មហាសេដ្ឋី​មាន​លុយ​ច្រើនជាងគេ​នៅក្នុង​ពិភពលោក អេឡុន ម៉ាសក៍ Elon Musk​បាន​ប្រកាស​ផ្តល់​លុយ ១លានដុល្លារ ជារៀងរាល់ថ្ងៃ ដល់​អ្នកបោះឆ្នោត ពីពេលនេះ រហូត​ដល់ថ្ងៃ​បោះឆ្នោត ថ្ងៃទី​៥​វិច្ឆិកា។ អ្នកដែលអាច​ទទួល​សែក ឬ មូលប្បទានបត្រ ចំនួន​១លាន​ដុល្លារ​ពីមហាសេដ្ឋី អេឡុន ម៉ាសក៍ ត្រូវគោរព​លក្ខខណ្ឌពីរ។ ទី១ ពួកគេ​ត្រូវមានឈ្មោះ​ក្នុង​បញ្ជីបោះឆ្នោត និងទី២ ពួកគេ​ត្រូវ​ចុះ​ហត្ថលេខា​លើញត្តិ​ដែល​លោក​អេឡុន ម៉ាសក៍​បាន​បង្កើតឡើង​ដើម្បី​ទាមទារ​សេរីភាព បញ្ចេញមតិ និង​សិទ្ធិ​កាន់កាប់អាវុធ។ នៅ​ថ្ងៃ​សៅរ៍ និង​ថ្ងៃអាទិត្យ ចុងសប្តាហ៍មុន លោកអេឡុន ម៉ាសក៍​បាន​ជ្រើសរើស​ស្រ្តី​អ្នកគាំទ្រ​លោកដូណាល់ ត្រាំ​ម្នាក់ ដែល​មានសំណាងទទួល​បាន​សែក​លុយ​១លានដុល្លារ។ ដោយសារ​យុទ្ធនាការ​ចែកលុយ​របស់​លោក​អេឡុន ម៉ាសក៍ ១លាន​ដុល្លារ ក្នុងមួយថ្ងៃ ​ធ្វើឡើង​តែ​ក្នុង​រដ្ឋ​គន្លឹះ ដូចជា​នៅរដ្ឋ​PennsyVania ជាដើម អភិបាល​រដ្ឋ​Pennsyvenia ​ផ្ទាល់ ដែលជា​អ្នកគំាំទ្រលោកស្រី ខាម៉ាឡា ហារីស​បាន​បង្ហាញ​ក្តីបារម្ភ ខណៈ អ្នកជំនាញ​ច្បាប់​លើកឡើង​ពី​ការរំលោភ​ច្បាប់​បោះឆ្នោត។ មហាសេដ្ឋី​ដែល​មាន​លុយច្រើន​ជាងគេ​បំផុត​ក្នុង​លោក លោក​អេឡុន ម៉ាសក៍ បាន​ប្រែក្លាយខ្លួន​ពីអ្នកជួយ​លុយធម្មតា មកជា​មនុស្សសកម្ម នៅក្នុង​យុទ្ធនាការ​ឃោសនាបោះឆ្នោត​របស់​លោកដូណាល់ ត្រាំ។ នៅតែ​២សប្តាហ៍មុន​ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតី​អាមេរិក ដែលត្រូវ​ប្រព្រឹត្តទៅនៅថ្ងៃទី ៥​វិច្ឆិកា មហាសេដ្ឋី អេឡុន ម៉ាសក៍​បាន​ចាយលុយ​លានៗ​ដុល្លារ ដើម្បី​អូសទាញ​សំឡេងអ្នកបោះឆ្នោត នៅ​ក្នុង​រដ្ឋ​គន្លឹះ រដ្ឋដែល​សម្រេចជោគវាសនា​របស់​បេក្ខជនប្រធានាធិបតី ដូណាល់ ត្រាំ និង​ខាម៉ាឡា ហារីស។ជាក់ស្តែង​ បន្ទាប់ពី​ប្រកាសកាលពីខែ សីហា ថា​លោក​គាំទ្រ និង​​ផ្តល់​លុយ​៤៥លាន​ដុល្លារ ជារៀងរាល់​ខែ ដល់ America PAC ដែលជា​គណៈកម្មាធិការ​សកម្មភាពនយោបាយ​ចាំ​ជួយ​ការឃោសនាបោះឆ្នោត​របស់​បក្ស​សាធារណ​រដ្ឋ​ មហាសេដ្ឋី ​ម្ចាស់ក្រុមហ៊ុន​បច្ចេកវិទ្យា SpaceX និងក្រុមហ៊ុនផលិតរថយន្ត​​តេសឡា​បាន​បង្ហាញ​ខ្លួន​ លេចធ្លោ​ក្នុង​យុទ្ធនាការ​ឃោសនាជួយ​លោកដូណាល់ ត្រាំ​នៅតាម​រដ្ឋ​គន្លឹះ ដូចជារដ្ឋ​​pennsylvania។នៅលើ​វេទិកា​ដែលមានទង់ជាតិអាមេរិកជាផ្ទាំងបាំងពីខាងក្រោយ លោកអេឡុន ម៉ាសក៍​មិន​បាន​ស្រែក​ឃោសនា​ច្រើន​ដើម្បី​បញ្ចុះបញ្ចូល​ប្រជាជនអាមេរិក​ដែល​ភាគច្រើន គេដឹងថា ជាអ្នកគាំទ្រ​លោកដូណាល់ ត្រាំ។ ប៉ុន្តែ មហាសេដ្ឋី​ដែលមាន​ទ្រព្យសម្បត្តិ​ប្រមាណ ២៤៨ពាន់​លានដុល្លារ ប្រើអំណាចទឹកលុយ តាមរយៈ​ការចុចឈ្មោះ​ដោយ​ចៃដន្យ អ្នកដែលត្រូវ​ទទួល​សែកដែលមាន​ទឹកលុយ ១លានដុល្លារ។បើតាម​លោក អេឡុន ម៉ាសក៍ ពីថ្ងៃសៅរ៍ទី ១៩​តុលា រហូត​ដល់​ថ្ងៃ​បោះឆ្នោត ពោលគឺ​ជារៀងរាល់ថ្ងៃ លោក​នឹង​ចែកសែក ទឹកប្រាក់​១លានដុល្លារ ដល់​អ្នកដែល​បាន​ចុះហត្ថលេខាលើ​​ញត្តិ​របស់គណៈកម្មាធិការ ​America PAC ​ដែលលោក​បង្កើតឡើង​ដើម្បីឃោសនាជួយឲ្យលោកដូណាល់ ត្រាំឈ្នះឆ្នោត ​ត្រលប់មក​គ្រប់គ្រង​សេតវិមានសាជាថ្មី។ លោក​អេឡុន ម៉ាស​និយាយ​ថា អ្នកដែល​អាច​ទទួល​សែក ទឹកលុយ​១លាន​ដុល្លារបាន​ លុះត្រា​អ្នកនោះ​បានចុះ​ហត្ថលេខា​លើ​ញតិ្ត​ដែលគាំទ្រ​រដ្ឋធម្មនុញ្ញអាមេរិក នោះគឺ​សិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញមតិ និង​សិទ្ធិកាន់កាប់អាវុធ។ លើសពីនោះទៀត អ្នកនោះ​បាន​ចុះឆ្នោត​បោះឆ្នោត​រួចហើយ។ពីខាង​គណបក្ស​ប្រជាធិបតេយ្យ ជាពិសេស​អរភិបាល​រដ្ឋ​pennsylvania ​មិន​លាក់លៀម​ពីក្តីបារម្ភ​ នៅចំពោះ​មុខ​យុទ្ធនាការ​ឃោសនា​ដ៏សម្រុក ទិញ​ទឹកចិត្ត​អ្នកបោះឆ្នោត​យ៉ាងដូច្នេះ។​នៅអាមេរិក ការចាយលុយ​ដើម្បីជំរុញ​​ឲ្យ​គេ​ចុះឈ្មោះបោះឆ្នោត ឬ​ទៅ​បោះ​ឆ្នោត ជា​រឿងខុសច្បាប់។ អ្នកដែល​ចាយលុយ និងអ្នកដែលទទួលលុយ ត្រូវប្រឈម​នឹង​ទោសពិន័យជា​ប្រាក់១ម៉ឺនដុល្លារ ឬ​ទោស​ជាប់ពន្ធនាគារ​៥ឆ្នាំ។ លោក​អេឡុន​ ម៉ាសក៍ផ្ទាល់មិនបាន​ចាយលុយ​​ ដើម្បីជំរុញ​ឲ្យ​គេ​ទៅបោះឆ្នោត ដូច​ការហាម​របស់ច្បាប់​ ប៉ុន្តែ ការផ្តល់​សែក ១លាន​ដុល្លារ​សម្រាប់តែ​អ្នកដែលបានចុះឈ្មោះ​បោះឆ្នោត ហើយ​នៅតែក្នុង​រដ្ឋ​គន្លឹះ ដែល​ជា​អ្នកកំណត់​ជ័យជំនះ​របស់​បេក្ខជន​ប្រធានាធិបតី គឺ​ជា​រឿង​ខុសច្បាប់​បោះឆ្នោត​អាមេរិក។ នេះបើតាម​អ្នកជំនាញ​ច្បាប់បោះឆ្នោត លោក Rick Hasen​នៅ​លើ​Blog ផ្ទាល់ខ្លួន​របស់​លោក​។មហាសេដ្ឋី Elon Muskជះលុយទាក់ទាញអ្នកបោះឆ្នោត បើទោះជាអាច​រងការចោទប្រកាន់​ថា រំលោភច្បាប់បោះឆ្នោត។  ហេតុអ្វី​មហាសេដ្ឋី​ម្ចាស់ក្រុមហ៊ុន​Space X ដាក់ទុនច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ ​យ៉ាងដូច្នេះ?លោក​អេឡុន ម៉ាសក៍​បាន​ប្រើ​​យុទ្ធសាស្រ្ត​ថ្មី ចាយលុយ​រាប់លាន​ដុល្លារ ដើម្បីផ្តល់សន្ទុះ​ចុងក្រោយ ជួយ​លោកដូណាល់ ត្រាំ​នៅក្នុង​យុទ្ធនាការឃោសនា​បោះឆ្នោតនៅ​ក្នុង​រដ្ឋ​គន្លឹះ ខណៈដែល​​ការស្ទង់មតិ​បង្ហាញថា បេក្ខជន​ប្រធានាធិបតី​ទាំងពីរ មាន​សំឡេង​ប្រកៀកប្រកិត​គ្នា​ខ្លាំង ហើយ​លោកដូណាល់ ត្រាំ​នាំមុខ​លោកស្រី​ខាម៉ាឡា ហារីស​បន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះ។នៅក្រោយ​ការពិភាក្សា​តទល់​រវាង​បេក្ខជន​ ដូណាល់​ ត្រាំ និង​លោកស្រី ខាម៉ាឡា ហារីស លោក​អេឡុន ម៉ាសក៍បាន​ប្រកាស​ដោយ​មិន​លាក់​លៀមថា លោក​គាំទ្រ ចង់​ឲ្យ​​​លោកត្រាំ​ចូលកាន់តំណែងជា​ប្រធានាធិបតី​សាជាថ្មី ព្រោះថា បើសិន​លោកស្រី ហារីស​ឈ្នះឆ្នោត នោះ គេ​មិនអាច​ទៅដល់​ភពអង្គារ​បានទេ។ ចំពោះមហាសេដ្ឋី​ ម៉ាសក៍ លោក​ត្រាំ​ដឹកនាំ​រដ្ឋាភិបាល​ដ៏មាន​ប្រសិទ្ធិភាពមួយ​ដើម្បី​អនុញ្ញាត​ឲ្យគេ​ធ្វើរឿង​ដ៏អស្ចារ្យ។ពាក្យតែប៉ុន្មានឃ្លានេះ​អាច​ឲ្យគេ​ដឹង​ពីចេតនា​ពិតប្រាកដ​​របស់​លោក​អេឡុន ម៉ាសក៍ ដែលសុខ​ចិត្ត​ចាយលុយច្រើនជាងគេ រាប់លាន​ដុល្លារ ដើម្បី​ជួយលោកដូណាល់ត្រាំ។ លោក​ដូណាល់​ត្រាំ ធ្លាប់​និយាយសន្យាតែងតាំងលោក​អេឡុន ម៉ាសជា ទីប្រឹក្សា និង​ដឹកនាំគណៈកម្មាធិការប្រសិទ្ធភាព​រដ្ឋ ទទួលបន្ទុក​សវនកម្ម​ហិរញ្ញវត្ថុ​របស់​រដ្ឋាភិបាលសហព័ន្ធ។ អនាគត​ការងារ​របស់​គណៈកម្មការនេះ​គឺ​កំណែទម្រង់ស៊ីជម្រៅ។ លោក​អេឡុន ម៉ាសក៍​ពេញចិត្ត​ស្តូក​នឹង​ការសន្យា​ផ្តល់​តួនាទី​ដ៏សំខាន់ដែល​ផ្តល់អំណាច ឲ្យ​លោក​អាចសើរើ​ ចាត់ចែង​ស្ថាប័ន​សហព័ន្ធ។ ក្នុងករណី​ដែលលោក​ដូណាល់ ត្រាំ ឈ្នះឆ្នោត លោក​អេឡុន ម៉ាសក៍បានទទួល​តំណែង​គន្លឹះ​ដូចការសន្យា​របស់​លោកដូណាល់ ត្រាំ នោះ​ស្ថាប័ន​ដែល​ត្រូវ​លោក​អេឡុន ម៉ាសក៍គាស់កកាយ រុះរើ​មុនគេ គឺអាជ្ញាធរ​គ្រប់គ្រង​សុវត្ថិភាព ដែលលោកចោទប្រកាន់​ថា ជាអ្នករារាំង បន្ទុចបង្អាក់​មិន​ឲ្យ​ក្រុមហ៊ុន​Space X ឬ​ក្រុមហ៊ុន​រថយន្ត​អគ្គិសនី​អាច​រីកចម្រើន​ទៅមុខ។ ដោយមាន​លោក​ដូណាល់ ត្រាំ ត្រលប់មក​ដឹកនាំអាមេរិកសាជាថ្មី លោកអេឡុន ម៉ាសក៍សង្ឃឹមដែរថា ក្រុមហ៊ុន​របស់លោក​នឹង​ទទួល​បាន​កិច្ចសន្យា​វិនិយោគជាច្រើន​ពីរដ្ឋាភិបាល បន្ថែម​ពីលើ​ការបន្ធូរបន្ថយ​ច្បាប់​ លែង​រឹតត្បិត​ រារាំង​ដល់​ការរីកចម្រើន​បច្ចេកវិទ្យា ហើយនិង​មុខជំនួញ​របស់​លោក។លុយ អំណាច នយោបាយ បណ្តាញសង្គម។ ដោយ​ចង់​បានរបស់ទាំងអស់នេះ​ក្នុង​ពេល​តែមួយ មហាសេដ្ឋី​អេឡុន ម៉ាសក៍​ក្លាយជាមនុស្ស​ដ៏គ្រោះថ្នាក់ នៅក្នុង​ក្រសែភ្នែក​របស់​អ្នកគាំទ្រ​បក្ស​ប្រជាធិបតេយ្យ។ នៅអាមេរិក មាន​អ្នកគាំទ្រ​លោកដូណាល់ ត្រាំ​ ៦២%​ដែល​ស្រឡាញ់​ចូលចិត្ត​លោក​អេឡុន ម៉ាសក៍ ខណៈពេល​អ្នកគាំទ្រ​បក្ស​ប្រជាធិបតេយ្យ​មាន​តែ ៦%ប៉ុណ្ណោះ។ ទោះមាន​ប្រជាប្រិយក្នុងចំណោម​អ្នកគាំទ្រ​បក្ស​សាធារណរដ្ឋ និង​ជាមហាសេដ្ឋីមានលុយ​រាប់ម៉ឺនលាន​ដុល្លារ លោកអេឡុន​ ម៉ាសក៍​មិនអាចសម្រេច​មហិច្ឆតា​នយោបាយ។ ទៅតាម​​រដ្ឋធម្មនុញ្ញអាមេរិក​ដែល​ចែងថា បេក្ខជន​ប្រធានាធិបតី​ជាអ្នកកើតនៅ​ទឹកដី​អាមេរិក លោក​អេឡុន ម៉ាសក៍​ មិនអាចឈរឈ្មោះ​ជា​បេក្ខជន​ប្រធានាធិបតីអាមេរិកដាច់ខាត ព្រោះថា លោក​​​មាន​កំណើតនៅ អាហ្វ្រិកខាងត្បូង៕

សន្និសីទ​អង្គការសហប្រជាជាតិ​ស្តីពី​ជីវ​ចម្រុះ​លើក​ទី​១៦ ដែល​ចាប់​បើក​នៅ​​ថ្ងៃ​ចន្ទទី​២១​តុលា​២០២៤ នៅក្រុង​កាលី​ប្រទេស​កូឡុំប៊ី ជា​ការ​ណាត់ជួប​​ខ្នាត​អន្តរជាតិ​លើក​ទីមួយ​ គិត​ចាប់​តាំងពី​ពិភពលោក​មាន​ផែនការ​បញ្ឈប់ការ​បំផ្លិច​បំផ្លាញផែន​​ដី​ មហា​សមុទ្ទ និង​ជីវិតជីវចម្រុះ​គ្រប់​ប្រភេទ ត្រឹម​ឆ្នាំ​២០៣០មក។ ​ផែនការមាន​ហើយ ​ឥលូវ​ដល់​ពេល​ត្រូវប្រែក្លាយ​ផែនការ​ឱ្យ​ការ​ពិត​ជាក់​ស្តែង។ តើ១៩៤​ប្រទេស​ជា​សមាជិក​នៃ​សន្ធិសញ្ញា​ដើម្បី​ជីវចម្រុះ ត្រូវមាន​សកម្មភាព និង​ដំណោះស្រាយ​​យ៉ាងណា ដើម្បី​ធានា​សម្រេច​កម្មវត្ថុ​ដែល​បាន​ព្រមព្រៀង​គ្នា​រួច​ហើយ?  ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ជា​រៀង​រាល់​ពី​ឆ្នាំ​ម្តងតាំងពី​ឆ្នាំ​១៩៩២មក សន្និសីទ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ស្តីពី​ជីវ​ចម្រុះCOP១៦ បាន​ការ​ចូល​រួមជា​លើក​ទី​មួយ​ពី​សំណាក់​ប្រមុខ​រដ្ឋ​-រដ្ឋាភិបាល​មួយចំនួន​ ជាង​១០ប្រទេស មាន​អាទិ៍​ប្រធានាធិបតី​ប្រេស៊ីល​លូឡា ក្បែរ​​បណ្តា​រដ្ឋមន្ត្រីជាង​មួយ​រយ​​ប្រទេស​ ព្រមទាំង​អ្នក​ការទូត អ្នក​ជំនាញ សកម្មជន​បរិស្ថាន ឬ​អង្គការ​ សហគ្រាស​នានា សរុប​ជាង​១៨០០០នាក់។ជំនួប​ដ៏​ធំ​សម្បើម​នេះ ជា​ឱកាស​ពិចារណា​ថា​តើ​ត្រូវ​ធ្វើ​ដូចម្តេច​ប្រែក្លាយ​កម្មវត្ថុ​កំណត់​រួចឱ្យ​ក្លាយ​សកម្មភាព​ជាក់​ស្តែង? កាលពី​ឆ្នាំ​២០២២ ក្នុង​សន្និសីទ​ជីវចម្រុះ​លើក​ទី​១៥ នៅ​ទីក្រុង​ម៉ុងរ៉េអាល់​ប្រទេស​កាណាដា សមាជិក​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ទាំង​អស់​បាន​​អនុម័តកិច្ចព្រមព្រៀង ក្នុង​ក្រប​ខ័ណ្ឌ​ការពារ​ជីវចម្រុះពិភពលោក។ មាន​​មហិច្ឆតាខ្លាំង​ ​កិច្ចព្រមព្រៀង​ឈ្មោះ ​Kunming-Montréal ដែល​ជា​​ផែនទី​ចង្អុល​ផ្លូវ​ មាន​កម្មវត្ថុ​២៣យ៉ាង សម្រាប់​ឈាន​ទៅ​បញ្ឈប់ការ​បំផ្លិច​បំផ្លាញ​ផែន​ដី និងមហាសមុទ្ទ​៣០% និងស្តារ​ប្រព័ន្ធ​អេកូសាស្ត្រ​​ជីវិត​សត្វ​រុក្ខជាតិ​គ្រប់​ប្រភេទឱ្យ​បាន​៣០%​ដែរ នៅ​ឆ្នាំ​២០៣០ ហើយ​កាត់​បន្ថយ​ការ​ប្រើ​ថ្នាំ​សម្លាប់​សត្វ​ឱ្យ​បាន​ពាក់​កណ្តាល ព្រមទាំង​ប្រមូល​ថវិកា​ឱ្យ​បាន​២០០ពាន់​លាន​ដុល្លារ​ក្នុង​ឆ្នាំ​ដើម្បី​ធម្មជាតិ។កិច្ច​សន្យាមាន​អាយុ​​ពីរ​ឆ្នាំ​​ ហើយ​ពួក​គេ​មាន​ពេល​ត្រឹម​តែ​៦ឆ្នាំ​ទៀត​ប៉ុណ្ណោះ តើ​មាន​អ្វី​ជឿន​លឿន​ទៅ​មុខ​ខ្លះទេ? ចម្លើយ​គឺគ្មាន​ការ​ជឿន​លឿន​ប៉ុន្មាន​ទេ។ ​បើ​តាម​អង្គការ​WWF ពេល​កាន់តែ​ខើច​ ជីវចម្រុះ​​ហិនហោច​កាន់​តែ​លឿនខ្លាំង​។ ក្នុង​រយៈ​ពេល​៥០​ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ​ ការ​បាត់​បង់​​សត្វព្រៃ​មាន​កំរិត​ដល់​ទៅ​៧៣%។ នៅ​តែ​កញ្ញា ៨,៣៥%​នៃ​មហាសមុទ្ទ ១៧,៥%​នៃ​ផ្ទៃដី ត្រូវ​បាន​គេ​ចាត់​ទុក​ថា​បាន​ទទួល​ការ​ការពារ ពោល​គឺ​ច្រើន​ជាង​ឆ្នាំ​២០២២​បន្តិច (សមុទ្ទ​៨,១៦% និង​ដី​១៥,៨%)​។ នេះ​បើ​តាម​អង្គការ​WWFដដែល ដោយ​ផ្អែក​លើ​ទិន្នន័យ​បឋម​របស់​អង្គការសហប្រជាជាតិ។ តុល្យការ​ផ្លូវការ​ថ្មី​នឹង​បង្ហាញ​នៅ​ឆ្នាំ​២០២៦ (COP១៧)។ចំណែក​សកម្មភាព​របស់​រដ្ឋនីមួយៗ​គិត​ត្រឹម​ថ្ងៃទី ១៦​តុលា​២០២៤វិញ​ ​មាន​តែ​២៩​ប្រទេស​ប៉ុណ្ណោះ​ បានលម្អិត​​យុទ្ធសាស្ត្រ​និង​ផែនការជាតិ​​ដើម្បី​ជីវចម្រុះ​ និង​៩១​ប្រទេស​បានត្រឹម​​លើក​គម្រោង​សន្យា​ត្រួសៗ​និងមិន​ពេញ​លេញ​។ ប្រទេស​ជា​ច្រើន​ទៀត អាច​នឹង​បង្ហាញ​ផែនការ​សកម្ម​ជាក់​ស្តែង​របស់​ខ្លួន​ ក្នុង​ព្រឹត្តិការណ៍​សន្និសីទនៅ​កាលី​នេះ​តែ​ម្តង។ ហេតុដូច្នេះ​ហើយ​បាន​ជា COP១៦ត្រូវ​ស្វែងរក​និង​អនុម័ត​វិធាន​រួម​មួយ​ ​ តើ​ត្រូវ​វាយតម្លៃអំពី​ប្រសិទ្ធភាព​នៃ​​ផែនការ​ជាតិ​ដោយ​ឈរ​លើ​គោលការណ៍អ្វី ? តើ​នរណា​ជា​អ្នក​ត្រួត​ពិនិត្យ​ដល់​កន្លែង​ថា​អ្វីៗ​ពិត​ជា​មាន​ដំណើរការ​ទៅ​មុខ​មែន? សម្រាប់​ផ្ទៀង​ផ្ទាត់និង​ផ្តល់​តុល្យការ​ដំបូង​នៅ​ឆ្នាំ​២០២៥។ COP១៦នៅកាលី ក៏​ត្រូវ​រក​ឱ្យ​ឃើញ​ក្បួន​សម្រាប់អនុវត្ត​ជាមួយ​ក្រុមហ៊ុន​ឯកជន​ដើម្បី​ចៀសវាង​កុំ​ឱ្យ​មាន​ករណី​យក​បរិស្ថានមក​លុប​លាង។ដូច​រាល់​គ្រប់​ដំណោះស្រាយ​ ថវិកា​ជាឧបសគ្គ​ដ៏​ធំ​ចម្បង​មួយ​ទៀត។ ​តាំង​ពី​ប្រកាស​បង្កើត​មូលនិធិ​ជីវចម្រុះ​នៅ​COP១៥​មក ម្ចាស់​អំណោយ​និង​អ្នក​ទទួល​អំណោយ​ចាប់​ផ្តើម​ហែកហួរ​គ្នា។ ប្រទេស​ទទួល​ជំនួយ​ចង់​ឱ្យ​មូលនិធិ​ដើម្បី​បរិស្ថានពិភពលោក មា​ន​ឯករាជ្យ​និង​មាន​អភិបាល​កិច្ច​ផ្ទាល់​ខ្លួន​ តែ​ប្រទេស​អ្នក​ផ្តល់​វិភាគទាន ស្ថិត​នៅ​ជា​ផ្នែក​មួយ​នៃ​អង្គការ។ ជា​រឿងតូច​តាច​​មែន​តែ​ការ​ជជែក​តឹង​សរសៃ​ក​ខ្លាំង ដោយ​ចំណាយពេល​និង​ថាមពល​អស់​ច្រើន​ណាស់។ ហើយ​ពេល​នេះ​លុយ​ទើប​​ចូល​ហិប​មូលនិធិ​បាន​ប្រមាណ​៤០០​លាន​ដុល្លារ​ប៉ុណ្ណោះ ឆ្ងាយ​ពី​កម្មវត្ថុ​២៥ពាន់​លាន​ដុល្លារ​ក្នុង​មួយ​ឆ្នាំ​ដូច​មាន​ចែង​ក្នុង​កិច្ចព្រមព្រៀង Kunming Montréalណាស់។ ក្នុង​ន័យ​នេះ លោក​អគ្គលេខាធិការ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ អង់តូនីញ៉ូ ហ្គូទែរក៍ បាន​អំពាវនាវ​នៅ​មួយ​ថ្ងៃ​មុន​ការ​ការ​បើក​សន្និសីទ​ សុំ​ឱ្យ​អ្នក​ចរចា​ទាំងអស់​ចាក​ចេញ​ពី​ក្រុង​កាលី​នៅថ្ងៃទី​១​វិច្ឆិកា ជាមួយ​ការ​វិនិយោគ​ដ៏​ធំធេង​ផ្តល់មូលនិធិ​ដល់​ផែនការ​ជីវចម្រុះ​ពិភពលោក ដោយ​​ប្រមូល​​​ហិរញ្ញវត្ថុ​ពី​​​គ្រប់​ប្រភពសាធារណៈ​និង​ឯកជន​ដើម្បី​ធ្វើ​សកម្មភាព​បាន​ពេញ​ទំហឹង។ជា​ចុងក្រោយ​ ​ប្រជាពលរដ្ឋ​ជា​ជនជាតិ​ដើមភាគ​តិច​ ដែល​បង្ហាញ​វត្តមានច្រើន​​ខ្លាំង​នៅ​ក្នុង​​ គ្រប់​​COP សន្និសីទ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ ស្តីពី​ជីវចម្រុះ ច្រើន​ខក​ចិត្ត​ខ្លាំង​ជាង​គេ​នៅ​ពេល​ឃើញ​​សេចក្តី​សម្រេចចិត្ត​ចុងក្រោយ។ សម្រាប់​កុប​ទី​១៦ ដែល​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​នៅ​មាត់​ព្រៃ​អាម៉ាហ្សូន​ក្បែរ​ផ្ទះ​តែ​ម្តង ក្រុម​ជនជាតិ​ដើម​ចង់​ឆ្លៀត​ឱកាស​នេះ​បញ្ចេញ​សំឡេង​ទាមទារឱ្យ​ទទួល​ស្គាល់​សិទ្ធិ​និង​ចំណេះ​ពី​ដូន​តា​របស់​ពួក​គេ​ បន្ទាប់​ពី​រង​ការ​រើស​អើង និង​បង្ខំ​ឱ្យ​ផ្លាស់ទី​ ក្រោម​ហេតុ​ផល​អភិរក្ស ដែល​អ្នក​ចាត់​ទុក​ថា​ជា​អាណានិគម​បៃតង៕

