Geri Dönüyoruz'un 65. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, sol müzikleri konuşuyor. Türe ait isimlendirme sorunundan başlayarak, sol müziklerin ilk uygulayıcıları, ilk politik besteler, zaman içinde anlam kaymasına uğrayan ve yanlış söylenen marşlar, TİP ve TKP geleneğiyle gelişen sol müziğin tarihçesi; Ruhi Su, Hasret Gültekin, Aşık İhsani, Timur Selçuk, Aşık Mahzuni, Ali Asker, Hüsnü Arkan ve çok daha fazlası iki bölümlük serimizin ilk kısmında.

Geri Dönüyoruz'un 64. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, İstanbul'u konuşmak üzere akademisyen ve radyo programcısı Pınar Erkan'ı konuk ediyor. İstanbul coğrafi ve tarihi olarak nereden başlar, nerede biter? İstanbul neden bu kadar önemli? Gizemi nereden geliyor? İstanbul deyince zihnimizde neler canlanıyor? İstanbul'u nasıl bir gelecek bekliyor? Esnafıyla, insanıyla, etnik çeşitliliğiyle ve kent kimliğiyle bu güzel şehri bir bölüme sığdırmaya çalışıyoruz.

Geri Dönüyoruz'un 63. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, Türklerin kullandığı yazı sistemleri ve alfabelere ışık tutuyor. Türkler yazıyı ilk defa ne zaman kullandı? Hangi Türk topluluklarının yazı alışkanlığı vardı? Orhun Yazıtlarını kim, ne zaman dikti? Kim tarafından bulundu ve neler anlatıyorlar? Uygur yazısı nedir, bizim için neden önemlidir? Hepsi ve daha fazlası Türklerin yazı alışkanlıkları ve gelenekleri üzerine sohbetimizde.

Geri Dönüyoruz'un 62. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, Roma tarihine dönüş yapıyor ve Sezar'ın hakkını Sezar'a teslim ediyor. Sezar'ın tarihteki yeri, Roma için önemi, belediyecilik geçmişi, isminin kökeni ve Kleopatra ile ilişkisinin yanı sıra "Sen de mi Brutus" efsanesi de bu bölümün konuları arasında yerini alıyor.

Geri Dönüyoruz'un 61. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, klasik müzik bahsini açmak üzere Memet Ali Alabora'yı konuk ediyor. Klasik müziğe neden klasik diyoruz? Klasik müzik nerede başlıyor? Hâlâ devam ediyor mu? Klasik müzik normlarını takip eden yeni besteler de bu türe dahil edilebilir mi? Klasik müziğe dair aklımıza gelen temel sorulara cevap ararken, tampere sistemini, Memet Ali Alabora'nın hayatını değiştiren filmi ve klasik müzik blöfçülüğünün esaslarını da bu bölümde öğreniyoruz.

Geri Dönüyoruz’un 60. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu sosyal medya hesaplarından Geri Dönüyoruz’a iletilen soruları cevaplıyor.

Geri Dönüyoruz'un yeni bölümünde, daha önce söz verdiğimiz gibi seyyahlar serimize geri dönüyoruz. Bu hafta Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu İnb Fadlan'ı ve seyahatnamesini konuşuyor. İbn Fadlan kimdir? İsminin kökeni nereye dayanıyor? Yolculuğu nereden başladı, nerede sonlandı? Kuzey ülkelerine seyahat eden ilk Arap gezgin olan İbn Fadlan'ın seyahatnamesinden, Oğuzların günlük hayat pratiğiyle tanışmasını, karşılaştığı kuzey iklimi karşısındaki yaşadığı şaşkınlığı, Vikinglerin yaşantısı ve ölü gömme törenlerine dair izlenimlerini bu bölümde dinliyor, Zeki Velidi Togan'ın Türk tarihçiliği açısından önemine de bir parantez açıyoruz.

Geri Dönüyoruz’un 58. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, Osmanlı’dan günümüze Türkiye’nin arkeoloji macerasına ışık tutuyor. Arkeoloji derken neyi kastediyoruz? Arkeolojik kazı ile define kazısı arasındaki fark nedir? Osmanlı döneminde getirilen hukuki düzenlemeler nelerdi? Osmanlı İmparatorluğu arkeoloji bilincine sahip olsa neler farklı olurdu? Konuyla ilgili akla gelen birçok sorunun cevabını ararken, Osmanlı döneminde getirilen hukuki düzenlemeleri, Osman Hamdi Bey’in hazırladığı eski eserleri korumayı amaçlayan nizamnameyi, erken cumhuriyetin arkeoloji hikâyesini ve Töre Sivrioğlu’nun kaleminden çıkan Atatürk ve Arkeoloji kitabını da bu bölümde konuşuyoruz.

Geri Dönüyoruz'un 57. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, önceden planladıkları programdan vaz geçip bir anda Karagöz oyunlarından Mesnevi'ye, Nasreddin Hoca'dan Mehmed Rauf'a uzanan bir edebiyat yolculuğuna çıkıyorlar. Laf lafı açtıkça edebiyatımızda Lut Kavmi meselesini konuşuyorlar, yolculukları Osmanlı'da şeriat tartışmalarından modernleşme cereyanına doğru spontane olarak uzuyor.

