is hij antropofiel geworden, afhankelijk van mensenbloed. De slavernijtransporten, van West-Afrika naar de Amerika's hebben 500 jaar geleden voor een nieuwe variant van de mug gezorgd, zo schrijven onderzoekers in Science. Deze variant is tot op de dag van vandaag verantwoordelijk voor het verspreiden van ziektes als Gele Koorts en Zika.  Muggenkenner Bart Knols legt uit hoe de onderzoekers te werk gingen en hij benadrukt dat hij goede hoop heeft: als we willen kunnen we de mug uitroeien.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

De natuur zit vol trucjes, of misschien kun je beter zeggen: vol evolutionaire aanpassingen die het voortbestaan van soorten hebben bevorderd. Een zeer zeldzaam Zuid-Afrikaans plantje uit de madelieffamilie heeft precies zo'n aanpassing gemaakt om het te winnen van de buren.  Dit plantje maakt namelijk blaadjes met patronen erop die lijken op vrouwelijke vliegjes. Ze zijn zo overtuigend, dat mannelijke vliegjes maar al te graag even langskomen om er vervolgens zo bovenop te duiken. In een poging om te paren bewegen ze flink heen en weer, maar iets klopt er niet. Na nog wat vruchteloze pogingen geven ze op, maar dan heeft de plant al precies wat de plant wil: stuifmeel.   Dat deze plant deze slimme afbeelding op de blaadjes voor elkaar krijgt, inclusief bobbels en haartjes, dat wisten we al, maar hoe de plant dit doet nog niet. Nu hebben onderzoekers drie groepen genen gevonden die op een nieuwe manier samen zijn gebracht in de blaadjes om het maken van de nep vliegje

Op de planetoïde Ryugu zijn cruciale bouwstenen voor het leven gevonden. De Japanse ruimtesonde Hayabusa2 nam een paar jaar geleden monsters op deze ruimterots en bracht ze terug naar de Aarde. Na uitgebreide analyse blijkt er Uracil in de monsters te zitten. Uracil is RNA, een organische verbinding die waarschijnlijk nog ouder is dan DNA.  De conclusie kan niet anders zijn dat de bouwstenen voor leven overal in het heelal aanwezig zijn, zegt sterrenkundige en paleontoloog Rob van den Berg.  Nieuw onderzoek op een andere planetoïde, Bennu, moet binnen een paar jaar meer gegevens opleveren over buitenaards leven.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Dankzij plukjes bewaard gebleven haar is bijna 200 jaar na zijn dood het DNA van componist Ludwig van Beethoven geanalyseerd.  Beethoven had in zijn leven last van tal van gezondheidsproblemen. Zijn bekende gehoorverlies was er één van, zijn ernstige darmklachten een andere, maar nu onderzoekers zo'n twee derde van zijn genoom hebben uitgezocht aan de hand van plukjes van zijn haar, denken ze meer over zijn gezondheid te kunnen zeggen.   Meerdere vrienden van Beethoven waren in het bezit van een plukje van zijn haar, iets wat niet ongebruikelijk was in die tijd. Van de samples in handen van de onderzoekers moest natuurlijk eerst worden uitgezocht of ze authentiek waren. Eentje was dat niet, eentje kwam van een vrouw en eentje leverde niet genoeg DNA-materiaal op. Maar vijf kwamen er vrijwel zeker van het hoofd van de bekende componist.   Daarmee lukte het de onderzoekers niet om een genetische verklaring te vinden voor zijn gehoorverlies of buikklachten. Wel

Voor het eerst is op een planeet buiten ons zonnestelsel een daverende stofstorm gezien. De James Webb Telescoop legde het vast toen hij naar VHS 1256b keek, een exoplaneet die in 2015 werd ontdekt, ongeveer 40 lichtjaar van de aarde.   We weten zelfs waar de stofdeeltjes in de wolk uit bestaan: smalle korreltjes van silicium en zuurstof, wat de basis is van de meeste rotsachtige mineralen. De deeltjes zijn een stuk fijner dan zandkorrels. Ze hebben meer weg van de deeltjes in rookwolken. De storm leek dan ook niet op een stofstorm zoals we die in woestijnen weleens zien. Het had meer weg van een mist.   Een vrij hete mist ook nog. De wolk kan temperaturen halen die vergelijkbaar zijn met het vlammetje van een kaars, vertelde onderzoeker Beth Biller tegen de BBC. De exoplaneet zelf is een Super Jupiter. Vergelijkbaar met de grootste gasreus in ons eigen zonnestelsel, maar dan nog groter en met 12 tot 18 keer meer massa. De planeet draait rond twee sterren, maar op gr

Mocht je op het moment aan het eten zijn, dan is het geen slecht idee om daar even mee te stoppen. We gaan het namelijk hebben over hoe kevers water uit de lucht kunnen halen met hun achterste.  Kevers zijn kampioen overleven in droge omstandigheden. Sommige kunnen hun hele leven zonder het drinken van een druppel water. Toch hebben ze wel water nodig en dit lossen ze op door met hun endeldarm, of rectum, vocht uit de lucht naar binnen te halen en dat om te zetten naar vloeistof die door het lichaam opgenomen kan worden. Leuk trucje toch?  Dat ze dit kunnen, dat wisten we al. Hoe ze het doen nog niet. En dat willen onderzoekers wel graag weten. Niet om een hele leuke reden voor de kevers zelf overigens, want ze willen het tegen ze gebruiken. Sommige kevers zorgen voor gigantische problemen in de voedselproductie. Ze zijn bijna onstopbaar gebleken als plaag. De hoop is nu, dat de oplossing te vinden is bij de achterdeur.   Onderzoekers hebben daarom het molecu

Van kantoorbaan tot topsport .. iedereen krijgt wel eens te maken met stress. In onze samenleving wordt er bijna non-stop een beroep gedaan op ons stress-systeem. Is dat erg? Helemaal niet, zegt stress-sociologe Suzan Kuijsten. Zij organiseert het Stresstival, een festival over stressmanagement in de Duif in Amsterdam. Verslaggever Michal van der Toorn nam er een kijkje.  Deze vierde editie draait om organisaties. Hoewel stress onvermijdelijk is, en we het zelfs nodig hebben om te presteren, zijn te veel stressklachten weer niet goed. Werkgevers zouden daar veel beter mee om kunnen gaan, vertelt Christiaan Vinkers, psychiater en hoogleraar Stress en veerkracht bij het Amsterdam UMC.  En Gregory Sedoc, olympisch atleet en presentator van Tv-programma Sportlab, laat zien dat topsport en het bedrijfsleven helemaal niet zo verschillend zijn als misschien lijkt. Als het om prestaties gaat tenminste.See <a href="https://omny

Het terugplaatsen van eigen immuuncellen die buiten het lichaam zijn bewerkt om nog beter hun werk te doen tegen ziektes als kanker kan een hele effectieve behandeling zijn. Het zou alleen nog veel beter kunnen werken als deze cellen niet uitgeput raakten.  Ondanks dat deze cellen aangepast zijn om extra hard tegen ziektes te vechten, neemt die vechtlust na een tijdje af. Hetzelfde gebeurt bij immuuncellen in ons lichaam die niet zijn bewerkt. Als we erachter zouden kunnen komen hoe dat uitputtingsmechanisme in elkaar zit, dan zouden we er misschien voor kunnen zorgen dat ze langer door kunnen vechten.  Dat is wat Amerikaanse onderzoekers nu uit hebben gezocht. Ze ontdekten dat specifieke eiwitten het mechanisme aansturen dat de genen activeert die weer zorgen voor het opstarten van de uitputting. Na een heleboel complexe experimenten lukte het ze om die genexpressie te blokkeren. Met als gevolg: immuuncellen die niet uitgeput raakten en die zelfs nog harder gingen v

Onderzoekers van het UMC Utrecht hebben per ongeluk iets heel moois ontdekt: onze hersenen ontwikkelen zich langer door dan we dachten. In plaats van rond ons vijfentwintigste begint de aftakeling pas als we tussen de dertig en veertig jaar oud zijn.  Klinisch technoloog Dorien van Blooijs van het UMC Utrecht vertelt hoe ze dit dankzij onderzoek naar epilepsie op het spoor kwamen. Lees hier meer over het onderzoek: Aftakeling komt later dan gedacht.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Negeer oogbewegingen en zenuwtrekjes, vergeet met hoeveel overtuiging iemand de boodschap brengt: onderzoekers uit Nederland hebben een veel makkelijkere manier gevonden om te achterhalen of de waarheid wordt verteld of niet.  Onderzoeker Bruno Verschuere van de Universiteit van Amsterdam, zelf ook verrast dat zoiets simpels bleek te werken, vertelt meer over de methode.  Lees hier meer over het onderzoek: LeugenLab: details verraden de leugenaar.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Je kunt op verschillende manieren in kaart brengen hoe het gaat met levende wezens op aarde. Onderzoekers uit Israël kozen ervoor om uit te rekenen hoeveel er van verschillende groepen rondlopen door naar hun totale gewicht te kijken.   De gehele mensheid, berekenden ze, is goed voor 390 miljoen ton. Toen ze vervolgens gingen kijken naar het aandeel wilde zoogdieren die op het land leven, schrokken ze. 22 miljoen ton wegen alle wilde zoogdieren bij elkaar. Minder dan 10 procent van het totale gewicht van de mensheid dus.   Ze keken ook naar de dieren die we als huisdieren en vee houden. Die blijken goed voor nog eens 630 miljoen ton. Varkens alleen wegen bij elkaar al bijna twee keer zoveel als alle wilde zoogdieren bij elkaar. Ook met de zoogdieren in zee gaat het slecht. Die wegen bij elkaar volgens de berekeningen slechts 40 miljoen ton.   Volgens de onderzoekers is het een pijnlijke wake up call. De zoveelste wellicht, maar eentje die misschien beter in b

Het is 'Internationale dag van het geluk'. Uit het World Happiness Report dat vandaag werd gepubliceerd blijkt dat de Finnen (alweer) het gelukkigste volk zijn. Nederland vind je net als vorig jaar op plek vijf. Maar naast het land waar je woont, speelt ook je karakter een rol bij hoeveel levenstevredenheid je voelt.  In een nieuw onderzoek is gekeken of deze link tussen persoonlijkheid en geluksgevoel door de tijd heen verandert. Onderzoeker Manon van Scheppingen van de Universiteit van Tilburg vertelt hoe ze het hebben aangepakt en wat er tot hun verrassing uitkwam. Ook bespreken we hoe veranderlijk een persoonlijkheid zelf eigenlijk is. De paper vind je hier: The Link Between Personality, Global, and Domain-SpecificSatisfaction Across the Adult Lifespan. Of lees hier meer: <a href="https://www.eurekalert.org/

Ze worden ook wel het onderwater tropisch regenwoud genoemd, de koudwaterkoralen en sponsen van de diepzee. En dat is niet zo gek, want de ecosystemen die ze vormen zitten vol leven en biodiversiteit. Ook spelen ze een belangrijke rol in de koolstofcyclus van de oceaan.   Maar het gaat niet goed met deze diepzee hotspots. Ze staan onder druk van onder andere de visserij en de verzuring van de oceanen. Een reden voor veel onderzoekers om deze riffen grondig te bestuderen. Evert de Froe, van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee is daar één van.  Eén van de belangrijkste vragen waar hij en anderen een antwoord op zoeken is: hoe kan er zoveel leven zijn op één van de donkerste en koudste plekken in de oceaan? Er waren twee tochten met een onderzoeksschip naar een gebied ten noordwesten van Ierland voor nodig om erachter te komen.   Ze onderzochten daar bij een koudwaterkoraalrif hoe het zeewater er precies stroomt en daarbij viel iets op. In

Muggen kunnen allerlei vervelende ziektes overbrengen. Malaria kent iedereen, maar de familie van ons eigen huis-tuin-en-keukenmug kan ons ook het westnijlvirus, de Afrikaanse paardenpest, riftdalkoorts en hersenontsteking geven.   Nou hebben muggen ook gewoon hun eigen belangrijke plekje in ecosystemen, maar zouden we wat meer controle hebben over sommige populaties, dan zouden we ook meer controle hebben over hoeveel mensen doodgaan aan één van de ziektes die muggen door kunnen geven.   En dus, werken onderzoekers wereldwijd aan allerlei oplossingen. In Californië pakken ze het aan bij de wortel, of nou ja: het zaadje. Als muggen paren doen ze dat staart tegen staart. Zo brengen de mannetjes de spermacellen in het voortplantingskanaal van de vrouwtjes. Daar kan het een tijdje overleven, maar uiteindelijk moeten de cellen nog wel een stukje zwemmen.   Om te kunnen verplaatsen moeten de staartjes van de zaadcellen geactiveerd worden en dat gebeurt met behulp

Inmiddels hebben de meeste mensen weleens gehoord van de waggle dance. Zo niet, hier volgt een korte uitleg. Om elkaar te vertellen waar voedzaam eten te vinden is, gebruiken bijen een waggeldansje. Aan de binnenkant van de korf, loopt de bij die de informatie heeft al waggelend een achtpatroon over de verticale wand. De dans vertelt andere bijen iets over de locatie, afstand tot en zelfs kwaliteit van het voedsel.   Maar hoe weet een bij dat dit de manier is om anderen op pad te sturen? En wanneer leren ze hoe ze dit moeten doen? Onderzoekers hebben nu ontdekt dat het kennis is die van generatie op generatie wordt doorgegeven. Het is nieuw bewijs dat sociaal leergedrag niet alleen gevonden wordt onder mensen, apen, naakte molratten en vogels, maar ook bij insecten.   Er waren wel wat experimenten nodig om erachter te komen. De onderzoekers creëerden er speciale bijenkoloniën voor, sommigen met alleen jonge bijen die nooit een andere bij een waggeldans hadde