សម្ព័ន្ធមិត្ត​របស់​អ៊ុយក្រែន រួមទាំង​អ៊ុយក្រែន​ផ្ទាល់ផង​បាន​រំជើបរំជួល​ ជ្រួលច្របល់​ខ្លាំង នៅ​ចុងសប្តាហ៍នេះ បន្ទាប់មាន​ក្រុមចារកម្ម​កូរ៉េខាងត្បូង​បានប្រកាស​​ដំណឹងថា ​ទាហាន​កូរ៉េខាងជើង​ជាង​១ពាន់នាក់​ធ្វើដំណើរ​ទៅដល់​មូលដ្ឋានទ័ព​រុស្ស៊ី នៅ​Vladivostok​នៅ​ខែតុលា​នេះ ដើម្បី​ចូលរួមប្រយុទ្ធកៀកស្មា​ជាមួយ​កងទ័ពរុស្ស៊ី នៅក្នុង​សមរភូមិអ៊ុយក្រែន។ វត្តមានទ័ព​កូរ៉េខាងជើង​ក្នុងជួរកងទ័ពរុស្ស៊ីនៅ​សមរភូមិអ៊ុយក្រែន​ នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​សង្រ្គាមដ៏ធំមួយនេះ នៅទឹកដី​អឺរ៉ុប ​​ផ្លាស់ប្តូរក្នុងទម្រង់មួយ​ដ៏គួរ​ឲ្យគ្រោះថ្នាក់។ ដោយ​លូកដៃ​ក្នុង​សង្រ្គាម​អ៊ុយក្រែន ក្រោម​រូបភាព​ចាប់ដៃ​សហការយោធា​ជាមួយ​ភាគីរុស្ស៊ី កូរ៉េខាងជើង​បាន​តម្លើង​តួនាទីខ្លួន​ជា​មហាអំណាច​នុយក្លេអ៊ែរ​អាស៊ី​ដែល​គេ​ត្រូវ​ខ្លាចរអា។ លោកខាងលិច និងកូរ៉េខាងត្បូង ជប៉ុន​ ដែលជា​សម្ព័ន្ធមិត្តបញ្ជូនសព្វា​អាវុធ​ទៅ​ជួយអ៊ុយក្រែនបាន​ត្រឹម​តែ​ស្រែកថ្កោលទោសកូរ៉េខាងជើង​ដែល​បាន​បញ្ជូន​អាវុធ​ទៅឲ្យរុស្ស៊ី​យកទៅ​វាយប្រហារ​លើ​អ៊ុយក្រែន ប៉ុន្តែ មិនទាន់ទាញសញ្ញាអាសន្ន ព្រួយបារម្ភខ្លាំង​ដូច​ចុងសប្តាហ៍មុនទេ។ នៅ​ថ្ងៃ​សុក្រទី ១៨​តុលា ក្រុមចារកម្ម​កូរ៉េខាងត្បូង​ទើបបាន​ចេញសេចក្តីប្រកាស​ព័ត៌មាន​ដែល​នៅក្នុង​នោះ ក្រុមចារកម្ម​កូរ៉េខាងត្បូង​អះអាងថា ទាហាន​កូរ៉េខាងជើង​ប្រមាណ​១៥០០នាក់ ត្រូវ​បាន​កប៉ាល់​ជើងទឹករុស្ស៊ី​ដឹកយកទៅដាក់​ពង្រាយ​នៅ មូលដ្ឋានទ័ព​ក្នុងទឹកដី​រុស្ស៊ី។ បើតាម​ក្រុមចារកម្ម​កូរ៉េខាងត្បូង នេះគ្រាន់តែ​ជា​ការចាប់ផ្តើម ព្រោះថា ពីពេលនេះទៅមុខ កូរ៉េខាងជើង​នឹង​បញ្ជូនជាបន្តបន្ទាប់​ទាហាន​របស់ខ្លួន​ទៅ​រុស្ស៊ី ឲ្យគ្រប់ចំនួន ១២០០០នាក់ ដើម្បី​ចូលជួយច្បាំង​​កងទ័ពរុស្ស៊ីនៅ​ក្នុង​សង្រ្គាមអ៊ុយក្រែន។បញ្ជូនទ័ពទៅ​ជួយ​រុស្ស៊ី​មានន័យយ៉ាងណា​ចំពោះ​កូរ៉េខាងជើង ?ចំពោះអ្នកវិភាគ​ Hong Min របស់​វិទ្យាស្ថាន​កូរ៉េដើម្បី​ការបង្រួបបង្រួមជាតិ ការបញ្ជូនទ័ពកូរ៉េខាងជើង​ជាច្រើនពាន់​នាក់​ទៅជួយច្បាំង​កងទ័ពរុស្ស៊ី​ ជាផ្លែផ្លាមួយនៃ​កិច្ចព្រមព្រៀងជំនួយយោធា ដែល​មេដឹកនាំ​រុស្ស៊ី និង កូរ៉េខាងជើងបាន​ចុះហត្ថលេខា​កាលពី​ខែ មិថុនា​ឆ្នាំនេះ។នៅ​ពាក់កណ្តាល​ខែ​តុលានេះ ម៉ូស្គូបាន​ចេញមក​បញ្ជាក់ជាថ្មី​នៃខ្លឹមសារ​កិច្ចព្រមព្រៀង​យោធា​ ដែលនៅក្នុង​នោះ រុស្ស៊ី និង កូរ៉េខាងជើង នឹងធ្វើអន្តរាគមយោធា ជួយគ្នាទៅវិញទៅមក ប្រសិនបើប្រទេសណាមួយក្នុងចំណោមប្រទេសទាំងពីរនេះ រងការឈ្លានពាន ឬ ការប្រកាសសង្គ្រាមជាផ្លូវការ ពីសំណាក់ប្រទេសខាងក្រៅ។ ម៉ូស្គូបញ្ជាក់​ពីជំហរទ្វេភាគីជាមួយ​កូរ៉េខាងជើង ស្របពេលដែលភាពតានតឹងផ្នែកនយោបាយ និង យោធា រវាងកូរ៉េខាងជើង និង កូរ៉េខាងត្បូង កំពុងតែកើនឡើងជាលំដាប់។ នៅ​ក្នុង​សប្តាហ៍នេះ កូរ៉េខាងជើង​បាន​បំផ្ទុះបំផ្លាញ​ផ្លូវស្ពាន​តភ្ជាប់ជាមួយ​កូរ៉េខាងត្បូង និង​បាន​សម្រេច​ដាក់​កូរ៉េខាងត្បូង​ជា​ប្រទេស​អរិភាពដូច​អាមេរិក ដែលមានន័យ​ស្មើនឹង​ការរលាយសាបសូន្យ​នៃក្តីសង្ឃឹម​បង្រួបបង្រួម​បងប្អូន​កូរ៉េទាំងពីរ។ដោយ​បញ្ជូនទ័ពទៅជួយច្បាំង​កងទ័ពរុស្ស៊ី​នៅក្នុង​សង្រ្គាមអ៊ុយក្រែន កូរ៉េខាងជើង​របស់​មេដឹកនាំ​គីម ជុងអ៊ុន​ចង់​ពង្រឹង​សម្ព័ន្ធភាពយោធា​ជាមួយមហាអំណាច​រុស្ស៊ី ក្នុងក្តីសង្ឃឹម​ទទួលបាន​ឆ័ត្រ​ការពាររបស់​រុស្ស៊ី ដូចដែល​កូរ៉េខាងត្បូង​បាន​ទទួលពីអាមេរិក​តាមរយៈ​កិច្ចព្រមព្រៀងយោធាដែលចែងថា អាមេរិក​នឹង​​ជួយការពារ​កូរ៉េខាងត្បូង។បើតាម​អ្នកវិភាគ ​ Hong Min ដោយបញ្ជូន​ទាហានជាង​១ម៉ឺននាក់ ​ទៅ​រុស្ស៊ី មេដឹកនាំ​កូរ៉េខាងជើង លោក​គីម ជុងអ៊ុន​​មិនត្រឹម​ចង់​បង្វឹក លត់ដំ​ទាហាន​កូរ៉េខាងជើង​ឲ្យចេះដកពិសោធន៍ពីយុទ្ធសាស្រ្ត​ធ្វើសង្រ្គាម​នៅក្នុង​សមរភូមិជាក់ស្តែងតែប៉ុណ្ណោះទេ លោកគីម ជុងអ៊ុន​ចង់ឆ្លៀត​ឱកាស​នេះ ដើម្បី​ពង្រឹង​តួនាទី​របស់​កូរ៉េខាងជើងនៅក្នុង​ឆាកអន្តរជាតិ។ ចង់ ឬ​មិនចង់ ជំនួយ​ជាកងទ័ពរបស់​កូរ៉េខាងជើង បន្ថែម​ពីលើ​ការបញ្ជូនសព្វាវុធ​រាប់​ម៉ឺន​តោន​ទៅ​ ​រុស្ស៊ី​​នឹង​ធ្វើ​សង្រ្គាម​នៅអ៊ុយក្រែន​កាន់តែ​អូសបន្លាយ និង​ផ្តល់​ប្រយោជន៍​កាន់តែច្រើន​ដល់​ភាគីរុស្ស៊ីដែល​ជាអ្នកឈ្លានពាន​អ៊ុយក្រែន។កូរ៉េខាងជើង​បានលូកដៃ​ចូលជ្រៅក្នុង​សេដ្ឋកិច្ច​សង្រ្គាម​របស់​រុស្ស៊ី ក្នុង​នាមជា​ប្រទេស​ផ្គត់ផ្គង់អាវុធ ផ្តល់​កម្លាំងទ័ព​ទៅជួយ​ច្បាំង​រុស្ស៊ី ដែលកំពុង​ខ្វះខាត​ចំនួនទ័ពដើម្បី​ធ្វើសង្រ្គាម​ដែលអូសបន្លាយ​ជាង​២ឆ្នាំមកនេះ។ កូរ៉េខាងជើង​ត្រៀមខ្លួន​ដើម្បី​ផ្គត់ផ្គង់​ទាហាន​​ធ្វើ​សង្រ្គាម។ នៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ទី ១៧​តុលា វីដេអូ​របស់​ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ​កូរ៉េខាងជើង KCNAបាន​បង្ហាញថា យុវជន​កូរ៉េខាងជើង​ដល់ទៅជាង ១លាន ៤សែននាក់​បាន​ចុះឈ្មោះបម្រើកងទ័ព​នៅក្នុង​រយៈពេល​តែ​១សប្តាហ៍។​រហូតមកដល់ពេលនេះលោកខាងលិច អាមេរិក សម្ព័ន្ធមិត្ត​របស់​អ៊ុយក្រែននិងអូតង់​នៅមិនទាន់ចេញមុខ​បញ្ជាក់​ព័ត៌មាន​របស់​ទីភ្នាក់ងារ​ចារកម្ម​កូរ៉េខាងត្បូង។ ម៉ូស្គូវិញ ស្ងាត់ច្រៀប​គ្មាន​ប្រតិកម្ម​អ្វីសោះនៅក្រោយ​ការចេញសេចក្តីប្រកាស​របស់​ក្រុមចារកម្ម​កូរ៉េខាងត្បូង។ក្នុងករណីដែល​ការអះអាង​របស់​ចារកម្មកូរ៉េខាងត្បូង​ជារឿងពិតមែន នោះវត្តមានទ័ពពិសេស​របស់​កូរ៉េខាងជើងដើម្បី​ជួយច្បាំង​រុស្ស៊ី​កំពុង​ធ្វើ​ឲ្យ​សង្រ្គាមអ៊ុយក្រែន​បាន​ឈាន​មកដល់​របត់មួយថ្មី។លោកខាងលិច​នៅឈរឱបដៃមើល​ទាហាន​កូរ៉េខាងជើង​ជួយច្បាំងរុស្ស៊ី? មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់​របស់វិមានប្រធានាធិបតីអ៊ុយក្រែន​យល់ថា ការបញ្ជូនទ័ពកូរ៉េខាងជើង​ទៅ​ក្នុង​សមរភូមិ​អ៊ុយក្រែន​ ជា​ចេតនា​របស់​លោកពូទីន​ដែល​ចង់​ពង្រីកសង្រ្គាម​ឲ្យកាន់តែធំ និងអូសបន្លាយពេល​កាន់តែយូរ។ មន្រ្តីអ៊ុយក្រែន​និយាយ​មិន​លាក់​ទេថា វត្តមាន​របស់​កងទ័ពកូរ៉េខាងជើង ជាង​១ម៉ឺននាក់​ដើម្បីជួយច្បាំង​រុស្ស៊ី​នឹង​ធ្វើ​ស្ថានការណ៍​ប្រយុទ្ធ​ក្នុង​សមរភូមិ​អ៊ុយក្រែន កាន់តែ​ស្មុគស្មាញ។ដោយសារ​តែ​រឿងនេះ រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការបរទេស​អ៊ុយក្រែនលោក​Andrïï Sybiga បាន​សរសេរ​​​​នៅលើ​បណ្តាញ​សង្គម​ X អំពាវនាវ​ឲ្យ​ប្រទេស​លោកខាងលិច​អនុញ្ញាត​ប្រើ​សព្វាវុធ​បាញ់បាន​ចម្ងាយឆ្ងាយ ដើម្បី​ចាប់ស្ទាក់មីស៊ីល និង​ដ្រូន​របស់រុស្ស៊ី។ នៅក្នុង​បទបង្ហាញ​ផែនការ​សន្តិភាព ប្រធានាធិបតី​អ៊ុយក្រែន លោក​ហ្សេឡេនស្គី​នៅបាន​ទាមទារ​ឲ្យ​សម្ព័ន្ធមិត្ត​លោកខាងលិច​ទទួល​យក​អ៊ុយក្រែនជា​សមាជិក​របស់អូតង់ និង​ដាក់ពង្រាយ​សព្វាវុធ​ប្រឆាំង​នុយក្លេអ៊ែរ​ក្នុងទឹកដីអ៊ុយក្រែន។ ការទាមទារចង់បានរបស់​មេដឹកនាំ​អ៊ុយក្រែន ត្រូវ​បាន​លោក​ពូទីន​ចាត់ទុកថា ជាការញុះញង់​ប្រកបដោយ​គ្រោះថ្នាក់។រុស្ស៊ីអូសទាញ​ទាហាន​កូរ៉េខាងជើង​ឲ្យជួយប្រយុទ្ធ​ក្នុង​សង្រ្គាមឈ្លានពានអ៊ុយក្រែន។ តើ​ប្រទេស​លោកខាងលិច ជាពិសេស បណ្តាប្រទេស​អឺរ៉ុប​សម្ព័ន្ធមិត្ត​របស់​អ៊ុយក្រែន​នឹង​ឈរឱបដៃមើលឬយ៉ាងណា? បើសិន​ទ័ពបរទេស​មានវត្តមាន​កាន់តែច្រើន​នៅក្នុង​ទឹកដីអ៊ុយក្រែន និង​រុស្ស៊ី ដើម្បី​ជួយគាំទ្រ​ភាគីជម្លោះរៀងៗខ្លួន នោះ សង្រ្គាម​អ៊ុយក្រែន លែង​ជា​ជម្លោះ​ប្រដាប់អាវុធ​រវាង​អ៊ុយក្រែន និងរុស្ស៊ីទៀតហើយ។ គេ​កំពុង​បារម្ភខ្លាចខ្លាំងថា ​វាអាចផ្ទុះរាលដាល​ទៅជា​សង្រ្គាមលោកដ៏គ្រោះថ្នាក់៕

ក្រុមប្រទេសសមាជិក​សហភាពអឺរ៉ុបទាំង​២៧ បានជួបប្រជុំគ្នាក្នុងជំនួបកំពូលកាលពី​ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍​ ទី​១៧​តុលាកន្លងទៅ​។ សំណុំរឿងដ៏ធំនិង​បន្ទាន់បំផុត គឺបញ្ហាអន្តោប្រវេសន៍​ខុសច្បាប់ ដែលសម្រុកចូល​មកក្នុងទឹកដីអឺរ៉ុបឥតដាច់ ស្របពេលដែល​អឺរ៉ុបគ្មានដំណោះស្រាយ​រួម​ឲ្យ​មានប្រសិទ្ធភាព​។ បញ្ហាអន្តោប្រវេសន៍ គឺជា​ចំណុចធ្វើឲ្យ​ប្រទេសអឺរ៉ុប​ប្រកែកទាស់ទែងគ្នា ខណៈប្រទេសខ្លះចង់បិទទ្វារខ្ទប់​ ប្រទេសខ្លះទៀតចង់បើកចំហទទួលអន្តោប្រវេសន៍​​។ ឆ្លងកាត់ការ​​ប្រជុំជជែកគ្នាយ៉ាងតឹងតែង គេសង្កេតឃើញថា ប្រទេសសមាជិកអឺរ៉ុបកាន់តែច្រើន ហាក់ដូចជាចង់គាំទ្រ​​ឲ្យ​មានច្បាប់ថ្មី ដែលអនុញ្ញាត​ឲ្យគេអាចចាប់បញ្ជូន​ជនអន្តោប្រវេសន៍ខុសច្បាប់ ត្រលប់ទៅកាន់ប្រទេសដើមវិញ ឲ្យ​បានច្រើន និង​លឿនរហ័សបំផុត។ ក្រុមប្រទេសសមាជិក​សហភាពអឺរ៉ុប បានស្រុះស្រួលគ្នានៅថ្ងៃទី​១៧តុលា អំពាវនាវឲ្យ​អាជ្ញាធរគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ នៅតាមប្រទេសសមាជិកនីមួយៗ ត្រូវតែ​ធ្វើយ៉ាងណា ជួយសម្រួល ជួយបង្កើន និងពន្លឿនការបញ្ជូន​អន្តោប្រវេសន៍​ខុសច្បាប់ចេញពីទឹកដីអឺរ៉ុប​។ ប្រទេសសមាជិកអឺរ៉ុបទាំង​២៧​ បានហៅឲ្យ​​​គណៈកម្មការអឺរ៉ុបត្រូវតែរៀបចំដាក់ស្នើ​ សេច​ក្តីព្រាងច្បាប់ថ្មី​មួយ ដើម្បីចាត់ចែងកិច្ចការនេះ ឲ្យ​បានឆាប់បំផុត។លោកស្រី អួរស៊ូឡា វុនដឹឡេយិន ប្រធាន​គណៈកម្មការអឺរ៉ុប​បាន​ប្រកាស​កាលពីថ្ងៃចន្ទដើមសប្តាហ៍ ថាលោកស្រីនឹងស្នើសេចក្តីព្រាងច្បាប់គ្រប់គ្រងអន្តោប្រវេសន៍​ថ្មី តែដោយ​មិន​បញ្ជាក់លំអិត​អំពីកាលបរិច្ឆេទ​។ គួរកត់សំគាល់ថា កាលពីឆ្នាំ​២០១៨ គណៈកម្មការអឺរ៉ុបធ្លាប់បានស្នើច្បាប់មួយរួចហើយ ដើម្បី​ដោះស្រាយ​បញ្ហាអន្តោប្រវេសន៍​ខុសច្បាប់ ក៏ប៉ុន្តែបានបរាជ័យវិញ ដោយសារប្រទេសសមាជិកទាំង​២៧​ គ្មានការមូលមតិគ្នា​។ ប្រទេសអឺរ៉ុបខ្លះ ដែលមានទំនោរស្តាំនិងជាតិនិយម ទាមទារឲ្យបិទព្រំដែន​ឲ្យជិត ព្រោះអឺរ៉ុបមិនអាចមានលទ្ធភាព​ទទួល​​មនុស្សគ្រប់គ្នាឡើយ​។ ចំណែក​ប្រទេសខ្លះទៀតវិញ ដែលមានទំនោរ​នយោបាយ​ឆ្វេងនិយម បាន​លើកឡើងថាអឺរ៉ុប​មិនត្រូវបិទទ្វារខ្ទប់ទេ អឺរ៉ុបត្រូវតែ​ទទួល​ជួយ​ជនភៀសខ្លួន ដែលរត់គេចពីសង្គ្រាម​និងការកាប់សម្លាប់។"មណ្ឌលរងចាំ" យកតាមគម្រូអ៊ីតាលី​ក៏ប៉ុន្តែ​៦ឆ្នាំក្រោយមក គេសង្កេត​ឃើញថា របត់នយោបាយ ហាក់​បានប្រែប្រួលខ្លាំង​​ ដោយ​ប្រទេសអឺរ៉ុបកាន់តែច្រើន​ យល់ថាត្រូវតែ​មានច្បាប់រឹតបន្តឹង ទប់ស្កាត់ និងចាប់បញ្ជូន​អន្តោប្រវេសន៍ខុសច្បាប់ចេញ​ពី​អឺរ៉ុប​។ មធ្យោបាយមួយនៅក្នុងការទប់ស្កាត់អន្តោប្រវេសន៍​ខុសច្បាប់មិន​ឲ្យជាន់ដីអឺរ៉ុប ហើយ​អាចពន្លឿនដល់ការចាប់បញ្ជូនទៅ​កាន់ប្រទេសដើមវិញនោះ គឺ​ការ​រៀបចំបង្កើតឲ្យ​មាន​ “មណ្ឌល​រងចាំ” នៅក្នុងប្រទេសណាមួយ មិនមែនជាសមាជិកអឺរ៉ុប តែស្ថិតនៅមាត់ច្រកចូលព្រំដែនអឺរ៉ុប។ ជន​អន្តោប្រវេសន៍​ ត្រូវគេបញ្ជូន​ឲ្យ​ទៅស្នាក់នៅ​ទីនោះបណ្តោះអាសន្ន ដើម្បីរៀបចំដាក់ឯកសារស្របច្បាប់ចូលអឺរ៉ុប។ អ្នកដែល​មិនគ្រប់លក្ខខណ្ឌ​ ទទួលបានសិទ្ធិជ្រកកោន​ជា​ជនភៀសខ្លួន គឺគេ​នឹងចាប់បញ្ជូនទៅ​ប្រទេសដើមវិញ​។ថ្មីៗនេះ រដ្ឋាភិបាលស្តាំនិយមជ្រុល​របស់​អ៊ីតាលី ដឹកនាំដោយលោកស្រី ចចា ម៉េឡូនី បានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងទ្វេភាគីជាមួយ​ប្រទេសអាល់បានី ដើម្បី​បង្កើត​មណ្ឌលរងចាំ សម្រាប់ដាក់​ជនអន្តោប្រវេសន៍​នៅទីនោះ មុននឹងពួកគេឆ្លងទូកតាមទឹក ឬតាមដីគោកមកដល់ទឹកដីអ៊ីតាលី​។ តែយ៉ាងណា សកម្មជននិងអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស បាន​​​រិះគន់ខ្លាំងណាស់ ទៅលើ​រដ្ឋាភិបាល​អ៊ីតាលី ដោយចាត់ទុកថា “មណ្ឌលរងចាំ” នេះ វា​មិនខុសពី​មន្ទីរឃុំឃាំងជនអន្តោប្រវេសន៍​នោះឡើយ​។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី នៅក្នុង​ជំនួបកំពូលអឺរ៉ុប លោកស្រី​ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលអ៊ីតាលី បានឆក់ឱកាស​ប្រឹងអួត​បង្ហាញអំពីគំរូ​ល្អដែលខ្លួនកំពុងធ្វើ ហើយចង់ឲ្យ​សហភាពអឺរ៉ុបទាំងមូលធ្វើតាមខ្លួន​។ ជាក់ស្តែង លោកស្រី ចចា ម៉េឡូនី បាន​រៀបចំ​ការប្រជុំ​ក្រៅផ្លូវការមួយនៅព្រឹកថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ដោយ​មានប្រទេស​ចូលរួម​ជាមួយជាងដប់ប្រទេស ក្នុងនោះមាន​ ហូឡង់ ក្រិក អូទ្រីស ប៉ូឡូញ ហុងគ្រីជាដើម ដែលសុទ្ធតែជាប្រទេសមានទំនោរចង់​បិទព្រំដែនទាំងស្រុង​។ដោយឡែក​បារាំង និង​អាល្លឺម៉ង់ បានស្ថិតនៅឆ្ងាយពីកិច្ច​ប្រជុំនេះ​​​យ៉ាង​​​ប្រុងប្រយ័ត្ន ដោយ​គេមិនគាំទ្រគំនិត​បង្កើតមណ្ឌលសម្រាប់​ចាប់បង្ឃាំងអន្តោប្រវេសន៍​ទុកនៅប្រទេសផ្សេងបែបនេះទេ។ លោក​ម៉ាក្រុងប្រធានាធិបតី​បារាំង ធ្លាប់បាន​លើកឡើងថា ទង្វើចាប់អន្តោប្រវេសន៍​​យកទៅ​ទុកក្នុងមណ្ឌល​រួម​មួយ​នៅប្រទេសផ្សេង គឺវាផ្ទុយពីគោលការណ៍​ច្បាប់​របស់បារាំង ដែលគោរពសិទ្ធិមនុស្ស​។ចំណុចវិជ្ជមាន​នៃអន្តោប្រវេសន៍​ស្របច្បាប់​អេស្ប៉ាញជាប្រទេសដែលបានចេញមុខប្រឆាំងដាច់ខាត ទៅនឹងការរឹតបន្តឹងច្បាប់ជ្រុលហួសហេតុ​ ដើម្បីរាំងរាំងអន្តោប្រវេសន៍​មិន​ឲ្យជាន់ដីអឺរ៉ុប​។ លោក​ប៉េដ្រូ សាន់ឆែស នាយករដ្ឋមន្ត្រីអេស្ប៉ាញ​ បានថ្លែងថា​​ ការបង្កើតមណ្ឌលដើម្បីចាប់បង្ឃាំងអន្តោប្រវេសន៍​​ទុកនៅតាមប្រទេសក្រៅអឺរ៉ុប គឺវាមិនមែនជាដំណោះស្រាយ​ ដើម្បី​ទប់ស្កាត់អន្តោប្រវេសន៍​ខុសច្បាប់ឡើយ។ ផ្ទុយទៅវិញ គឺវាទៅបង្កើតបញ្ហាថ្មីមួយបន្ថែមទៀត។ លោក​នាយករដ្ឋមន្ត្រីអេស្ប៉ាញ បានអំពាវនាវថា ត្រូវតែ​ឈប់​នាំគ្នានិយាយតែពី​ចំណុចអាក្រក់របស់អន្តោប្រវេសន៍តទៅទៀតទៅ។ តែគួរនាំគ្នាងាក​​​មកសំឡឹងមើល​ ពីផលវិជ្ជមាន​ដែល​អឺរ៉ុបអាចទទួលបានពីអន្តោប្រវេសន៍​ដែលស្របច្បាប់​វិញ។​ លោកអះអាងអន្តោប្រវេសន៍ស្របច្បាប់ គឺប្រភពកម្លាំងពលកម្ម​ដ៏ស្វាហាប់សម្រាប់រុញសន្ទុះសេដ្ឋកិច្ច​អឺរ៉ុប។គួរបញ្ជាក់ថា កាលពីខែ​ឧសភា សហភាពអឺរ៉ុបបាន​អនុម័ត​ “កាតិកាសញ្ញា​អន្តោប្រវេសន៍​និង​ការភៀសខ្លួន” ដែលតាមធម្មតា​ត្រូវចូលជាធរមាន​នៅ​ពាក់កណ្តាល​ឆ្នាំ​២០២៦​។ យោងតាមអត្ថបទច្បាប់នេះ គឺ​អឺរ៉ុបនឹងដាក់បន្ថែមនូវ​វិធានការ​មួយចំនួន ដើម្បី​ពិនិត្យ​នៅតាមព្រំដែនចម្រាញ់យកតែអន្តោប្រវេសន៍ស្របច្បាប់ ឬជនភៀសខ្លួនដែលបំពេញគ្រប់លក្ខខណ្ឌ​។ បន្ថែមពីនេះ កាតិកាសញ្ញានេះបាន​កំណត់​កម្មវត្ថុ បែងចែកការទទួលខុសត្រូវ​គ្នា រវាង​ប្រទេសសមាជិកអឺរ៉ុប នៅក្នុងនីតិវិធី​ទទួលយកពាក្យសុំសិទ្ធជ្រកកោន​របស់​ជនភៀសខ្លួន​។​ បារាំង អាល្លឺម៉ង់ និងអេស្ប៉ាញ ជាប្រទេស​៣ធំៗ ដែល​ជំរុញ​ឲ្យ​ឆាប់អនុវត្តកាតិកា​សញ្ញានេះ​។ លោក អូឡាហ្វ ស្ហុលស៍ ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលអាល្លឺម៉ង់ បានលើកឡើងថា ជាការពិតណាស់ អឺរ៉ុបត្រូវតែរឹតបន្តឹងច្បាប់ ទប់ស្កាត់អន្តោប្រវេសន៍​ខុសច្បាប់។ តែទន្ទឹមគ្នានេះ អឺរ៉ុប​ត្រូវតែទុកទ្វារ​បើក​ចំហ ទទួលយកអន្តោប្រវេសន៍​ស្របច្បាប់ដែល​មានសមត្ថភាពជំនាញ​។អ្នកនយោបាយ​ខ្លះ ឃោសនាបែប​ប្រជាភិថុត​គួរកត់សំគាល់បញ្ហាអន្តោប្រវេសន៍​ បាន​ធ្វើ​ឲ្យជ្រួលច្របល់ឆាក​នយោបាយ នៅតាមប្រទេសអឺរ៉ុប ខណៈទំនោរជាតិ​និយមជ្រុល ស្អប់ជនបរទេស រើសអើងប្រកាន់ពូជសាសន៍ ហាក់កាន់តែមានសន្ទុះខ្លាំងនៅតាមប្រទេសមួយចំនួន​។ អ្នកនយោបាយខ្លះ បាន​ច្បាមយក​ចំណុចទាំងនេះ​ជាទុននយោបាយ ប្រកាសវិធានការផ្សេងៗអូសទាញការគាំទ្រ។ អ្នកនយោបាយ​ខ្លះ បានរិះគន់​ពីកម្សោយ​ក្នុងការអនុវត្តច្បាប់បណ្តេញជនអន្តោប្រវេសន៍ខុសច្បាប់ឲ្យ​ត្រលប់ទៅស្រុកដើមវិញ​។ ផ្អែកតាមតួលេខ ក្នុងចំណោមអ្នកដែល​ត្រូវគេចេញលិខិតឲ្យចាកចេញពីអឺរ៉ុបទាំងអស់ គឺមាន​តែ២០%ដែលត្រូវបាន​អឺរ៉ុបចាប់បញ្ជូនចេញជាក់ស្តែង​។តែយ៉ាងណា​ក៏ដោយ​ ការចាប់បញ្ជូន​អន្តោប្រវេសន៍ខុសច្បាប់​ទៅកាន់ប្រទេសដើម វាមិនមែនជារឿងងាយឡើយ ហើ​យ​ក៏​មិនមែនប្រទេសសមាជិក​អឺរ៉ុបម្នាក់ឯង ចង់ធ្វើក៏ធ្វើបាននោះដែរ។ ដើម្បីអាចធ្វើការងារនេះបាន គឺទាល់តែ​ប្រទេស​ដើម​របស់ជនអន្តោប្រវេសន៍​ខុសច្បាប់នោះ ​បញ្ជាក់ឲ្យច្បាស់​ថា​ព្រមទទួល​ប្រជាជនខ្លួនយកទៅវិញ។ គេមិនអាចចេះតែដឹកតាមយន្តហោះយកទៅទម្លាក់ចោល ដោយ​គ្មានការអនុញ្ញាត​ពីប្រទេសដើម​បានឡើយ​​។ ទន្ទឹមគ្នានេះទៀត ស្របពេលដែលថ្នាក់ដឹកនាំស្តាំនិយមអឺរ៉ុបខ្លះ ខិតខំស្រែកថាត្រូវតែធ្វើច្បាប់ថ្មី ដើម្បី​ពន្លឿនការចាប់បញ្ជូន​អន្តោប្រវេសន៍ខុសច្បាប់ចេញពីអឺរ៉ុប តែបើយើងក្រឡេកទៅមើលតួលេខជាក់ស្តែង​ ​របស់ទីភ្នាក់ងារអឺរ៉ុប​ត្រួតពិនិត្យព្រំដែន Frontex គឺ​ចំនួន​​ជន​អន្តោប្រវេសន៍ដែលបានឆ្លងចូលដី​​​​​អឺរ៉ុបដោយខុសច្បាប់ បានធ្លាក់ចុះ​ចំនួន​៤២% ក្នុងរវាង​៩ខែឆ្នាំ​២០២៤​នេះ ​បើប្រៀបធៀបទៅឆ្នាំ២០២៣៕