Geri Dönüyoruz'un 56. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, Yedi Uyurlar hikâyesini masaya yatırıyor. Roma İmparatoru Decius döneminde, gördükleri baskılardan yılarak girdikleri mağarada daldıkları derin uykuyla bilinen Yedi Uyurlar'ın farklı coğrafyalarda benzer şekilde karşılık bulan mitosunu tartışırken, hikâyenin orijinine ve versiyonlarına göz atıyor, çeşitli bölgelerde Yedi Uyurlar'a atfedilen mağaraları hatırlıyoruz. Yedi Uyurlar'dan açılan uyku sohbetinden rüyalara geçiyor, antik çağda rüyaya atfedilen anlama ve klasik metinlerde rüya tabirlerinin önemine kadar uzanıyoruz. Son olarak bu kadar uykudan ve rüyadan bahsetmişken Freddy Krueger'dan da bahsetmeyi ihmal etmiyoruz.

Geri Dönüyoruz'un 55. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, yarım bıraktıkları Mısır bahsine devam etmek üzere mikrofonlarının başına geçiyor. Bu sefer konuya Mısır'ın Helenleşmesinden başlayarak, Mısır'ın İskender için önemine, İskender'in firavunluk hayaline değiniyor, Mısır'ın tıp dünyasındaki yerine göz atıyor ve Kleopatra'ya kadar uzanıyoruz. Roma ve Bizans dönemi sonrası Mısır'ın Araplaşması ve sadece Arapça konuşulan bir ülkeye dönüşme sürecini incelerken aklımıza takılan soruların da cevabını arıyoruz. İskender firavun oldu mu? İskenderiye'nin tıp felsefelerine katkıları nelerdi? Kleopatra kimlerdendi, kaç dil biliyordu? Ptolemaios nasıl okunur? Hepsi ve çok daha fazlası bu bölümde.

Geri Dönüyoruz'un 54. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, kendi kültürü, dünyası, mutfakları, birbirinden farklı etnik kökenlerden gelen topluluklarıyla bir kıta sayılabilecek Hindistan'a uzanıyor. İkili, Hindistan'ın tarih ve kültür mirası, coğrafi sınırlarının geçmişten günümüze değişimi, adının anlamı, bilime katkıları derken, Hint kültürünün en önemli unsurlarından olan Sanskrit diline de değiniyor, "Sanskritçe" teriminin neden yanlış olduğunu açıklıyor ve tarihi boyunca birçok din barındırmış coğrafyanın din haritasını çıkarıyor.

Geri Dönüyoruz'un 53. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, tarihin en büyük imparatorluklarından olan Moğollar'ı inceliyor. Kim bu Moğollar ve nereden geliyorlar? Tarih sahnesine ne zaman çıktılar? Moğol dilinin özellikleri neler? Nereye kadar ilerlediler? Gittikleri yerlerde neden şehirleşmediler? Tasvir edildiği kadar vahşi miydiler? Medeniyete katkıları nelerdi? Moğollar tarihine dair birçok sorunun cevabı ve Cengiz Han'ın ölümsüzlük takıntısı bu bölümde.

Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, Geri Dönüyoruz'un 52. bölümünde Mısır bahsini açıyor. Tarih kaydı tutma konusunda hassas medeniyetlerden olan Mısır'ın hâlâ keşfedilmeye devam eden görkemli tarihine göz atarken; Mısır adının anlamına, Nil Nehri'nin dünya bilim tarihine katkılarına, Eski Mısır'ın bize yazı konusunda kattıklarına, demotik ve hiyeratik yazıların farklarına, Mısırlılara verilen isimlerden biri olan Kıpti'nin Türkiye'de çingeneler için de kullanılmasının nedenlerine ve eski dünyada parmakla sayılacak kadar az kadın hükümdar varken kadınların Mısır'da nasıl daha fazla imkân bulduğuna bu bölümde göz atıyoruz.

Geri Dönüyoruz, yeni yılın ilk gününde kaldığı yerden devam etmek üzere geri döndü! Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, yeni sezonun açılışını yeni yıl bahsiyle yapıyor. Yeni yıl geleneği, yeni yılın takvimdeki yeri ve takvimde dinin etkisi ekseninde seyreden sohbette, yeni yılın neden ocak ayında başladığına ve Gregoryan takvimdeki kaymaların sebebine dair sorulara da cevap arıyoruz.

Geri Dönüyoruz'un final bölümünde önceki 49 bölümün aksine bu kez bir konu başlığı belirlemeden kayda giriyoruz. Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, geçmiş bölümlerin muhasebesi ile başladıkları sohbette, önce sosyal medyadan gelen eleştirilere, daha sonra da değinme fırsatı bulamadıkları konulara göz atıyor. Son bölümde ise klasik Türk müziğinin son büyük temsilcilerini masaya yatırdıktan sonra klasik batı müziğine yelken açan ikili, finalde farkında olmadan mini bir klasik müzik bölümü kaydediyor. 