Wetenschappers uit de Verenigde Staten denken op oude beelden bewijs te hebben gevonden voor actieve vulkanen op Venus. Daarmee zou de planeet naast de aarde en een maantje van Jupiter het enige andere hemellichaam zijn waarvan dit bekend is.  Met planetenonderzoeker Daphne Stam van de TU Delft bespreken we wat we al weten over de planeet, waarom het zo moeilijk is om Venus te bestuderen en hoe radarbeelden uit de jaren negentig nu deze ontdekking mogelijk maken. Lees hier meer over het onderzoek: NASA’s Magellan Data Reveals Volcanic Activity on Venus. Meer over de ESA-missie naar Venus vind je hier: Overview of the EnVision mission.See omnystudio.com/listen

Hoe verder terug je kijkt in de geschiedenis van de mens hoe onduidelijker de rol van geestverruimende praktijken wordt. Tegenwoordig vind je ze in bijna elke cultuur. In de vorm van het drinken van alcohol bijvoorbeeld, dansen, of meditatie, maar ook het gebruiken van harddrugs, of het bijwonen van sommige spirituele ceremonies of concerten.   Allemaal kunnen ze zorgen voor een aangepaste gemoedstoestand. Een vlucht van de realiteit. Maar wanneer de mens hiermee begon en waarom we dit zijn gaan doen is moeilijk te zeggen.   En dus pakte Britse onderzoekers het anders aan. Ze zochten naar een andere manier waarop die aangepaste gemoedstoestand wellicht door onze voorouders werd bereikt. Het was ze op filmpjes opgevallen dat mensapen regelmatig en schijnbaar voor de lol rondjes draaien tot ze duizelig worden.   De onderzoekers voerden berekeningen uit en ontdekten, ook door het zelf te proberen, dat de snelheid waarmee de apen draaien en het aantal keer achter

We bespreken wat ervoor kan zorgen dat mensen wel of niet naar de stembus gaan, hoe de hersenen omgaan met op het laatste moment van gedachten veranderen en hoe je tot de beste keuze komt.  Hier vind je de onderzoeken of artikelen die ter sprake kwamen:How Science Can Help Get Out the VoteWhy changing your mind is a feature of evolution, not a bugThe Neuroscience of Changing Your MindSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Vandaag staan in Utrecht klimaatwetenschappers, meteorologen, psychologen en schrijvers samen op het podium om tijdens een heus gala te praten over hoe het ervoor staat met 'het klimaat'. We spraken alvast met klimaatpsycholoog Loes Kreemers van de Hogeschool van Amsterdam. Hoe verbonden zijn we nog met de natuur? Zien we goed genoeg hoe het ervoor staat met de biodiversiteit? Wat kunnen we zelf doen om voor verbetering te zorgen? Maar ook: hoeveel activisme en regelgeving is daarbij nodig?  Lees hier meer over het Gala van een Krachtig Klimaat van New Scientist. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Niet al te groot, lange dunne poten, zwart met een oranjerode tekening op de rug: de meeste mensen zullen de spin die de zwarte weduwe wordt genoemd wel herkennen, ook als je haar niet eerder in het wild hebt gezien.   De spin is niet agressief, maar wel heel giftig en dat heeft gezorgd voor een nogal angstaanjagende reputatie. Nu blijkt alleen dat de spin zelf ook nogal wat heeft om bang voor te zijn. Nichtjes uit hun eigen familie blijken absoluut niet van hun gezelschap gediend te zijn.   Het viel onderzoekers al enige tijd op dat de zwarte weduwe op veel plekken in Florida plaats maakte voor de invasieve bruine weduwe. De eerste gedachte was: blijkbaar wint deze bruine soort die oorspronkelijk uit Afrika komt het dan gewoon, als wordt gestreden om eten en leefgebied. Maar uit nieuw onderzoek blijkt dat het wat naargeestiger in elkaar zit.  De bruine weduwe zit actief achter de zwarte weduwe aan. De kans dat ze een zwarte weduwe doden is 6,6 keer groter da

Morgen vindt in Utrecht het 'Gala van een krachtig klimaat' plaats. In een klein voorproefje hoor je meer over een apparaatje niet groter dan een luciferdoosje waarmee jij en ik in de supermarkt hele bijzondere dingen kunnen gaan meten. Zoals: heb ik hier te maken met een echte biologische kip? Of: uit hoeveel verschillende materialen bestaat deze verpakking? En uiteindelijk zelfs: wat is de ecologische voetafdruk van het product dat ik van plan ben te kopen?  Ook bespreken we waarom het niet altijd meteen lukt om technologische innovaties op dit gebied ook echt te gaan gebruiken en wat we kunnen doen aan het gevoel dat het toch allemaal niet uitmaakt wat je in je eentje doet.  In deze audio hoor je Jeroen Jansen, universitair hoofddocent analytische chemie aan de Radboud Universiteit en Marije Klomp, programmadirecteur duurzaamheid, ook aan de Radboud Universiteit. Vorig jaar <a href="https://www.ru.nl/over

Waarom hebben sommige mensen weinig symptomen, terwijl anderen ernstig ziek worden wanneer ze besmet zijn met een virus zoals de griep of Covid-19?   Om hierachter te komen bekeek promovenda Laura Van Eyndhoven van de TU Eindhoven hoe afzonderlijke cellen zich gedragen wanneer zij met een virus zijn geïnfecteerd.  Wanneer een virus binnenvalt, laat slechts een klein deel van de geïnfecteerde cellen, de zogenoemde first responders, andere cellen in hun omgeving weten dat ze geïnfecteerd zijn. Om niet-geïnfecteerde cellen en afweercellen te laten weten dat het lichaam wordt aangevallen, produceren die first responders specifieke signaaleiwitten. Die vertellen de andere cellen dat er wat aan de hand is en dat ze hetzelfde moeten doen.  Het is alleen niet goed als er te veel van deze eiwitten worden geproduceerd. Dat vergroot de kans dat iemand een auto-immuunziekte ontwikkelt. Wordt er te weinig gemaakt, dan wordt het virus niet goed opgeruimd. Begint de product

Baby’s ontvangen essentiële bacteriën van hun moeder tijdens de geboorte en direct daarna, maar of ze deze ook krijgen in het geval van een keizersnede was lang onduidelijk.  Onderzoekers onder leiding van het UMC Utrecht en de Universiteit van Edinburgh zijn het gaan uitzoeken. Ze zagen dat moeders in staat zijn bacteriën over te dragen aan hun baby's via meerdere routes. Baby’s die via een keizersnede worden geboren ontvangen tijdens de geboorte minder van het darmmicrobioom van hun moeder, maar dit lijkt deels gecompenseerd te worden door bacteriën in de moedermelk.   Er deden 120 Nederlandse moeders en pasgeboren baby's mee aan het onderzoek. Van de baby's werden monsters verzameld van het huid-, neus-, speeksel- en darmmicrobioom. Twee uur na de geboorte en vervolgens toen ze één dag, één week, twee weken en één maand oud waren. Bij de moeders werden monsters genomen van de huid, moedermelk, neus, keel, ontlasting en vagina.   Vervolgens werd gekeken naa

Onderzoekers hebben de meest gedetailleerde hersenkaart ooit gemaakt. Het dier waarmee ze dit is gelukt: de fruitvlieg.  Als we willen begrijpen hoe ‘denken’ werkt, moeten we eerst het mechanisme erachter beter begrijpen. Een internationaal team van onderzoekers bracht daarom meer dan 3000 neuronen in kaart in de hersenen van een baby fruitvlieg, inclusief alle 548,000 connecties die ze met elkaar verbinden. De eerste keer dat er een model werd gemaakt van de hersenen was tijdens een 14-jarige studie naar rondwormen die in de jaren zeventig begon. Het leverde een gedeeltelijke hersenkaart op en een Nobelprijs. In de tussentijd zijn in meerdere dieren, ook in de mens, delen van de hersenen in kaart gebracht, maar dit fruitvlieg-model is het meest uitgebreid en volledig ooit.   Zelfs met de nieuwste high tech snufjes was dit geen makkelijke taak. Eerst moesten de mini hersentjes in duizenden kleine plakjes en stukjes worden gesneden, om die vervolgens één voor

Waar komt het water op planeten vandaan? En hoe oud is het? Een team van astronomen, waaronder een aantal uit Nederland, heeft iets ontdekt waarmee een belangrijk stukje van de puzzel nu op zijn plek valt.  In deze audio hoor je Margot Leemker, promovendus aan de Sterrewacht Leiden. Zij doet met veel plezier onderzoek in de groep van Ewine van Dishoeck naar de plekken waar sterren en planeten vormen. Lees hier meer over het onderzoek: Astronomen vinden ontbrekende schakel voor herkomst water in zonnestelsels. See omnystudio.com/listener for privacy information.

In ons zonnestelsel vind je twee gapende gaten. Het eerste gat is er eentje tussen de grootte van aardachtige planeten en gasreuzen. De grootste aardachtige planeet is de aarde. De kleinste gasreus is Neptunus. Als de aarde qua grootte tussen een 10 en 20 eurocent muntje in zou zitten, dan is Neptunes een honkbal, met een 17 keer grotere massa.   Tussen dat muntje en die honkbal zit niets, terwijl in andere stersystemen genoeg planeten zijn die er qua grootte tussenin zitten. Zogeheten superaardes.    Het andere gat is een locatiegat. Als je kijkt naar de afstand tot de zon, dan zit er een flink gat tussen Mars en Jupiter, waar makkelijk nog een planeet tussen zou passen. Zonde van de ruimte, toch? Maar wat zou er gebeuren als in dit gat ook daadwerkelijk een planeet zou zitten?   Dat is een onderzoeker van de universiteit van Californië uit gaan zoeken in computermodellen. Hij vulde het gat met niet bestaande planeten van verschillende groottes en keek wat e

Hommels blijken, net als wij, sociaal leergedrag te vertonen en bij elkaar af te kijken. Dat zagen onderzoekers in een puzzelexperiment. Eén hommel leerde eerst de deksel op een doorzichtig doosje een stukje te draaien door tegen één van twee verticale lipjes te duwen. Het resultaat daarvan was dat hij zo bij de beloning van suikerwater kon komen. Nou was het ene lipje op het dekseltje blauw en het andere rood en de hommel werd getraind om steeds voor dezelfde kleur te kiezen. Vervolgens werd hij weer terug in de kolonie gezet. Nu kon ook de rest de puzzel proberen. De onderzoekers zagen dat vrijwel alle hommels in de kolonie na een tijdje tegen dezelfde kleur gingen duwen als de getrainde bij. Zelfs als ze doorhadden dat de andere kleur ook werkte. Werden een met blauw getrainde bij én een met rood getrainde bij in dezelfde kolonie gezet, dan koos de kolonie uiteindelijk toch voor één van de twee kleuren. Alsof ze met z'n allen liever een trend volgden, dan

Sommige keuzes die we maken zijn goed voor ons, maar minder goed voor anderen. En sommigen zijn minder goed voor ons, maar beter voor anderen. Hoe gaan we om met het maken van deze keuzes?  Leren we wellicht om de negatieve gevolgen te negeren op het moment dat we egoïstische keuzes maken? Of maken we die keuzes heel bewust?  Om daarachter te komen deden Nederlandse onderzoekers een experiment. Proefpersonen moesten steeds kiezen tussen twee symbolen. Eentje leverde 80 procent zeker een flinke geldprijs op, maar had ook een pijnlijke schok voor een andere proefpersoon als gevolg met 80 procent zekerheid. Een tweede symbool leverde in 80 procent van de gevallen een laag bedrag op, maar had ook een veel minder pijnlijk schokje als gevolg.  Niet onverwacht waren er, nadat meer duidelijk werd over de gevolgen van hun keuzes, zowel mensen die nog steeds vooral het ene symbool kozen en mensen die vooral het andere symbool kozen. Maar wat ze wilden weten was: wat ge

Het beschermen van kustgebieden is in ons land altijd belangrijk geweest, maar met de stijgende zeespiegel wordt dat alleen maar belangrijker. Daarom is elk detail dat je kunt achterhalen over de ecosystemen aan de kust belangrijk.  Als het aankomt op de kustplantjes in deze ecosystemen, weten we nu dankzij NIOZ-onderzoeker Clea van de Ven en collega's weer meer.  Wil je meer lezen over het onderzoek, kijk dan hier: Jong gras volgt verschillende groeistrategieën op kwelders en in duinen (Nederlandse tekst onderaan). See omnystudio.com/listener for privacy information.

Als we snappen hoe cellen het liefst groeien, kunnen we weefselschade in de toekomst veel beter herstellen. Onderzoekers in Delft hebben nu iets over de voorkeuren van cellen ontdekt waarmee we hopelijk weer een stap verder komen.  Ze zagen dat botcellen die ze lieten groeien op biomaterialen een voorliefde voor bepaalde vormen hebben. Specifiek voor vormen met een negatieve kromming: een soort kuiltje, zou je kunnen zeggen. In deze audio hoor je TU Delft-hoogleraar Amir Zadpoor. Lees hier meer over het onderzoek: Nieuwe troef ontdekt voor orgaanherstel: de kromming van de omgevingSee omnystudio.com/listener for privacy information.