នាយករដ្ឋមន្ត្រី​អ៊ីស្រាអែល​នេតាន់យ៉ាហ៊ូ បាន​ថ្លែង​ដោយ​ចំឈ្មោះ​ជា​លើក​ទីមួយ ឱ្យ​អគ្គលេខាធិការ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ លោក អង់តូនីញ៉ូ ហ្គូទែរក៍​ គិត​គូរ​ដក​កងទ័ព​មួក​ខៀវ​ ចេញ​ជា​បន្ទាន់ ទៅ​រក​កន្លែង​មាន​សុវត្ថិភាព​។ តាំងពី​ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍​ទី​១០​តុលា​មក គ្រាប់​បាញ់​ផ្លោង​របស់​អ៊ីស្រាអែល​បាន​ធ្វើ​ឱ្យ​ទាហាន​មួក​ខៀវ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​យ៉ាង​ហោច​៥​នាក់​​​​រង​របួស។ តើ​កងកម្លាំង​ទ័ព​មួក​ខៀវនៅលីបង់​​នេះ​ជា​នរណា? មាន​តួនាទីយ៉ាង​ណា បាន​ជា​ក្លាយ​ជា​ផ្ទាំង​ស៊ីប​នៃ​ការ​វាយប្រហារ​របស់​អ៊ីស្រាអែល​ដែរ? តាំងពី​​ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍​ទី​១០​តុលាមក និង​ក្នុង​រយៈ​ពេល​តែ​៤៨​ម៉ោង​ កងកម្លាំង​បណ្តោះ​អាសន្ន​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ប្រចាំ​លីបង់ ហៅកាត់​ថា Finul បានរង​របួស​ជាបន្ត​​បន្ទាប់ ក្នុង​ចំនួន​យ៉ាង​ហោច​៥នាក់គិត​ត្រឹម​ថ្ងៃ​អាទិត្យ​ទី​១៣​តុលា ដោយ​ការ​វាយប្រហារ​របស់​អ៊ីស្រាអែល។ការ​វាយប្រហារ​ប៉ះដល់​ក្រុម​Finul បាន​បង្ក​បង្កើតឱ្យ​មាន​ប្រតិកម្ម​ជា​ច្រើន​ប្រឆាំង​នឹងអ៊ីស្រាអែល។ ​ជាង​៤០​ប្រទេស មាន​អាទិ៍ បារាំង​អង់គ្លេស ឥណ្ឌា ចិន​ កាតា តួកគី ឬ​ឥណ្ឌូណេស៊ី ព្រមទាំង​សម្តេច​ប៉ាប បាន​ចេញ​សេចក្តី​ថ្លែងការណ៍​ ផ្តល់​ការ​គាំទ្រ​ទាំង​ស្រុង​ដល់​កងកម្លាំងបណ្តោះ​អាសន្ន​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​នៅ​លីបង់​Finul និង​បាន​ជំរុញ​ឱ្យ​មានការ​ការពារ​សុវត្ថិភាព​ក្រុមមួក​ខៀវ​។​​អ៊ីស្រាអែលថា​​សោក​ស្តាយ​​ដែល​ទាហានFinulរង​របួស ប៉ុន្តែ​មិន​បញ្ឈប់​ការ​ផ្លោង​​វាយប្រហារ​យ៉ាង​ប្រសាច​លើ​លីបង់ទេ​ និងបាន​បើក​យុទ្ធនាការ​ប្រយុទ្ធ​ជើង​គោក​​តតាំងជាមួយ​​​ចលនា​ហេសបូឡា នៅ​តាមតំបន់​ជិត​​ព្រំដែន​លីបង់-អ៊ីស្រាអែល​។ ក្នុង​​កិច្ចប្រជុំ​ក្រុមប្រឹក្សា​សន្តិសុខ​ ​លោក​​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី​អ៊ីស្រាអែល​នេតាន់យ៉ាហ៊ូ​បាន​អំពាវនាវ​ចំៗ ជា​ភាសា​អង់គ្លេស​ នៅ​ថ្ងៃអាទិត្យ​ទី ១៣​តុលា ឱ្យ​​​លោក​អគ្គលេខាធិការ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ ​សម្រេច​ដក​ក្រុម​Finul ចេញ​ពី​ភាគ​ខាង​ត្បូង​លីបង់ ទៅ​រក​កន្លែង​មាន​សុវត្ថិភាព​ភ្លាម​និង​ជា​បន្ទាន់។ សម្រាប់លោក បេនយ៉ាមីន នេតាន់យ៉ាហ៊ូ ដើម្បី​សុវត្ថិភាព Finul​ត្រូវ​តែ​ចេញ​ពី​តំបន់​គ្រោះ​ថ្នាក់។កាលពី​ថ្ងៃ​សុក្រ​​Finul បាន​ចោទ​ប្រកាន់​យោធា​អ៊ីស្រាអែល​ថា​បាន​បាញ់​តម្រង់​ និង​ដោយ​ចេតនា​តែ​ម្តង​លើ​ទី​តាំង​របស់​តំណាង​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ។​ ហេតុ​អ្វី​បាន​ជាអ៊ីស្រាអែល​ក៏​ដៅ​វាយប្រហារ​​កង​កម្លាំង​បណ្តោះ​អាសន្ន​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ដែរ? តើ​កងកម្លាំង​នេះ​ជា​នរណា?​មាន​តួនាទី​អ្វីខ្លះនៅលីបង់?​បង្កើត​ឡើង​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧៨ និង​មាន​ទីស្នាក់ការ​នៅក្រុង​​Naqoura ភាគ​ខាង​ត្បូង​លីបង់ កងកម្លាំង​បណ្តោះ​អាសន្ន​ប្រចាំ​លីបង់ Finul មាន​សមាសភាព​ជា​កង​ទ័ព​មួក​ខៀវ​ សម្រាប់​ជួយ​តាមដាន​​ការ​ដក​កងទ័ព​អ៊ីស្រាអែល​ចេញពី​ភាគ​ខាង​ត្បូង​លីបង់  និង​រក្សា​សន្តិភាព​និង​សន្តិសុខ​អន្តរជាតិ ហើយ​ជួយ​រដ្ឋាភិបាល​លីបង់​ឱ្យ​មាន​អំណាច​គ្រប់​គ្រង់​ប្រទេស​ពេញ​លេញ។  ដោយស្ថានភាព​ភូមិសាស្ត្រ​នយោបាយ​ចេះ​តែ​វិវឌ្ឍ បេសកកម្ម​​របស់​Finul ត្រូវ​បាន​កែប្រែ នៅឆ្នាំ​១៩៨២​ម្តង និង​នៅ​ឆ្នាំ​២០០០ម្តង។ ​តាំងពី​ឆ្នាំ​២០០៦​មក ​Finul មាន​ភារៈ​ត្រួត​ពិនិត្យ​ការ​បញ្ចប់​អំពើ​ហិង្សានៅ​តំបន់​ភាគ​ខាង​ត្បូង​លីបង់​និង​ជួយ​សម្រួល​បេសកកម្ម​មនុស្សធម៌​ឱ្យ​បាន​ទៅ​ដល់​ប្រជាជន​ស៊ីវិល ព្រមទាំង​ការ​សម្រួលការ​ធ្វើ​មាតុភូមិ​និវត្តន៍​របស់​អ្នក​ស្ម័គ្រ​ចិត្ត​ ឱ្យ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​សុវត្ថិភាព។ តែ​សម្រាប់អ្នក​វិភាគ​ នេះ​ជា​បេសកកម្ម​ដែល​មិន​អាច​ទៅ​រួច។គិត​មក​ទល់​ខែ​មេសា​២០២៤ Finul មាន​សមាជិក​១០៥៤១​នាក់ ក្នុង​នោះ​៩៥៣២នាក់​ជា​ទាហាន​ ២០៧​នាក់​ជា​នាយ​សេនាធិការ ៥៥៣​ជា​ជនស៊ីវិលក្នុង​ស្រុក និង​២៤៩នាក់​ជា​ជន​ស៊ីវិល​មក​ពី​ប្រទេស​ផ្សេង។ ក្រុម​មួក​ខៀវនៅ​លីបង់​ មាន​ទីតាំង​​ឈរ​ជើង​តំបន់​ទ្រនាប់ តាម​បណ្តោយ​ព្រំដែនមិន​ផ្លូវ​ការ​របស់​​លីបង់​-អ៊ីស្រាអែល ប្រវែង​១២០គីឡូម៉ែត្រ​ គូស​ដោយ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​កាលពី​ឆ្នាំ​២០០០។ Finul មាន​កាតព្វកិច្ច​ត្រួត​ពិនិត្យ​ការ​អនុវត្ត​​សេចក្តី​សម្រេច​ចិត្ត​របស់​ក្រុមប្រឹក្សា​សន្តិសុខ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ ដែល​ចែង​អនុញ្ញាត​ឱ្យ​តែ​ទាហាន​លីបង់ និង​ទាហាន​មួកខៀវប៉ុណ្ណោះ អាច​ពង្រាយ​វត្តមាន នៅក្នុង​តំបន់​ដែល​ងំ​ដោយអំពើ​ហិង្សា​​ប្រយុទ្ធ​តតាំង​គ្នា​ជា​ញឹក​ញយ​រវាង​កងទ័ព​រដ្ឋាភិបាលលីបង់​​និង​ចលនា​​ប្រដាប់​អាវុធ​ស្និទ្ធ​នឹង​អ៊ីរ៉ង់ ហេសបូឡា និង​​រវាង​ហេសបូឡា​ជាមួយ​​អ៊ីស្រាអែល។តែ Finul មា​ន​សិទ្ធិ​ត្រឹម​ការពារ​ខ្លួនទល់​នឹង​ការ​វាយប្រហារ​ដោយ​ដៅ​ចំខ្លួន​​​តែ​ប៉ុណ្ណោះ។​ ដូច​ជា​បណ្តា​សមាជិក​មួកខៀវ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ផ្សេង​ទៀត​ដែរ កងកម្លាំង​បណ្តោះអាសន្ន​ប្រចាំ​លីបង់​ មិនមែន​ជា​កង​ពល​យោធា​ប្រដាប់​អាវុធឬ ទ័ព​ប្រយុទ្ធ​ទេ។ ក្រុមមួក​ខៀវ​Finul បាន​ត្រឹម​ឈរ​មើល​ឃើញ​សកម្មភាព​របស់​គូ​ប្រយុទ្ធ​​​ហេសបូឡានិង​​អ៊ីស្រាអែល​ តែ​​​មិន​អាច​បញ្ចេញ​សកម្មភាព​អ្វី​បាន​ទាំងអស់។​ ពោល​គឺជា​​មហា​អំណាច​ដែល​គ្មាន​អំណាច។បើ​តាម​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ ​កង​កម្លាំង​មួក​ខៀវ​មាន​ទាហាន​និង​នគរ​បាល​ជាង​១០ម៉ឺននាក់ កំពុង​ធ្វើ​ជា​កម្លាំង​ជំនួយ​នៅក្នុង​១២០​ប្រទេស។ ​ទាហាន​មួកខៀវ ច្រើន​ទៅ​ធ្វើ​ការ​ក្នុង​តំបន់​មាន​ឆ្ងាយ​ដាច់​ស្រយាល និង​មាន​គ្រោះ​ថ្នាក់​ខ្លាំង៕

ជាង៣ឆ្នាំ​ បន្ទាប់ពីក្រុមយោធាភូមាបានធ្វើរដ្ឋប្រហារ ផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាល​របស់​លោកស្រី​អ៊ុងសាន ស៊ូជី គេសង្កេតឃើញថា គណបក្ស​សម្ព័ន្ធជាតិ​ដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ របស់លោក​អ៊ុងសាន ស៊ូជី ហាក់កំពុងបាក់កម្លាំង រលាយ​សាបសូន្យ​ម្តងបន្តិច​ៗ។ លោកស្រីអ៊ុងសាន ស៊ូជី​ និងសមាជិក​ធំៗភាគច្រើន កំពុងជាប់នៅក្នុងឃុំ ខណៈមេដឹកនាំធំៗ ដែលមាន​វ័យចំណាស់របស់គណបក្សនេះ បាន​ស្លាប់ម្តងមួយៗ។ គណបក្ស​សម្ព័ន្ធជាតិ​ដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ បានធ្លាក់ចុះទន់ខ្សោយ​ គ្មានធនធានមនុស្ស​ ធ្វើ​ឲ្យ​ក្រុមយោធាមានសង្ឃឹមកាន់តែខ្លាំងនៅក្នុងការបោះឆ្នោត ដែលរបបសិកបានសន្យាថានឹងរៀបចំធ្វើនៅឆ្នាំ​ក្រោយ​។ នៅភូមា មនុស្សដែលជាសរសរគ្រិះនៃគណបក្ស​សម្ព័ន្ធជាតិ​ដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ (NLD) បើមិនជាប់ឃុំក៏ស្លាប់​ម្តង​មួយ​ៗ។ លោក ច មីនមូង មនុស្សដ៏សំខាន់ម្នាក់​ តាំងតែពីគណបក្សនេះ​បានកកើតដំបូង បាន​ស្លាប់កាលពីថ្ងៃចន្ទ ទី​៧តុលា ក្នុងជន្មាយុ​៧២ឆ្នាំ​ ដោយជំងឺ​មហារីកគ្រាប់ឈាម​។ មុននឹងស្លាប់ លោកម្នាក់នេះ​ធ្លាប់ត្រូវរបបសិកចាប់ដាក់ឃុំជាច្រើនលើក ប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយ​នេះ​។កាលពីខែមិថុនាកន្លងទៅ មេដឹកនាំដ៏សំខាន់ម្នាក់ និងជាស្ថាបនិកមួយរូបនៃគណបក្ស​របស់​លោក​ស្រីអ៊ុងសាន ស៊ូជី ក៏​បាន​ស្លាប់​ដែរ គឺលោក ទិន អ៊ូ អាយុ​៩៧ឆ្នាំ​។ ក្រោយ​រដ្ឋប្រហារ​នៅឆ្នាំ​២០២១ គណបក្ស​​សម្ព័ន្ធជាតិ​ដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ ដែលធ្លាប់បានទទួលការគាំទ្រភ្លូកទឹកភ្លូកដី​ពីប្រជាជនភូមាក្នុងពេលបោះឆ្នោត ពេលនេះកំពុងតែ​រលត់អស់ពន្លឺសន្សឹមៗ ប្រៀបបីដូចជាពន្លឺ​ភ្លើងទៀនដែល​ឆេះ​អស់ ដោយសារតែអស់មេដឹកនាំ។របបសិកភូមា មិនបានចាំទាល់តែគណបក្សនេះ​រលាយរលត់អស់នេះទេ គេបានប្រកាសកាលពីឆ្នាំទៅ រំលាយ​គណបក្ស​នេះ​​ចោល ក្រោមហេតុផលថា គណបក្សនេះ​មិន​គោរពលក្ខខណ្ឌ​ដែល​មានចែងក្នុង​ច្បាប់បោះឆ្នោត​។ លោក Htwe Htwe Thien សាស្ត្រាចារ្យ​នៅ​សកលវិទ្យាល័យ​ Curtin អូស្ត្រាលី បាន​លើកឡើងថា របបសិកភូមាកំពុងតែបោសសំអាតឆាកនយោបាយ​ ដើម្បីត្រៀមយកឈ្នះ​តែម្នាក់​ឯងដោយស្របច្បាប់​ នៅក្នុងការបោះឆ្នោត​ឆ្នាំ​២០២៥។ ខុសពី​សហរដ្ឋអាមេរិក ដែលចាត់ទុកការបោះឆ្នោតនេះជាឆាកល្ខោន ចិននិង​រុស្ស៊ីវិញ​​បាននាំគ្នា​ប្រកាសគាំទ្រ​ ​កលល្បិចរបស់របបសិកភូមា​នេះ​។យោងតាមអ្នកវិភាគជាច្រើន ប្រសិន​បើការ​បោះឆ្នោត​ធ្វើទៅ​តាមក្រិត្យក្រមប្រជាធិបតេយ្យ វាប្រាកដណាស់ ដែល​គណបក្ស​សម្ព័ន្ធជាតិដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ នឹងឈ្នះ​គគ្រឹកគគ្រេង​។ សមាជិកម្នាក់​របស់​បក្សនេះ ដែលទើបតែត្រូវបាន​គេដោះលែងពីគុក បានប្រាប់អ្នកយកព័ត៌មានបារាំង AFP ថា សមាជិកសមាជិការបស់​បក្ស​ កំពុងតែខិតខំប្រឹងប្រែងរៀបចំរចនាសម្ព័ន្ធ ប្រមូល​កម្លាំងឡើងវិញ បើទោះបីជា​ប្រឈមនឹងការធ្វើទុក្ខម្នេញ​ដ៏សម្បើម​ពីរបបសិកក៏ដោយ​។ ដោយ​សុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះ សមាជិក​ម្នាក់ទៀត បានអះអាងថា គណបក្សសម្ព័ន្ធជាតិដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ នឹង​ខំប្រឹងតស៊ូ​ ចូលរួមបោះឆ្នោត​ ដើម្បី​ប្រយុទ្ធតទល់នឹងរបបផ្តាច់ការយោធា​។សូមរំលឹកថា គណបក្សសម្ព័ន្ធជាតិ​ដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ បានចាប់បដិសន្ធិឡើងនៅ​ឆ្នាំ​១៩៨៨ បន្ទាប់ពី​របបសិកភូមា​កាន់អំណាចតាំងតែទសវត្សឆ្នាំ​១៩៦០មក បានបង្ក្រាបយ៉ាងសាហាវព្រៃផ្សៃ​ទៅលើចលនាបះបោរបស់ប្រជាជនភូមា​។ អស់រយៈពេលជាង​៣០​ឆ្នាំ ទង់ពណ៌ក្រហមមានរូបហង្សពណ៌មាសរបស់គណបក្សនេះ បានក្លាយជានិម្មិតរូបនៃ​ការតស៊ូនយោបាយ ដោយសន្តិវិធី ដើម្បីសិទ្ធិសេរីភាពនិងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​ភូមា​។ក្រោយរបត់នយោបាយ​បើកចំហរខ្លះៗ ចាប់ពីឆ្នាំ​២០១០ គណបក្សសម្ព័ន្ធជាតិដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ​បានឈ្នះឆ្នោតភ្លូកទឹកភ្លូកដី​ ចំនួន២លើក ឆ្នាំ២០១៥ និង​២០២០។ តែនៅថ្ងៃទៅ​១កុម្ភៈ២០២១ កងទ័ពភូមាដឹកនាំដោយ​លោក​មីន អ៊ុងឡាំង បានធ្វើរដ្ឋប្រហារផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាល​របស់​លោកស្រីអ៊ុងសាន ស៊ូជី និងចាប់​មនុស្ស​រាប់ពាន់នាក់ដាក់ឃុំ។ ប្រមាណ​៣ឆ្នាំជាង​មកនេះ ភូមាបានឈានធ្លាក់សឹងតែចូលក្នុងសង្គ្រាមស៊ីវីល ដោយសារតែ​ប្រជាជន​និងក្រុមកម្លាំងប្រដាប់អាវុធជនជាតិភាគតិច បាន​បើកសមរភូមិប្រយុទ្ធជាមួយ​កងទ័ពជាតិ​។ នៅខែកក្កដា​ឆ្នាំ​២០២២ របបសិកភូមា បាន​ប្រហារជីវិតអ្នកទោស​ម្នាក់ ដែលជាសមាជិកសភាអតីតអ្នកចម្រៀងរ៉េប ដើម្បី​ជាការព្រមាន​គំរាម​ទៅ​ដល់​សំឡេងតវ៉ាប្រឆាំងទាំងអស់​។លោកស្រី អ៊ុងសាន ស៊ូជី ដែលមានវ័យចាស់ជរា ៧៩ឆ្នាំទៅហើយនោះ ក៏មិនខុសពី​លោកអតីតប្រធានាធិបតី​​ Win Myint កំពុងស្ថិតនៅក្នុងឃុំ​ គ្មានសង្ឃឹមថាមានថ្ងៃចេញ​មានសេរីភាពឡើយ​។ តែទោះជាយ៉ាងណា ក្នុងទឹកចិត្ត​របស់​ប្រជាពលរដ្ឋភូមាទូទៅ​ គឺពួកគេនៅតែទន្ទឹងរងចាំ និង​ស្រលាញ់គាំទ្រលោកស្រី អ៊ុងសាន ស៊ូជីជានិច្ច​។ តែទន្ទឹមនឹងនេះ យុវជនភូមាមួយចំនួនធំ ដែលធ្លាប់ដើរតាម​គន្លង​នយោបាយ​អហិង្សារបស់​លោកស្រីអ៊ុងសាន ស៊ូជីនោះ ពេលនេះពួកគេ​បាន​ភាគច្រើនបានងាកទៅចាប់យកការតស៊ូ​ដោយ​ប្រើ​កម្លាំង ប្រើអាវុធ ដើម្បី​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​។ យ៉ាងណាមិញ “ក្រុមចលនា​ប្រជាការពារ” គឺជាក្រុម​ប្រដាប់អាវុធ​ ត្រូវបាន​បង្កើតឡើងដោយ​យុវជន​ភូមា សហការជាមួយកងកម្លាំងជនជាតិភាគតិចនៅតាមរដ្ឋនានា​​ នៅក្រោយថ្ងៃរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ​២០២១។មិនត្រឹមប៉ុណ្ណោះទេ អតីតសមាជិក​សភាភូមាបានរួមកម្លាំង​គ្នា ប្រកាសបង្កើតរដុ្ឋភិបាល​ក្រៅផ្លូវការ​ ឈ្មោះថារដ្ឋាភិបាលបង្រួបបង្រួមជាតិ (NUG) ដែល​រហូតពេលនេះ គ្មាន​ប្រទេសណាទទួលស្គាល់ឡើយ​។ ក៏ប៉ុន្តែផ្អែកតាម​ប្រភពខ្លះស្និទ្ធនឹងគណបក្ស គឺរដ្ឋាភិបាល​ក្រៅផ្លូវការ​នេះ ចាប់ផ្តើមបែកបាក់គ្នាហើយ ដោយសារតែមានការខ្វែងគំនិតគ្នា រវាងអ្នកនយោបាយ​ដែលតស៊ូ​ក្នុងស្រុក និង​អ្នកដែលបាន​ភៀសខ្លួន​ទៅក្រៅប្រទេស​។លោក David Mathieson អ្នកវិភាគឯករាជ្យ​ម្នាក់​បានលើកឡើងថា គណបក្សសម្ព័ន្ធជាតិដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យបាន​តស៊ូរស់មានកម្លាំង​មករហូត បើទោះបីរងនូវការធ្វើបាបកៀបសង្កត់ គំរាមសំឡុតយ៉ាង​ខ្លាំងដៃអស់រយៈពេលជាង​៣០ឆ្នាំពីសំណាក់ពួកកងទ័ព។​ ដូច្នេះ គ្មានហេតុផលអ្វីដែល​បក្សនេះ​នឹងត្រូវរលត់រលាយ​នោះឡើយ​។ តែទោះជាយ៉ាងនេះក្តី វាសនាអនាគតរបស់​បក្សនេះ ពឹងផ្អែកធំណាស់ទៅលើ​រូបលោក​ស្រីអ៊ុងសាន ស៊ូជី ដែល​សកម្មជន​ខានឃើញមុខយូរឆ្នាំមកហើយ ដោយសារ​តែ​លោកស្រីស្ថិតនៅក្នុងឃុំ។ ជាងនេះទៀត លោកស្រីអ៊ុងសាន ស៊ូជី ដែលមានអាយុ​៧៩ឆ្នាំទៅហើយ នៅ​មិនទាន់​បាន​តែងតែង​ ឬផ្ទេរតំណែងការងារ​ទៅ​ឲ្យ​មនុស្ស​ណាម្នាក់នៅឡើយទេ។ សំណួរចោទសួរថា តើអស់​ពីលោកស្រីអ៊ុងសាន ស៊ូជី តើគណបក្ស​សម្ព័ន្ធជាតិដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ នឹងក្លាយ​ទៅជាយ៉ាងណា? តើអ្នកណា នឹង​មកដឹកនាំបក្ស​នេះ ​​ឲ្យ​មានឯកភាពជាធ្លុងមួយ​​ ដើម្បី​បន្តធ្វើជា​កម្លាំង​រួបរួមជាតិ​ដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅភូមា?