Geri Dönüyoruz'un 49. bölümünde reel sosyalizm deneyiminin Sovyetler ayağını ele alıyoruz. Sovyetler Birliği tarihi nerede başlıyor? Sosyalist hareketin kökleri nereye dayanıyor? Sovyetler dünyaya ne kazandırdı, ne kaybettirdi? Avrupa'da başarıya ulaşamayan sosyalizm Rusya'da nasıl başarılı oldu? Sovyetler neden yıkıldı? Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu bu bölümde, Sovyet kültürünün dünyaya ve kendi coğrafyasına bıraktığı izleri konuşurken, konuya dair birçok soruya açıklık getiriyor.

Geri Dönüyoruz'un 48. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, Türkler'in yazı macerası üzerine sohbet ediyor. Göktürk ve Uygur döneminden harf inkılabına kadar yazı yazma maceramız, yazının tüm kültürler ve uluslar için önemi, yazının ilk kullanım amacı, bilinen en eski yazıtlar, Göktürk yazısının runik yazıyla benzerlikleri, Türkçe'nin kayda geçtiği ilk alfabeler ve Türkçe'de Latin alfabesine geçiş serüveni bu bölümün konuları arasında.

İkinci Dünya Savaşı neden çıktı? İlkinden farkı neydi? İkincisi neden daha kanlı oldu? Antisemitizm bu savaşta nasıl bir rol oynadı? Hitler'i kim durdurdu? Japonya neden Almanya'yı destekledi? Türkiye'nin tavrı doğru muydu? Geri Dönüyoruz'un 47. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, tüm yönleriyle İkinci Dünya Savaşı'nı tartışıyor.

Geri Dönüyoruz'un 46. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, daha önce açtıkları Bizans dosyasını kapatmak üzere bir araya geliyor. Bizans ile barışçıl ilişkiler, Türkler ile Rumlar arasındaki fikri temaslar, Bizans-Osmanlı evliliklerinin siyasi ve tarihsel anlamı, Şeyh Bedrettin'in Gemistos Plethon ile arkadaşlığı, Fuat Köprülü'nün Osmanlı ve Bizans arasındaki bağ ile ilgili yorumları ve daha fazlası bu bölümde.

Geri Dönüyoruz'un 45. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, semavi dinlerde Mesih kavramıyla cisimleşen kurtarıcı imgesini konuşuyor. Bilinen en eski örneği, ne zaman evrenselleştiği, Hristiyanlık'taki Mesih kavramı ve dinlerdeki kurtarıcı figürlere dair derinlemesine bir sohbet bu bölümde sizi bekliyor.

Geri Dönüyoruz'un 44. bölümünde Büyük İskender ve Helenistik Dönem'i ele alıyoruz. Büyük İskender kimdi? İsminin kökeni nereye dayanıyordu? Kaç yaşında tahta çıktı ve seferi kaç yıl sürdü? Hocaları kimlerdi? Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu bütün bu soruları cevaplarken, Helenistik Çağ'da tekrar moda olan isimler, İslam'daki İskender mitolojisi, Zülkarneyn ile İskender arasındaki bağlantı ve İskender'in kurduğu kentler de bu kısa ve dolu dolu sohbetin konuları arasında yerini alıyor.

Anason İşleri'nin destekleriyle hazırlanan Geri Dönüyoruz'un 43. bölümünde demokrasi kavramını ele alıyoruz. Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu demokrasinin kelime anlamını, doğuşunu, nereye dayandığını ve filozofların demokrasiyle iligili düşüncelerini konuşurken, doğrudan ve çoğunlukçu demokrasi kavramlarına açıklık getiriyor ve Jean-Jacques Rousseau okur yazarlığına da dikkat çekiyor.

Anason İşleri'nin katkılarıyla hazırlanan Geri Dönüyoruz'un 42. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, Bizans konusuna giriş yapıyor. Bizans kelimesi nereden geliyor, Bizanslılar kimlerdir, günümüz Türkiye'sinde neden ilgi duyulan bir akademik alan değil, Latince'nin etkisi nedir gibi soruları cevaplandıran ikili; Bizans'ta din ve düşünce dünyasının işleyişi, Bizanslılar'ın Türkler ile olan sosyal temasları ve yaşayışları gibi konulara ışık tutuyor.  

Anason İşleri'nin katkılarıyla hazırlanan Geri Dönüyoruz'un yeni bölümünde konumuz Osmanlı'da meyhane kültürü. Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, Osmanlı'da rakı hakkındaki en eski kayıtlardan başlayarak, Osmanlı'daki meyhane kültürünün bugünkünden farklarını ele alıyor. Arak ismi nereden geliyor? Rakıya neden aslan sütü deniyor? Uzo ile arasında ne gibi bir fark var? Osmanlı'daki meyhaneler nasıl oluyordu? Rakının neden bir raconu var? İçki kültüründe sınıfsal bir kimlik ayrışmasından bahsedebilir miyiz? Bütün bu soruların cevaplarını aradığımız Geri Dönüyoruz'un 41. bölümü sizlerle.