In 2012 plukte een onderzoeker van Penn State University's Insect Identification Lab tijdens een bezoekje aan een Walmart in Arkansas een groot insect van de buitenmuur van de supermarkt. Het leek een beetje op een libelle, maar moest volgens de onderzoeker een mierenleeuw zijn. Met dat labeltje belandde het gevleugelde insect in zijn persoonlijke collectie.  Vele jaren later, in 2020, gaf dezelfde onderzoeker vanuit huis een online college over insectenbiodiversiteit. Studenten bekeken vanuit hun eigen huis insecten uit zijn collectie onder geleende microscopen. Toen de Walmart-mierenleeuw aan de beurt was en de onderzoeker begon met het omschrijven van de kenmerken van het beestje stopte hij ineens met praten.   En toen zag de hele groep studenten waarom. Het was helemaal geen mierenleeuw. Het was een zeer zeldzame giant lacewing uit de familie van netvleugeligen. Ooit vond je er veel van in Noord-Amerika, maar in de jaren 50 verdween de soort onder mysterieuze oms

In een groot onderzoek naar de scheenbeenbotten van dino's laten wetenschapper zien dat er zelfs binnen één familie hele verschillende groeistrategieën kunnen zijn, waardoor sommigen zich ontwikkelden tot enorme beesten zoals de T. rex en anderen tot kleine vogelachtige diertjes.   De gedachte is lang geweest, en die klopt in veel gevallen nog steeds, dat dieren met grote lichamen groter zijn dan verwante soorten met kleinere lichamen omdat ze in de periode waarin de meeste groei plaatsvindt harder zijn gegroeid. Dit is waar voor de meeste zoogdieren en vogels. Een olifant groeit sneller dan een chihuahua en een struisvogel sneller dan een spreeuw.   Toch zijn er ook uitzonderingen. Krokodillen bijvoorbeeld. Die groeien niet snel, maar omdat ze zo oud kunnen worden en lang doorgroeien, worden ze uiteindelijk toch groot.   Voor de T. rex en verwanten werd altijd aangenomen dat het om de groeispurt-versie ging. Dat is alleen niet wat een onderzoeker zag toen hi

Voor deze aflevering wil ik je even vragen - als dat op een veilige manier kan - om op één been te gaan staan en dat vol te houden tot het einde van dit verhaal. Ik,  geluidstechnicus Klaas en collega Mats doen ook mee.   Je hebt misschien weleens vaker gehoord: balans is van belang. Gaat je evenwichtsgevoel achteruit, zo suggereren onderzoeken, dan kun je banger worden om te vallen, beweeg je minder, blijf je vaker binnen en versterk je zo het verouderingsproces.   Nou is vorig jaar - het is een oudje, maar te leuk om niet een keer te bespreken - een onderzoek gedaan om dit mechanisme beter te bestuderen. Het was een studie van 12 jaar, waarin 1700 mensen tussen de 51 en 75 die goed ter been waren, 10 seconden op één been moesten staan.   Daarna werden deze mensen gevolgd en werd gekeken of en wanneer ze overleden. Volgens de onderzoekers konden ze zo zien dat mensen die de 10 seconden test niet goed volhielden een 84 procent grotere kans hadden om te overli

Iedereen herkent het wel: als je op het punt staat iets te doen wat je heel spannend of gewoon doodeng vindt, dan reageert je lichaam daarop. Je keel wordt misschien droog, je kunt gaan zweten en waarschijnlijk verhoogt je hartslag. Nou waren onderzoekers benieuwd: kan het ook andersom werken? Kan het ook zo zijn dat een verhoogde hartslag, zonder dat je iets spannends aan het doen bent, zorgt voor meer angstgevoelens? En zou het hart op die manier een link kunnen hebben met angststoornissen en depressie? Lees hier meer over het Stanford-onderzoek: A racing heart makes the mind race, too, mouse study finds.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Terwijl gister nog te horen was dat de luchtvervuiling in Nederland afneemt, waarschuwen Amerikaanse onderzoekers dat dit niet betekent dat we straks ook echt gezondere lucht inademen. Als de aarde opwarmt krijgen we namelijk ook meer luchtvervuiling die afkomstig is van planten en stof, zou blijken uit dit onderzoek. In deze audio hoor je hoogleraar atmosfeeronderzoek Herman Russchenberg van de TU Delft. Hij geeft aan waarom het moeilijk is om met deze resultaten iets over gezondheid te zeggen en vertelt meer over de belangrijke rol van stof in klimaatmodellen.  Lees hier meer over het Amerikaanse onderzoek: Breathing is going to get tougher. Hier vind je meer informatie over het Ruisdael Observatory en hier vin

De biomarkers in zweet kunnen artsen steeds meer vertellen over onze gezondheid. Alleen niet al het zweet kon tot nu toe worden gemeten.  Dat wat je ziet ontstaan op de huid na een paar stevige sportoefeningen is geen probleem voor bestaande sensoren, maar er is nog een ander type zweet. De variant die als waterdamp de huid verlaat. Hiervan verlaat een veel kleinere hoeveelheid het lichaam, ook als je niet aan het sporten bent.   Deze vorm van zweet geeft volgens onderzoekers belangrijke kennis over de conditie van de huid en onderliggende processen in het lichaam. Denk aan de status van eczeem en wondherstel, maar zelfs ook pijn en angst.   Om dit type zweet ook te kunnen meten, hebben onderzoekers een nieuwe sensor ontwikkeld, die als een soort pleister op de huid te plakken is. De sensor bestaat uit een super absorberende hydrogel op een poreus materiaal dat tussen twee laagjes waterafstotende stof gesandwicht wordt. Zo kan zweetdamp makkelijk de sensor be

Om erachter te komen hoe de hersenen met behulp van seintjes uit de rest van het lichaam kiezen tussen verschillende levensbehoeftes hebben onderzoekers bij muizen het mechanisme achter het stofje leptine bestudeerd. Dit stofje blijkt niet alleen een rol te spelen bij de regulatie van verzadiging (het lichaam heeft genoeg voedsel binnengekregen, ik kan stoppen met eten), maar ook bij sociale interactie en seks.  Lees hier meer over het onderzoek: Sex, food or water? How mice decide.See omnystudio.com/listener for privacy information.

De octopus wordt gezien als één van de de meest intelligente ongewervelde dieren op aarde. Het dier heeft geen skelet, acht flexibele armen die los van elkaar kunnen bewegen, maar ook tegelijk en een zeer complex zenuwstelsel.   In het brein van octopussen vind je gigantisch veel neuronen en hersendelen. Wat die precies allemaal doen weten we nog maar een beetje en wat we weten komt vooral van experimenten waarbij die hersendelen opzettelijk zijn beschadigd om te kijken welke functies dan uitvallen.  In andere diersoorten wordt hersenactiviteit ook onderzocht door electroden te plaatsen en daarmee hersenactiviteit te meten, maar dat werkt bij een octopus niet bepaald goed. Niet alleen heeft hun lichaam geen harde structuur om iets aan vast te maken, de dieren kunnen iets dat aan ze vast wordt gemaakt ook vrij makkelijk weer lospeuteren met één van hun acht armen.  Nu is het onderzoekers voor het eerst gelukt om 12 uur achter elkaar de hersenactiviteit in leve

Het stimuleren van de hersenen met gebruik van geïmplanteerde elektrodes laat al positieve resultaten zien bij verschillende ziektes. Alleen die elektroden worden door ons lichaam niet altijd even goed geaccepteerd. Ook zijn ze hard en kunnen ze omliggend weefsel beschadigen.  Daarom komen onderzoekers met een nieuwe manier om naar bio-elektronica te kijken. Ze ontwikkelden een gel die ingespoten kan worden en die in reactie op van nature aanwezige chemische stofjes in het lichaam verhardt en geleidend wordt. Vooralsnog is het succesvol getest in levende zebravissen, bloedzuigers en in biefstuk. Er is dus nog een lange weg te gaan, maar als gedachtenexperiment is het alvast spannend.  In de ze audio hoor je Hanne Biesmans van de Linköping Universiteit in Zweden. Lees hier meer over het onderzoek: Electrodes build themselves inside the bodies of live fish. See <a href="https://omnystudio.com/liste

De voorbereidingen voor deze missie lopen al een tijdje, 20 tot 30 jaar zijn onderzoekers al bezig, maar met een NWO-subsidie van 12 miljoen euro kan een Nederlands consortium onder leiding van SRON nu echt verder met de volgende stappen. Onderzoeker Gijs Nelemans (SRON/Radboud), één van de leiders van dat consortium, frist ons geheugen even op. Om welke missie gaat het ook alweer en wat wordt er dankzij dit geldbedrag precies mogelijk? Lees hier meer over het project: Groen licht voor Nederlandse bijdrage aan LISA.See omnystudio.com/listener for privacy information.

De cellen in ons lichaam zijn omgeven door een materiaal dat zorgt voor ondersteuning en structuur. Niet alleen doet het materiaal dát, het stuurt ook signalen naar de cellen, als een dirigent die instructies geeft aan een orkest.  Instructies vanuit het dirigerend materiaal kunnen zowel mechanische als biochemisch zijn. De mechanische signalen bevatten informatie over de zachtheid of stijfheid van het materiaal, terwijl de biochemische signalen de cellen instrueren via kleine moleculen.   Allemaal heeft het invloed op hoe cellen zich gedragen. Dit materiaal is niet zomaar een beetje isolatie, of bescherming. Dus als je onderzoek naar cellen en hun gedrag in het lab doet dan kan het niet ontbreken. Nu wordt vaak als alternatief voor de natuurlijke versie materiaal gebruikt dat uit een tumor van een muis komt. Je snapt: niet ideaal. Onder andere omdat het qua groei moeilijk onder controle te houden is en dat maakt het niet geschikt om in een klinische omgeving te gebr

Planten hebben water nodig. Dus in jaren dat het veel regent, verwacht je dat een woud het in z'n geheel beter doet dan in droge jaren. Dat klopt ook wel, maar er is nog een ander effect dat veel regenval heeft op de biodiversiteit. Een effect dat onderzoekers nu pas beginnen te zien, dankzij stapels met data en een paar stevige computermodellen. Het heeft alles te maken met natuurlijke vijanden.  In deze audio hoor je onderzoeker Edwin Lebrija-Trejos, lees hier meer over het onderzoek: Rainfall affects interactions between plant neighbours. See omnystudio.com/listener for privacy information.

We weten dat sommige omstandigheden, zoals kou, het energieverbruik van ons lichaam kunnen verhogen, maar lukt dat ook met een medicijn? Ja, laten onderzoekers uit Leiden zien.  In deze audio hoor je onderzoeker Patrick Rensen van het LUMC. Lees hier meer over het onderzoek: Aan-knop van ons ‘gezonde’ vet ontdekt door LUMC-onderzoekers. Meedoen aan de studie naar kou en vetverbranding? Kijk dan hier: CoolBAT studieSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Als vrouw kun je niet voor altijd kinderen krijgen. Even los van wat ouderdom met het lichaam doet, raken de eitjes simpelweg op. Dat geldt voor vrijwel alle zoogdieren op aarde, waarbij vele diersoorten op het moment dat ze onvruchtbaar worden ook maar meteen stoppen met leven.   Nu blijkt er tenminste één uitzondering te zijn op die beperkte vruchtbaarheid. En hoe kan het ook anders: dat is de naakte molrat. Dit diertje, dat er precies zo uitziet als de naam doet vermoeden, verbaast wetenschappers keer op keer. Door het langst te leven van alle knaagdieren, door zelden kanker te krijgen, door amper pijn te voelen en door in kolonies onder de grond te leven waarbij - net als bij de meeste mieren en bijen - alleen de koningin jongen maakt.   Dat is allemaal al behoorlijk indrukwekkend, maar nu blijken vrouwtjes gedurende hun leven ook nog eens even vruchtbaar te blijven. Hoe oud ze ook worden. Natuurlijk wilden onderzoekers weten: hoe kan dit? Hebben ze gewoon bizar

Verzakking van de baarmoeder of blaas: het is nog altijd geen onderwerp waar we makkelijk over praten. Toch heeft één op de vier vrouwen van boven de veertig er last van. Met een nieuwe 3D-geprinte oplossing, die uiteindelijk op maat gemaakt zou kunnen worden, hopen onderzoekers deze vrouwen beter te kunnen helpen. In deze audio hoor je Angelique Veenstra, gynaecoloog bij ziekenhuisgroep Twente en onderzoeker Anne Pasman van Hogeschool Saxion.  Lees hier meer over het onderzoek: RAAK Persoonsgebonden medische hulpmiddelen. Voor het project van de Universiteit Twente zie: Pelvic floor imaging.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Vliegtuiggeluid rond luchthavens is een groot en hardnekkig probleem. Zou de manier waarop we huizen bouwen in de omgeving van vliegvelden misschien iets kunnen betekenen hierin?  Onderzoeker Martijn Lugten van de TU Delft faculteit Bouwkunde en verbonden aan het AMS Institute denkt van wel. Lees hier meer over het onderzoek: Anders bouwen tegen vliegtuiglawaai. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Live meekijken als een medicijn op moleculair niveau zijn werk doet in iemands lichaam: met een unieke nieuwe MRI-scanner met een tien keer zo hoog vermogen als normaal moet het over drie jaar allemaal kunnen. De zogeheten 14 Tesla MRI-scanner komt te staan bij de Radboud Universiteit en het Radboud-UMC. De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek zorgde met een subsidie van 19 miljoen euro voor deze wereldprimeur. Verslaggever Martijn de Rijk ging langs en sprak met Dennis Klomp, hoogleraar aan de Universiteit Utrecht en Erik van den Boogert, hoofd techniek van het Dondersinstituut waar het apparaat komt te staan. Lees hier meer: Sterkste MRI-scanner ter wereld wordt gebouwd in Nederland.See omnystudio.com/listener for privacy information.