ប្រមាណ២ឆ្នាំមកនេះ​ បច្ចេកវិទ្យាបញ្ញាសិប្បនិម្មិត​ បានរីកសាយភាយនិងទទួលបានការចាប់អារម្មណ៍​យ៉ាងខ្លាំង ដោយ​គេគិតថា ទៅថ្ងៃអនាគតដ៏ខ្លី គេនឹងប្រើបច្ចេកវិទ្យានេះជាទូទៅ ដើម្បី​ផលិត​មាតិកា អត្ថបទ​ និងរូបភាពនានា​។ ភាព​ល្បីរន្ទឺមួយរំពេចនេះ បានញ៉ាំងឲ្យ​ក្រុមហ៊ុន​បច្ចេកវិទ្យាបញ្ញាសិប្បនិម្មិត ទទួលបានការបោះទុន​វិនិយោគ យ៉ាងច្រើនសន្ធឹក។ តែជាមួយគ្នានេះ មានមតិអ្នកជំនាញ​ខ្លះលើកឡើងថា ការសំរុក​បោះទុនវិនិយោគលើ​បញ្ញាសិប្បនិម្មិត​ វាប្រៀបបីដូចដុំប៉ោងមូល តែធាតុពិតគឺវា​ប្រហោងក្នុង ព្រោះថាគិតត្រឹមពេលនេះ ការបោះទុននេះមិនទាន់ទទួលបានប្រាក់ចំណេញនៅឡើយទេ​។ កាលពី២ឆ្នាំមុន ក្រុមហ៊ុន Open AI ដែលបាន​បង្កើត​កម្មវិធី​បច្ចេកវិទ្យាបញ្ញាសិប្បនិម្មិត ChatGPT នៅ​មិនទាន់​មានមនុស្សទូទៅស្គាល់ទេ។ បន្ទាប់ពី​បាន​ប្រកាសប្រមូលថវិកា​វិនិយោគ​បាន ៦៦០០លានដុល្លារ ពេលនេះក្រុមហ៊ុន Open AI មានតម្លៃដល់ទៅ ១៥៧ពាន់​លានដុល្លារ​។ ត្រឹមតែ២ឆ្នាំ Open AI បាន​ក្លាយ​ជាក្រុមហ៊ុននាំមុខគេ​​បំផុត ក្នុងវិស័យបច្ចេកវិទ្យា​បញ្ញាសិប្បនិម្មិត ហើយបានរុញច្រាន​ក្រុមហ៊ុនបច្ចេកវិទ្យាធំៗផ្សេងទៀត ឲ្យ​សម្រេចចិត្ត​វិនិយោគលើ​បច្ចេកវិទ្យានេះ​ បើទោះបី​ជាពុំទាន់មានសង្ឃឹមថាបានប្រាក់ចំណេញ​មកវិញ​។តើ​បច្ចេកវិទ្យាបញ្ញាសិប្បនិម្មិត គឺជា​បដិវដ្តន៍​​ទំនើបថ្មីនៃបច្ចេកវិទ្យាដែលគ្រប់គ្នា​មិនអាច​រំលងបាន​ ឬវាគ្រាន់តែជា​ការផ្អើលឈូរឆមួយរយៈ ប៉ោងធំតែប្រហោងក្នុង?សម្រាប់អ្នកជំនាញ​នៅការិយាល័យ Wedbush ជាមួយ​នឹង​បច្ចេកវិទ្យាបញ្ញាសិប្បនិម្មិត ក្នុងរវាង​១២ ទៅ​១៨ខែទៀត គឺ​បដិវត្តន៍ឧស្សាហកម្មទី៤ នឹងធ្វើដំណើរ​​មកដល់​ហើយ នៅក្នុ​ងវិស័យ​ផលិត​ឧបករណ៍​សឺមីកុងឌុកទ័រ កម្មវិធី​បច្ចេកវិទ្យា ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ អ៊ិនធ័រនិត និង​​ទូរស័ព្ទស្មាតហ្វូនជាដើម​។ ChatGPT គឺជា​ចំណុចចាប់ផ្តើមនៃបច្ចេកវិទ្យាបញ្ញាសិប្បនិម្មិត ដូចកាលជំនាន់ទូរស័ព្ទ iPhone ចេញដំបូង ដែល​បានរុញសន្ទុះ​បដិវត្ត ក្នុងវិស័យទូរស័ព្ទដៃទំនើបដូច្នោះដែរ​​។ គឺ Open AI ដែល​បានបើក​ផ្លូវឲ្យ​​ក្រុមហ៊ុន​បច្ចេកវិទ្យាធំៗ មានដូចជា Nvidia Microsoft និង​​ Google ជាដើម​ សម្រេច​កំណត់អាទិភាព យកបច្ចេកវិទ្យា​​បញ្ញាសិប្បនិម្មិតមកប្រើប្រាស់។​លោក Dan Ives អ្នកជំនាញ​នៅ Wedbush លើកឡើងថា នៅរវាង​៣ឆ្នាំទៅមុខទៀតនេះ គ្រប់ក្រុមហ៊ុន​ទាំងអស់ នឹងចំណាយ​ប្រាក់​សរុប ប្រមាណ​១០០០ពាន់លានដុល្លារ នៅក្នុងបច្ចេកវិទ្យា​បញ្ញាសិប្បនិម្មិត​។ លោកពន្យល់ថា បច្ចេកវិទ្យាបញ្ញាសិប្បនិម្មិត​បង្កើត​​ (AI Generative) គឺត្រូវការចំណាយ​ប្រាក់ច្រើនណាស់ តួយ៉ាង ដើម្បី​សរសេរអត្ថបទ ផលិត​រូបភាព​ និងបង្កើត​​ទិន្នន័យផ្សេងៗទៀត។ ទន្ទឹមគ្នានេះ ដើម្បីធ្វើ​ឲ្យ​​បច្ចេកវិទ្យាបញ្ញាសិប្បនិម្មិត​បង្កើត អាចដំណើរការទៅបាន​ គឺត្រូវការ​ឲ្យ​មាន​ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ​ព័ត៌មានវិទ្យាថ្មី ស៊ីថាមពលច្រើន និង​ត្រូវការ​វិស្វករ​មានជំនាញកាន់តែខ្ពស់។គួរកត់សំគាល់ថា ក្រុមហ៊ុនធំៗជាច្រើនបានចាប់ផ្តើម​ចំណាយ​ប្រាក់ច្រើន​ពាន់លានដុល្លារ​ វិនិយោគក្នុងវិស័យ​បញ្ញាសិប្បនិម្មិត។ ជាក់ស្តែងក្រុមហ៊ុន Microsoft បានចំណាយ១៣ពាន់​លានដុល្លារ ទៅក្នុង​ក្រុមហ៊ុន Open AI ព្រមទាំងប្រកាស​វិនិយោគ​១៥ពាន់លានដុល្លារបន្ថែមទៀត ក្នុងឆ្នាំ​នេះ នៅក្នុងបច្ចេកវិទ្យាបញ្ញាសិប្បនិម្មិត​នៅ​ប្រទេសផ្សេងទៀត ដូចជានៅ​អាល្លឺម៉ង់ និង​ឥណ្ឌូណេស៊ីជាដើម​។ Google វិញ បានបញ្ចេញ​ប្រាក់​១៣ពាន់​លានដុល្លារដែរ ក្នុងត្រីមាស​ទី​២ឆ្នាំនេះ ចំណាយទៅលើ​ឧបករណ៍គ្រឿងបរិក្ខា​បច្ចេកវិទ្យា​ទំនើប។ ទំហំចំណាយ​ដ៏ធំនេះ បានឆ្លុះបញ្ចាំង​អំពីតម្រូវការ​ ក្នុងការ​មាន​ទីតាំងស្តុកទិន្នន័យ និង​ម៉ាស៊ីន​ថ្មីទំនើប​មានកម្លាំង​កាន់តែខ្លាំង​។ក៏ប៉ុន្តែ បើ​ផ្អែកតាម​របាយការណ៍​របស់ ធនាគារ Golman Sachs ចេញផ្សាយ​កាលពីខែមិថុនា គឺការចំណាយទាំង​អស់នេះ មិនទាន់​បានហុចលទ្ធផល​ចំណេញថវិកា​អ្វីទេ គិតត្រឹមពេលនេះ​។ ផល​វិជ្ជមានគឺមានតែ ធ្វើ​ឲ្យ​អ្នកជំនាញ​​​អភិវឌ្ឍ​កម្មវិធី ​ ​អាច​ធ្វើការ​មានប្រសិទ្ធភាពជាងមុនតែប៉ុណ្ណោះ។ លោក Rob Enderle លើកឡើងថា គ្រប់អ្នកវិនិយោគ​​​គិតតែពីស្រែកថា ត្រូវតែ​វិនិយោគលើ​បញ្ញាសិប្បនិម្មិត តែ​ធាតុពិត​មានអតិថិជនតិចណាស់ ដែលត្រូវការ​ទិញ​​បច្ចេកវិទ្យានេះ​ទៅប្រើនៅពេលនេះ​​។ អ្នកជំនាញរូបនេះអះអាងថា ៨០%នៃគម្រោង​ប្រើប្រាស់បញ្ញាសិប្បនិម្មិត ត្រូវបាន​បិទបញ្ចប់ជាមួយនឹងភាពបរាជ័យ​។យ៉ាងណាក៏ដោយ លោកស្រី Grace Harmon អ្នកវិភាគទីផ្សារនៅ Emarketer បានលើកឡើងថា សម្រាប់ពេលនេះ ក្រុមហ៊ុនបច្ចេកវិទ្យាធំៗ មិនទាន់សម្លឹងចង់បានប្រាក់ចំណេញមកវិញនៅឡើយទេ។ គេប្រឹងវិនិយោគ គឺដោយសារខ្លាចដើរយឺតជាងគេ ក្នុងថ្ងៃអនាគត។ដោយឡែក លោក Michael Mansard នាយកក្រុមវិភាគនិងស្រាវជ្រាវ Subscribed Institute បានលើកឡើងថា រឿងបញ្ញាសិប្បនិម្មិតប៉ោង​ប្រហោងក្នុង ​ឬមិនប្រហោងក្នុង គឺវាមិនសំខាន់ទេក្នុងពេលនេះ។ អ្វីដែលសំខាន់ គឺអ្នកវិយោគក្នុងវិស័យនេះ​ គេសំឡឹងឃើញ​សក្តានុពលរបស់វា។ ទន្ទឹមគ្នានេះ លោក​ពន្យល់ថា ក្រុមហ៊ុនបច្ចេកវិទ្យាដែល​រកស៊ីក្នុងបញ្ញាសិប្បនិម្មិត ​ត្រូវតែ​រកផ្លូវ​ គូសវាសគម្រូសេដ្ឋកិច្ចថ្មី​ ដើម្បីអាចរស់បន្ត នៅពេល​ដុំប៉ោងផ្អើល​មួយ​រយៈនេះ ​វា​ធ្លាយធូរអស់ខ្យល់ទៅ​។ ឧទារហណ៍ជាក់ស្តែង ផ្អែកតាមកាសែត New York Times ក្រុមហ៊ុន​Open AI ដែលបានចាប់ផ្តើម​យកប្រាក់ពី​អ្នកប្រើប្រាស់ធម្មតានោះ នឹងខាត​ប្រាក់ចំនួន​៥ពាន់លានដុល្លារ​នៅឆ្នាំនេះ ព្រោះរកចំណូលបាន​តែ​ ៣៧០០លានដុល្លារប៉ុណ្ណោះ។ដូចគ្នា​ដែរ លោកស្រី Carolina Milanesi អ្នកវិភាគឯករាជ្យបានលើកឡើងថា វាច្បាស់ណាស់ថា​បច្ចេកវិទ្យាបញ្ញាសិប្បនិម្មិត នឹងរីកសុះសាយមនុស្សប្រើជាទូទៅប្រចាំថ្ងៃ។ ក៏ប៉ុន្តែដើម្បីអាចប្រកួតប្រជែង​យកឈ្នះគេបាន គឺក្រុមហ៊ុនអ្នកផលិត​បច្ចេកវិទ្យានេះ ត្រូវតែ​ហ៊ានវិនិយោគ​ហ៊ានចំណាយនៅពេលនេះ​​។ ទីផ្សារ​វិស័យបច្ចេកវិទ្យាបញ្ញាសិប្បនិម្មិត​ គឺ​វាមិនខុសពីច្បាប់ធម្មជាតិនោះ​​ទេ ពោលគឺ “អ្នកណាអ្នកខ្លាំង​អ្នកនោះឈ្នះ”៕

ក្នុងសប្តាហ៍​កន្លងទៅនេះ អង្គការ​សន្ធិសញ្ញាសន្តិសុខរួមដែលគេតែងប្រដូច ហៅថាជាអង្គការអូតង់​​ដឹកនាំដោយ​រុស្ស៊ីនោះ បាន​បើក​ការធ្វើសមយុទ្ធយោធារួមគ្នាប្រចាំឆ្នាំ​ នៅ​ប្រទេសកៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថាន។ តែពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ គេសង្កេត​ឃើញថា សម្ព័ន្ធភាពយោធាដែលរុស្ស៊ីបង្កើតឡើងដើម្បី​ប្រជែងកម្លាំងនឹង​អូតង់នេះ ហាក់ដូចជា​​បានធ្លាក់ចុះឥទ្ធិ​ពល​ជាបន្តបន្ទាប់។ ជាក់ស្តែង នៅក្នុង​សមយុទ្ធយោធាឆ្នាំនេះ ប្រទេសអាម៉េនី ដែលជាសាមជិក​ម្នាក់​ក្នុងចំណោម​ទាំង​៦នាក់ បានអវត្តមាន​មិនចូលរួម​ជាមួយទេ។​ ប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ីកណ្តាលផ្សេងទៀត ដែលរុស្ស៊ីខំបញ្ចុះបញ្ចូល​ឲ្យចូលជាសមាជិកសម្ព័ន្ធភាពនេះ​​ ក៏បាន​ងាកមុខចេញដែរ​។​ តើមានមូលហេតុអ្វីខ្លះ បានជាអង្គការ​​សម្ព័ន្ធភាព​យោធារបស់រុស្ស៊ីនេះ ធ្លាក់ចុះឥទ្ធិពល​? អង្គការ​សន្ធិសញ្ញាសន្តិសុខរួម ហៅកាត់ថា CSTO ឬ OSTC ត្រូវបាន​បង្កើតឡើងដោយ​រុស្ស៊ីនៅឆ្នាំ​១៩៩២ បន្ទាប់ពីសហភាពសូវៀតដួលរលំទៅ។ អង្គការសម្ព័ន្ធភាពយោធា ដែលគេតែនិយមប្រដូចទៅនឹងអង្គការអូតង់របស់​ក្រុមប្រទេសលោកខាងលិចនេះ គឺជា​មធ្យោបាយ​មួយ​ដែល​រុស្ស៊ី​ប្រឹងប្រែងចងសម្ព័ន្ធ​​ភាព​​កងទ័ព ជាមួយ​ក្រុមប្រទេសអតីតសមាជិក​សហភាពសូវៀត នៅ​​តំបន់កូកាសនិងតំបន់អាស៊ីកណ្តាល​​ ដែលទើបតែបានឯករាជ្យ​ថ្មីៗ។កាន់តែខ្សត់សមាជិក​ជាង៣០ឆ្នាំមកនេះ គេសង្កេតឃើញថា សម្ព័ន្ធភាពយោធារបស់រុស្ស៊ីនេះ បានចុះថយ​ឥទ្ធិពលម្តងបន្តិចៗ ដោយសារ​វាមាន​ការប្រកួតប្រជែងផ្សេងទៀត ហើយវាថែម​ទាំង​​មិនផ្តល់ទំនុកចិត្ត​ឲ្យ​ប្រទេសសមាជិក ឬប្រទេសដែលចាប់អារម្មណ៍ចង់ចូលរួម។ នេះបើផ្អែកតាមការវិភាគ របស់​លោក Hakop Badalyan អ្នកជំនាញ​សិក្សាសន្តិសុខនៅអាម៉េនី។ នៅឆ្នាំ​១៩៩៩ ដោយសារ​មិនឃើញផលប្រយោជន៍ អាស៊ែរបៃហ្សង់ និង​ ហ្សកហ្ស៊ី បានសម្រេចចិត្ត​ចាកចេញ​ពីសម្ព័ន្ធភាពនេះ។ បន្ទាប់មកទៀត អ៊ូសបេគីស្ថាន បានចាកចេញនៅឆ្នាំ​២០១២។ បច្ចុប្បន្ន​នេះ អង្គការ​សន្ធិសញ្ញាសន្តិសុខរួមរបស់រុស្ស៊ី​​ មានសមាជិក​ចំនួនតែ​​៦​ប្រទេស ដែលក្នុងនោះមានរុស្ស៊ីខ្លួនឯង បេឡារុស អាមេនី​ កាហ្សាក់ស្ថាន កៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថាន និង​តាហ្ស៊ីគីស្ថាន។ឥឡូវនេះ អាមេនី ក៏ចាប់ផ្តើម​ដកខ្លួនដែរ។ ជាក់ស្តែង​ សមយុទ្ធយោធារួមគ្នាប្រចាំឆ្នាំ ដែលបានប្រព្រឹត្តិធ្វើទៅ​នៅតំបន់​ភ្នំ ​ប្រទេសកៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថាន កាលពីសប្តាហ៍​កន្លងទៅនេះ គឺគ្មានកងទ័ពអាមេនីចូលរួមទេ។ អាមេនីអន់ចិត្តនឹងរុស្ស៊ីខ្លាំងណាស់ ដោយចោទថារុស្ស៊ី​កាន់ជើងខាងអាស៊ែបៃហ្សង់ នៅក្នុងជម្លោះតំបន់ការ៉ាបាក់។ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី​អាមេនី Nikol Pachinian បានលើកឡើងថា កងទ័ពរុស្ស៊ី​បានបោះបង់ចោលអាមេនី ធ្វើ​ឲ្យ​សន្តិសុខ​និង​អធិបតេយ្យ​ភាពអាមេនី​ត្រូវប្រឈមគ្រោះថ្នាក់ ដោយសារតែជម្លោះជាមួយអាស៊ែរបៃហ្សង់។ អ្នកនាំពាក្យវិមានក្រេមឡាំង កាលពីថ្ងៃពុធសប្តាហ៍​មុន បានព្យាយាមនិយាយធានា ថា​សម្ព័ន្ធ​ភាព​ CSTO មិនបានគំរាម​អធិបតេយ្យ​ភាពនិងបូរណភាពទឹកដីអាមេនីទេ។សង្គ្រាមអ៊ុយក្រែន ធ្វើ​ឲ្យរុស្ស៊ីទន់ខ្សោយ​បាក់កម្លាំង​គួរកត់សំគាល់ថា នៅក្រោយ​ការលើកទ័ពចូលឈ្លានពាន​អ៊ុយក្រែន រុស្ស៊ីបានព្យាយាមដោយ​ជោគជ័យ រឹតបន្តឹងចំណងសហការជាមួយប្រទេសមួយចំនួន ដែលស្ថិតនៅឆ្ងាយ​ៗ ជាក់ស្តែងជាមួយ​ចិន កូរ៉េខាងជើង អ៊ីរ៉ង់ និង​បណ្តាប្រទេសអាហ្វ្រិក​មួយចំនួន។ ផ្ទុយទៅវិញ នៅ​ក្នុង​ដែន​ឥទ្ធិពលតាមប្រទេស​អតីតសមាជិកសហភាពសូវៀតវិញ រុស្ស៊ីហាក់ដូចជា​ត្រូវគេងាកមុខចេញ​ជាបន្តបន្ទាប់​។ក្រៅតែពីបេឡារុស ប្រទេសអតីតកូនចៅ​សហភាពសូវៀតសឹងតែទាំងអស់ គឺគ្មាននរណាពេញចិត្តឡើយ ដែលឃើញរុស្ស៊ីលើកទ័ពចូលឈ្លានពាន​អ៊ុយក្រែន។​ ជាងនេះទៀត សង្គ្រាមនៅអ៊ុយក្រែនដែលអូសបន្លាយ​ទៅជិតៗឆ្នាំមកនេះ បានបង្ហាញថា រុស្ស៊ីបានតែសម្តី​តែគ្មានកម្លាំងជាក់​ស្តែងឯណា ទៅយក​ឈ្នះសង្គ្រាមដូចខ្លួនអួត។ កម្លាំងទ័ពរុស្ស៊ី ត្រូវកេណ្ឌទៅសមរភូមិអ៊ុយក្រែនសឹងទាំងអស់ ដូច្នេះរុស្ស៊ីលែងមានកម្លាំងទ័ពឯណាទៀត មកអន្តរាគម ឬដោះស្រាយជម្លោះ​​ រវាងប្រទេសសមាជិកCSTOឡើយ។ ជាក់ស្តែង កៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថាន មានបញ្ហា​ឈ្លោះប្រកែកជាមួយ​តាជីគីស្ថាន ខណៈអាមេនីវិញឈ្លោះជាមួយ​អាស៊ែរបៃហ្សង់។ លោក Hakop Badalyan បានពន្យល់ថា រុស្ស៊ីរវល់ជាប់ដៃ​ប្រយុទ្ធនៅអ៊ុយក្រែន គ្មានសមត្ថភាព រំលែកកម្លាំងទ័ព ហើយក៏លែងមានមធ្យោបាយធ្វើជាមេដឹកនាំ ចាត់ចែងបោះមេ ធ្វើអាជ្ញាកណ្តាល​នៅក្នុងក្របខណ្ឌ​សម្ព័ន្ធភាព​​ CSTO ទៀតឡើយ។រុស្ស៊ីអាចការពារសមាជិក CSTOមែន?