Anason İşleri'nin katkılarıyla hazırlanan Geri Dönüyoruz'un 40. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, üzümün kültür tarihini ele alıyor. Üzümün evcilleştirilmesi, antropolojik karşılığı, içki yapımında üzüme yönelmemizin nedenleri ve insanın esrime ihtiyacını tartışan ikili, "içki içme" eyleminin dilde marjinalleşmesini de masaya yatırıyor.

Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, Geri Dönüyoruz’un 39. bölümünde özel isimlerin ortaya çıkışını ele alıyor. İnsan neden kendisini adlandırmaya ihtiyaç duydu? Koyduğumuz isimlerle neler yansıtmaya çalışıyoruz? Anlamı olmayan isim olur mu? İsimler zaman içinde nasıl değişti? Bu sorularla insanın kendini tanımlama macerasına ışık tutmaya çalışırken, kültürel açıdan isimlendirme yönelimleri, isim verilirken tercih edilen eğilimleri, isimlendirmenin tarihsel olarak çeşitli uygulamaları ve tarihsel olayların isimlere etkilerini de konuşuluyoruz.

Hayatımızı sürdürmek için ihtiyaç duyduğumuz enerjiyi sağlamanın ötesine geçen yeme içme kültürü tam olarak nerede başlar? Tarım öncesi dönemde böyle bir kültürden bahsedilebilir miydi? Ateşin icadı bu kültürü nasıl şekillendirdi ve yeme içme alışkanlıklarımız evrimimizi nasıl etkiledi? Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, Geri Dönüyoruz'un 38. bölümünde insanlığın yeme içme alışkanlıkları üzerine sohbet ediyor.

Geri Dönüyoruz'un 37. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, Arap Kültürü’nü ele alıyor. “Arap nedir” sorusu ile açılan programda, Arapça’nın özellikleri ile tarihsel ve coğrafi açıdan uğradığı değişikliklere değiniliyor. Sohbet, İslamiyet öncesinde ve sonrasında kültürel değişimlerden, Hristiyan Araplara kadar geniş bir yelpazeye uzanıyor.

Geri Dönüyoruz’un yeni bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu suyun medeniyet üzerindeki etkilerini konuşuyor. Nehir kenarlarında başlayan medeniyetin deniz kıyısına taşınması, deniz kıyılarından okyanuslara aktarılması nedendi? Suyun sonunu arayan insan nasıl başka dünyaları keşfetti. Tarımın can damarı olan suyun varlığı ya da yokluğu uygarlık üzerinde ne gibi etkilere yol açtı? Su tarihin en hayati noktalarında nasıl meseleye müdahil oldu ve insanlığın hikayesini ne yönde değiştirdi. Bu bölümün konusu su. Suyun kültürü, tarihi, arkeolojisi ve uygarlık üzerindeki kaçınılmaz etkileri.

İbn Battuta kimdir? Rotası nereleri kapsıyordu? Aynı rota üzerinde başka hangi gezginler vardı? Hangi sınırlara ulaştı ve hangi dilleri öğrendi? Battuta dünyaya ne öğretiyor? Geri Dönüyoruz'un 35. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, dünya tarihini şekillendirmiş gezginlerden İbn Battuta'yı konuşuyor.

Geri Dönüyoruz'un 34. bölümünde Arabesk kültürünü ele alıyoruz. Arabesk ne demek? Niçin biz bu müziğe arabesk diyoruz? Halk nezdinde neden bu kadar rağbet gördü, nasıl bu kadar yayılabildi? Bugünün telif hakları düzenlemeleri bu müziğin gelişimini nasıl etkilerdi? Arabesk müzik hangi kesimler tarafından benimsendi? Orijinali bu kadar karamsar olmayan şarkılar bizde niye böyle bir "köprüaltı" kültürüne dönüştü? Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu bütün bu soruların yanıtını ararken, arabeskin diğer sanat dallarındaki karşılığına da göz atıyor.

Oryantalizm nedir? İyi oryantalistler ve kötü oryantalistler mi var? Doğu, oryantalistlerin hayal ettiği gibi miskin, değişime kapalı, bağnaz ve şehvet düşkünü mü? Lawrence’dan Hammer’e, Schilemann’dan Pierre Loti’ye oryantalistler ne istiyorlardı, neler yaptılar? Edward Said’in tarif ettiği oryantalizm siyahla beyazın net ayrılabileceği kadar keskin çizgilere mi sahip? Geri Dönüyoruz’un yeni bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu bütün yönleriyle oryantalizmi konuşuyor.

Geri Dönüyoruz'un 32. bölümünde konumuz dildeki ve yazıdaki değişim. Konuşma ve yazma dillerinin birbirlerine etkileri ve aralarındaki farklar, Harf İnkılabı ve Dil Devrimi sonrasında değişen yazının toplumun düşünce sistemine yaptığı etki, Osmanlıca-Türkçe geçişinde yaşananlar, eski çağlarda yazının yarattığı toplumsal etkiler, toplumların kullandığı farklı yazıların beraberinde getirdikleri ve çok daha fazlası Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu'nun gündeminde.