We doen dan misschien niet aan een winterslaap: uit nieuw onderzoek blijkt dat onze slaapbehoefte in de winter weleens anders zou kunnen zijn dan in de zomer.   Nou was het niet geheel onbekend dat de meeste mensen het gevoel hebben meer te moeten slapen in de winter. Ook weten we al dat de hoeveelheid daglicht invloed heeft op ons dag-nachtritme. Maar hoe het precies werkt was nog niet helemaal goed uitgezocht.  Als je naar de mensheid kijkt, zeker in moderne steden, dan zie je weinig effect van de seizoenen op hoe we onze dagen indelen. Weer of wind, zon of sneeuw: we gaan naar ons werk, halen onze kinderen op, spreken af met vrienden en wandelen wat af. Nou laten onderzoekers in een nieuwe studie zien: als het aankomt op slaap is dat verschil in seizoenen er wel.   Dit haalden ze uit data van bijna 200 mensen met slaapproblemen die mee hadden gedaan aan slaap-onderzoek, waarbij ze werden gemonitord tijdens hun natuurlijke slaappatroon. Dat wil zeggen: ze s

De tseetseevlieg komt voor in Afrika en kan als hij Trypanosomen parasieten bij zich draagt en steekt de slaapziekte overbrengen. Van die ziekte bestaan in Afrika twee varianten: de West-Afrikaanse slaapziekte, die mensen jaren bij zich kunnen dragen zonder het te weten en de Oost-Afrikaanse vorm die veel agressiever verloopt en een veel kortere incubatietijd heeft.   Zonder behandeling is de slaapziekte altijd dodelijk. Met behandeling zijn de kansen op genezing - afhankelijk van het stadium waarin de ziekte zit - erg goed. In 2009 zakte het aantal mensen dat na een beet kwam te overlijden voor het eerst onder de 10.000 per jaar. In 2019 waren het er minder dan 1000. Het gaat dus de goede kant op. Maar de WHO wil in 2030 de ziekte helemaal uitgeroeid hebben en dus is er nog werk te doen.   Nou wordt er al lange tijd naar nieuwe manieren gezocht om de tseetseevlieg aan te pakken. Vliegenvallen met de geur van de prooien van de vlieg zijn bijvoorbeeld een veelgebruikt

Kun je nou beter krachttraining doen? Of aan je conditie werken? Is lange stukken wandelen genoeg? Of is kort en heel intensief sporten beter? Hoe ver van tevoren moet je eten? Rek je wel of niet je spieren voor en na? Het is niet makkelijk om bij te houden hoe we nou precies het gezondst kunnen blijven. Of wanneer we de meeste spieren kweken, of het meeste vet verliezen.   Dat is niet alleen moeilijk omdat elk lichaam anders is, maar ook omdat er steeds weer nieuwe - gelukkig maar – onderzoeksresultaten verschijnen met weer andere tips. Zo bleek al (uit een klein onderzoek, dat wel) dat een gewicht laten zakken, veel meer doet voor je spieren dan het optillen ervan.   Zweedse onderzoekers komen nu weer met iets nieuws over de link tussen de tijd van de dag waarop een sportoefening wordt gedaan en de hoeveelheid vet die je ermee verbrandt. Of tenminste: ze kunnen hier nu iets over zeggen bij muizen.   Ze lieten de dieren sporten in een vroege actieve fase (ve

Hoe leren jonge zebravinken zingen? Luisteren ze vooral, of kijken ze ook naar beweging? Om daarachter te komen bouwden onderzoekers een robotvogel die ze zangles gaf.  In deze audio hoor je onderzoeker Wouter Halfwerk van de Vrije Universiteit Amsterdam. Lees hier meer over het onderzoek dat hij samen met Katharina Riebel van de Universiteit Leiden deed: Robotvogel geeft jonge zebravinken zangles.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het zat er natuurlijk aan te komen en klein genoeg waren ze misschien al wel langer, maar MIT-onderzoekers hebben een sensor ontwikkeld die je kunt doorslikken en die te volgen is tijdens zijn reis door ons spijsverteringskanaal.  De mini-sensor, ter grootte van een flinke pil, detecteert terwijl hij in het lichaam zit een magneetveld buiten het lichaam. Doordat de afstand tot dat magneetveld steeds iets verandert terwijl de sensor beweegt, is te bepalen waar hij zich bevindt. Omdat de persoon waarin de sensor zit natuurlijk ook kan bewegen en de afstand tot het magneetveld dan ook verandert, krijgt de patiënt een tweede sensor op de huid geplakt om daarvoor te corrigeren.   De sensor is al getest in grote dieren en de onderzoekers denken dat het uiteindelijk pijnlijke procedures als een endoscopie, maar ook röntgenfoto's moet kunnen vervangen bij het onderzoeken van sommige (niet alle) darmproblemen.  De sensor die gewoon weer uitgepoept wordt, kan geprogram

Hoe ouder het organisme, hoe meer DNA-schade. Maar hoe die schade precies leidt tot ouderdomsklachten was nog onbekend. Wetenschappers van het Erasmus MC denken nu het antwoord te hebben gevonden.  In deze audio hoor je onderzoeksleiders Jan Hoeijmakers en Joris Pothof van het Erasmus MC. Lees hier meer over hun werk: Ontdekking: file op het DNA zorgt voor verouderingSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Kan de wetenschap ons iets vertellen over hoe we het beste een partner kunnen vinden? Of juist over hoe we gelukkig single kunnen zijn? We bespreken een aantal onderzoeken die voorbijkomen in het Guardian-artikel ‘A sexual destiny mindset’ – and the other red flags of romantic chemistry. Daarin valt onder andere te lezen dat er amper bewijs is dat insteken op zoveel mogelijk overeenkomsten, of juist tegenstellingen zin heeft. Hetzelfde geldt voor de focus op specifieke karaktertrekken. Bij een eerste klik gaat het volgens deze wetenschappers om hele andere dingen. Ook bespreken we met seksuologe Marieke Dewitte van de Universiteit Maastricht de Studium Generale aflevering Hebben si

Antibioticaresistentie is wereldwijd een groot probleem. Daarom wordt er hard gewerkt aan het terugdringen van onnodig gebruik en het beter begrijpen van bacteriën zodat we ze met nieuwe behandelingen te slim af kunnen zijn.  In nieuw onderzoek is gekeken naar de trucjes van de meticilline-resistente Staphylococcus aureus (MRSA). Deze bacterie - die ook bekend staat als de ziekenhuisbacterie - komt bij veel mensen voor en veroorzaakt in sommige gevallen huidinfecties of bloedstroominfecties.   Specifiek werd bestudeerd hoe de bacterie precies de gifstoffen loslaat die ons uiteindelijk ziek maken. Ze vonden dat twee transporteiwitten hierbij een belangrijke rol spelen. Als die twee eiwitten uitgeschakeld zouden kunnen worden, maakt dat de bacterie waarschijnlijk onschadelijk, of op z'n minst minder gevaarlijk. Vergelijkbare mechanismen zijn te vinden in andere soorten bacteriën, wat zou betekenen dat deze aanpak niet alle voor Staphylococcus zou werken.   Gebr

Astronomen hebben rond een dwergplaneet een ringenstelsel ontdekt op een plek waar ze het totaal niet hadden verwacht. We praten erover met onderzoeker Vik Dhillon van de universiteit van Sheffield. Hij is één van de auteurs van deze Nature-publicatie en verantwoordelijk voor de hogesnelheidscamera Hipercam die op de telescoop zit in La Palma, waarmee deze ontdekking is gedaan.  Hij vertelt hoe zeldzaam ringen om planeten eigenlijk zijn, waar ze uit bestaan, hoe ze vormen en waarom het nieuwe ringenstelsel dat ze vonden rondom dwergplaneet Quaoar aan het randje van ons zonnestelsel zo bijzonder is dat ze het bijna over het hoofd zagen.  Lees hier meer over de ontdekking: A new ring system discovered in our Solar System.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het noordpoolgebied verliest in rap tempo zeeijs. Zelfs in de koudere wintermaanden waarin het ijs eigenlijk zou moeten herstellen van het smelten in de zomer.   Uit een nieuw onderzoek van Penn State University blijkt nu dat het toenemende aantal winterstormen hier een grote rol in speelt. Deze stormen zouden zelfs verantwoordelijk zijn voor een derde van het zeeijs-verlies in de winter.  De stormen - ook wel atmospheric rivers genoemd - duwen grote hoeveelheden waterdruppeltjes in dunne slierten over enorme lengtes. Komen ze aan land dan zorgen ze voor extreme regenval en overstromingen. California is één van de plekken waar dit soort stormen vaak voor overlast zorgen.   Met behulp van satellietdata en klimaatmodellen zagen de onderzoekers dat deze stormen flink aan het toenemen zijn in het noordpoolgebied. Vaak denken mensen wat betreft het afnemende zeeijs aan een geleidelijk proces, waarbij steeds meer opwarming voor steeds meer gesmolten ijs zo

Onze voorouders hebben lange tijd een vrij wilde reputatie gehad. Met hun primitieve gereedschap jaagden ze op vlees en sprake van een taal was er niet echt. Maar steeds vaker vinden onderzoekers bewijs voor een veel verfijndere manier van leven.   Zo ook recent in een grot ten zuiden van Lissabon. 90.000 jaar geleden leefden daar in Portugal Neanderthalers die zich regelmatig te goed deden aan een smaakvolle maaltijd van Noordzeekrab.   Op basis van de restanten van de scharen, konden de onderzoekers berekenen dat de gemiddelde grootte van het schild van deze krabben zo'n 16 centimeter moet zijn geweest. Dat ze echt door de Neanderthalers zijn gegeten baseerden ze op de aanwezigheid van gereedschap, een haard, brandwonden op de schilden en de manier waarop de dieren waren opengebroken.   Dat liet dus ook zien dat de krabben niet alleen werden gegeten, maar ook eerst werden gekookt. Op een temperatuur van 300 tot 500 graden, konden ze bepalen. Ook vis, kokkel

Ook in Nederland bestaat nu de kans dat je, wanneer je aan het wandelen bent met je hond, in de buurt komt van een roedel wolven. Misschien hoor je ze zelfs huilen naar elkaar, als je er op het juiste moment bent.  Nu waren onderzoekers benieuwd welke hondensoorten in dat geval terug zouden huilen en of dat genetisch te onderbouwen is. 68 rashonden die als huisdier werden gehouden kregen daarom in een experiment opnames van huilende wolven te horen. Hun reactie werd uitvoerig bestudeerd in het lab. Ook werden hun genen vergeleken met die van de wolf om te kijken hoe verwant het ras was met zijn of haar voorvader.   Ze zagen dat de honden die genetisch het meest op de wolf leken het vaakst terug huilden. Maar: de moderne rassen reageerden ook. Alleen reageerden ze met geblaf in plaats van gehuil. Ook als ze wel in staat zouden moeten zijn om te huilen. Dit suggereert dat de moderne hond zich heeft aangepast aan een andere leefomgeving waarin huilen geen of andere func

Orka-moeders offeren gigantisch veel op om een zoon groot te kunnen brengen, blijkt uit bijna 40 jaar aan orka-data. Het kost zelfs zoveel energie dat het hun kans op nog meer gezonde kinderen enorm vermindert. En met de afnemende hoeveelheid voedsel die er voor deze dieren beschikbaar is, is dat slecht nieuws.  Lees hier meer over het onderzoek: Orca mothers make 'lifelong sacrifice' for sons.  Hier vind je de eerdere aflevering over orka oma's: Oma's in orka-gemeenschap helpen kleinkinderen overleven. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Mieren kunnen besmet raken door schimmels. Denk aan die ene nare die van de mier een soort zombie maakt. Maar mieren zijn schimmels ook vaak te slim af. Dat komt omdat veel mierenkolonies een sociale immuniteit hebben. Voordat een schimmel die op het lichaam van een mier is gaan zitten naar binnen kan groeien, wordt het er al afgepoetst door nestgenootjes.  Toch lukt het sommige schimmels om dit weer te omzeilen, zagen onderzoekers in experimenten. Ze keken naar het gedrag van de schimmel in situaties waarin wel of geen verzorging van andere mieren plaatsvond. Waren er werkmieren in de buurt om sporen van schimmels van andere mieren af te poetsen, dan zagen ze dat de schimmel zich heel anders ging gedragen.  De productie van sporen werd in dit geval flink opgevoerd door de schimmel om te compenseren voor de sporen die er werden afgehaald. Maar in plaats van dat de werkmieren daardoor weer harder gingen poetsen, deden ze dat juist minder. Wat bleek nou: die nieuwe lij