​តែយ៉ាងណាក៏ដោយ លោក Vladimir Jarikhine អគ្គនាយករងវិទ្យាស្ថាន​ប្រទេសអតីតសហភាពសូវៀត នៅទីក្រុងមូស្គូ បាន​អះអាងថា សម្ព័ន្ធភាពCSTO នៅតែបន្តដើរតួនាទីសំខាន់ ធានាការពារ​ឲ្យ​មាន​ស្ថិរភាពនៅតំបន់អាស៊ីកណ្តាល ជាពិសេសនៅតំបន់​ដែល​មានព្រំដែនជាប់អាហ្វហ្កានីស្ថាន​ បន្ទាប់ពី​ប្រទេសនេះបានធ្លាក់ទៅក្នុងរបបរបស់ក្រុមតាលីបង់សាជាថ្មី​។ មន្ត្រីរុស្ស៊ីរូបនេះ​ បានរំលើកថា ខុសពីអាហ្វហ្កានីស្ថានដែលរងការ​វាយប្រហាររបស់ក្រុមជីហាតភេរវកម្ម​ជាញឹកញាប់ ប្រទេសអាស៊ីកណ្តាលទាំងអស់​មានសន្តិសុខ​ ក៏​ដោយសារតែ​មានមូលដ្ឋានទ័ពរុស្ស៊ីប្រចាំការ​នៅតាហ្ស៊ីគីស្ថាន និងនៅ​កៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថាន​។តែទន្ទឹមគ្នានេះ ទោះបីជាមន្ត្រីរុស្ស៊ីខាងលើ បានអួតសរសើរ​អំពីអត្ថប្រយោជន៍របស់ CSTO យ៉ាងណាក៏ដោយ តែការពិតជាក់ស្តែង ប្រទេស​ក្នុងតំបន់អាស៊ីកណ្តាល​​ប្រហែលជាមិនចាញ់ការឃោនានេះប៉ុន្មានទេ។ ជាក់ស្តែង ប្រសិន​បើសម្ព័ន្ធភាព ​CSTO ល្អមែន មិនមែន​ប្រទេសអ៊ូសបេគីស្ថាន និង​តួកមេនីស្ថាន ធ្វើមិនដឹងមិនឮជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ ទោះបីរុស្ស៊ីខំ​​អង្វរលួងលោម ឲ្យចូលជាសមាជិកយ៉ាងណាក៏ដោយ​។មន្ត្រីយោធាបេឡារុសម្នាក់ បាន​លើកឡើងថា សមយុទ្ធយោធារួមគ្នា ធ្វើឡើងនៅ​កៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថាន​ក្នុងក្របខណ្ឌសម្ព័ន្ធភាព​ CSTO គឺជាការបង្ហាញ​ប្រាប់ពិភពលោក​ថា និងជាពិសេសទៅកាន់សត្រូវទាំងអស់ ថា​សម្ព័ន្ធភាព​នេះ​ បានត្រៀមខ្លួនជាប់ជាប្រចាំ ដើម្បីប្រយុទ្ធតទល់​នឹងការគំរាមនានា។សត្រូវរុស្ស៊ី មិនប្រាកដថាជាសត្រូវរបស់សមាជិកផ្សេងទៀតនៃCSTO គួរពិចារណាថា​ ពាក្យ​ថា “​សត្រូវ” ហាក់ដូចជាមាននិយមន័យមិនដូចគ្នាទេ ក្នុងចំណោមប្រទេសសមាជិក​របស់ CSTO។ ​សម្រាប់រុស្ស៊ី សត្រូវគឺសំដៅទៅលើក្រុមប្រទេសលោក​ខាងលិច ដែលមាន​សហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាព​អឺរ៉ុប។ តែ​ប្រទេស​អាស៊ីកណ្តាល​និងប្រទេសនៅ​​​តំបន់កូកាសខ្លះ​ មិនគិតដូចរុស្ស៊ីទេ។ ជាក់ស្តែង អាមេនីកំពុងតែខិត​ទៅសហការជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកនិង​អឺរ៉ុប។កាលពីសប្តាហ៍​កន្លងទៅ ប្រទេសអាស៊ីកណ្តាល​ដែលសំបូរធនធានឧស្ម័នធម្មជាតិ បានទទួលស្វាគមន៍​លោក​អូឡាហ្វ ស្ហុលស៍ ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលអាល្លឺម៉ង់។ លោកអូឡាហ្វ ស្ហុលស៍ បានប្រកាស​បើកផ្លូវ​​ពង្រីកការវិនិយោគ លើហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធថាមពល ការសាងសង់បណ្តាញ​​ដឹកជញ្ជូន​ឧស្ម័នពីអាស៊ីកណ្តាល នាំមកលក់នៅអឺរ៉ុប។ ចង់មិនចង់ ប្រទេសអាស៊ីកណ្តាលបានក្លាយ​ជា​អ្នកឆក់យកម៉ូយឧស្ម័នរបស់រុស្ស៊ី​។គេផ្សេងមកប្រជែងនឹងរុស្ស៊ីមួយវិញទៀត រុស្ស៊ី​មានអ្នកប្រកួតប្រជែងច្រើនណាស់ នៅក្នុងតំបន់អាស៊ីកណ្តាល​។ ក្រុមប្រទេសអាស៊ីកណ្តាល​បានងាកទៅ​សហការ​ មានទំនាក់ទំនង​កាន់តែខ្លាំង ជាមួយ​តំបន់មជ្ឈឹមបូព៌ា។ ជាក់ស្តែង កាលពីដើមខែ​កញ្ញានេះ កាហ្សាក់ស្ថានបានរៀបចំ​ការធ្វើសមយុទ្ធ​រួមគ្នាមួយ សហការជាមួយ​កងកម្លាំងពិសេសតួកគី កងទ័ពកាតា និងប៉ាគីស្ថាន​។ ការសមយុទ្ធដែលគេដាក់ឈ្មោះថា “មិត្តភាពគ្មានទីបំផុត​”។មហាយក្ស​ចិន​ឯណោះ ក៏​មិនទៅណាឆ្ងាយ​ដែរ ព្រោះថាចិនក៏មាន​ព្រំដែនជាប់តំបន់អាស៊ីកណ្តាល។​ ប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយ​នេះ​​ ចិនបានបើកគម្រោង​សហប្រតិបត្តិការសន្តិសុខ ជាមួយ​បណ្តាប្រទេសអាស៊ីកណ្តាល តាមរយៈកិច្ចព្រ​មព្រៀងទ្វេភាគីផង និងតាមរយៈ​អង្គការ​សហប្រតិបត្តិការសៀងហៃផង។ ចំណែក​តួកគីវិញ ក៏ខំប្រឹងពង្រីកឥទ្ធិពលខ្លួនដែរក្នុងតំបន់នេះ ដោយប្រើ​​​ភាពស្រដៀងគ្នា​ផ្នែកប្រពៃណីវប្បធម៌ និងភាសាជាដើម​ធ្វើជាអាវុធ។ តួកគី​បានចាប់ផ្តើមលក់គ្រឿងសព្វាវុធខ្លះៗហើយ ទៅ​ឲ្យ​ប្រទេសអាស៊ីកណ្តាល​។ជាការកត់សំគាល់មួយទៀត កាលពីខែ​កក្កដាកន្លងទៅ ក្រុមប្រទេសអាស៊ីកណ្តាល​បានរៀបចំ​ សមយុទ្ធយោធារួមគ្នាជាលើកទីមួយរបស់ខ្លួន ដោយ​មិន​មានវត្តមានកងទ័ពរុស្ស៊ី។ វាអាចជាសញ្ញាប្រាប់​ជាបណ្តើៗ ថាគេមិនត្រូវការ​រុស្ស៊ី​​គ្រប់តែពេលនោះ​ទេ។ ចំណែក​ប្រទេសអាមេនីឯនោះវិញ បានចាប់ផ្តើមបើកទ្វារទទួល​កងទ័ពអាមេរិក​។ ថ្នាក់ដឹកនាំនៅវិមានក្រេមឡាំង ប្រាកដជាបានឃើញ និងមានអារម្មណ៍ទទួលសំពាធទាំងនេះ​ ថារុស្ស៊ី​កាន់តែអន់ថយឥទ្ធិពលហើយ​ នៅតំបន់កូកាស​និង​អាស៊ីកណ្តាល​។ យ៉ាងណាមិញ កាលពីខែ​មិថុនា លោកពូទីនខ្លួនឯង បានប្រកាសថា “ដល់ពេលហើយដែលរុស្ស៊ី ត្រូវតែបើក​ការពិភាក្សា ​ស្វែងរក​ប្រព័ន្ធ​សន្តិសុខរួមថ្មីមួយទៀត សម្រាប់តំបន់អឺរ៉ាស៊ី”។ សម្តីនេះ គឺជាសម្តីសារភាពដោយ​ប្រយោលថា អង្គការ​សន្ធិសញ្ញាសន្តិសុខរួម ហៅកាត់ថា CSTO បានសាបរលាបឥទ្ធិពល​លែងមានន័យអ្វីទៀតហើយ​៕

នៅថៃ រដ្ឋាភិបាលថ្មីរបស់​លោកស្រី ភែថងថាន ស៊ីណាវ៉ាត្រ បានស្បថចូលកាន់អំណាច​ កាលពីថ្ងៃសុក្រទី​៦​កញ្ញាកន្លងទៅ​។ លោកស្រី ភែថងថាន គឺជាមនុស្សទី​៣ហើយ នៃវង្សត្រកូល​ស៊ីណាវ៉ាត្រ ដែលដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលថៃ។ ប្រមាណជាង​២០ឆ្នាំមកនេះ ក្រុមគ្រួសារត្រកូល​ស៊ីណាវ៉ាត្រ មិនបាន​ទៅណាឆ្ងាយ​ឡើយ​ ពីឆាកនយោបាយ​ថៃ ហើយ​បន្តមានឥទ្ធិពលជានិច្ច ទៅលើជីវិតនយោបាយថៃ​​​ បើទោះបីជាមានព្យុះឧបសគ្គរារាំងយ៉ាងណា។ មុន​លោកស្រី ភែថងថាន មនុស្សក្នុងវង្សត្រកូលស៊ីណាវ៉ាត្រ បាន​ឡើងកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ ចំនួន​២នាក់រួចមកហើយ។ លោកថាក់ស៊ីន ស៊ីណាវ៉ាត្រ ឪពុករបស់លោកស្រីភែថងថាន គឺជានាយករដ្ឋមន្ត្រីចន្លោះពីឆ្នាំ​២០០១ ដល់២០០៦។ ចំណែក​លោកស្រី យីងឡាក់ ស៊ីណាវ៉ាត្រ ប្អូន​ស្រីរបស់​លោកថាក់ស៊ីន កាន់មុខតំណែងនេះ​ពីឆ្នាំ​២០១១ដល់​២០១៤។ នេះនៅមិនទាន់​រាប់លោក សុមឆៃ វង់សាវ៉ាតផងទេ ដែលលោក​គឺជា​ស្វាមីរបស់​លោកស្រី យ៉ាវវ៉ាផា ស៊ីណាវ៉ាត្រ វង់សាវ៉ាត ប្អូនស្រីបង្កើតរបស់​លោកថាក់ស៊ីន​។ លោកសុមឆៃ​ វង់សាវ៉ាត អតីតប្រធានគណបក្សផាឡាំង​ប្រាឆាឈុន ធ្លាប់ឡើងធ្វើជានាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ បាន​២ខែដែរ​នៅឆ្នាំ​២០០៨។គ្រួសារដ៏មានឥទ្ធិពល​លើនយោបាយថៃរបបរាជានិយមអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញថៃ ដែលមានចំណាស់ជិតមួយសតវត្សមកហើយនេះ គឺគ្មានវង្សត្រកូលគ្រួសារ​ណាមួយ ដែល​អាចមានឥទ្ធិពល​លើនយោបាយថៃ ដូចគ្រួសារស៊ីណាវ៉ាត្រឡើយ​។ ហើយក៏គ្មាននរណាផ្សេងទៀត អាចមានឥទ្ធិពលធ្វើ​ឲ្យ​ប្រទេសថៃពុះចែក​និន្នាកាជាពីរ ដូចលោក​ថាក់ស៊ីនឡើយ​។នៅអំឡុង​មុន​ឆ្នាំ​២០០០ លោកថាក់ស៊ីន គឺជាអ្នកជំនួញ​ដ៏មានប្រជាប្រិយ​ភាព​ មុននឹងចូលមកដឹកនាំ​បក្សភឿថៃ ហើយ​បាន​ឈ្នះឆ្នោតក្លាយ​ជានាយករដ្ឋមន្ត្រី។ ការដឹកនាំបែបថ្មី​របស់​លោក ត្រូវបាន​អ្នកវិភាគសំឡឹងឃើញថា មានលាយទៅដោយ​គំនិត​សេរីនិយមផង និង​ប្រើអំណាចផ្តាច់ការលាយឡំផង។ លោកបានទទួលការគាំទ្រ​យ៉ាងខ្លាំង ជាពិសេស​ពី​ប្រជាជនថៃក្រីក្រនៅតាមជនបទ បន្ទាប់ពីលោក​បានអនុវត្ត​ផែនការនយោបាយជួយអ្នកក្រីក្រ ដែល​រងការលំបាក​ក្រោយវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច​ឆ្នាំ​១៩៩៧​។តែទន្ទឹមនឹងនេះ គូប្រជែង​នយោបាយ​របស់លោកថាក់ស៊ីន ដែលសុទ្ធតែអ្នកមានអំណាចចាស់ឆ្នាំ ស្និទ្ធនឹង​ព្រះបរមរាជវាំង ស្និទ្ធ​នឹង​​ក្រុមយោធាថៃ បានចោទ​ថាលោកថាក់ស៊ីន គឺ​ជាមនុស្សប្រជាភិថុត បោកប្រាស់ទិញទឹកចិត្តប្រជាជន​ ពុករលួយ និង​​គិតតែចំណេញក្នុងមុខជំនួញខ្លួន​។ នៅឆ្នាំ​២០០៦ ១ឆ្នាំបន្ទាប់ពីលោក​កាន់អំណាចអាណត្តិទី​២ ក្រុមយោធាអភិរក្សនិយម បានធ្វើរដ្ឋប្រហារទំលាក់​លោក​។ ការប្រឈមមុខដាក់គ្នារវាងក្រុមអភិរក្សនិយម និង​ក្រុម​លោកថាក់ស៊ីន បាន​ពុះ​ចែក​ប្រទេសថៃជា​២ អស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ។ កំឡុងឆ្នាំ​២០១០ បាតុកម្មហិង្សាប្រទូស្តរាយគ្នាយ៉ាងខ្លាំង រវាង​ក្រុមអាលឿងដែលគាំទ្រក្រុមអភិរក្សនិយម និងក្រុមអាវក្រហម​ដែលគាំទ្រ​លោកថាក់ស៊ីន​។ស្ងប់បន្តិចមក លោកស្រី​យីងឡាក់ ស៊ីណាវ៉ាត្រ ប្អូនស្រីពៅរបស់​លោកថាក់ស៊ីន បានឡើងធ្វើជានាយករដ្ឋមន្ត្រីនៅឆ្នាំ​២០១១។ តែបានតែជាង​២ឆ្នាំ រដ្ឋប្រហារយោធាថ្មីមួយទៀត បានទម្លាក់លោកស្រីពី​តំណែងនៅខែ​ឧសភាឆ្នាំ​២០១៤។ ក្រុមយោធាថៃបាន​បន្តដឹកនាំប្រទេស រហូតដល់ឆ្នាំ​២០២៣ មុននឹងបើកផ្លូវ​ឲ្យ​មានការបោះឆ្នោតឡើងវិញ ហើយ​បានហុចឱកាស​ ឲ្យក្រុមគ្រួសារស៊ីណាវ៉ាត្រ ត្រលប់​មក​កៀកនឹងអំណាចសាជាថ្មី​។គ្រួសារស៊ីណាវ៉ាត្រ អាចត្រឡប់មក​កាន់អំណាចវិញដោយរបៀបណា?អ្វីដែលជាការកត់សំគាល់ ការវិលត្រលប់​មកកាន់អំណាច​របស់​គ្រួសារស៊ីណាវ៉ាត្រ​ នៅលើកនេះ គឺ​កើតឡើងដោយយុទ្ធសាស្ត្រ​ចាប់ដៃជាមួយអតីតសត្រូវ ពោលគឺក្រុមយោធាថៃ។​ រដ្ឋាភិបាលថ្មីរបស់​លោកស្រី ភែថងថាន ស៊ីណាវ៉ាត្រ ដែល​បានស្បថចូលកាន់អំណាចកាលពីថ្ងៃសុក្រទី​៦កញ្ញាថ្មីៗនេះ គឺជារដ្ឋាភិបាលចម្រុះ កើតចេញពី​ការប្រមូលផ្តុំរវាងបក្សភឿថៃ និងបក្សតូចប្រមាណ១០គណបក្សទៀត។ ក្នុងចំណោមបក្សតូចៗទាំងនេះ គឺមាន​មនុស្សមួយចំនួន ត្រូវគេស្គាល់យ៉ាងច្បាស់ ថាមានទំនោរស្និទ្ធនឹងក្រុមយោធាថៃ​។សម្ព័ន្ធភាព​រវាងបក្សភឿថៃ និងក្រុមយោធាអភិរក្សនិយម ដែលកាលពីអតីតកាល​ ធ្លាប់ជារឿងដែល​មិន​អាចទៅរួចនោះ បានលេចចេញជារូបរាងនៅរវាងឆ្នាំ​២០២៣ ក្រោយការបោះឆ្នោត​នៅខែឧសភា។ ការបោះឆ្នោត​ដែលផ្តល់លទ្ធផលជ័យជំនះដ៏គគ្រឹកគគ្រេង ជូន​គណបក្សថ្មីមួយ​ដឹកនាំដោយ​មនុស្ស​វ័យក្មេង គឺគណបក្ស​ Move Forward។ គណបក្សនេះបានទទួលការគាំទ្រខ្លាំងណាស់ ពិសេសពីសំណាក់យុវជនថៃ ដោយសារតែបក្សនេះ​មានគោលនយោបាយធ្វើកំណែទម្រង់ស៊ីជំរៅ បើកទំព័រសក្ករាជ​ថ្មី បិទបញ្ចប់អំណាចផ្តាច់មុខ​របស់​ក្រុមអ្នកស្និទ្ធនឹងរាជវង្សឬក្រុមយោធា​។​ តែនៅទីបំផុត​ គណបក្ស Move Forward ត្រូវ​គេរារាំង​មិន​ឲ្យបង្កើតរដ្ឋាភិបាល​បាន​។ផ្អែកតាមការវិភាគរបស់​លោក Khemthong Tonsakulrungruang សាស្ត្រាចារ្យនៅ​សកលវិទ្យាល័យ​ជូឡាឡុងកន ការស្ទុះហក់ឡើងដ៏ខ្លាំងក្លានៃគណបក្ស​ Move Forward គឺជាការ​គំរាមមួយដ៏ធំ មកលើក្រុមអ្នកមានអំណាចអ្នកមានឥទ្ធិពលចាក់ឬសយូរឆ្នាំ ក្នុងបណ្តុំក្រុមយោធានិងរាជានិយមថៃ​។ ដោយហេតុនេះហើយ ទើបគេងាកទៅបង្កើតសម្ព័ន្ធភាពជាមួយ​បក្ស​ភឿថៃវិញ ព្រោះថា​កម្រិតគ្រោះថ្នាក់មានទាបជាង​។បក្សភឿថៃដឹកនាំដោយ​លោកស្រី​ភែថងថាន ដែល​ឈ្នះសន្លឹកឆ្នោតលំដាប់ទី​២ បានសម្រេច​ចិត្ត​ចាប់ដៃ​ជាមួយ​គូសត្រូវចាស់​ ដើម្បីបង្កើតរដ្ឋាភិបាល។ ជាថ្នូរនឹងការចាប់ដៃនេះ លោកថាក់ស៊ីន ដែលបានភៀសខ្លួនទៅក្រៅស្រុក​អស់​១៥ឆ្នាំមកហើយនោះ ទំនងជាងបានទទួលការសន្យាលើកលែងទោស ហើយអាច​ត្រឡប់ចូលស្រុកវិញ។ នៅខែសីហាឆ្នាំ​២០២៣ លោក​ថាក់ស៊ីនបានទៅដល់បាងកកវិញមែន ហើយត្រូវតុលាការដោះលែងឲ្យ​មានសេរីភាព​។ឧបសគ្គនិងគ្រោះថ្នាក់ចំពោះមុខលោកស្រី ភែថងថាន ស៊ីណាវ៉ាត្រ មានអាយុ៣៨ឆ្នាំ គឺជាស្ត្រីនាយករដ្ឋមន្ត្រី​ថៃវ័យក្មេងជាងគេក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ។ លោកស្រីបាននាំមកនូវជំនោរត្រជាក់ថ្មី​មួយ មលលើឆាកនយោបាយថៃ ដែល​ពោរពេញទៅសុទ្ធតែមនុស្សប្រុសហើយវ័យចំណាស់​។ ក៏ប៉ុន្តែ​ ក្រៅតែពីមាននាមត្រកូល ស៊ីណាវ៉ាត្រ លោកស្រីភែថងថាន ត្រូវបានគេសម្លឹងឃើញថា មានបទពិសោធន៍តិចណាស់ មិនថា​នយោបាយ ឬសេដ្ឋកិច្ច​។លោក Virot Ali អ្នកវិភាគនៅសកលវិទ្យាល័យថាម៉ាសាត ក្រុងបាងកក បាន​លើកឡើងថា អ្វីៗនឹងមិនស្រួលប៉ុន្មានទេ សម្រាប់​លោកស្រី​ភែថងថាន។ សេដ្ឋកិច្ច​ថៃ ចាប់តាំងពីក្រោយ​កូវីដ​១៩មក មិនទាន់ល្អប្រសើរឡើងវិញឡើយ។ បើប្រៀបធៀបនឹងប្រទេសផ្សេងទៀតក្នុងតំបន់ ដូចជា​វៀតណាម ឬឥណ្ឌូណេស៊ី​ ថៃហាក់ដូចជា​មានការលំបាកក្នុងការទាក់ទាញ​អ្នកវិនិយោគ​។ រដ្ឋាភិបាល​មុនដឹកនាំដោយ​លោក សេដ្ឋា ថៈវីស៊ីន បាន​ប្រឹងប្រែងផ្សព្វផ្សាយ​ខ្លាំង​លើវិស័យទេសចរណ៍ ហើយទទួលផ្លែផ្កាខ្លះ។ តែវិស័យផ្សេងទៀត ហាក់ដូចជានៅទ្រឹងដដែល​។ជាងនេះទៀត មានការបារម្ភថា លោកស្រីភែថងថាន ទំនង​​ពុំមានស្វ័យភាព​គ្រប់គ្រាន់ទេ ក្នុងការសម្រេចចាត់ចែងកិច្ចការ​។ លោក Napon Jatusripitak អ្នកជំនាញ​វិទ្យាសាស្ត្រ​នយោបាយ​​នៅ​ ISEAS-Yusof Ishak Institute នៅសិង្ហបុរី បាន​លើកឡើងថា លោកស្រីភែថងថាន ត្រូវការកសាង​ភាពពេញច្បាប់របស់ខ្លួន​ ដើម្បីកាន់អំណាច​។ ជាការងារមិនស្រួលប៉ុន្មានទេ ព្រោះស្រមោលឪពុកលោកស្រី នៅតែបន្តគ្របបាំងឲ្យ​ងងិត។ជាងនេះទៀត ក្រុមអ្នកមានអំណាច​ ដែល​ស្និទ្ធនឹង​ក្រុម​​យោធា ព្រមទាំងព្រះបរមរាជវាំងថៃ ដែល​កន្លង​មក​មិនដែលពេញចិត្តលោកថាក់ស៊ីននោះ មានលទ្ធភាពច្រើនណាស់ ដើម្បី​កាច់បំបាក់​រដ្ឋាភិបាល​របស់​លោកស្រីភែថងថាន​។ អំណាចតុលាការ​ស្ថិតនៅក្នុងដៃរបស់​ក្រុមនេះទាំងស្រុង។លោក Khemthong Tonsakulrungruang បាន​ពន្យល់ថា ​ក្រុមយោធា​អភិរក្សនិយម អាចប្រើប្រាស់តុលាការ រកវិធី​រារាំងលោកស្រីភែថងថាន ប្រសិនបើរដ្ឋភិបាលលោកស្រី ​ធ្វើអ្វីមួយដែលជ្រុលហួសពីការចង់​បាន​របស់គេ​។ យ៉ាងណាមិញ លោកសេដ្ឋា ថៈវីស៊ីន បានធ្លាក់ពីកៅអីនាយករដ្ឋមន្ត្រី គឺដោយសារតែតុលាការធម្មនុញ្ញថៃ ធ្វើទៅតាម​ការញាក់របស់​ក្រុម​យោធាអភិរក្សនិយម​។ ដូច្នេះ​ប្រសិន​បើ​លោកថាក់ស៊ីន ឬក៏រដ្ឋាភិបាល​របស់​កូនស្រីលោក ហ៊ានតែ​ធ្វើអ្វីមួយខុសគន្លងគេ នោះគេនឹង​ប្រើ​​ប្រព័ន្ធតុលាការ​ ឲ្យរកវិធីទំលាក់​រដ្ឋាភិបាលនេះ​ឲ្យខាងតែបាន​៕