Geri Dönüyoruz nihayet geri döndü! Kısa bir aranın ardından Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu yeni serinin ilk bölümüyle karşınızda. Mola dönüşü mikrofon başına geçen Eriş ve Sivrioğlu tercümeyi, tercümenin tarihi değiştiren güçlü etkisi ve çok dilli imparatorlukları konuşuyor. Çeviri uğrunda ölen tercümanlar, çeviri hatası üzerine kurulmuş dini mezhepler, tercümeden huylanıp yayınevine mail atan kıl okurlar ve olmayacak bir çeviri yanlışlığı üzerine ziyan edilen Leonard Cohen kitabı bu bölümün konusu oluyor.

Geri Dönüyoruz'un ilk sezonunun finalinde aile kavramının temellerine uzanıyor, kadın ve ana tanrıça kültürünü ele alıyoruz. Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, kültürlerde toprak ve doğurganlık arasındaki ilişkiyi konuştukları bölümde, anne soyunu önemseyen toplumları, Doğu ve Batı'nın aile algısındaki farklılıkları ve avcı-toplayıcı toplumlarda kadının rolünü tartışarak sezon arasına gidiyor.

Geri Dönüyoruz'un 29. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu yaşamın en büyük bilinmezini ele alıyor, ölüm ve sonrasına dair bir sohbete başlıyor. Hayattaki süresinin sınırlı olduğunun bilincinde olan insanın ölüm karşısındaki çaresizliğinden onu düşünmeden yapamamasına, farklı toplumların cennet ve cehennem anlayışlarından ölümü idrak çabası ve reenkarnasyona kadar her şey bu bölümde.

Geri Dönüyoruz sezon arasına doğru geri sayarken bu yeni bölümünde ortaya ateşi koyuyor, onun etrafında toplanıyor. Ateşin toplumların tarihindeki ve kültürlerdeki yeri, insanı diğer primatlardan ayıran itici güç olarak ateşin değeri konu ediliyor. Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, Ortadoğu’dan Uzak Asya’ya, Homo Erectus’tan modern insana ateşi elden ele taşıyor, Promoeteus’un insanlığa mirasını konuşuyor.

Geri Dönüyoruz’un 27. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, göçten ve nüfus aktarımlarından bahsediyor. Dik duran ilk atamızdan diasporaya dağılan komşularımıza, “kendi köyünde peygamber olamayan” kanaat ve inanç önderlerinden fetihlerle taşınan insan topluluklarına göç bu bölümün konusu oluyor. Neolitik yerleşimlerden Mormon peygamberlerine, ada vapurundaki dil değişiminden Sabetay Sevi’ye, Bahaullah’a, Kudüs’e, Petra’ya ve Yeni Dünya’ya kadar her şey Geri Dönüyoruz’un yeni bölümünde.

İlkel toplumdan sınıflı, köleci topluma geçişin ve günümüze kadar uzanan ücretli-ücretsiz köleliğin hikayesi bu haftaki Geri Dönüyoruz’un konusu oluyor. Bu bölümde, Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, tarih öncesi toplumlarda, Roma’da, İslam dünyasında, coğrafi keşiflerin ardından Yeni Dünya’da köleliği konuşuyor, dile yerleşmiş bazı kalıpları masaya yatırıyor, 80’lerin çocuklarının büyük travması Kunta Kinte’nin hikayesine dönüp bakıyor. “Kula kulluk edene yazıklar olsun,” diye başlayan sohbet, laf lafı açtıkça Spartaküs’ü unutarak nihayete eriyor. Geri Dönüyoruz’un bu bölümünde konumuz: Kölelik.

Geri Dönüyoruz’un yeni bölümünün konusu aşk hikayelerinin en efsanevi olanı, doğu edebiyatında aşkın olağanüstülüğü üzerine kaleme alınmış en büyük eserlerden biri olan Leyla ile Mecnun. Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu bu bölümde Hüsrev ile Şirin’den, Genceli Nizami’den yola çıkarak Metin Erksan’ın Sevmek Zamanı adlı başyapıtına, Orhan Gencebay ile Gülşen Bubikoğlu’nun unutulmaz Leyla ile Mecnun filmine kadar uzanan esaslı bir yolculuk yapıyor. Leyla ile Mecnun’un kökenlerinden kavuşamayan aşkın doğasına bir çok konu başlığında duraklıyor, konuyu Hindistan semalarında dolaştırıp Bağdat’ta karaya indiriyor. Leyla ile Mecnun yazıldıktan yüzyıllar sonra bile kalplere heyecan vermeye devam ediyor.

Geri Dönüyoruz’un 24. bölümü, Yunan Mitolojisinin bilinen en bütünlüklü metinlerinden, dünya edebiyatının temel taşı İlyada üzerine. Homeros gerçek bir kişi miydi yoksa bir edebi okulun adı mıydı, Troya savaşı neden başladı ve nasıl sonuçlandı, denizler tanrısı Poseidon’un olaydaki dahli ne, insanlığın tarihini değiştiren bu antik kent nasıl bulundu, Truva atı kavramı dilimize nasıl yerleşti… Bu bölümde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu dünya tarihinin en önemli edebi eserlerinden biri olan İlyada’yı, onun yazılış ve bulunuşunu, hem tarih, kültür ve arkeoloji perspektifinden hem de popüler kültür penceresinden etraflıca konuşuyor. Konu Bart Simpson’un babası Homer’a kadar geliyor!

Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, Geri Dönüyoruz’un 23. bölümünde iki haftadır sürdürdükleri ülkelerin adlarına bakma uğraşını üçüncü bölümle tamamlıyor. Bu bölümde yakın komşularımızdan yola çıkarak Asya ülkelerinin adları üzerine konuşuyor, bu adların siyasi ve kültürel tarihleri üzerinde duruyorlar. Ülke adları dizisi üçüncü bölümüyle son buluyor.

Geri Dönüyoruz’un 22. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, geçen haftadan başlayan ve üç bölüme yayılmasını planladıkları ülke adları konusunda konuşmaya devam ediyorlar. Bu yeni bölümde Balkanlar’ı arkalarında bırakıp Avrupa’nın Atlantik kıyısına kadar uzanıyor yol üstünde karşılaştıkları ülkelerin adları üzerine konuşuyorlar.

Geri Dönüyoruz'un 21. bölümünde ülke adlarına ayırdığımız üç bölümlük mini seriye giriş yapıyoruz. İpsala Sınır Kapısı'ndan çıkan Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, yakın komşularımızdan başlayarak Balkan coğrafyası ve Doğu Avrupa'da keyifli bir tura çıkıyor. Endonim ve egzonim isimler nelerdir? Sıkça duyduğumuz Yunan, Rum, Helen, Grek isimleri arasında ne gibi farklar var? Makedonlar ile Yunanlar arasındaki isim anlaşmazlığı neye dayanıyor? Romanların Roma'yla ilgisi var mı? Slav ülkelerinin dilsel bütünlüğü ve birbirleriyle bağlantısı adlarını nasıl etkiliyor? Bütün bu sorulara cevap ararken kendilerini Viyana kapılarında bulan ikilinin sohbetine davetlisiniz.

Geri Dönüyoruz’un 20. bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu çeşitli mecralar üzerinden Geri Dönüyoruz’a iletilen soruları cevaplamaya çalışıyor. Elam yazısından alfabenin tarihine, geleceğin arkeolojisinden ilginç hükümdarların psikoanalitiğine birçok konu başlığı gündeme geliyor, laf lafı açıyor. Brecht’in de dediği gibi: “İşte bir sürü cevap bir sürü soru!”

Her zaman duyageldiğimiz “Dünyanın Yedi Harikası” aslında nedir? Bu Yedi Harika’nın gerçekten de harika olduğuna ve yedi tane olduklarına kim, nasıl karar vermiş? Bugün bu harikaların hangisi ayakta, yitip gidenler neden yok oldular? Çağdaş insanın yaptığı yapılar dünyanın harikalarını gölgede bırakabilir mi? Elinize bir sihirli değnek verilse neyi Dünyanın Sekizinci Harikası ilan ederdiniz? Geri Dönüyoruz’un yeni bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, bu soruların cevaplarını düşünüyor, Dünyanın o meşhur Yedi Harikası’na bir bakış atıyor; gülüyor, eğleniyor.

Avrupa’nın birdenbire yeni diyarlara ihtiyaç duymasının ardındaki sebep neydi? Yeni dünyaları keşfe giden kaşifler aslında kimlerdi ve oralara neler götürüp oralardan neler getirdiler? Amerika’yı Vikingler, Çinliler ya da Müslümanlar, Kristof Kolomb’dan çok önce keşfetmiş olabilir mi? Bu kadar harita bilgisi olan bir denizci nasıl Hindistan diye Amerika kıtasına çıkar? Geri Dönüyoruz’un bilgi ve neşeyle dolu bu yeni bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu insanlığın tarihini değiştiren coğrafi keşifleri ve bu konu hakkındaki gerçekleri, mitleri konuşuyor.

Önceki haftadan başlayan İran sohbeti bu hafta da sürüyor. İran’ın İslamiyet’le tanışmasından sonraki tarih, Geri Dönüyoruz’un yeni bölümünün konusu oluyor. İran’ın Şiiliği seçmesinden Osmanlılar ile olan savaş ve barışlarına, Türkmen boylarının dengeleri değiştiren etkilerinden Fars dünyasının kültür ve edebiyat uzantılarına, İran coğrafyasının stratejik meselelerine bu hafta Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu “Tarih-i Kadim der Keşver-i İran” konuşuyor.

Geri Dönüyoruz’da bu haftanın konusu antik İran: Dünyanın ilk ve en uzun ömürlü büyük imparatorluğu olan Perslerden yola çıkarak kapı komşumuz İran’ın tarihi, bu tarihin Ortadoğu’nun ve dünyanın tarihine olan etkileri. Yahudileri Babil sürgününden azat eden Pers İmparatorlarından, Eski Yunan mimarisinin öğelerinden Karyatid’lere, inanç özgürlüğü temelli fetihçilikten İskender’in İran tarihinde açtığı gediğe kadar Fars aleminin tarihsel dönüm noktaları Töre Sivrioğlu ve Mahir Ünsal Eriş’in bu haftaki tartışma alanı oluyor. Söz ne yapıp edip Şirinler’e de geliyor.