Een nieuw computermodel moet het straks mogelijk maken om vanuit de ruimte voor de hele wereld automatisch de methaanuitstoot te monitoren. In deze audio hoor je onderzoekers Berend Schuit en Ilse Aben van SRON. Lees hier meer over het onderzoek: Global alarm system watches for methane superemitters. Of kijk hier voor meer informatie over TROPOMI. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het antibioticagebruik in de veehouderij zal wereldwijd alleen maar toenemen de komende tijd, zeggen onderzoekers in Nature op basis van berekeningen. Tussen 2020 en 2030 verwachten de onderzoekers een groei van 8 procent. De landen die qua gebruik (antibiotica per kilo dier per land) bovenaan staan zijn niet geheel verrassend, maar de onderzoekers zijn wel verbaasd dat er in totaal nog steeds maar 42 landen zijn die hun data openbaar beschikbaar maken. Daar is in de afgelopen jaren geen verandering in gekomen en dat bemoeilijkt het maken van schattingen en modellen enorm. In Nederland (op plek 52 in de lijst) zijn de metingen van de laatste tijd een stuk positiever. De Autoriteit Diergeneesmiddelen, die in Nederland jaarlijks het gebruik van antibiotica in de veehouderij monitort, zag in de afgelopen tien jaar een daling van 70 procent. Die daling zwakt wat af, maar zet wel door. In deze audio hoor je onderzoeker Ranya Mulchandani van het Swiss Federal Insti

Een combinatie van een nieuwe scantechniek met een superkrachtige MRI-scanner en innovatieve contrastvloeistof moet ervoor gaan zorgen dat uitzaaiingen van prostaatkanker eerder en beter opgespoord kunnen worden. In deze audio hoor je radioloog Ansje Fortuin en hoogleraar Biomedische Magnetische Resonantie Tom Scheenen van het Radboudumc. Lees hier meer over het onderzoek: Krachtige MRI-scanner spoort uitzaaiingen van prostaatkanker eerder op.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Vet is voor sommige mensen iets waar ze het liefst zo snel mogelijk vanaf willen komen. Maar het is niet altijd slecht. Zo blijken vetten in ons bloed juist iets te kunnen voorkomen.   Het was al bekend dat deze vetten in ons bloed, zoals cholesterol, het gedrag van immuuncellen kunnen beïnvloeden. Maar op welke genen ze precies een effect hebben was nog niet bekend. Dat hebben onderzoekers van het Leids Universitair Medisch Centrum nu uitgezocht. Ze brachten bij ruim 3200 mensen in kaart welke genen in immuuncellen actief zijn. Dat bleken er meer dan 17.000 te zijn.  Vervolgens hebben ze stap voor stap uitgezocht op welke genen vetten in het bloed precies effect hebben. Ze waren eigenlijk op zoek naar een link met hart- en vaatziekten, maar wat ze zagen was dat deze vetten de activiteit dempen van genen die een belangrijke rol spelen bij allergieën. Deze vetten zorgen er dus voor dat allergische reacties minder snel optreden.  Maar ja, moeten we nu dan allem

Hoe meer we weten hoe planten zich verdedigen tegen ziekmakende micro-organismen, hoe beter we sterkere planten en gewassen kunnen kweken. Biologen van de Universiteit van Amsterdam zijn weer een nieuw trucje op het spoor.   Misschien is het iets wat je thuis ook weleens bij je planten hebt gezien: je geeft ze water en niet veel later verschijnen er aan de randen of puntjes van de bladeren druppeltjes. Dat heeft alles te maken met hoe de plant de interne waterdruk reguleert. Als de plant meer water opneemt dan nodig en ze krijgen dit niet verdampt, dan voorkomen ze zo dat de druk te hoog wordt.  Dit heeft echter ook nadelen voor de plant. Om de druppeltjes eruit te laten, moeten waterporiën in de plant open worden gezet. En dat geeft ziekmakende micro-organismen de kans om naar binnen te glippen. Toch worden planten niet altijd ziek als ze dit mechanisme hebben gebruikt en onderzoekers weten nu meer over hoe dat kan.   Ze ontdekten dat de waterporiën deel uit

In 2020, terwijl de wereld kennismaakte met het leven in lockdowns, werd een groot wetenschapscongres in India afgezegd. Enkele geologen die al ter plekke waren, maakten er het beste van en bezochten de Rotsschuilplaatsen van Bhimbetka.  Ze vonden er een Dickinsonia fossiel: een plat, langwerpig primitief dier dat 550 miljoen jaar geleden leefde, nog voor er complexe dieren bestonden. Het was voor het eerst dat zo'n exemplaar in India werd ontdekt en was groot nieuws.   Nu blijkt het alleen een foutje te zijn. Het gaat namelijk niet om een Dickinsonia fossiel, laat nieuw onderzoek zien, maar om iets heel anders. Toen wetenschappers van de universiteit van Florida vorig jaar afreisden naar India om het object te bekijken, was het een beetje afgebrokkeld. Best gek, voor een fossiel. Ook hingen de overblijfselen verticaal en niet horizontaal, zoals te verwachten was.   Toen ze rond gingen kijken zagen ze in de omgeving nog meer van dezelfde afgebrokkelde constru

Voor het eerst hebben onderzoekers laten zien dat het voorschijven van medicijnen op basis van iemands DNA-profiel werkt. Het gaat om een groot internationaal onderzoek onder leiding van het Leids Universitair Medisch Centrum.  One size fits all is al een tijdje niet meer goed genoeg. Er is inmiddels genoeg bewijs dat elk lichaam anders omgaat met medicatie en dat een kleine studie met een selecte groep proefpersonen (lange tijd alleen bestaande uit mannen) niet voldoende is om goed te kunnen inschatten welke dosis en welk medicijn voor wie werkt.   Onderzoekers hebben daarom een DNA-medicatiepas ontwikkeld en getest die het DNA-profiel van een patiënt koppelt aan medicijnen waarvan de verwerking wordt beïnvloed door het DNA. In totaal deden er bijna 7000 patiënten uit 7 Europese landen mee aan het onderzoek.   Door het scannen van deze pas weten artsen en apothekers precies wat de optimale dosis is voor de patiënt in kwestie. De nieuwe studie laat zien dat p

Er is al heel veel onderzoek gedaan naar onvruchtbaarheid, maar we begrijpen nog steeds een heleboel niet. Tijd om het tot op moleculair niveau uit te zoeken, vinden Utrechtse onderzoekers. In deze audio hoor je bioloog Tzivya Zeev-Ben-Mordehai van de Universiteit Utrecht. Zij  ontvangt een ERC-beurs voor haar voorstel om zaadcellen in nog veel meer detail te bestuderen dan we nu doen. Lees hier meer over eerder werk van deze onderzoeksgroep: Spermacel houdt z’n kop erbij en Spermacel pint zijn energiefabriekjes vast.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Mycoplasma genitalium is een bacterie die door seksueel contact kan worden overgedragen. Een soa dus. Meestal gaat de infectie vanzelf weg, maar het kan bij mannen voor ontstekingen zorgen in de urinebuis. Bij sommige mensen komt de infectie ook steeds weer terug.   Volgens Britse onderzoekers komt dat steeds vaker voor omdat de bacterie steeds resistenter wordt tegen de middelen die tegen hem worden gebruikt en zou het goed zijn als er nieuwe opties voor behandelingen waren.   Nou meldde een jonge man zich met twee dagen oude symptomen van deze infectie. Ze verschenen twee weken na het hebben van onbeschermde seks met een casual sekspartner. Drie verschillende antibiotica werden geprobeerd, maar niets hielp.   In het lab was al bewijs gezien dat een antibioticum in tabletvorm dat voor ooginfecties wordt gebruikt mogelijk ook wel raad wist met deze bacterie en dus was dat het vierde middel dat werd geprobeerd. Een beetje een gok dus. Maar warempel: d

Hij veranderde onze kennis over de evolutie van soorten voor altijd, maar zijn naam is niet Charles Darwin. Het gaat om evolutionair bioloog Dolph Schluter van de universiteit van British Columbia in Canada. Hij won deze week de prestigieuze Crafoord Prize voor zijn jarenlange onderzoek.Net als Darwin (en zeker een beetje in zijn voetsporen, maar een flinke tijd later) trok Schluter naar de Galapagoseilanden om de verschillen tussen de vinken die daar leven te bestuderen. Hij liet zien dat wanneer twee verwante soorten samen voorkomen en er sprake is van voedselcompetitie, de evolutionaire verschillen tussen de soorten het grootst waren. Ditzelfde vond hij later ook bij driedoornige stekelbaarzen.  Op het moment is hij nog steeds bezig met het verder uitwerken van de puzzel. Hoe zit het met verschillen in genen die ontstaan tussen deze soorten? Hoe kan het dat die evolutie zo ontzettend snel gaat? Waarom zijn hybride soorten minder succesvol? En wat gebeurt er met di

Speciale biomaterialen die tegelijkertijd botherstel stimuleren en kankercellen aanvallen: dat is waar onderzoekers de komende jaren aan gaan werken voor een groep patiënten waarbij huidige behandelingen niet voldoende zijn. In deze audio hoor je onderzoeker Sabine van Rijt, verbonden aan het MERLN-instituut van de Universiteit Maastricht. Zij kreeg vandaag een ERC Grant voor dit onderzoeksvoorstel. Lees hier meer: Sabine van Rijt (MERLN) krijgt ERC Grant voor onderzoek naar biomaterialen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Steeds beter zijn onderzoekers instaat om slim materiaal te maken dat reageert op stimuli als licht, temperatuur of druk. Nu heeft een groep wetenschappers dat materiaal laten vliegen. Ze noemen het een kunstmatig zaadje, maar het robotje met borstelige vleugels dat past op een vingertop heeft misschien nog wel het meest weg van een fee. De vleugeltjes bewegen in reactie op licht. Bijvoorbeeld van een laserstraal of simpele ledlamp. Het robotje weegt ook nog eens zo weinig dat het op luchtstromen kan zweven. Door de vorm van de vleugels te veranderen onderweg in reactie op de wind kan het behoorlijke afstanden afleggen en van richting veranderen. Ook landen en opstijgen lukt al. Nu willen de wetenschappers het ontwerp nog zo aanpassen dat het op zonlicht reageert en ze er sensoren, GPS en bijvoorbeeld moleculen aan kunnen toevoegen. Eén van de toepassingen die ze voor ogen hebben: kunstmatige bestuiving. Waarbij de robotjes met stuifmeel aan boord meebewegen

Wetenschappers van onder andere de Universiteit Maastricht en het RIVM hebben voor het eerst goed uitgezocht welke psychofarmaca - geneesmiddelen voor de behandeling van psychische problemen en aandoeningen - voorkomen in het oppervlaktewater van Nederland.  Twee middelen blijken in te hoge concentraties voor te komen: carbamazepine en oxazepam. Ook fluoxetine werd genoeg gevonden om een effect te kunnen hebben op de omgeving.  Met Universiteit Maastricht-onderzoeker en psychiater Jurjen Luykx en onderzoeker Caroline Moermond van het RIVM bespreken we wat mogelijk het effect op het waterleven is van deze hoge concentraties psychofarmaca en hoe we daar in de toekomst wat aan kunnen doen.  Lees hier meer over het onderzoek: Te hoge concentraties van verschillende psychofarmaca in het oppervlaktewater.See <a href="https://

Als je door een bos loopt sta je er waarschijnlijk zelden bij stil hoe die ene boom nou precies op die ene plek is beland. Misschien, als je erover nadenkt, voelt het als een toevallig iets. Of iets wat gestuurd wordt door de beschikbare ruimte die er is en hoe de boom daar zelf gebruik van maakt.    Maar bioloog Ivy Yen van de universiteit van Maine weet wel beter, valt te lezen in de New York Times. In een gigantisch experimenteel bos doet ze onderzoek naar de link tussen hoe de zaden van bomen zich verspreiden en het gedrag van de dieren die ze meenemen.   In dat bos zijn door de onderzoeksgroep waar ze onderdeel van is in zeven jaar tijd al 2000 muizen en woelmuizen voorzien van een volgbare chip. Deze dieren kregen met enige regelmaat plateaus met de zaden van lokale bomen aangeboden. Een wildcamera legde steeds vast welk diertje er met welk zaadje vandoor ging. Een niet-giftig poeder op de grond liet vervolgens zien waar ze met het zaadje naar toe waren gegaan

Een fossiel gevonden door paleontologen van Virginia Tech zorgt ervoor dat onze kennis over het verleden weer op de schop moet.   Het gaat om een fossiel van een wormsalamander: een amfibie, zonder ledematen. De diertjes hebben een gladde huid met ringen, zoals een regenworm, maar daaronder verstopt zitten schubben. Qua grootte is er enorm veel variatie. Een kleintje is zo'n 9 centimeter, maar een grote kan wel 1,5 meter lang worden. In hun bek hebben ze een dubbele rij kleine scherpe tandjes waarmee ze hun prooi vast kunnen pakken.   Nou zijn fossielen van het diertje enorm zeldzaam. Er waren er tot nu nog maar 10 bekend, waarvan de oudste 183 miljoen jaar was. Nu hebben onderzoekers echter een fossiel gevonden uit het Trias: een periode in de geologische tijdschaal van ongeveer 250 tot 200 miljoen jaar geleden. De wormsalamander die ze vonden was om preciezer te zijn 220 miljoen jaar oud en daarmee laten ze zien dat het diertje 35 miljoen jaar eerder al geleefd moe

Tot nu werd gedacht dat er van krill - kleine ongewervelde, garnaalachtige zeedieren - meer dan genoeg in de oceanen zat om de buiken van grotere zwemmers te vullen. Maar daar moeten we misschien anders over na gaan denken.  Uit een nieuw onderzoek blijkt namelijk dat er een link is tussen de hoeveelheid krill in Antarctica en de grootte van de bultrugpopulatie. Hoe meer krill er was in het jaar voor walvisvrouwtjes zwanger werden, hoe succesvoller de zwangerschap.  De onderzoekers uit California bestudeerden 8 jaar aan data en zagen dat na een goed gevuld jaar 86 procent van de vrouwtjes zwanger werd, maar na een karig krill jaar maar 29 procent.   Verwacht wordt dat door klimaatverandering en de nog altijd toenemende visserij de hoeveelheid krill in het gebied alleen maar zal afnemen. Zo eet opgroeiend krill algen die op het ijs groeien. IJs dat ze ook nodig hebben voor beschutting. Minder ijs door opwarming, betekent dus ook minder krill.  En minde

Een nieuw onderzoek naar het binnenste van onze aarde heeft deze week aardig wat stof op doen waaien. Want: is de draaiende harde kern nou gestopt met draaien of niet? We bespreken het met onderzoeker Arwen Deus van de Universiteit Utrecht. Ze vertelt hoe de binnenkant van de aarde eruitziet, hoe we dat weten en wat de nieuwste bevindingen zijn over het gedrag van de binnenkern. En als die kern inderdaad anders aan het bewegen is, is dat dan erg?  Lees hier meer over het nieuwe onderzoek dat voorbijkomt in het gesprek: Has Earth’s inner core stopped its strange spin?See omnystudio.com/listener for privacy information.