១៥ឆ្នាំ​ក្រោយ​ការកាន់អំណាចយ៉ាងណែននៅបង់ក្លាដែស លោកស្រីនាយករដ្ឋមន្ត្រី ស្ហេក្ខ ហាស៊ីណា បាន​ភៀសខ្លួនយ៉ាងប្រញាប់ប្រញាល់ ទៅកាន់​ប្រទេសឥណ្ឌា កាលពី​ថ្ងៃទី​៥សីហា ដោយសារតែ​កំហឹងបាតុកម្មបណ្តេញ របស់​យុវជននិស្សិតបង់ក្លាដែស។ មិនបាន​១ខែស្រួលបួល​ផង វត្តមាន​របស់​លោកស្រីអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីបង់ក្លាដែស​រូបនេះ បានធ្វើឲ្យ​​​រដ្ឋាភិបាល​ឥណ្ឌា មានការទើសទាល់ចិត្តជាខ្លាំង។ តើមាន​​មូលហេតុអ្វីទៅ? លោកស្រី​ស្ហេក្ខ ហាស៊ីណា ត្រូវមកទទួលខុសត្រូវចំពោះមុខច្បាប់​នៅបង់ក្លាដែស​កំហឹងបាតុកម្ម​របស់​យុវជន​បង់​ក្លាដែស កាលពីដើមខែសីហា បានធ្វើ​ឲ្យ​លោកស្រី​ស្ហេក្ខ ហាស៊ីណា រត់គេចប្រាសអាយុ ឡើងឧទ្ថម្ភាគចក្រចាកចេញពី​ទីក្រុង​ដាកា ឆ្ពោះទៅ​កាន់​ប្រទេសឥណ្ឌា​នៅថ្ងៃទី​៥សីហា​។ ក៏ប៉ុន្តែវត្តមានស្នាក់​នៅ​ឥណ្ឌា របស់​លោកស្រីអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីបង់ក្លាដែសរូបនេះ កំពុងតែធ្វើ​ឲ្យ​មានភាព​តានតឹងខ្លាំងណាស់ ទៅលើទំនាក់ទំនង​ការទូត រវាង​ឥណ្ឌានិង​បង់ក្លាដែស​។ចលនានិស្សិតដែល​ប្រឆាំងនឹង​អតីតរដ្ឋាភិបាល​ផ្តាច់​ការរបស់​លោកស្រី​ស្ហេក ហាស៊ីណា​ បានទាមទារ​ឲ្យ​ឥណ្ឌា ត្រូវតែបញ្ជូន​លោកស្រី ស្ហេក្ខ ហាស៊ីណា ឲ្យត្រលប់​មកបង់ក្លាដែសវិញជាបន្ទាន់។ ពួកគេ​ទាមទារថា​ លោកស្រីហាស៊ីណា ត្រូវ​ប្រឈមចំពោះមុខច្បាប់ ទាក់ទិនការបង្ក្រាបយ៉ាងសាហាវទៅលើបាតុករ បណ្តាល​ឲ្យ​ស្លាប់​មនុស្ស​ជាច្រើនរយនាក់​។គួរកត់សំគាល់ថា កាលៈទេសៈពេលនេះ ឥណ្ឌា​កំពុងស្ថិត​នៅក្នុង​ស្ថានភាព​មួយទើសទាល់ ហាស្លាក់ខ្ជាក់ស្លែង​។ ក្នុងនាម​ជាមហាអំណាចតំបន់ ឥណ្ឌា​មានឥទ្ធិពលធំណាស់ទៅលើបង់ក្លាដែស តាំងតែពីឆ្នាំ​២០០៩មក​។ លោក Michael Kugelman អ្នកវិភាគនៅ Wilson Center បាន​លើកឡើងថា អ្វីៗនឹងល្អប្រសើរទៅថ្ងៃអនាគតសម្រាប់ទំនាក់ទំនង​រវាង​ឥណ្ឌានិង​បង់ក្លាដែស ប្រសិន​បើឥណ្ឌា​ព្រម​បញ្ជូន​​លោកស្រីហាស៊ី​ណា​មក​ឲ្យ​បង់ក្លាដែស។ តែទន្ទឹមនឹងនេះ បើរដ្ឋាភិបាល​ឥណ្ឌាធ្វើបែបនេះ គឺវានឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​ប្រទេសផ្សេងៗទៀតក្នុងតំបន់ លែងមានទំនុកចិត្ត​លើឥណ្ឌា។ មេដឹកនាំ​នៃបណ្តាប្រទេសក្នុង​តំបន់ នឹងបារម្ភថាពេល​មានរឿងអ្វី​មួយទៅថ្ងៃមុខ ឥណ្ឌានឹងមិនអាចការពារខ្លួន​គេបានឡើយ​។ឥណ្ឌាខ្លាចប្រទេស​ផ្សេងលែងទុកចិត្តខ្លួន​ជាការពិតណាស់ បាត់បង់ទំនុកចិត្ត​ពីប្រទេសក្នុងតំបន់ វាមិនមែនជារឿងល្អទេសម្រាប់ឥណ្ឌា ក្នុងបរិបទមួយ​ដែលចិន​ក៏កំពុងតែប្រជែងយកមុខមាត់ខ្លាំងណាស់ដែរ ក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងត្បូង​។ លោក Thomas Kean អ្នកវិភាគ​នៅ​ International Crisis Group បាន​លើកឡើងថា វាច្បាស់ណាស់ ដែល​ឥណ្ឌា​គ្មានបំណង​ចាប់បញ្ជូន​លោកស្រី​ហាស៊ីណា ប្រគល់ទៅ​ឲ្យ​បង់ក្លាដែសនោះឡើយ ព្រោះឥណ្ឌា​មិនអាចធ្វើ​ឲ្យ​មេដឹកនាំប្រទេសផ្សេងទៀតភ័យបារម្ភលែងទុកចិត្តខ្លួនឡើយ​។​គួររំលឹកថា ឥណ្ឌាទើបបានបាត់បង់​សម្ព័ន្ធមិត្ត​មួយ​របស់ខ្លួនឲ្យរបូតទៅខាងចិន​ គឺប្រទេសម៉ាល់ឌីវ បន្ទាប់​ពី​លោកប្រធានាធិបតី​ថ្មីទើបឈ្នះឆ្នោត មានទំនោរទៅរកចិននិងស្អប់ឥណ្ឌាខ្លាំង។ ហើយពេលនេះ ឥណ្ឌា​បានបាត់​បង់​ បង់ក្លាដែសមួយទៀត ដោយសារតែ​​លោកស្រី​ស្ហេក្ខ ហាស៊ីណា ដែលធ្លាប់ជាមិត្តពិសេសរបស់ឥណ្ឌា បានធ្លាក់ពីកៅអីនាយករដ្ឋមន្ត្រី។ ការប្រកែក​មិន​ព្រមបញ្ជូនលោកស្រី​ហាស៊ីណា ទៅឲ្យ​បង់ក្លាដែស បានរឹងរឹតតែធ្វើ​ឲ្យ​ប្រជាជន​​បង់ក្លាដែសក្តៅក្រេវក្រោធ ខឹងស្អប់ចោទថាឥណ្ឌា ជាអ្នកជួយ​ការពារមេដឹកនាំផ្តាច់ការរូបនេះ។​ឥណ្ឌាធ្វើ​ឲ្យ​ប្រជាជនបងក្លាដែសខកចិត្ត​?លោក Fakhrul Islam Alamgir មេដឹកនាំបក្សជាតិនិយមបង់ក្លាដែស ដែលជាបក្សប្រឆាំងដ៏ធំបំផុត បាន​ថ្លែងថា លោកខកចិត្តណាស់ ដែល​ឃើញឥណ្ឌា​តាម​ការពារ​​លោកស្រីហាស៊ីណា ដោយ​មិនខ្វល់ពីប្រយោជន៍របស់​បង់ក្លាដែស។ លោក​បន្តថា ប្រជាជន​បង់​ក្លាដែស​ចង់រាប់អានគ្នាដោយសុខសាន្តជាមួយឥណ្ឌា តែក៏មិន​ដល់ថ្នាក់ យក​ ប្រយោជន៍ជាតិខ្លួនទៅដូរ​ដែរ​។​គួរកត់សំគាល់ថា ប្រមាណ​២សប្តាហ៍​មកនេះ ការមិនទុកចិត្តគ្នា រិះគន់គ្នា បាន​ស្ទុះហក់ឡើងយ៉ាងខ្លាំងរវាងប្រជាជន​បង់ក្លាដែសនិងឥណ្ឌា ជាពិសេសនៅលើបណ្តាញសង្គម​។ សូម្បីតែទឹកជំនន់​បណ្តាល​ឲ្យស្លាប់មនុស្សប្រមាណ​ជាង​៤០នាក់នៅបង់ក្លាដែស កាលពីពេលថ្មីៗនេះ ក៏បាន​ក្លាយ​ជាហេតុផលមួយ ដែល​អ្នកលេងបណ្តាញសង្គមបង់ក្លាដែសខ្លះ ​និយាយចោទប្រកាន់ថាឥណ្ឌាជាអ្នកបង្ហូរទឹក​មក​ឲ្យលិចលង់​បង់ក្លាដែស​។ ការចោទប្រកាន់គ្មានមូលដ្ឋាននេះ បានតម្រូវ​ឲ្យ​​ក្រសួងការបរទេស​ឥណ្ឌាចេញមុខប្រកាស បដិសេធចោលថា វាគឺជាគ្រោះមហន្តរាយ​បាក់ទំនប់ ហើយទឹកជំនន់នេះ ក៏បណ្តាល​ឲ្យ​មានប្រជាជនឥណ្ឌាស្លាប់​ជាង​២០នាក់ដែរ​។​អ្វីទៅជាអាទិភាព​របស់បង់ក្លាដែស?សូមរំលឹកថា ឥណ្ឌានិងបង់ក្លាដែស បានចុះ​​សន្ធិសញ្ញា​ធ្វើបច្ចាប័នបញ្ជូន​ជនចាប់ចោទគ្នាទៅវិញទៅមក នៅឆ្នាំ​២០១៣។ ក៏ប៉ុន្តែ​ ក្នុងសន្ធិសញ្ញានេះ មានមាត្រាមួយបានចែងថា ប្រទេសសាមី អាច​បដិសេធមិនអនុវត្តការទាមទារធ្វើបច្ចាប័ន ប្រសិន​មាន​ជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹង​បទល្មើសដែលមានលក្ខណៈនយោបាយ​។គិតត្រឹមពេលនេះ រដ្ឋាភិបាល​ថ្មីបណ្តោះអាសន្ន​បង់ក្លាដែសដឹកនាំដោយ​លោក Muhammad Yunus មិនបាន​និយាយលើកឡើងអ្វីទាំងអស់ជាសាធារណៈ​ ទាក់ទិននឹង​ការភៀសខ្លួនទៅឥណ្ឌា របស់​លោកស្រី​ស្ហេក្ខ ហាស៊ីណា​។ ដាកា​បាន​ត្រឹមសម្រេច​​លុបចោល​លិខិត​ឆ្លងដែន​​ការទូតរបស់​លោកស្រី​ស្ហេក្ខ ហាស៊ីណា ដើម្បីកុំ​ឲ្យ​លោកស្រីអាចធ្វើដំណើរចាកចេញពីឥណ្ឌា ទៅកាន់​ប្រទេសផ្សេង​ទៀត​។លោក Pinak Ranjan Chakravarty អតីតឯកអគ្គរដ្ឋទូតឥណ្ឌាប្រចាំបង់ក្លាដែស បានលើកឡើងថា ទំនាក់ទំនង​រវាងឥណ្ឌា​និងបង់ក្លាដែស វាសំខាន់ខ្លាំងណាស់ មិនអាច​ឲ្យ​បង់ក្លាដែសដាច់ចិត្តបំផ្លាញ​វាចោល ដោយសារតែរឿងគ្រាន់តែចង់បាន​លោកស្រីហាស៊ីណាត្រលប់ទៅវិញនោះទេ​។ មន្ត្រីទូតឥណ្ឌារូបនេះ​​​បន្តថា បើរដ្ឋាភិបាល​ប្រទេសមួយ​ដែលមាន​ការ​ពិចារណាគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ​ គឺគេមិនទៅយករឿងតូចមួយបែបនេះ មកធ្វើជាអាទិភាពធំឡើយ​​ ព្រោះថាវាគ្មានបានចំណេញអ្វីទាំងអស់ដល់ស្រុកទេស៕

កាលពី​ថ្ងៃចន្ទទី​២៩កក្កដា លោក​ចូ បៃដិន​បានប្រកាសអំពី​គម្រោងរបស់​លោក​ ដែល​ស្នើឲ្យ​មានកំណែទម្រង់​ទៅលើ​តុលាការកំពូល ដែលជាស្ថាប័ន​យុត្តិធម៌កំពូលនៃសហរដ្ឋអាមេរិក​។ បើតាមសន្ទរកថារបស់​លោកចូ បៃដិន ការស្នើគំនិតធ្វើកំណែទម្រង់នេះ គឺដើម្បី​ប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងចរន្តគំនិត​ជ្រុលនិយម នៅក្នុងស្ថាប័ន​កំពូលនេះ ខណៈចៅក្រុម​ភាគច្រើន សុទ្ធសឹងតែជា​ចៅក្រុមអភិរក្សនិយ​។ តែយ៉ាងណា គម្រោងរបស់​លោក​ចូ បៃដិននេះ គឺ​គ្មានសង្ឃឹមថាអាច​សម្រេចបានដូច​​បំណងឡើយ ដោយ​សារតែឧបសគ្គ​រៀបចំ​ឡើង ដោយគណ​បក្សសាធារណ​រដ្ឋ​។ ប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹង "ចរន្តគំនិតជ្រុលនិយម"​ការពិតទៅ លោក​ចូ បៃដិន​ ដឹងច្បាស់ណាស់ ថាគម្រោងធ្វើកំណែទម្រង់តុលាការកំពូលសហរដ្ឋអាមេរិក មិនអាចបានជោគជ័យ​ដោយ​ងាយ​ឡើយ។ ក៏ប៉ុន្តែ​លោក​ ចូ បៃដិន បានស្នើគំនិតនេះ​ឡើង ព្រោះវាមានន័​យជានិម្មិតរូប​និ​ងប្រវត្តិសាស្ត្រ​។ វាមិនមែនជារឿងចៃដន្យទេ ដែល​លោក​ចូ បៃដិន​ បាន​ប្រកាស​អំពី​គម្រោង​ធ្វើកំណែទម្រង់នេះ ចេញពី​បណ្ណាល័យលោក​ប្រធានាធិបតី​កំណែទម្រង់​ ដ៏សំខាន់​បំផុ​ត​មួយនៃសហរដ្ឋអាមេរិក គឺលោក Lyndon Baines Johnson ​នៅ​ទីក្រុង​Austin រដ្ឋតិចសាស់។ ហើយ​ថ្ងៃ​ទី​២៩កក្កដា គឺជា​​ឱកាស​បុណ្យខួប​៦០ឆ្នាំ នៃ​ការ​អនុម័តច្បាប់​ផ្តល់សិទ្ធិពលរដ្ឋស្មើៗគ្នា និងបានបិទបញ្ចប់​ការរើសអើង​ប្រកាន់ពូជសាសន៍ ស្បែកសស្បែកខ្មៅ។ ទាំងអស់នេះ គឺសុទ្ធតែជានិម្មិតរូប ដែល​លោកចូ បៃដិន​ចង់រំលេចឡើង និងគូសបញ្ជាក់ តាម​រយៈគម្រោងកំណែទម្រង់​តុលាការ​កំពូល​ដែល​លោក​បាន​ប្រកាស បើទោះបីដឹងថាការពិត​គម្រោងនេះ​ នឹងមិនអាច​សម្រេចដូចបំណង​។​ឆ្លើយ​ដោយ​គ្មានលាក់លៀមទៅកាន់អ្នកកាសែត Washington Post លោក​ចូ បៃដិន​បានបញ្ជាក់ថា ហេតុផលដែលជំរុញ​ឲ្យ​លោកស្នើ​គំនិតធ្វើកំណែទម្រង់នេះ គឺ​ដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹង “​ចរន្តគំនិត​ជ្រុល​និយម” ដែល​កំពុង​តែរឹតសង្កត់ ​មកលើសង្គមអាមេរិក​ មិន​ឲ្យរីកចម្រើន​។ លោក​ចូ បៃដិន​បានលើកឡើងថា ភាពជ្រុលនិយម បានបំផ្លាញទំនុកចិត្តរបស់​ប្រជាជនអាមេរិក​ ទៅលើ​សេចក្តីសម្រេចនានារបស់តុលាការកំពូល​។បិទបញ្ចប់អាណត្តិមួយជីវិតរបស់​ចៅក្រមតុលាការកំពូល​សូមបញ្ជាក់ថា គម្រោង​កំណែទម្រង់​តុលាការកំពូល ដែល​លោកចូ បៃដិន​បាន​ប្រកាស គឺមាន​៣ចំណុច។ ទីមួយ​ គឺលប់ចោល​អាណត្តិ​មួយជីវិត របស់​ចៅក្រម​​តុលាការកំពូលទាំង​៩នាក់។ លោក ចូ បៃដិន បាន​ស្នើ​ឲ្យអាណត្តិ​មានត្រឹមរយៈពេល​១៨ឆ្នាំ ហើយ​ការ​ផ្លាស់​ប្តូរអាចធ្វើទៅ​បាន​រៀងរាល់២ឆ្នាំម្តង។ ចំណុចកំណែទម្រង់​ទី១នេះ គឺដើម្បី​បញ្ចៀស​ កុំឲ្យប្រធានាធិបតី​តែម្នាក់ ក្នុងអាណត្តិ​តែ១ អាចតែងតាំងចៅក្រមច្រើននាក់ ហើយធ្វើឲ្យ​ប្រែប្រួលខ្លាំង​ ដល់​សមាសភាព​នៃតុលាការកំពូល​។ជាក់ស្តែង កាលពីក្នុងពេលកាន់អំណាច ​លោកដូណាល់ ត្រាំ បានតែងតាំងចៅក្រុម​តុលាការកំពូល​ដល់ទៅ​៣នាក់ ដែលសុទ្ធតែជាមនុស្ស​ទំនោរអភិរក្សនិយមជ្រុល​។ គឺ​ដោយ​ប្រការនេះហើយ បានជាក្នុងចំណោមចៅក្រមតុលាការកំពូល​ទាំង​៩រូប គឺមាន​៦រូបជាចៅក្រុម​អភិរក្សនិយម រីឯ៣នាក់ទៀត ជាចៅក្រម​មានទំនោរចម្រើននិយម។ លោក Keith Bybee សាស្ត្រាចារ្យនៅ​សកលវិទ្យាល័យ Syracuse​ បានលើកឡើងថា ការតែងតាំង​ចៅក្រម​ស្តាំអភិរក្សនិយមដល់​ទៅ​៣នាក់ ពីសំណាក់លោកដូណាល់ ត្រាំ គឺជាទង្វើជំរុញលើកទឹកចិត្ត​ ឲ្យ​តុលាការកំពូល ចេញសេចក្តី​សម្រេច ​ដែល​មានទំនោរ​អភិរក្សនិយម​កាន់តែខ្លាំង​ ទាញសង្គម​ឲ្យដើរថយក្រោយ​​។ តួយ៉ាង កាលពីឆ្នាំ​២០២២ តុលាការ​កំពូល​បាន​សម្រេច ​លុបសេចក្តីសម្រេចឆ្នាំ​១៩៧៣​មួយ ​ដែល​មាន​​តម្លៃជា “យុត្តិសាស្ត្រ” ​ការពារ​​​សិទ្ធិរំលូតកូនរបស់ស្ត្រី។ តាមរយៈសេចក្តី​សម្រេចថ្មីនៅ​ឆ្នាំ​​២០២២ តុលាការកំពូល​បាន​បើកសិទ្ធិ​ឲ្យរដ្ឋនីមួយ​ៗ អាចធ្វើច្បាប់​ហាមឃាត់ការរំលូតកូនបាន​។ មានន័យថា សិទ្ធិរបស់ស្ត្រីអាមេរិក​បានដើរថយក្រោយ​​​ ដោយសារតែអាណត្តិរបស់​លោកដូណាល់ ត្រាំ​។ជាងនេះទៀត ដោយ​សារតែមានការរីកចម្រើនផ្នែកសុខាភិបាល ចៅក្រមម្នាក់ៗ​នៅ​អង្គុយកៅអី បាន​កាន់តែយូរ។ ពោលគឺ ពី​មុន​ឆ្នាំ​១៩៧០ ចៅក្រមតុលាការកំពូលអាមេរិក ​មានរយៈពេល​កាន់មុខនាទី​ជាមធ្យម១៦ឆ្នាំ តែឥឡូវវិញ រយៈពេល​កាន់មុខងារនេះ គឺ​​មាន​​ដល់ទៅ​២៨ឆ្នាំ​ឯណោះ មុន​ឈឺស្លាប់ ត្រូវមានអ្នកថ្មីមកជំនួស។​ ដោយឡែកគំនិតមួយទៀត ដែល​លោកចូ បៃដិនគាំទ្រដែរ គឺ​ចង់បង្កើន​ចំនួន​ចៅក្រមតុលាការកំពូល ឲ្យ​លើស​ពី​៩នាក់។ ធ្វើបែបនេះ​ គឺ​​ដើម្បី​ធ្វើឲ្យ​ទំនោរ​អភិរក្សនិយម ​ដែលមានក្នុងសមាសភាពបច្ចុប្បន្ន​​ ត្រូវថមថយកម្លាំង​ខ្លះ​។ ចំនួន​ចៅក្រមតុលាការកំពូលដែលមាន៩នាក់ ​នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ គឺត្រូវបាន​កំណត់ដោយច្បាប់​មួយនៅឆ្នាំ​១៨៦៩ ពោលគឺមិនមែន​ចែងដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញសហរដ្ឋអាមេរិកទេ មានន័យថាចំនួន​នេះ​ អាចប្រែប្រួល​បាន​ទៅថ្ងៃមុខ ​ប្រសិន​មាន​ការត្រូវរ៉ូវគ្នាណាមួយនៅក្នុងសភាខុនហ្ក្រេស​។អភ័យ​ឯកសិទ្ធិប្រធានាធិបតី​ដែល​ប្រព្រឹត្តិបទឧក្រិដ្ឋ​ចំណុចទី២ ដែលលោកចូ បៃដិន​បានស្នើ គឺការធ្វើកំណែទម្រង់រដ្ឋធម្មនុញ្ញតែម្តង ដើម្បី​ឈាន​​​ទៅ​ចាត់ទុកជាមោឃៈ នូវសេចក្តី​សម្រេចថ្មី​​មួយ​​​របស់តុលាការកំពូល​ ដែល​បានសម្រេចការពារ​អភ័យឯកសិទ្ធិរបស់​លោកដូណាល់ ត្រាំ។ លោក​ចូ បៃដិន គាំទ្រគោលការណ៍​ថា “គ្មាននរណា​ម្នាក់អាចយកច្បាប់ទ្រាប់អង្គុយបានទេ ទោះបីជាប្រធានាធិបតី​ក្នុងអាណត្តិក៏ដោយ”​។ ដូច្នេះ ប្រធានាធិបតី​ម្នាក់ដែល​បានប្រព្រឹត្តិ​បទ​ល្មើសឧក្រិដ្ឋ ក្នុងអាណត្តិ​ គឺត្រូវតែ​ទទួលទោសតាមច្បាប់ ដោយ​មិនអាចសំអាងថាខ្លួន​មានឯភ័យឯកសិទ្ធិឡើយ​។តែយ៉ាងណា ការធ្វើកំណែទម្រង់​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ គឺជារឿងលំបាកណាស់ ព្រោះគេ​ត្រូវការ​សំឡេងភាគច្រើនដាច់ខាត នៃចំនួន​សមាជិកសភាខុនហ្ក្រេសបូកបញ្ចូលគ្នា​ឲ្យ​បាន​២ភាគ៣ ហើយ​មិនត្រឹមប៉ុណ្ណោះ គឺត្រូវ​ឲ្យ​មានការយល់ព្រមចំនួន​៣ភាគ​៤ ពី​សភា​នៃ​រដ្ឋទាំង​៥០។ ពោលគឺជានីតិវិធីដ៏តឹងតែងខ្លាំងណាស់ ហេតុដូច្នេះហើយ បានជា​នៅ​សហរដ្ឋអាមេរិក​កម្រមានការធ្វើកំណែទម្រង់រដ្ឋធម្មនុញ្ញណាស់។ នេះបើផ្អែកតាមការពន្យល់ របស់​លោកសាស្ត្រាចារ្យ Keith Bybee។ក្រមសិលធម៌សម្រាប់ចៅក្រមតុលាការកំពូល​ចំណុចទី​៣ គឺ​លោកចូ បៃដិន បានស្នើ​ឲ្យ​តាក់តែង​ក្រម​សីលធម៌​ពិសេសមួយ ដែលចៅក្រមតុលាការកំពូលត្រូវតែគោរព។ ចំណុចនេះ​ គឺលោកចូ បៃដិន​ចង់​ប្រយុទ្ធប្រឆាំង​នឹង​រឿងអាស្រូវពុករលួយ​ ឬអព្យាក្រិត្យភាព​ ដែល​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​​ចៅក្រុម​តុលាការកំពូល។ ជាក់ស្តែង ចៅក្រមអភិរក្សនិយម​ឈ្មោះ Clarence Thomas ​ត្រូវគេ​សង្ស័យ ថា​​មានភាពស្និទ្ធស្នាលខ្លាំង ហើយ​បាន​ទទួលលាភសក្ការៈពីលោកដូណាល់ ត្រាំ​។ បន្ថែមពីនេះ ភរិយារបស់លោកចៅក្រម Clearence Thomas និង​​ លោកចៅក្រម​ Samuel Alito ធ្លាប់​បានចេញ​មុខជាសាធារណៈ​ ​គាំទ្រ​ទ្រឹស្តី​របស់​លោកដូណាល់ ត្រាំ ដែលថាគេបានប្លន់​ជ័យជំនះគាត់ កាលពីពេលបោះឆ្នោត​ខែវិច្ឆិកា​​ឆ្នាំ​២០២០​។សូមបញ្ជាក់ថា កន្លងមកដោយសារតែមានរឿងអាស្រូវ តុលាការកំពូល​ធ្លាប់​បាន​ចេញវិធានការ​ផ្ទៃក្នុង​ ដើម្បីការពារ​ក្រមសិលធម៌ខ្លះដែរ តែ​ដោយ​គ្មាន​កម្លាំង​ចាប់បង្ខំ​ឡើយ​ ដែលផ្ទុយស្រឡះពី​តុលាការជាន់ទាប​នៅតាម​រដ្ឋនីមួយៗ។ លោក Dick Durbin សមាជិកព្រឹទ្ធសភាម្នាក់​មកពីបក្សប្រជាធិបតេយ្យ បាន​លើកឡើងថា បើតុលាការកំពូល​ធ្វើកំណែទម្រង់ខ្លួនឯងមិនកើត​ គឺសភាខុនហ្ក្រេសដែលត្រូវ​តែចាប់បង្ខំ ​ឲ្យ​តុលាការកំពូលត្រូវតែមានក្រមសិលធម៌​វិជ្ជាជីវៈ ដូចតុលាការជាន់ទាប។​"ដេកចាំទៅ!"តែយ៉ាងណាក៏ដោយ គេគ្មានសង្ឃឹមថា សំណើរកំណែទម្រង់ទាំងប៉ុន្មានចំណុចនេះ របស់​លោកចូ បៃដិន នឹងអាច​ត្រូវគេអនុម័តឡើយ។ លោក​ Mike Johnson ប្រធានសភាតំណាង​មកពីបក្សសាធារណ​រដ្ឋ បាន​ប្រកាសហើយថា "គ្មានផ្លូវទៅរួចទេ" ដោយអះអាងថា​ សំណើរកំណែទម្រង់​របស់​​លោក​ចូ បៃដិន គឺវានឹងធ្វើ​ឲ្យរលំ​លំនឹង​នៃការបែងចែងអំណាច ហើយធ្វើ​នីតិរដ្ឋចុះខ្សោយ ព្រមទាំងធ្វើ​ឲ្យ​ប្រជាជនអាមេរិក​ បាត់បង់ទំនុកចិត្ត​លើ​អំណាចយុត្តាធិការ​។អំណះអំណាង​របស់​​លោក​​​ Mike Johnson ហាក់ដូចជាមិនសូវ​ត្រឹមត្រូវទាំងស្រុងទេ ព្រោះថាបើ​ ផ្អែកតាម​ការស្ទាបស្ទង់មតិមួយ ធ្វើឡើងដោយ FiveThiryEight កាលពីខែឧសភាកន្លងទៅ ក្នុងចំណោម​មនុស្សដែល​គេបានសាកសួរ គឺមាន៥៦% បានសំដែងមតិ​មិនពេញចិត្ត​នឹង​ការងារតុលាការកំពូល ខណៈអ្នកគាំទ្រមាន​ត្រឹមតែ​​៣៦%។ មុខមាត់​និង​រូបភាព​នៃ​តុលាការ​កំពូល​អាមេរិក ហាក់​បានសិករិចរិលទៅហើយ ក្នុងការយល់ឃើញទូទៅរបស់​ប្រជាជនអាមេរិក​៕​