Yeni bölümünde Geri Dönüyoruz insanlık tarihini muğlak sınırlarla birbirinden eşitsiz iki parçaya bölen doğu ve batı kavramlarına bakıyor. Doğu derken nereyi Batı derken nereyi kastediyoruz? Doğululuk, batılılık tam olarak ne tür siyasi ve tarihi bir kimliklendirmeyi işaret ediyor? Japonlar Barış Manço’yu neden bu kadar çok seviyor? Batılılık doğudan mı yükselir? “Doğulu” adlandırması ne zamandır bir had bildirme ifadesi olarak kullanılıyor? Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu’yla Geri Dönüyoruz bu kez doğuya ve batıya bakıyor.

Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, Geri Dönüyoruz’un yeni bölümünü kahramanlara ayırıyor. Tarih mi kahramanları yaratıyor yoksa kahramanlar mı tarihi yapıyor? Kahramanın sonsuz yolculuğu nerede başlayıp nereye varıyor? Ölümsüzlük kahraman olmakla mı mümkün? İnsan türü neden hep devlerle çarpıştı? Kahraman anlatısı insanlığın ortak belleğinin bir ürünü mü? Bu bölümde Geri Dönüyoruz, kahramanlığı ve büyük kahramanları konuşuyor, tarihe kahramanlar penceresinden bakarken yine de Çavuşesku’ya selam göndermeyi ihmal etmiyor.

Geri Dönüyoruz yeni bölümünde dünya tarihine damgasını vurmuş iki önemli içkinin, bira ve şarabın kültür tarihine bakıyor. Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, Sümer metinlerinden Antik Yunan ve Roma’ya, Divan edebiyatından Attila İlhan’a, nesiller boyu bu iki içkiye duyulan fiziksel ihtiyaç ve bunun kültürel yansımaları üzerine konuşuyor. Bu iki önemli içkinin dünya tarihinde insan topluluklarına eşlik edişi, onların kültürel ve sınıfsal kimlikleri, tüketim alışkanlıkları eğlenceli bir sohbetin konusu oluyor.

Önceki haftadan mizah sohbetine doyamayan Töre Sivrioğlu ve Mahir Ünsal Eriş bu hafta konuyu daha da açarak Türk mizah geleneğinden girip, Karagözler, Nasreddin Hocalardan geçerek Aziz Nesin’e, Rıfat Ilgaz’a, Muzaffer İzgü’ye saygı duruşunda bulunuyor. Mizah politik olmak zorunda mıdır, Çavuşesku mizaha nasıl bakıyordu, İslamcı karikatür dergileri neden komik olamıyor, karikatür dergilerini Gezi mizahı mı bitirdi, sorularına cevaplar aranıyor. Töre Hoca, ayıplı Nasreddin Hoca fıkralarını anlatmaktan kaçınıyor, İtalyan filmleri övülüyor, Levent Kırca’nın Özal anıları hatırlanıyor. Mizah, Geri Dönüyoruz’un masasına boylu boyunca yatıyor.

Geri Dönüyoruz’un bu bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu bu kez dürbünü yakına tutuyor, etkisi günümüzde de devam eden yakın geçmişin en olağanüstü zenginliklerinden birini konuşuyor: Çizgi romanlar ve karikatür dergileri. Oğuz Aral’ın Gırgır’ından 90’ların Leman’ına, Altan Erbulak’tan Halit Kıvanç’ın Asteriks çevirilerine, Türkiye'nin ilk yerel mizah dergisi Orkinos’tan mizah dünyasına kümelenen Bandırmalılara, çakma Tenten’lerden Töre Sivrioğlu’nun 14 yaşındayken yazıp çizdiği Drakula hikayesine mizah dergilerinin ve çizgi roman dünyasının hemen her köşesi konu ediliyor. Kızılmaske mi döver yoksa Barbar Conan mı?

Geri Dönüyoruz’un 10. bölümünde önceki hafta başlayan dil sohbeti sürüyor. Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, önceki bölümde teknik açılardan ele aldığı dil konusunu bu kez gündelik hayatta değerlendiriyor. Dili nasıl kullanıyoruz, sokaktaki dil saraydaki dilden neden bu kadar farklı, dil nasıl doğup nasıl ölüyor gibi soruların cevapları aranıyor. Osmanlıca kursları eleştiri oklarının hedefi oluyor, Mahir Ünsal Eriş bülbül sesiyle Amr Diab şarkıları söylüyor, Nikolay Çavuşesku gündemdeki yerini alıyor…

Geri Dönüyoruz bu hafta dopdolu bir bölümle geliyor. Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu dilden ve insanın konuşma, anlaşma macerasından bahsediyor. Noam Chomsky’den İbn Tufeyl’e, Rosetta Taşı’ndan, dillerin akrabalık bağlarına kadar dile dair akla gelmeyecek ayrıntılar bu bölümün konusu oluyor. Ölü dilleri nasıl okuduk, Arapçada bir köpeğe “hoşt” demek için gramer bilmek gerekir mi, dilbilgisel cinsiyet cinsiyetçiliğe çanak mı tutuyor? Eriş ve Sivroğlu bu sorulara cevap arayan harika bir sohbet gerçekleştiriyor.