Kinderen leren hoe bijzonder de wereld om ze heen is: je kunt er niet vroeg genoeg mee beginnen. Daarom brengt New Scientist vandaag een boekje uit met 100 dierenfeitjes voor het hele gezin. In deze audio hoor Fenna van der Grient, redacteur en boekencoördinator bij New Scientist. Zij kwam met het idee voor dit boek en deelt met ons haar favorieten: poepschietende pinguïns, de moderne relatie van de albatros, hoe je een kangoeroe vangt en hoe platvissen plat worden. Het boek vind je hier: Hoe vang je een kangoeroe?See omnystudio.com/listener for privacy information.

We weten al langer dat er dieren bestaan die missende ledematen kunnen laten terug groeien. Hagedissen en platwormen zijn er bijvoorbeeld goed in. Krabben nemen soms zelfs expres afscheid van één van hun ledematen, als ze daardoor een aanval overleven, om deze vervolgens weer te vervangen met een nieuwe.   Maar toen Duitse onderzoekers een kleine achtpotige zeespin bestudeerden zagen ze dat dit diertje niet alleen ledematen, maar ook andere lichaamsdelen kan laten terug groeien.  Voor de zeespinnen zelf moet het geen prettig experiment zijn geweest, bij 23 van hen werden namelijk de achterpoten of zelfs het achterste gedeelte van hun lichaam geamputeerd. Bij de jongste zeespinnen zagen de onderzoekers tot hun verbazing een vrijwel volledig herstel van het achterlijf. Inclusief anus, spieren, delen van de voortplantingsorganen en delen van de darm. De volwassen dieren konden dit niet, maar sommigen leven twee jaar later nog steeds.   Nu ze hebben gezien dat de

Een internationaal team van astronomen onder leiding van de Universiteit Leiden heeft met behulp van de James Webb telescoop verschillende interessante moleculen gevonden in de donkerste en koudste dieptes van een grote gaswolk waarin sterren nog moeten vormen.  Het team is benieuwd naar de evolutie van ijzige stofdeeltjes in de ruimte, die de basis vormen voor toekomstige planeten en hun atmosferen. In deze audio hoor je Melissa McCLure, Will Rocha en Harold Linnartz van de Universiteit Leiden. Lees hier meer over het onderzoek: Leidse astronomen onthullen donkere kant van pre-stellaire ijschemie. Kijk hier voor meer informatie over het IceAge-project en <a href="https://www.universiteitleiden.nl/en/news/2023/01/leiden-astronomers-

Stel: je krijgt de winnende cijfers in een loterij te horen, maar je weet niet welke maand van het jaar de jackpot gaat vallen. Elke maand meespelen (met diezelfde cijfercombinatie) kost natuurlijk geld, maar in dit geval is de prijs groot genoeg om dat toch te doen.  Rode eekhoornvrouwtjes in Noord Amerika blijken iets vergelijkbaars te doen wanneer ze inschatten hoeveel eten er zal zijn voor hun nageslacht. Evolutionair gezien is het voordelig om een groot nest te hebben in een periode waarin er veel eten beschikbaar is. De kans dat de jongen het overleven en dat ze gezond zijn is dan - best logisch - het grootst.   Nou geven witte sparren in de Yukon in Canada eens in de vier tot zeven jaar extra veel zaden af. Zie dit als de jackpot. Een eekhoornvrouwtje leeft gemiddeld maar 3,5 jaar. Stel, ze maakt voor de zekerheid kleine nesten, omdat het niet zeker is wanneer er zo'n piek in voedselzekerheid is, dan blijft ze waarschijnlijk een beetje gezonder en overleven de

Onderzoekers hebben met een nieuwe methode bevestigd dat een bacterie met de naam Rhodococcus ruber plastic echt opeet en verteert. Ze kunnen na hun onderzoek in het lab ook iets zeggen over hoe snel dit beestje dat doet.  Nou is het niet zo dat we nu kunnen denken: ha mooi, dan is het minder erg dat het plastic in oceanen terechtkomt, dat lossen die beestjes wel op. Ze helpen daar maar een minuscuul beetje bij. Wat de onderzoekers hier wel mee lukt is een stukje van de missing plastic paradox oplossen. Een deel van het plastic dat in de oceaan terechtkomt is daarna namelijk niet meer terug te vinden, dankzij dit onderzoek en een eerder onderzoek naar hoe zonlicht plastic afbreek, weten we iets beter wat er met dat missende plastic gebeurt.  In deze audio hoor je promovenda Maaike Goudriaan van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee. Lees hier meer: <a href="https:/

Een internationaal team van wetenschappers is tijdens het project Operatie Nachtwacht loodformiaat op het spoor gekomen. Het is voor het eerst dat deze verbinding is aangetroffen in chemisch onderzoek naar historische schilderijen. De ontdekking kan nieuw inzicht bieden in de 17e-eeuwse schildertechniek en de conserveringsgeschiedenis van het meesterwerk.  Het onderzoeksteam combineerde verschillende methoden om de chemische samenstelling van De Nachtwacht op micrometerniveau te achterhalen. De onderzoekers vermoeden dat de loodverbinding zijn oorsprong heeft in de lijnolie die Rembrandt gebruikte. Het idee is dat deze een opgelost loodoxide bevatte, bedoeld om de drogende eigenschappen van de olie te verbeteren.   Daarom maakte ze in het lab verf na met gebruik van oorspronkelijke historische formules en zo konden ze de vorming van loodformiaat in een verfsysteem met loodhoudende lijnolie bevest

Als je ooit in Australië bent geweest, dan heb je daar misschien wel een mierenegel voorbij zien waggelen. Zo niet, stel je dan een kruising tussen - je verwacht het niet - een egel en een miereneter voor.   Het diertje komt dus voor op één van de warmste continenten op aarde, maar mist een aantal skills om van die warmte af te komen. Hij kan niet zweten, hij lost het niet op met hijgen en ook niet met likken. Toch is zijn lichaamstemperatuur de op één na laagste van alle zoogdieren.  Australische onderzoekers hebben thermische metingen gebruikt om te kijken hoe de mierenegel zichzelf nou koel houdt. Hij blijkt snotbubbels te blazen en die vervolgens te laten knappen om het einde van hun snuit af te laten koelen, waarin zich veel bloed bevindt. Ook gaan ze met hun stekelloze buik en pootjes op koele stukken grond liggen om warmte kwijt te raken.   De wetenschappers zijn nu benieuwd of ze kunnen uitrekenen bij welke temperaturen de diertjes het lastig krijgen.

Al meer dan 40 jaar wordt oxytocine bestudeerd als een belangrijke neurotransmitter die in dieren en mensen een grote rol speelt bij sociaal gedrag en het aangaan van relaties. Er wordt zelfs hoopvol gekeken naar het behandelen van sociale stoornissen met deze stof, maar nieuw onderzoek laat zien dat dit wellicht niet het juiste pad is.   Prairiewoelmuizen zijn één van de weinigen monogame zoogdieren op aarde. Na het paren vormen ze een stel voor de rest van hun leven. Ze verdelen de zorg voor de kinderen en zijn liever bij hun partner dan bij onbekende woelmuizen van de andere sekse.   In eerder onderzoek was in prairiewoelmuizen de aanmaak van oxytocine geblokt met een medicijn en werd gezien dat ze in dat geval geen band met een partner konden vormen. Standford onderzoekers wilden dit nog beter bestuderen en gebruikten CRISPR om genetisch de aanmaak van oxytocine tegen te gaan. Ze verwachten dezelfde uitkomst te zien, maar tot hun verrassing hadden de muiz

We weten al dat oudere vaders gemiddeld meer genetische mutaties doorgeven aan hun kinderen dan jonge vaders. Maar waar gaat dat eigenlijk precies mis? En hoe erg is het? In deze audio hoor je meer over een onderzoek van de Rockefeller University waarin wordt gekeken of ze daar een beter antwoord op kunnen vinden. Je hoort ook klinisch embryologen van het Radboud UMC Liliana Ramos en Godfried van der Heijden, en Marij Dinkelman-Smit, uroloog androloog in het Erasmus MC.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Bliksemschichten kunnen een elektrische lading in zich hebben die zo intens is dat ze wel vijf keer heter dan het oppervlakte van de zon worden. Meer dan een miljard keer wordt de aarde door bliksem geraakt per jaar, met duizenden doden, gewonden en enorm veel materiele schade als gevolg.   Nou bestaan bliksemafleiders voor objecten en gebouwen al gigantisch lang, maar in Zwitserland hebben onderzoekers nu iets anders getest: lasers. Ze wachtten tot een enorme stormen zich vormden boven één van de bergen in de Appenzeller Alpen. Op die berg plaatsten ze een laser vlak naast een 124 meter hoge telecommast die ongeveer 100 keer per jaar wordt geraakt door bliksem.  Tussen juli en september vorig jaar schoten ze in totaal meer dan zes uur laserpulsen op de donkerwolken af. Tegelijkertijd bestudeerden ze de koers van de bliksemschichten en zo zagen ze dat de lasers er vier keer voor zorgden dat een bliksemschicht van koers veranderde. Volgens de onderzoekers creëert de l

Mest gemaakt van gerecyclede menselijke urine en ontlasting kan prima en veilig gebruikt worden om gewassen te laten groeien, zeggen onderzoekers in een nieuwe publicatie. Ze gebruikten bewerkte versies van urine en ontlasting als mest voor witte kool en vergeleken dat met een bestaande bio-bemester. Was de verkoopbare opbrengst vergelijkbaar? Maar nog belangrijker: hoe veilig is het om ons eigen poep en plas hiervoor te gebruiken? Lees hier meer over het onderzoek: Our toilets can yield excellent alternatives for widespread polluting fertilizers. Of in de Guardian: Cabbage-growing experiment shows human waste can be good to use as fertiliser.  In deze audio hoor je ook kort onderzoeker Wieger Wamelink van de WUR. Hij bestudeert hoe we planten kunnen laten groeien op de maan en Mar

Wat is het effect van opwarming op schimmels? Redden deze bodemorganismen die onmisbaar zijn voor onze ecosystemen zich dan nog wel? En zijn er misschien soorten die extra goed tegen droogte en warmte kunnen? Met die belangrijke vragen zijn onderzoekers op het moment druk bezig. We spraken erover met evolutiebioloog Toby Kiers van de VU en SPUN. Lees hier meer over SPUN - de Society for the Protection of Underground Networks en het werk van Kiers en haar collega's. Recent plaatste the Guardian ook nog een mooi artikel, onder andere over hun werk in Italië: The burning question about fungi: what happens to them in extreme heat? Op 27 januari vindt er in Amsterdam in de avond een lichtjesmars plaats om het belang van bodemorganismen onder de aandacht te brengen. Het is een initiatief van de SPUN youth group en Fridays For Future. Ze vertrekken

Al vanaf jonge leeftijd hebben de meeste mensen de neiging om zich sociaal te gedragen ten opzichte van anderen. Onderzoek heeft al laten zien hoe peuters al proberen te helpen als andere mensen, zelfs onbekenden, hulp nodig hebben.   Nou blijkt uit een nieuw onderzoek dat dit zich niet beperkt tot ons eigen diersoort. Wat volgende de wetenschappers iets zegt over hoe dieren ooit gedomesticeerd zijn.   Aan het onderzoek deden bijna 100 peuters mee. Zij stonden steeds aan de ene kant van een hekje, terwijl één van drie vriendelijke honden aan de andere kant stond. De onderzoekers plaatsen hondenspeeltjes of -snacks net buiten het bereik van de hond, aan de andere kant van het hek bij de peuter.   Als de honden zichtbaar of hoorbaar interesse hadden in het speeltje of snoepje, probeerden de jonge kinderen tussen de 1,5 en 4 jaar oud twee keer zo vaak te helpen dan wanneer de hond dit niet kenbaar maakte.   Was de hond erg actief, hadden de kinderen zelf