កីឡាអូឡាពិក​ គឺ ជាព្រឹត្តិការណ៍កីឡាអន្តរជាតិ ដែលមានមនុស្សតាមដានច្រើងជាងគេបំផុត។ ជាក់ស្តែង នៅរៀងរាល់ការប្រកួត កីឡាអូឡាំពិកម្តងៗ មានអ្នកទស្សនាតាមកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ មិនក្រោម ១ពាន់ ៥០០ លាននាក់ ពីជុំវិញពិភពលោក។ សារៈសំខាន់ និងប្រជាប្រិយភាព ដ៏ធំសម្បើមនេះហើយ ដែលជាមូលហេតុ នាំឲ្យកីឡាអូឡាំពិក តែងរងសម្ពាធ និង ឥទ្ធិពល ពីបរិបទភូមិសាស្ត្រនយោបាយសកល។  កីឡាអូឡាំពិកលើកទី ៣៣ ដែលបើកសម្ពោធជាផ្លូវការ នៅថ្ងៃសុក្រ ទី ២៦ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ ២០២៤ ក្នុងទីក្រុងប៉ារីស ក៏ពុំអាចជៀសផុតពីភាពរំជើបរំជួល នៃភូមិសាស្ត្រនយោបាយអន្តរជាតិ បច្ចុប្បន្ន បានឡើយ។ ជាក់ស្តែង សង្គ្រាមនៅអ៊ុយក្រែនដែលអូសបន្លាយអស់រយៈពេលជាង ២ឆ្នាំ ការវិលមកកាន់អំណាចឡើងវិញនៃពួកតាលីបង់នៅអាហ្វហ្កានីស្ថាន ព្រមទាំងសង្គ្រាមរវាងអ៊ីស្រាអែល ជាមួយក្រុមហាម៉ាស សុទ្ធសឹងជាមូលហេតុចម្បង ដែលកំពុងរុញច្រានពិភពលោក ឲ្យធ្លាក់ក្នុងភាពតានតឹង និង ការផ្ទុះកំហឹងដាក់គ្នា។ឥទ្ធិពលនៃភូមិសាស្ត្រនយោបាយពិភពលលោក លើកីឡាអូឡាំពិក ក្នុងអតីតកាលគិតមកទល់ពេលនេះ មានតឹកតាងប្រវត្តិសាស្ត្រជាច្រើន ដែលបង្ហាញច្បាស់អំពី ផលប៉ះពាល់នៃភូមិសាស្ត្រនយោបាយពិភពលោក លើការប្រកួតកីឡាអូឡាំពិក។ ជាឧទាហរណ៍ នៅឆ្នាំ ១៩៥៦ ក្នុងពិធីកីឡាអូឡាំពិក នៅទីក្រុង Melbourne ប្រទេសអូស្តា្រលី ប្រទេសចំនួន ៧ បានធ្វើពហិការ មិនចូលរួមប្រកួត។ ក្នុងនោះ ចិនបដិសេធមិនចូលរួម ដោយសារវត្តមានតៃវ៉ាន់ ដែលខ្លួនមិនទទួលស្គាល់ថា​ ជាប្រទេសឯករាជ្យ ចែកដាច់ពីរដ្ឋអំណាចចិនតែមួយ។ រីឯប្រទេសអេហ្ស៊ីប អ៊ីរ៉ាក់ និង លីបង់ បានប្រឆាំងតវ៉ា នឹងការចូលលុកលុយឈ្លានពាន របស់អ៊ីស្រាអែល ក្នុងទឹកដីអេហ្ស៊ីប។ បារាំង និង អង់គ្លេស កាលណោះ កំពុងជួបវិបត្តិព្រែកជីក ស៊ុយអេ។ ចំណែក ប្រទេសហូឡង់ និង ស្វីស វិញ បានដកខ្លួនពីការប្រកួត ដើម្បីសម្តែងការប្រឆាំងចំពោះ ទង្វើឈ្លានពាននៃសហភាពសូវៀត ក្នុងប្រទេសហុងគ្រី។ឧទាហរណ៍មួយទៀត មាននៅក្នុងឱកាសកីឡាអូឡាំពិក នៅទីក្រុង Montréal ប្រទេសកាណាដា ក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៦។ ពេលនោះ ប្រទេសអាហ្វ្រិកជាច្រើន បាននាំគ្នាធ្វើពហិការ មិនចូលរួមព្រឹត្តិការណ៍នេះ ដើម្បីប្រឆាំងនឹងប្រទេសណូវែលហ្ស៊េឡង់ ដែលមិនព្រមលុបចោលការប្រកួតកីឡាតទល់ជាមួយ អាហ្វ្រិកខាងត្បូង ដែលពេលនោះ បានរងការចោទប្រកាន់ ថាជាប្រទេសរឿសអើងជាតិសាសន៍។ភាពតានតឹងកើនឡើងខ្លាំងមួយកម្រិតទៀត ក្នុងពេលប្រកួតកីឡាអូឡាំពិក នៅទីក្រុងម៉ូស្គូ ប្រទេសរុស្ស៊ី ឆ្នាំ ១៩៨០ និង នៅ ទីក្រុង Los Angeles សហរដ្ឋអាមេរិក ឆ្នាំ ១៩៨៤។ គ្រានោះ អាមេរិក និង សហភាពសូវៀត ធ្វើពហិការដាក់គ្នា ទៅវិញទៅមក។ ជារួម ក្នុងអំឡុងសម័យសង្គ្រាមត្រជាក់ កីឡាអូឡាំពិក បានក្លាយជាសង្វៀន តតាំងគ្នា យ៉ាងក្តៅគគុក រវាងក្រុមប្រទេសមូលធននិយម និងសង្គមនិយម។គ្មានទង់ជាតិរុស្ស៊ី ក្នុងកីឡាអូឡាំពិក ឆ្នាំ ២០២៤ នៅទីក្រុងប៉ារីសបច្ចុប្បន្ន សង្គ្រាមនៅអ៊ុយក្រែន ដែលបន្តហែកហួរពិភពលោក ចែកជាបក្សសម្ព័ន្ធដាច់ពីគ្នា គឺជាដើមចម តម្រូវឲ្យគណៈកម្មាធិការកីឡាអូឡាំពិក ដាក់ពិន័យលើ​រុស្ស៊ី និង បេឡារុស ដែលជាប្រទេសក្នុងសហព័ន្ធតែមួយ ដោយរឹតត្បិតវត្តមាននៃប្រទេសទាំងពីរនេះ ក្នុងពេលប្រកួត។ ជាផ្លូវការ មានអត្តពលិក រុស្ស៊ី និង ប៊េឡារុស សរុបទាំងអស់ មិនដល់ ៤០ នាក់ផង ដែលមានសិទ្ធិចូលរួមប្រកួត។ កីឡាករទាំងនេះ ត្រូវឆ្លងកាត់ការត្រួតពិនិត្យ យ៉ាងល្អិតល្អន់បំផុត ដើម្បីប្រាកដថា ពួកគេគ្មានជាប់ទាក់ទងជាមួយកងទ័ពរុស្ស៊ី និង គ្មានបង្ហាញជំហរគាំទ្រ សង្គ្រាមរុស្ស៊ីឈ្លានពានអ៊ុយក្រែន។ លើសពីនេះទៀត កីឡាករខាងលើ គ្មានសិទ្ធិកាន់ទង់ជាតិតំណាងឲ្យប្រទេសខ្លួនឡើយ ពោលគឺត្រូវ ប្រើទង់អព្យាក្រិត្យ​ ដែលគ្មានរូបតំណាងជាតិអ្វីទាំងអស់។ ទន្ទឹមគ្នានេះ ពួកគេក៏គ្មានសិទ្ធិចូលរួមក្នុងក្បួនដង្ហែ ក្នុងពិធីបើកសម្ពោធកីឡាអូឡាំពិក នៅថ្ងៃសុក្រ ទី ២៦ ខែកក្កដា នេះដែរ។ ទង្វើនេះ បណ្តាលឲ្យរុស្ស៊ីខឹងសម្បា ហើយចោទគណៈកម្មាធិការអូឡាំពិកថា រើសអើងជាតិសាសន៍ និង ដើរលើគន្លងនៃរបបណាហ្ស៊ីថ្មី។អាហ្វហ្កានីស្ថាន អាចចូលរួមប្រកួត តែមានលក្ខខណ្ឌក្រៅពីរុស្ស៊ី អាហ្វហ្កានីស្ថាន ក៏រងពិន័យដូចគ្នាដែរ៊។ ជាក់ស្តែង គណៈប្រតិភូតំណាងថ្នាក់ដឹកនាំប្រទេសនេះ ដែលបច្ចុប្បន្នជាក្រុមតាលីបង់ មិនត្រូវគេអនុញ្ញាតឲ្យបង្ហាញវត្តមាន ក្នុងកម្មវិធីប្រកួតនេះឡើយ។ ចំពោះកីឡាករ ចូលរួមប្រកួតវិញ គឺមានចំនួនទាំងអស់ ៦ នាក់ ដោយក្នុងនោះ មានប្រុស ៣ នាក់ និងស្រី ៣ នាក់ ពោលគឺស្មើភាពគ្នារវាងភេទទាំងពីរ។​ នេះ គឺជាលក្ខខណ្ឌ ដែលគណៈកម្មាធិការអូឡាំពិក តម្រូវឲ្យក្រុមតាលីបង់គោរពតាម ដើម្បីអាចចូលរួមប្រកួតបាន។ គួររំឭកថា ចាប់តាំងពីរក្រុមតាលីបង់ត្រឡប់មកកាន់អំណាចឡើងវិញ នៅអាហ្វហ្កានីស្ថាន មនុស្សស្រី ត្រូវអាជ្ញាធរហាមឃាត់ មិនឲ្យលេងកីឡា មិនឲ្យចូលក្នុងបរិវេណហាត់កីឡា និង គ្មានសិទ្ធិរៀនលើសពីថ្នាក់បឋមសិក្សា។សង្គ្រាមអ៊ីស្រាអែល-ហាម៉ាស និង បរិយាកាសនយោបាយដ៏តានតឹងងាកទៅដើមបូព៌ាវិញ ក្រោយការចូលសម្លាប់រង្គាល របស់ក្រុមហាម៉ាស ក្នុងទឹកដីអ៊ីស្រាអែល នៅថ្ងៃទី ៧ ខែតុលា ឆ្នាំ ២០២៣ សង្គ្រាមអ៊ីស្រាអែល-ហាម៉ាស បានផ្ទុះឡើង និងបន្តឆាបឆេះ រហូតដល់ពេលបច្ចុប្បន្ន។ លោក Jibril Rajoub ប្រធានគណៈកម្មាធិការអូឡាំពិកប៉ាឡេស្ទីន បានថ្លែងថា លោកចង់ ឆក់យកឱកាស កីឡាអូឡាំពិកឆ្នាំ ២០២៤ នេះ​ ដើម្បីទាញការចាប់អារម្មណ៍បន្ថែម ពីមនុស្សទាំងឡាយ នៅជុំវិញពិភពលោក ចំពោះស្ថានភាពសង្គ្រាមក្នុងតំបន់ហ្កាហ្សា ដែលបានផ្តាច់ជីវិតជនជាតិប៉ាឡីស្ទីនរាប់ម៉ឺននាក់ ព្រមទាំងការត្រួតត្រារបស់អ៊ីស្រាអែល នៅលើទឹកដី ស៊ីហ្សកដានី។លោក Rajoub បានសង្កត់ធ្ងន់អំពីចំនួនអត្តពលិក បុគ្គលិក និងអ្នកស្ម័គ្រចិត្ត ក្នុងស្ថាប័នកីឡានៅហ្កាហ្សា ចំនួនជាង ៣០០ នាក់ ដែលបានបាត់បង់ជីវិត ក្នុងអំឡុងយុទ្ធនាការវាយប្រហារ របស់ទ័ពអ៊ីស្រាអែល។ នេះ បើផ្អែកលើតួលេខ របស់លោក Rajoub ខ្លួនឯងផ្ទាល់។   នៅចំពោះមុខបញ្ហាខាងលើ គណៈកម្មាធិការកីឡាអូឡាំពិក គ្មានគោលការណ៍ដាក់ពិន័យអ៊ីស្រាអែលឡើយ ពោលគឺផ្ទុយពីការទាមទាររបស់ក្រុមតំណាងរាស្ត្របក្សឆ្វេងនិយមបារាំង ដែលចង់ឲ្យកីឡាករអ៊ីស្រាអែល ប្រើទង់អព្យាក្រិត្យ គ្មានរូបតំណាងប្រទេស ដូចរុស្ស៊ី និង បេឡារុស ដែរ។ អត្តពលិកអ៊ីស្រាអែល ៨៨ នាក់ នឹងចូលរួមប្រកួត ក្នុងបរិយាកាសនយោបាយ ដ៏តានតឹងបំផុតមួយ។ ដើម្បីការពារសុវត្ថិភាពដល់កីឡាករខាងលើ និងបង្ការគ្រោះថ្នាក់ ដែលអាចកើតមាន ជាយថាហេតុណាមួយ អាជ្ញាធរបារាំង បានត្រៀមកម្លាំងការពារសន្តិសុខ យ៉ាងរឹងមាំ។​ ការរឹតបន្តឹងសន្តិសុខនេះ ក៏ឆ្លុះបញ្ចាំងឲ្យឃើញ ពីការចងចាំមេរៀននៃសោកនាដកម្មមួយ ដែលបានកើតឡើងក្នុងពេលប្រកួតកីឡាអូឡាំពិក នៅទីក្រុង មុយនិក ប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៧២។ កាលនោះ ភេរវករប៉ាឡេស្ទីនមួយក្រុម បានចូលទៅចាប់ក្រុមប្រតិភូកីឡាករអ៊ីស្រាអែល ក្នុងភូមិអូឡាំពិក ជាចំណាប់ខ្មាំង មុននឹងសម្លាប់ផ្តាច់ជីវិត អត្តពលិកអ៊ីស្រាអែល ចំនួន ១១ នាក់។ការផ្អាកបាញ់គ្នា គ្មានប្រសិទ្ធភាពផ្អែកតាមប្រពៃណីពីបុរាណនៃកីឡាអូឡាំពិក ប្រធានាធិបតីបារាំង លោក អេម៉ានុយអែល ម៉ាក្រុង បានព្យាយាម អំពាវនាវ ឲ្យផ្អាកសង្គ្រាម ក្នុងអំឡុងព្រឹត្តិការណ៍នេះ។ យ៉ាងណាមិញ ក្តីសង្ឃឹមខាងលើ មិនអាចសម្រេចបានឡើយ។ ជាក់ស្តែង រុស្ស៊ីកំពុងបន្តរំលោភចូលទឹកដីអ៊ុយក្រែនភាគខាងកើត និងសម្លាប់ជីវិតមនុស្ស កាន់តែច្រើនឡើង ពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ។ នៅហ្កាហ្សាឯណោះវិញ ការប្រឹងប្រែងចរចា ស្វែងរកបទឈប់បាញ់គ្នា ក៏ត្រូវជាប់គាំង។ គួររំឭកថា​​ ធម្មនុញ្ញកីឡាអូឡាំពិក បានបញ្ជាក់ច្បាស់ថា កីឡាគឺជាស្ពានចម្លង នាំទៅកាន់ មាគ៌ាសន្តិភាព និង សេចក្តីថ្លៃថ្នូរ នៃមនុស្សជាតិទាំងឡាយ ក្នុងសកលលោក។ ក៏ប៉ុន្តែ ក្នុងតថភាពជាក់ស្តែង កីឡាអូឡាំពិក គ្មានឥទ្ធិពលគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីបញ្ឈប់ ឬ ផ្អាកសង្គ្រាម បានឡើយ៕

ចិននិងរុស្ស៊ីមានគម្រោងសាងសង់ បណ្តាញ​​​បំពង់បង្ហូរឧស្ម័ន​ដ៏វែងមួយ ឈ្មោះថា Power of Siberia 2 ដែលតភ្ជាប់ពី​តំបន់ស៊ីបេរី ឆ្ពោះទៅកាន់ខេត្តស៊ីនជាំងរបស់ចិន​។ ស្របពេល​ដែល​ប្រទេសអឺរ៉ុបបានឈប់ទិញឧស្ម័នរុស្ស៊ី គម្រោងដ៏ធំមហាសាលនេះ នឹងអនុញ្ញាតឲ្យរុស្ស៊ី អាចទទួល​បាននូវ​​​ប្រភពចំណូលដ៏ច្រើនសន្ធឹក​។ តែយ៉ាងណា គម្រោង​ដ៏ធំនេះហាក់នៅឆ្ងាយ​សន្លឹម​ មិនដូចការសង្ឃឹមរបស់រុស្ស៊ីទេ ព្រោះភាគីចិនដែលមានប្រៀប ​កំពុងតែអូសជើង និង​ដាក់លក្ខខណ្ឌកេង​ចំណេញ​ខ្លាំងបំផុត​។ ក្រុម​ហ៊ុនGazprom ដែលជាក្រុមហ៊ុនឧស្ម័នជាតិរបស់រុស្ស៊ី មានគម្រោងជាមួយចិន សាងសង់​បណ្តាញបំពង់បង្ហូរឧស្ម័ន ឈ្មោះថា Power of Siberia 2 តភ្ជាប់ពី​តំបន់ស៊ីបេរី ឆ្ពោះទៅខេត្ត​ស៊ីនជាំង​​។ Power of Siberia 2 មានប្រវែងសរុប៦០០០គីឡូម៉ែត្រ ពោលគឺ​វែងលើស​​បណ្តាញ​បំពង់ Power of Siberia 1 ដែលសាងសង់រួចកាលពី​​៥ឆ្នាំមុន ដល់ទៅ​៣ដង។​ នៅពេលសាងសង់រួច បំពង់បង្ហូរឧស្ម័ន​ Power of Siberia 2 នឹងមានសមត្ថភាព​​នាំឧស្ម័ន​លក់ទៅ​ឲ្យ​ចិន ក្នុងទំហំ៥ម៉ឺនលានម៉ែត្រគូបក្នុងមួយឆ្នាំ។គួរបញ្ជាក់ថា គម្រោងនេះជាក្តីសង្ឃឹមធំណាស់ សម្រាប់រុស្ស៊ី ដែលកំពុងតែត្រូវការប្រាក់ជាខ្លាំង​ ក្នុងអំឡុងពេលនេះ​។ ក្រុមហ៊ុន​Gazprom ជាប្រភពចំណូល​មួយដ៏សំខាន់របស់រដ្ឋរុស្ស៊ី ក៏ប៉ុន្តែ​ប្រមាណ​១ឆ្នាំមកនេះ ក្រុមហ៊ុន​Gazprom ហាក់កំពុងឆ្លងកាត់ការលំបាកខ្លាំងណាស់ផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ នេះ​បើ​ផ្អែកតាម​កាសែត Financial Times ដែល​បាន​ពិនិត្យ​ របាយការណ៍​មួយរបស់ Gazprom។ តួលេខបូកសរុប​ឆ្នាំ​​២០២៣ បង្ហាញថាក្រុមហ៊ុនGazprom ខាត​ប្រាក់ចំនួន​ដល់ទៅ ៦៩០០លានដុល្លារ​។ វិបត្តិ​ខ្វះចំណូល ដោយសារតែបណ្តាប្រទេសអឺរ៉ុប បាននាំគ្នាឈប់ទិញឧស្ម័នរបស់រុស្ស៊ី បន្ទាប់ពី​រុស្ស៊ីបានលើកទ័ពចូលឈ្លានពានអ៊ុយក្រែន​។ប្រឈមនឹងបញ្ហានេះ រុស្ស៊ីត្រូវតែរកមធ្យោបាយ រកអតិថិជនថ្មីដែលអាចទិញឧស្ម័នរបស់រុស្ស៊ីក្នុងទំហំធំ ឲ្យ​បានឆាប់បំផុត។ ដោយ​ផ្អែកលើកត្តាចំនួន​ប្រជាជន និង​កត្តាភូមិសាស្ត្រ គឺអតិថិជនថ្មីនេះ គ្មាននរណា​ល្អជាងចិនទេ សម្រាប់រុស្ស៊ី​។ ហេតុដូច្នេះហើយ បានជារុស្ស៊ី​បានប្រឹងប្រែង​ជំរុញឲ្យ​ចិន​​ចុះហត្ថលេខា កសាងបំពង់បង្ហូរឧស្ម័ន Power of Siberia 2 ជាមួយខ្លួន។ថ្វីបើភាគីរុស្ស៊ី ធ្លាប់អួតថា​ ការដ្ឋានសាងសង់អាចនឹងចាប់ផ្តើមនៅក្នុងឆ្នាំ​២០២៤នេះ តែធាតុពិត​ជាក់ស្តែង អ្នកសង្កេតការណ៍ជាច្រើនបានលើកឡើងថា គ្មានសង្ឃឹមទេ។ ចិនដឹងថាខ្លួនមានប្រៀប កំពុងតែប្រើយុទ្ធសាស្ត្រអូសបន្លាយ​ពេលវេលា​។ លោក Thierry Bros អ្នកជំនាញ​វិស័យថាមពល​ដែល​តាមដានគម្រោងនេះ បាន​លើកឡើងថា ចិនអាចត្រូវការ​ឧស្ម័ន​បន្ថែមពីរុស្ស៊ី ខ្ទង់ប្រហែលជាឆ្នាំ​២០៣៥ឯណោះ ព្រោះថា​​បច្ចុប្បន្ននេះ ចិនមិនខ្វះ​​អ្នកផ្គត់ផ្គង់ឲ្យទេ។ ម្លោះហើយ ចិន​ប្រើវិធី​ ធ្វើ​ឲ្យអ្នកផ្គត់ផ្គង់ឲ្យខ្លួន​ ប្រកួតប្រជែងគ្នា​។ ជាក់ស្តែង​ចិនទើបតែចុះកិច្ចសន្យាទិញឧស្ម័ន​​របស់អ៊ីរ៉ាក់ ធ្វើឲ្យរុស្ស៊ីកាន់តែ​ចាញ់ប្រៀប។បន្ថែមពីនេះ ភាគីចិនបានដាក់លក្ខខណ្ឌច្រើនខ្លាំងណាស់ ទៅលើភាគីរុស្ស៊ី​។ ប្រើប្រៀបធៀបទៅតម្លៃ ដែលរុស្ស៊ីធ្លាប់​លក់ឲ្យ​ប្រទេសអឺរ៉ុប គឺរុស្ស៊ីលក់ឲ្យ​ចិនថោក​ជាងរួចទៅហើយរាល់ថ្ងៃនេះ។ តែ​ចាប់ពីពេលនេះទៅ ចិនបាន​ទាមទារថា