Tarih ve kültür muhaveresi Geri Dönüyoruz, sekizinci bölümünde oldukça keyifli ve merak uyandırıcı bir konunun kapısını aralıyor: şehir adları. Anadolu’nun görkemli geçmişinin izlerini bugüne taşıyan yerleşim yeri adları, anlamları ve hikayeleriyle bir bir ortaya çıkıyor. Tirebolu’dan Trablusgarp’a, Napoli’den Nevşehir’e köprüler atılıyor. Derken konu kişiselleşiyor, Töre Sivrioğlu, Mahir Ünsal Eriş’in önemli bir sırrını faş ediyor.

Takvime neden ihtiyacımız var? Tarlalarımızdan en yüksek verimi almak için mi yoksa vergi ödeyebilmek için mi? Takvim nerede başlar? Ay adları, gün adları nereden gelir ve bize neyi anlatır? Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, Geri Dönüyoruz’un yedinci bölümünde insanlığın yarattığı en güçlü hafıza araçlarından birini, takvimi konuşuyorlar. Zaman kısımlara bölünüyor, su gibi akıp geçiyor.

Tarihin Sümer’de başladığı düşüncesinin aslı astarı nedir? Tapınak Sosyalizmi terimiyle kastedilen Tapınak Stalinizm’i olabilir mi? Çivi yazısı neden gözden düştü? Mezopotamya bir bölge mi yoksa bir kültürel alanı mı kastediyor? Sümerler Türk mü? Şemsiye sözcüğü Sümerce mi Akadça mı? Geri Dönüyoruz’un bu bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, yalnızca bir coğrafi bölge değil bir kavram olarak da Mezopotamya’yı konuşuyor.

Din nedir? Yalnızca ölümden sonraki yaşama bakan uhrevi bir inanç sistemi mi yoksa gündelik hayatı da düzenleyen bir kurallar bütünü mü? Dinler neden hep aynı mitosların etrafında yükseliyor? Bu bölümde Töre Sivrioğlu ve Mahir Ünsal Eriş hassas konulara hassas dokunuşlara cüret ediyor, dinden ve onun kültürel, sosyal hayata etkilerinden bahsediyor. Hayatımızda bu kadar büyük etkileri olan bir kurum ve kavramlar yığınına bilimsel bir mesafeden bakıyor.

Geri Dönüyoruz'un dördüncü bölümünde Töre Sivrioğlu ve Mahir Ünsal Eriş, insanlığın hafıza kaydı tutmak için bulduğu en büyüleyici araçlardan biri üzerine muhavere ediyor: Yazı! Bu bölümde, şimdiye kadar adet edindiklerinin aksine Töre Hoca soruyor, Mahir Ünsal Eriş anlatıyor. Çivi yazılarından sanal gerçeklik gözlüklerine uzanan bir sohbet böylece dallanıp budaklanıyor. 

Geri Dönüyoruz, üçüncü bölümünde “Nereden gelip nereye gidiyoruz?” meselesine odaklanıyor. Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, yeni bölümde uygarlık kavramının etimolojisinden yola çıkıyor, Asimov’un cazibesine kapılıyor, Zagor övüyor, uygarlık tarihine dönüp bakan kitaplar öneriyor. İnsanın insan olma macerasındaki en önemli başarı ya da başarısızlıklardan biri olan uygarlık masaya yatırılıyor.

Geri Dönüyoruz'un ikinci bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu çok gerilere, Taş Devirlerine dönüyor. Paleolitik kültürlerden Fred Çakmaktaş'a, Taş Devri insanının doğası, endüstri ve toplumsal uzmanlaşmanın gelişimi, dinlerin ve kültlerin bilinen en primitif anlamda ortaya çıkışları masaya yatırılıyor. Amerikan Yerlileri ile İnüit Yerlilerinin gönlü alınıyor, Homo Sapiens'den çok satan Sapiens'e cilalı ve cilasız taş devirleri günün konusu oluyor.

Geri Dönüyoruz’un ilk bölümünde Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, en temel kavram ve kaynaklarından insanın dünyayı mitoslar yaratarak açıklama ihtiyacına, mitleşen çağdaş şehir efsanelerinden (Dünyayı beş aile yönetiyor olabilir mi? Salgın mı Bill Gates mi yaptı?) tanrı ve tanrıçaların magazin hayatına mitolojiyi enine boyuna konuşuyor. Mitos, masaldan burada ayrılıyor.

Geri Dönüyoruz, “Sıfırıncı Bölümü” ile merhaba diyor. Mahir Ünsal Eriş ve Töre Sivrioğlu, tarihe, kültüre, sanata dair bir yol haritası çıkarıyor, gelecek bölümlerin konuları hakkında ipuçları veriyor. Homeros’tan Zagor’a uzanan bir yolculuk, Geri Dönüyoruz’un yeni bölümleri için de soru işaretleriyle süslü fikirler veriyor.