Digitale informatieverwerking is in de computerwereld al lange tijd de standaard, maar in een poging om berekeningen sneller en duurzamer te maken, gaan onderzoekers nu juist weer voor.... analoog. In deze audio hoor je onderzoeker Albert Polman van Amolf. Lees hier meer over het onderzoek: Mathematics at the speed of light. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Twee dingen die we inmiddels goed weten: bijen zijn superbelangrijk en het gaat erg slecht met bijenpopulaties.   Op allerlei manieren proberen wetenschappers daar wat aan te doen. Bijvoorbeeld door te laten hoe ongelooflijk slim ze zijn – zo kunnen ze bijvoorbeeld rekenen, geen grap. Of door te bestuderen hoe ze nou precies hun eten vinden en dat aan elkaar doorgeven, zodat we kunnen zorgen dat dit ze nog steeds lukt. Maar er worden ook nieuwe soorten gekweekt, die beter tegen bepaalde parasieten kunnen bijvoorbeeld.  In de VS is nu het allereerste vaccin voor bijen goedgekeurd. Eentje die een bacteriële infectie moet tegengaan die larven ziek maakt en daardoor kolonies verzwakt. Als imker begin je er weinig tegen: de ziekte - American foulbrood disease - is enorm besmettelijk en er is geen medicijn voor. Het enige wat je kunt doen als je meerdere korven hebt is de besmette kolonie uitroeien en de rest van je kolonies antibiotica geven. Verre van ideaal. Nu

Van dit soort berichtjes hebben we er nooit genoeg. Wetenschappers van het Leids Universitair Medisch Centrum en het Antoni van Leeuwenhoek hebben ontdekt hoe gespecialiseerde immuuncellen in staat zijn tot het opsporen en verwijderen van tumoren, die ‘onzichtbaar’ zijn voor de conventionele verdedigingsmechanismen van het immuunsysteem.  De T-cellen die in ons lichaam abnormale cellen opsporen kunnen vele soorten afwijkingen herkennen, maar met kankercellen heeft ons immuunsysteem soms moeite. Alleen als er een specifiek molecuul aan deze cellen zit worden ze herkend. Sommige kankercellen missen dit molecuul, een slim trucje waardoor ze onzichtbaar worden voor onze T-cellen.  Nou zagen de onderzoekers iets opmerkelijks: sommige patiënten met ‘onzichtbare’ tumoren reageren erg goed op immuuntherapie tegen kanker. Bij deze therapieën worden die lichaamseigen T-cellen versterkt en weer ingezet. Dat zou dus eigenlijk niet moet werken, maar het werkt toch.  Hoe d

Via rivieren, de wind, of het dumpen van afval is ontzettend veel plastic sinds de jaren vijftig in oceanen terechtgekomen. Alleen als nu berekend wordt hoeveel er in de oceaan te vinden is, dan komt dat niet overeen met hoeveel erin is gegaan.  Er zijn natuurlijk een aantal mooie opruiminitiatieven, maar die verklaren deze Verdwenen Plastic Paradox niet. Zou het misschien kunnen dat een deel van het plastic is afgebroken door zonlicht, dachten onderzoekers van het NIOZ.   Ze voerden experimenten in het lab uit waaruit bleek dat jaarlijks minstens 1,7 procent van de (zichtbare) microplastics door zonlicht wordt afgebroken. Wat gebeurt er dan precies mee? Deels breekt het af tot (onzichtbare) nanoplastics zagen ze en voor een ander deel tot stoffen die mogelijk afgebroken kunnen worden door bacteriën.   Reken je dit verder door voor al die jaren achter elkaar, dan zou de afbraak door zonlicht ruim een vijfde (22 procent) van de ‘verdwenen’ hoeveelheid plastic

Er was deze week flink wat ruimtevaart- en sterrenkundenieuws. Niet zo gek, want in Seattle vindt op het moment één van de grootste bijeenkomsten binnen dit vakgebied plaats. Het gaat om het congres van de American Astronomical Society, waar op het moment duizenden sterrenkundigen bij elkaar zijn. We bespreken een paar van de high lights van deze week: de eerste door Webb gespotte exoplaneet, een bevestiging van een bijzondere ontdekking die drie amateur astronomen deden en het met Webb zien van enorm veel sterrenstelsels die vlak na de oerknal al moeten zijn ontstaan. Ook geven Anthony Brown</

Bonobo’s zijn samen met chimpansees het nauwst verwant aan ons mensen. We lijken behoorlijk op elkaar, ook qua sociaal gedrag. Toch zijn er ook een aantal opmerkelijke verschillen, blijkt maar weer uit nieuw onderzoek.  In experimenten zag onderzoeker Evy Van Berlo dat zowel bonobo’s als mensen meer geïnteresseerd zijn in foto’s van soortgenoten die emotie vertonen dan neutrale foto’s. Maar terwijl onze aandacht vooral getrokken wordt door foto’s van mensen die we kennen, gaat de aandacht bij bonobo’s sneller uit naar de emotie van onbekenden.   Voor het onderzoek trainde Van Berlo bonobo’s in de Apenheul om op een stip op een scherm te drukken. Na het aanraken van de stip verschenen er heel kort twee afbeeldingen. Van zowel bonobo’s uit dezelfde groep als ‘vreemde’ soortgenoten. Sommige afbeeldingen waren neutraal, anderen lieten emoties zien.   Achter één van deze twee afbeeldingen verscheen vervolgens weer een stip, die de apen zo snel mogelijk moesten aan

Engelse onderzoekers hebben een algoritme - oorspronkelijk ontwikkeld om cellen mee te identificeren op microscopische foto's - zo aangepast dat ze er met behulp van satellietdata het gedrag van gletsjers heel nauwkeurig mee in de gaten kunnen houden.  In deze audio hoor je onderzoeker Anna Hogg van de universiteit van Leeds. Lees hier meer over het onderzoek: AI to monitor changes to globally important glacier. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Onderzoekers zijn een trucje op het spoor gekomen, waarmee het agressieve huidkankercellen lukt om ook naar andere delen van het lichaam te verspreiden. De volgende stap: kijken hoe we dit mechanisme eens goed in de weg kunnen gaan zitten.  In deze audio hoor je onderzoekers Victoria Sanz-Moreno van het Queen Mary’s Barts Cancer Institute en Jeremy Carlton from King’s College London en The Francis Crick Institute. Lees hier meer over het onderzoek: Researchers identify protein that helps skin cancer spread throughout the body. De paper vind je in Nature: LAP1 supports nuclear adaptability during constrained melanoma cell migration and invasion. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Kun je met een handje nootjes zorgen voor minder spierpijn, vroegen onderzoekers uit California zich af.   Er deden aan het onderzoek 38 mannen en 26 vrouwen mee tussen de leeftijd van 30 en 65 jaar. Niet een hele grote groep proefpersonen dus, maar een leuk beginnetje. Allemaal deden ze in het dagelijks leven amper aan sport. Een maand lang kreeg de helft van de groep dagelijks een handje van 57 gram amandelen bij hun dieet. De andere helft, de controlegroep, kreeg een reep met ontbijtgranen. Na deze maand deden alle deelnemers mee aan een intense sporttest van 90 minuten.   Voor en na de maand werden bloed en urinemonsters afgenomen. Ook in de vier dagen na de sportoefeningen werd dit gedaan. Daarnaast vulden de deelnemers na elke bloedafname een vragenlijst in over stemming, spierpijn en vermoeidheid.   Niet onverwacht: iedereen had spierpijn na de oefeningen en bij iedereen was een verhoging van stofjes te zien die aan de slag gaan na milde spierschade. M

Het is wetenschappers gelukt om aan de hand van een zonnebrand-achtig stofje in gigantisch oude plantenfossielen iets te zeggen over de grootste massa-extinctie ooit.  Tijdens die gebeurtenis, 252 miljoen jaar geleden, stierf 95 procent van alle in zee levende soorten, een derde van de insectensoorten en ongeveer 70 procent van de gewervelde landdieren uit. Vulkanische activiteit in Siberië speelde daar een enorme rol bij, maar er werd ook gedacht dat schade aan de ozonlaag heeft bijgedragen aan de massa-extinctie. Direct bewijs daarvoor was er nog niet en dat wisten ze in dit nieuwe onderzoek te vinden.  In deze audio hoor je onderzoekers Phil Jardine van de universiteit van Münster en Barry Lomax van de universiteit van Nottingham. Lees hier meer: New discovery of sunscreen-like chemicals in fossil plants reveals UV radiation played a part in mass extinction events.  Ook interessant: <a href="htt

Een springend gen (jumping gene) is een stukje DNA op een chromosoom, dat in het genoom van plaats kan wisselen. Zo'n gen kan zichzelf copy pasten. Waardoor meerdere afdrukken van hetzelfde gen ontstaan.   De meeste organismen hebben herhalingen in hun DNA, waarvan sommigen springende genen zijn, maar omdat dit niet per se goed is voor een organisme heeft het lichaam ook trucjes om dit tegen te gaan. In ons wordt de hoeveelheid springende genen daarmee rond de 1 procent gehouden.   In een nieuw onderzoek vonden wetenschappers juist voordelen voor het bestaan van springende genen. In een schimmel. Met een hele moeilijke naam: Batrachochytrium salamandrivorans. In die naam hoor je al een beetje welk dier hiervan de dupe is, namelijk: de salamander.   De schimmel heeft het niet alleen op salamanders gemunt: wereldwijd is hij verantwoordelijk voor het infecteren en uitroeien van verschillende amfibiesoorten. Bij salamanders infecteert de schimmel de huid, waardoo

Het is een bijzonder iets: iemand doet onverwachts iets waar je lichaam niet per se op zit te wachten en lachend en wurmend ondergaan we het tot we moeten aftikken. Zelfs nog voor iemand begint moeten we er al om lachen. Kinderen en dieren vragen er zelfs om. En ziet een rat iemand het bij een andere rat doen dan ervaart hij zelfs al positieve emoties. Kietelen.   Hij is al van even geleden, maar dat maakt dit onderzoek niet minder leuk. Wetenschappers wilden nou eindelijk eens meer weten over hoe die kietelreactie nou werkt. Dat zochten ze uit door een proefpersoon in een stoel te zetten en die onder armen en voeten te laten kietelen terwijl ze allemaal testen deden met high tech apparatuur. Je moet er maar tegenkunnen.  De onderzoekers zagen een hoop interessante dingen. Al na 300 milliseconden reageert het lichaam met bewegingen van de borstkas en positieve gezichtsuitdrukkingen op de aanraking. 200 milliseconden daarna komt er ook nog eens geluid bij, zoals lache

Ongeveer de helft van de mannen tussen de 40 en 70 jaar heeft weleens of regelmatig last van een erectiestoornis. Zo'n 5 procent heeft na een penisblessure last van de ziekte van Peyronie, wat erg pijnlijk kan zijn en waarbij littekenweefsel het functioneren van de penis vermoeilijkt.   In sommige onderzoeken wordt gekeken hoe het eigen weefsel in zo'n geval hersteld kan worden. Bijvoorbeeld door weefsel van elders in het lichaam te gebruiken op de plek waar de beschadigingen zitten. Maar volgens Chinese onderzoekers werkt dit te vaak niet en dus kwamen zij met een ander idee: kunstmatige weefsel.   Ze ontwikkelden iets wat lijkt op het weefsel dat in de penis een rol speelt bij het krijgen van een erectie en wat niet gevaarlijk zou moeten zijn om in het lichaam tussen ander weefsel te plaatsen. Nu komt kanttekening nummer één bij dit onderzoek: ze zijn het vervolgens in varkens gaan testen.  Daar staat dan vermeld: in varkens met beschadigd weefsel in hun pe

Naturalis had afgelopen jaar een bezoekersrecord. Nooit eerder kwamen er zoveel mensen naar het natuurhistorisch museum. Een pas binnengebrachte gigantische bever was een mooi excuus om ook even langs te gaan. We spraken met hoofdpreparateur Becky Desjardins terwijl het dier van 1.30 meter al klaarlag op de tafel.  Lees hier meer over de bever: Museumbezoekers kijken mee met het opzetten van mega-bever. Vrijdag 6 januari gaan ze weer verder met de preparatie, dus je kunt nog gaan kijken.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Er is een zoetwater planktonsoort ontdekt die niets liever doet dan virussen naar binnen schrokken. Meestal krijgen organismen virussen per ongeluk binnen en zijn ze ongewenst. In sommige gevallen zorgen ze zelfs voor de dood van hun gastheer, terwijl ze zelf in veel ecosystemen amper iemand hoeven te vrezen. Dat zet ze in dat geval bovenaan de voedselketen, dachten we. Maar een microbe genaamd Halteria - die zich met een trilhaarachtig propellertje door het water beweegt - blijkt baas boven baas.  Het is niet het enige diertje dat aan virussen knabbelt in de zoetwateromgeving, maar wel de enige die het als volledige maaltijd gebruikt, zagen onderzoeker van de universiteit van Nebraska in het lab. Ze zagen hoe Halteria ook echt energie haalt uit het eten van een enorm zoetwatervirus. Wil iets tellen als iemands voedsel, dan is dat een voorwaarde. Dit zorgde niet alleen voor gevulde magen. De hele populatie in het lab floreerde door het dieet en werd 15 keer groter in

Het Maastricht UMC heeft voor het eerst wetenschappelijk kunnen aantonen dat een gepersonaliseerd voedingspatroon - gebaseerd op iemands stofwisselingsprofiel - tot een betere gezondheid leidt.  In deze audio hoor je Hoogleraar humane biologie Ellen Blaak van het Maastricht UMC. Lees hier meer over het onderzoek: Gepersonaliseerde voeding op basis van stofwisseling beter voor de gezondheid.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Een bodembacterie die kan groeien op een mengsel van kooldioxide, zuurstof en waterstof is zo aan te passen dat hij nuttige stoffen produceert, zoals bijvoorbeeld eiwitten. In deze audio hoor je onderzoeker Sandy Schmidt van de Rijksuniversiteit Groningen. Zij vertelt meer over hoe ver ze nu met het onderzoek zijn en tegen welke uitdagingen ze daarbij aanlopen. Lees hier meer over het onderzoek: Bodembacterie maakt eiwitten en geneesmiddelen van kooldioxide. See omnystudio.com/listener for privacy information.

30 jaar aan data van meer dan 11.000 mensen laat volgens onderzoekers zien dat mensen die genoeg vocht binnenkrijgen langer leven en minder snel last hebben van ziektes. Eerder dit jaar vonden onderzoekers een link tussen een verhoogd natriumgehalte in het bloed en hart- en vaatziekten. Die verhoogde hoeveelheid natrium wordt vaak veroorzaakt door een verlies aan water – door te plassen of te zweten – zonder dat dit verlies met voldoende water wordt aangevuld. In nieuw onderzoek hebben ze die link verder uitgezocht en ze zagen dat deelnemers met een verhoogd natriumgehalte in het bloed meer tekenen van veroudering lieten zien. Hoe hoger dat gehalte, hoe hoger de kans op eerder doodgaan en het ontwikkelen van chronische ziektes, zou blijken.   Nou bewijst de studie nog niet dat er een causaal verband is. Daar wordt in vervolgonderzoek naar gekeken, maar de onderzoekers suggereren al wel dat het voor mensen met een erg hoog natriumgehalte, van 142 millimol per

Kerst is voorbij, het nieuwe jaar is begonnen en dus kun je overal weer stapels weggegooide kerstbomen vinden. Nou zijn er al wel initiatieven om die oude kerstbomen te recyclen in plaats van weg te gooien, maar onderzoekers uit Engeland en Spanje gaan graag nog een stapje verder: zij maken er hernieuwbare brandstoffen van.  In deze audio hoor je onderzoeker James McGregor van de universiteit van Sheffield. Lees hier meer over het onderzoek: Old Christmas trees could be saved from landfill to make renewable fuels. Over het onderzoek met vlieglarven (waar ze in 2019 al een prijs mee wonnen) vind je hier meer: <a href="https://www.sheffield.ac.uk/cbe/research/case-studies/how-maggots-could-help

De klimaatcrisis, oorlogen, ziektes, onrecht en corruptie: het nieuws zit er vol mee. En ondanks dat we dat vaak bekijken of beluisteren vanuit de veiligheid van onze woonkamer en er zelf niet altijd onderdeel van zijn, kan het toch zorgen voor gigantisch veel stress.  Een onderzoekers legt het uit in BBC Science Focus: zelfs als het alleen beelden zijn kan ons lichaam reageren alsof we zelf in een stressvolle situatie zitten. Onze fight or flight reactie gaat aan, ons zenuwstelsel, immuunsysteen en metabolisme reageren. Ons hart klopt sneller, onze handen zweten en cortisol maakt ons lichaam klaar om te handelen.  Nou is een beetje ongemakkelijkheid bij het kijken van zware nieuwsverhalen wellicht de prijs die je betaalt om een goedgeïnformeerde burger te zijn, maar is het een continue stress en krijg je te veel negatief nieuws binnen, dan kan dat zowel je lichamelijke gesteldheid als je levensinstelling negatief beïnvloeden.   Wat kun je er dan het beste aa

Typen op onzichtbare toetsenborden, een object identificeren alleen door het aan te raken, of handgebaren gebruiken om met een app of ander persoon op afstand te communiceren: het is dankzij onderzoekers van Stanford allemaal weer een klein stapje dichterbij.  Op verschillende manieren wordt geprobeerd om kunstmatige intelligentie en handbewegingen te combineren. Polsbandjes die spieractiviteit meten zijn al getest, of denk bijvoorbeeld aan handschoenen met sensoren erin. Het bleken toch vrij lompe oplossingen, die erg veel dataverkeer nodig hadden en dus vroegen deze onderzoekers zich af of het niet slimmer kon.  Ze ontwikkelden een spray die je - net als zonnebrand – op je hand en arm kunt spuiten. In het goedje bevindt zich een minuscuul elektronisch netwerk dat kan detecteren of de huid oprekt of buigt. Die informatie stelt algoritmes weer in staat om af te lezen welke bewegingen er worden gemaakt. Bijvoorbeeld wat je vingers aan het typen zijn op een geprojectee

Het vormen van weefsel en organen is één van de belangrijkste bezigheden van cellen in de embryonale fase van ons leven. Om deze super ingewikkelde taak voor elkaar te krijgen moeten cellen onderling met elkaar communiceren. Ze gebruiken hier zowel biochemische signalen voor, als mechanische. Je zou het kunnen zien als reuk en tast.  Weten hoe dit allemaal precies werkt leert ons niet alleen meer over de ontwikkeling van embryo's en wat er allemaal fout kan gaan, maar het is ook interessante kennis voor onderzoekers die kijken naar weefselherstel en het kweken van weefsel in het lab. Mechanische input, bijvoorbeeld de structuur van de ondergrond en de aanwezigheid van drukkrachten of vloeistofstromen, is van groot belang voor het gedrag van cellen. Het vertelt ze bijvoorbeeld wanneer ze moeten delen, of ze moeten verplaatsen en zelfs welk type cel ze moeten worden.   Nou is in schaaltjes in het lab al uitvoerig bestudeerd hoe cellen reageren op mechanische signalen,

Ik kwam voorbij een filmpje van de American Chemical Society met de vrij vertaalde titel: waarom antivries van je lijstje af mag als bruikbaar dodelijk gif. Je snapt: dat moest ik even kijken.  Een veel gebruikt bestanddeel van antivries voor in onder andere auto's is ethyleen-glycol: net als ethanol, een alcohol. Op zichzelf bevriest het bij -12, maar in combinatie met water verandert dat. Bij een 50/50 verdeling bevriest het mengsel bijvoorbeeld pas bij -40. Dit komt door de interactie tussen de moleculen van deze twee bestanddelen. Er is te veel actie om te bevriezen (heel kort door de bocht).  Nou kan ons lichaam alcohol over het algemeen goed afbreken. Daar hebben we twee hele handige enzymen voor. Slik je ethyleen-glycol door, dan gaan diezelfde twee enzymen aan het werk, maar in plaats van dat ze dit stofje afbreken naar iets minder giftigs voor het lichaam - wat wel gebeurt na een paar glazen wijn - maken ze er glycolzuur van. En dat is waar het misgaat. Dit

Het was een bewogen jaar, zeker ook op wetenschapsgebied. We ontkomen er niet aan om ook in deze rubriek terug te kijken. Wat waren de hoogtepunten? Welke afleveringen werden in 2022 het meest beluisterd? En wie van de presentatoren kent de meeste (enigszins obscure) wetenschapsfeitjes?See omnystudio.com/listener for privacy information.

Cognitieve empathie, of: 'theory of mind', is de mogelijkheid om de emoties van anderen te herkennen en hun perspectief in te schatten. Een test die vaak gedaan wordt om te bepalen in welke mate iemand dit kan is de Eyes Test. Proefpersonen krijgen foto's te zien van alleen mensen hun ogen en moeten dan een woord kiezen dat zo goed mogelijk omschrijft wat degene op de foto denkt of voelt.  Dit onderzoek is vaker gedaan, ook onder grotere groepen, maar nu hebben onderzoekers van de universiteit van Cambridge het echt groots aangepakt. Aan hun studie deden meer dan 300.000 mensen mee uit 57 verschillende landen. Voor het eerst zijn er een flink aantal verschillende etniciteiten en culturele achtergronden meegenomen, net als veel verschil in leeftijd. Deze varieerde tussen de 16 en 70 jaar.  Het onderzoek is onderdeel van een grotere zoektocht naar waarom sommige mensen het zo moeilijk vinden om de gevoelens van anderen in te schatten en de link met bijvoorbeel

Onderzoekers hebben een nieuwe bloedtest ontwikkeld waarmee Alzheimer al in een vroeg stadium gedetecteerd moet kunnen worden. De onderzoekers hopen dat de test dure hersenscans en pijnlijke ruggenprikken kan gaan vervangen.Lees hier meer: New biomarker test can detect Alzheimer’s neurodegeneration in blood. De paper vind je hier: Brain-derived tau: a novel blood-based biomarker for Alzheimer’s disease-type neurodegeneration. Over het CRISPR-onderzoek lees je onder andere hier meer: CRISPR vertraagt alzheimer bij muizen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Zelfs als twee mensen tijdens de kerstdagen precies evenveel van hetzelfde eten naar binnen hebben gewerkt, kan het zo zijn dat de één die pondjes wel ziet zitten en de ander niet. Hoe kan dat? Onderzoeker Henrik Roager van de Universiteit van Kopenhagen vertelt dat ze wat opvallende dingen zagen toen ze bestudeerden of er een link is tussen hoe de microben in ons spijsverteringsstelsel energie uit eten halen (om hierachter te komen verbranden ze onder andere poep-samples) en gewicht. Namelijk: mensen waarvan de microben veel energie uit het eten halen zijn - in deze studie in ieder geval - ook de mensen met het meeste gewicht. En deze groep heeft tegen verwachting in ook de snelste spijsvertering. Lees hier meer over het onderzoek (waar ook de universiteit van Wageningen aan meewerkte): Some guts are better than others at harvesting energy.   See om

Hoe is complexe spraak ontstaan? Om op die vraag een antwoord te vinden wordt al lange tijd naar apen gekeken. Maar vergelijk je de klanken en roepen van de meeste apensoorten, dan valt op dat daar weinig medeklinkers in te horen zijn. Waar zijn die medeklinkers, die in al onze talen zitten, dan vandaan gekomen?  Gorilla's, chimpansees en bonobo's kunnen wel klanken produceren die lijken op onze medeklinkers, maar het gebruik ervan is maar sporadisch gehoord. Bij enkele groepen, maar niet bij de hele diersoort. Bij orang-oetans is dat anders, deze aapsoort gebruikt veel medeklinker-achtige geluiden om over van alles en nog wat te communiceren en dit is in groepen over heel de wereld gehoord.  Maar waarom dat verschil? Waarom de orang-oetan wel? In een nieuw onderzoek suggereert een wetenschapper die al 18 jaar deze dieren in het wild bestudeert dat het alles te maken heeft met leefomgeving. De orang-oetan brengt namelijk veel meer tijd door in bomen. Dan kun je denke

Ooit gehoord van de Europasaurus? Het was een grote planteneter met een lange nek die ongeveer 154 miljoen jaar geleden leefde op een klein eilandje in wat nu Duitsland is. Het is familie van de bekende Brachiosaurus en behoort daarmee tot de groep grootste landdieren die ooit op aarde hebben rondgelopen. Tussen de familieleden zitten uitschieters van wel 40 meter in lengte, maar de Europasaurus was met 6 meter een flink maatje kleiner.  Het dier is de eerste dinosoort die dwergvorming liet zien. Waarbij een soort in de evolutie kleiner van stuk wordt. Specifieker gaat het in dit geval om eilanddwerggroei. Andere dieren waarbij dit ook is gebeurd zijn bijvoorbeeld de Sumatraanse tijger en neushoorn van het eiland Sumatra. Ook die zijn in een afgesloten ecosysteem kleiner geworden door de generaties heen.   In een nieuwe studie is gekeken naar gefossiliseerd hersenmateriaal van jonge en volwassen Europasaurussen. Ze maakten een reconstructie van de holtes waarin ooit

De glaskikker doet zijn naam en superhelden eer aan door zichzelf doorzichtig te maken als hij ergens een dutje aan het doen is. Maar hoe het diertje dit voor elkaar krijgt was lange tijd onbekend. Nu weten we hoe hij dit doet.  Ook als de kikker zijn trucje niet doet is hij al aardig lastig te spotten. Hij is maar een paar centimeter groot, vooral actief in de nacht en met zijn groene kleur valt hij niet op tussen de blaadjes. Maar gaat de kikker slapen, dan zie je hem echt niet meer. De huid en spieren van de kikker worden dan namelijk transparant. Als je heel goed kijkt zie je alleen nog wat botjes, twee ogen en wat vage interne organen.  Makkelijker om erachter te komen hoe de kikker het doet was het niet. Het was een puzzel van jaren, waarbij één van de moeilijkheden was dat de kikker in het lab niet helemaal ontspannen wilde gaan slapen. Toch lukte ze het uiteindelijk om het mysterie te ontrafelen: als de kikker gaat slapen transporteert het dier 90 procent van

Bijen en wespen gebruiken hun angel om zichzelf en hun kolonie te beschermen. Omdat die angel ooit is ontstaan vanuit de ovipositor - een eierleggend orgaan in vrouwtjesinsecten - ging men er lange tijd vanuit dat de mannetjes niet konden steken. Die hebben immers geen angel.   Je voelt hem al aankomen. Ook omdat het de titel van dit verhaaltje is. Toen een onderzoeker een wespensoort aan het bestuderen was werd ze gestoken door een volwassen mannetjeswesp. Het deed pijn, maar niet zoveel als bij een steek met een angel. Er leek geen sprake te zijn van gifstoffen.  De wesp bleek te hebben gestoken met zijn genitaliën. Overigens niet met het gedeelte dat hij gebruikt voor voortplanting, maar met twee puntige stekels die aan weerskanten van de penis zitten. Uit het onderzoek bleek dat het verdedigingsmechanisme niet even