រុស្ស៊ីត្រូវតែលក់ឧស្ម័ន​ឲ្យខ្លួន ​ក្នុង​តម្លៃមួយ​ស្មើនឹងតម្លៃលក់ទៅឲ្យ​ប្រជាជនរុស្ស៊ីក្នុងស្រុក។ ជាងនេះទៀត ចិនបានទាមទារថា ក្រុមហ៊ុន​ Gazprom ត្រូវជាអ្នកចំណាយថ្លៃសាងសង់ បណ្តាញបំពង់បង្ហូរ​ Power of Siberia 2 ទាំងស្រុង​។​ បើតាមសម្តី​លោក Thierry Bros មានន័យថា ក្រុមហ៊ុន Gazprom ច្បាស់ជាត្រូវខាតដើមហើយ​គ្រានេះ​។ពាក្យ​ថា “មិត្តភាពគ្មានទីបំផុតរវាងចិននិងរុស្ស៊ី” ដែល​លោកស៊ី ជីនពីងបានប្រកាស​នោះ បែបពិបាកលេបបន្តិចហើយ សម្រាប់លោកពូទីន​។ យ៉ាងណាក៏ដោយ ជម្រើសមានតិចណាស់ សម្រាប់ភាគីរុស្ស៊ី។ រដ្ឋរុស្ស៊ីមានហ៊ុនពាក់កណ្តាលក្នុង ក្រុមហ៊ុន Gazprom ដូច្នេះរុស្ស៊ីមិន​អាចបណ្តោយ​ឲ្យក្រុមហ៊ុននេះរលំបានទេ​។ ជាងនេះទៀត វិស័យ​នាំចេញឧស្ម័នគឺជាប្រភពការងារ​ដ៏សំខាន់ សម្រាប់ប្រជាជនរុស្ស៊ីនៅតាមតំបន់ដាច់ស្រយ៉ាលដែលមិនសូវមានសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ច​។ បើអត់ការងារធ្វើ កំហឹងប្រជាជនរុស្ស៊ីទល់​នឹងការដឹកនាំរបស់លោកពូទីនក៏នឹងកាន់តែមានខ្លាំង​។កាលពីថ្ងៃចន្ទ ទី​៣មិថុនា នៅពេលអ្នកកាសែតចោទសួរអំពី​ការវិវឌ្ឍន៍​នៃ​​គម្រោង Power of Siberia 2 លោក Dmitri Peskov អ្នកនាំពាក្យ​វិមានក្រេមឡាំង បានឆ្លើយឲ្យតែផុតពីមាត់ ថា​កុំភ័យគម្រោងនេះ ចិននឹងរុស្ស៊ី​ប្រាកដជា​ត្រូវរ៉ូវគ្នាមិនខានទេ​។ ជាការកត់សំគាល់ជាក់ស្តែង គឺភាគីរុស្ស៊ី​ដឹងខ្លួនថា គម្រោងនេះមិនអាចចេញរួចឆាប់ៗ​នេះទេ ដោយសារតែចិន​វាយឫក។ យ៉ាងណាមិញ ពេល​លោក​ពូទីនធ្វើដំណើរទៅ​ប៉េកាំង កាលពីខែឧសភាថ្មីៗនេះ លោក​ Alexei Miller អគ្គនាយកGazprom មិនទាំងទៅជាមួយផង​។​ មានន័យថា រុស្ស៊ីគ្មានសង្ឃឹមថាអាច​មាន​ កិច្ច​ព្រមព្រៀង​ចុងក្រោយអនុម័ត​​គម្រោងនេះទេ។ តែលោក Thierry Bros បានពន្យល់ថា ទោះជាយ៉ាងណា ចិនក៏​មិនចង់ឲ្យ​របបរបស់​លោកពូទីន​រង្គោះរង្គោះដែរ។ ដូច្នេះនៅដំណាក់កាលចុងក្រោយណាមួយ​ របប​​របស់​លោក​​ពូទីន ស្លន់ស្លោ​​​​​រញីរញ័រ ជួប​ការ​លំបាក​ខ្លាំង នោះចិន​នឹង​អាចឆ្លើយថាព្រម លើគម្រោង​ Power of Siberia 2៕

ប្រទេស​ចំនួន៣ អេស្ប៉ាញ អៀរឡង់ និង​ន័រវែសបាន​ចេញមុខ​ទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការ​រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន ចាប់ពីថ្ងៃអង្គារ​ទី ២៨​ឧសភា។ របត់នយោបាយការទូតរបស់​ប្រទេស​ អឺរ៉ុប​ទាំងបី​តាមរយៈ​ការប្រកាស​ទទួលស្គាល់​រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន​បានធ្វើ​ឲ្យ​អ៊ីស្រាអែល​ខឹងឆេះដុំ នៅប៉ុន្មាន​ថ្ងៃមកនេះ។ អ៊ីស្រាអែលមិនត្រឹម​​កោះហៅ​អ្នកតំណាងទូត​របស់​ប្រទេស​ទាំងបីមកព្រមាន ប៉ុន្តែ នៅបាន​ចោទប្រកាន់​អេស្ប៉ាញនាំមុខគេ​ក្នុង​ចំណោមប្រទេស​ទាំងបី​ថា កំពុងផ្តល់អំណោយដល់​ក្រុមហាម៉ាស និង​​ឃុបឃិត​ ចូលរួម​អំពាវនាវ​ឲ្យ​មានការសម្លាប់ប្រល័យពូជសាសន៍​ប្រជាជនជ្វីហ្វ។ មួយសប្តាហ៍ក្រោយ ការប្រកាសរួមគ្នា​របស់​ថ្នាក់ដឹកនាំ​អេស្ប៉ាញ អៀរឡង់ និង​ន័វែស ការទទួលស្គាល់​រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន ពីសំណាក់ប្រទេស​អឺរ៉ុប​ទាំងបី​បាន​ចូលជា​ធរមាន ចាប់ពីថ្ងៃ​អង្គារ​ទី​២៨​ឧសភា។ នៅថ្ងៃ​ដដែល នាយករដ្ឋមន្រ្តី​អេស្ប៉ាញ​បាន​ចេញមក​បញ្ជាក់​ពីភាពចាំបាច់ និង​សារៈសំខាន់​នៃការទទួលស្គាល់​រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន ដើម្បី​ឈាន​ទៅ​បង្កើត​សន្តិភាព​រវាង​អ៊ីស្រាអែល និងប៉ាឡេស្ទីន។ ម្យ៉ាង​វាមានន័យ​ ផ្តល់​យុត្តិធម៌​ដល់ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីន។ចំពោះ​ប្រមុខរដ្ឋាភិបាល​អេស្ប៉ាញ ការប្រកាស​ទទួលស្គាល់​រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន មាន​លក្ខណៈ​ជានិមិត្តរូប ដែល​អាច​លើកទឹកចិត្ត​ឲ្យ​ប្រទេស​អឺរ៉ុប​ដទៃទៀត​ធ្វើតាម។ គោលដៅ​ចុងក្រោយរបស់​អេស្ប៉ាញ ន័វែស និងអៀរឡង់ គឺ ការដាក់សម្ពាធ​ផ្នែកការទូត​លើ​ភាគីជម្លោះទាំងពីរ អ៊ីស្រាអែល និង​ក្រុមហាម៉ាស ដើម្បី​ឈាន​ទៅ​អនុវត្តបទឈប់បាញ់​នៅហ្កាហ្សា និងការដោះលែង​ចំណាប់ខ្មាំង។នៅចំពោះមុខ ការបាត់បង់ជីវិត​របស់ប្រជាជន​ប៉ាឡេស្ទីន ជារៀងរាល់ថ្ងៃ នៅក្នុង​សង្រ្គាមសងសឹក​របស់អ៊ីស្រាអែលទៅលើ​ក្រុមហាម៉ាសនៅ​ហ្កាហ្សាជាង​៨ខែ រួមផ្សំ​នឹង​ការព្រងើយកន្តើយ​របស់​អ៊ីស្រាអែល​ ដែលមិនខ្វល់​នឹង​សេចក្តីសម្រេច​របស់​តុលាការ​យុត្តិធម៌អន្តរជាតិដែលទាមទារ​ឲ្យអ៊ីស្រាអែល​ឈប់ជាបន្ទាន់​ការវាយប្រហារ​សម្លាប់មនុស្ស​នៅ​ភាគខាងត្បូងហ្កាហ្សា  អេស្ប៉ាញ អៀរឡង់ និង​ន័រវែសប្រកាស​ទទួល​ស្គាល់​រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន ដើម្បី​ចង់បង្ហាញថា ពួកគេ​​គ្មាន​ជម្រើសអ្វីផ្សេង ក្រៅពីផ្លាស់ប្តូរ​នយោបាយការបរទេសជាមួយអ៊ីស្រាអែល។ និយាយ​ម្យ៉ាងថា ទោះដឹងថា អ៊ីស្រាអែល​ ខឹងក្តៅក្រហាយ ប៉ុន្តែ អេស្ប៉ាញ អៀរឡង់ និង​ន័រវែស​ នៅតែ​ងាកបែរ​ទៅទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការ ​រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន។គិត​រហូតមកដល់​ពេលនេះ បីភាគបួន​នៃ​ប្រទេស​សមាជិក​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ ចំនួន១៣៩​ប្រទេស ​ទទួលស្គាល់​ជាផ្លូវការ រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន ដោយ​មាន​ហ្សេរុយសាឡឹម​ជា​អនាគត​រដ្ឋធានី។ បណ្តាប្រទេស​អាស៊ីនាំមុខដោយ​ចិន ឥណ្ឌា អាហ្វ្រិក និង​អាមេរិកឡាទីន បាន​សម្រេច​ជាបន្តបន្ទាប់គ្នា ប្រកាស​​ទទួលស្គាល់​រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន ដោយ​នៅសល់​តែ​បណ្តាប្រទេសអឺរ៉ុប ដែលជា​សម្ព័ន្ធមិត្ត​របស់​​អាមេរិក អ្នកគាំទ្រដោយ​ឥតងាករេ រដ្ឋ​អ៊ីស្រាអែល។ប៉ុន្តែ ការវាយប្រហារយ៉ាងឃោឃៅ​របស់​ទាហាន​អ៊ីស្រាអែល និង​ជំហរដាច់ណាត់​របស់​នាយករដ្ឋមន្រ្តី​អ៊ីស្រាអែលក្នុងការបញ្ជា​ឲ្យគាស់រំលើង​ក្រុមហាម៉ាស​នៅភាគខាងត្បូង​ហ្កាហ្សា ទោះមាន​ការថ្កោលទោស​របស់​សហគមន៍អន្តរជាតិ បានបណ្តាលចិត្ត​របស់​ប្រទេស​អឺរ៉ុប និង​សម្ព័ន្ធមិត្ត​របស់​អ៊ីស្រាអែល ម្តងមួយៗឲ្យ​ចេញមុខ​គាំទ្រ​​ការបង្កើតរដ្ឋពីរជិតគ្នា គឺ​អ៊ីស្រាអែល និង​ប៉ាឡេស្ទីន។ដោយសារ​តែ​អ៊ីស្រាអែល​មិន​ព្រម​ស្តាប់ និងផ្គើន​ចង់​វាយលុកចូលរាហ្វា ​ដោយមិន​ខ្វល់​ពីការស្លាប់បាត់បង់ជីវិតរបស់​ប្រជា​ជនស៊ីវិលប៉ាឡេស្ទីន អាមេរិកផ្ទាល់​ធ្លាប់​បានព្រមាន​អ៊ីស្រាអែល​ពីការផ្អាកបញ្ជូនអាវុធ និងជំរុញ​ឲ្យ​ភាគីអ៊ីស្រាអែលត្រូវ​តែ​ចរចាជាមួយ​អាជ្ញាធរប៉ាឡេស្ទីនដើម្បី​ឈាន​ទៅ​បិទបញ្ចប់​សង្រ្គាម​នៅ​ហ្កាហ្សា។ ប៉ុន្តែ អ៊ីស្រាអែល​មិន​ព្រម​ស្តាប់ចូលត្រចៀក។ បារាំង​ និង​ប៊ែលហ្សិក​វិញ ធ្លាប់និយាយ​ថា ការប្រកាស​ទទួល​ស្គាល់​រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន ជា​រឿងចាំបាច់ ប៉ុន្តែ គេ​ត្រូវ​រង់ចាំ​ឲ្យ​ភាគីទាំងពីរ​ត្រលប់ចូលតុចរចាសិន ទើប​ប្រកាស​ទទួលស្គាល់​រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន​តាមក្រោយ។បើទោះបីជា​ប្រទេស​អឺរ៉ុប​ទាំងបី អេស្ប៉ាញ ន័រវែស និងអៀរឡង់​ប្រកាស​ទទួលស្គាល់​រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន​​ ក្នុងរូបភាពនិមិត្តរូបក្តី ប៉ុន្តែ ចង់ ឬ​មិន​ចង់ វា​នឹងអាច​ធ្វើ​ឲ្យអ៊ីស្រាអែល​កាន់តែ​ឯកោ បាត់ការគាំទ្រ​នៅក្នុង​ឆាកអន្តរជាតិ។ផ្ទុយទៅវិញ វានឹង​ជំរុញ​ឲ្យ​ប៉ាឡេស្ទីន ដែល​សព្វថ្ងៃមានឋានៈ​ត្រឹម​​ជា​រដ្ឋសង្កេតការណ៍ ​អាច​ក្លាយទៅជា​សមាជិក​ពេញសិទ្ធិ​របស់​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ។ការណ៍នេះនឹ​ងធ្វើឲ្យអ៊ីស្រាអែល​ងាយ​ប្រឈម​នឹង​ការផ្តន្ទាទោស ក្នុងបទ​ប្រព្រឹត្ត​ឧក្រិដ្ឋកម្ម​សម្លាប់ជនជាតិរបស់​រដ្ឋសមាជិកមួយទៀត​របស់​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ។ជាថ្មីម្តងទៀត ការប្រកាសទទួលស្គាល់​ប៉ាឡេស្ទីន​ជារដ្ឋ នឹង​មាន​លក្ខណៈនិមិត្តរូប​ ជាជាង​ដំណោះស្រាយពិតប្រាកដសម្រាប់​រកច្រកចេញ​វិបត្តិសង្រ្គាមនៅហ្កាហ្សា។ ម្យ៉ាង វា​ក៏​មិនបានទៅដោះស្រាយ​បញ្ហា​ពិតប្រាកដ ដូចជាថា តើ​ខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនប៉ាឡេស្ទីន និងអ៊ីស្រាអែល​ស្ថិតនៅ​ចំណុចណា? តើ​ ទឹកដីប៉ាឡេស្ទីន ដែល​អ៊ីស្រាអែលបាន​ចូលទៅឈ្លានពាន​កាប់កាប់ បង្កើត​សំណង់អាណានិគមកិច្ច នឹង​ត្រូវ​ប្រគល់​មក​ឲ្យ​ជនជាតិ​ប៉ាឡេស្ទីន​វិញដែរឬទេ?

ប្រមុខរដ្ឋកាតា អេមៀ តាមីម បិន ហាម៉ាដ អាល់ ថានី​ផ្តើមទស្សនកិច្ច​ផ្លូវរដ្ឋ រយៈពេល​២​ថ្ងៃ នៅ​ប្រទេស​បារាំង។ ក្រៅតែពីជំរុញ​ទំនាក់ទំនង​បារាំង និងកាតា ដែលជា​ប្រទេស​មហា​សេដ្ឋីប្រេង ទស្សនកិច្ច​ជាលើកទី១​របស់​ព្រះចៅកាតា នៅ​ទីក្រុង​ប៉ារីស នឹង​ផ្តោតសំខាន់​លើ​ការចរចា​បទឈប់បាញ់ និង​ការដោះលែង​ចំណាប់ខ្មាំង។ ខណៈដែលនាយករដ្ឋមន្រ្តី​អ៊ីស្រាអែល​ត្រៀមលក្ខណៈ​វាយប្រហារ​ជើងគោក​ចូល​ទីក្រុង​រ៉ាហ្វា ដែលជា​ជំរកចុងក្រោយ​របស់​ប្រជាជន​ប៉ាឡេស្ទីន នៅ​ហ្កាហ្សា បារាំង អេហ្ស៊ីប និងអាមេរិក​ងាកទៅ​ជំនួយ​ពីកាតា ដែលជាអន្តរការី ធ្លាប់ដើរតួសំខាន់ នៅ​ក្នុង​ការចរចា​ឲ្យមានការផ្អាកបាញ់ នៅហ្កាហ្សា ជាថ្នូរនឹង​ការដោះលែង​ចំណាប់ខ្មាំងជាង ១០០នាក់​ កាល​ពី​ខែ​វិច្ឆិកា​ឆ្នាំមុន។ ហេតុអ្វីបានជា​កាតា​ជាតួអង្គមិនអាច​ខ្វះបាន នៅក្នុងការចរចា​ស្តីការដោះដូរ​ចំណាប់ខ្មាំង ឬបទឈប់បាញ់​នៅ ហ្កាហ្សា? នៅប៉ុន្មានថ្ងៃ​មកនេះ យុទ្ធនាការចរចាដើម្បី​ជំរុញ​ឲ្យ​មាន​បទឈប់បាញ់​នៅហ្កាហ្សា ជាថ្នូរ​នឹង​ការដោះលែង​ចំណាប់ខ្មាំង​អ៊ីស្រាអែល មាន​កាន់​តែ​ច្រើន ជាពិសេស នៅចំពោះមុខ​វិបត្តិមនុស្សធម៌​ដ៏អាក្រក់ក្រៃលែងនៅហ្កាហ្សា និងការគំរាម​របស់​នាយករដ្ឋមន្រ្តីអ៊ីស្រាអែល ដើម្បី​បើកសមរភូមិជើងគោកសម្រុកចូលក្រុង​រ៉ាហ្វា ដែលជា​ជំរកចុងក្រោយ​របស់​ប្រជាជន​ប៉ាឡេស្ទីន។នៅចំពោះមុខស្ថានការណ៍បន្ទាន់ ​ប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោក​ចូ បៃដិន​ប្រកាសនៅថ្ងៃចន្ទថា អ៊ីស្រាអែល​យល់ព្រម​បទឈប់បាញ់នៅហ្កាហ្សា ​នៅអំឡុងបុណ្យតមអាហារ​របស់​អ្នកកាន់សាសនាអ៊ីស្លាម។ មួយថ្ងៃក្រោយ អ្នកនាំពាក្យ​របស់​ក្រសួងការបរទេស​កាតា​វិញបាន​និយាយ​ថា កាតា​សង្ឃឹម​ ជំរុញ​ឲ្យមានបទឈប់បាញ់ឲ្យបាន ​នៅមុន​ពិធីបុណ្យតមអាហារ ឬ រ៉ាម៉ាដង់ ដែលត្រូវចាប់ផ្តើម​នៅថ្ងៃទី​១១​មីនាខាងមុខ។ កាតាមិនទាន់ប្រាកដក្នុងចិត្ត​ថា​នឹងអាច​មានកិច្ចព្រមព្រៀងស្តីពីបទឈប់បាញ់ ព្រោះថា អ្វីៗ​អាច​ប្រែប្រួលគ្រប់ពេលវេលាទៅតាម​ការសម្រេចចិត្តរបស់ភាគីជម្លោះជាពិសេស អ៊ីស្រាអែល ដែលធ្លាប់​ប្តេជ្ញាចិត្ត​បិទផ្លូវ លែងចរចាជាមួយក្រុមហាម៉ាស។ក្រុមហាម៉ាសផ្ទាល់ដែលជា​ភាគីជម្លោះ​នៅក្នុង​សង្រ្គាមហ្កាហ្សា​ក៏បាន​ពន្លយ​ដែរថា ការដោះលែង ឬ​មិន​ដោះលែងចំណាប់ខ្មាំង អាស្រ័យទៅលើលទ្ធផលចរចា​នៅទីក្រុង​ប៉ារីស។ ក្រុមហាម៉ាស​ចង់សំដៅ​ដល់​វត្តមាន​របស់​អេមៀររបស់កាតា លោកតាមីម បិន ហាម៉ាដ អាល់ ថានី នៅទីក្រុង​ប៉ារីស ជាទីដែល​ប្រមុខរដ្ឋ​របស់​មហាសេដ្ឋីប្រេងមួយនេះ​ត្រូវ​ជួបពិភាក្សា​ជាមួយ​ប្រធានាធិបតីបារាំងស្តីពីការដោះដូរចំណាប់ខ្មាំង។ ការដោះដូរចំណាប់ខ្មាំង​ជា​បញ្ហាអាទិភាព​សម្រាប់បារាំង ដែលមានជនជាតិ​របស់ខ្លួន​៣នាក់កំពុងជាប់ក្នុងដៃ​របស់​ក្រុមហាម៉ាស។ជាមួយអាមេរិក អេហ្ស៊ីប​ និង​បារាំង កាតា​បានដើរតួជាអន្តរការីដ៏សំខាន់នៅក្នុងការចរចា​រវាងភាគីជម្លោះអ៊ីស្រាអែល និង​ក្រុមហាម៉ាស​ប៉ាឡេស្ទីន។ គិតចាប់តាំងពី​ផ្ទុះសង្រ្គាម​ហ្កាហ្សា កាលពី​ដើម​ខែ​តុលា កាតា​ធ្លាប់​បង្ហាញ​ស្នាដៃ​ដែលគេ​មិនអាច​មិនកោតសរសើរបាន នោះ​គឺការ​ជួយសម្របសម្រួល បញ្ចុះបញ្ចូល​រហូតដល់​មាន​បទឈប់បាញ់មនុស្សធម៌នៅ​ហ្កាហ្សា និង​​ឈានទៅដល់​ការដោះលែង​ចំណាប់ខ្មាំង​ប្រមាណ​១០០នាក់ ដែល​ក្រុមហាម៉ាស​ចាប់អូសយកទៅ​លាក់​ទុកនៅហ្កាហ្សា​នៅ​ថ្ងៃ​ធ្វើភេរវកម្ម​ ៧តុលា។ជោគជ័យ​របស់​កាតា​ក្នុងនាមជា​អន្តរការី​នៅក្នុង​ការចរចារវាង​ភាគីជម្លោះអ៊ីស្រាអែល និង​ក្រុមហាម៉ាស​បាន​រំលេច​ឲ្យឃើញពីភាពប៉ិនប្រសប់​នយោបាយការទូត​របស់​ប្រទេសកូនរដ្ឋ​ដ៏តូចមួយនេះ​នៅ​ឈូងសមុទ្រ​ពែរ្ស៍។ ជា​មហាសេដ្ឋីឧស្ម័ន​ធម្មជាតិ លំដាប់លេខ៣ នៅក្នុងពិភពលោក កាតាចេះប្រកាន់ជំហរពិសេស​ នោះគឺចុះសម្រុងជាមួយគ្រប់គ្នា។ នៅដៃម្ខាង កាតាចាប់ដៃល្អូកល្អឺនជាមួយ​មហាអំណាច​លោកខាងលិច ប៉ុន្តែ នៅដៃម្ខាងទៀត កាតានៅតែ​ចាប់ក្រសោប​ រក្សាទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយក្រុមជ្រុលនិយម ដូចជា​ក្រុមប្រដាប់អាវុធហាម៉ាស ឬអ៊ីរ៉ង់ដែលជារដ្ឋ​សំអប់របស់​សម្ព័ន្ធមិត្តអាមេរិក​របស់កាតា។ សម្រាប់អ្នកជំនាញ នៅក្នុង​ការចរចា​ស្តីពីវិបត្តិនៅហ្កាហ្សា កាតា​មាន​សមត្ថភាពពិសេស​ដែលគ្មានអន្តរការីណា​មានដូចខ្លួន។ កាតា​ផ្តល់ទីតាំងសម្រាប់ឲ្យក្រុមហាម៉ាសមានទីស្នាក់ការផ្លូវការរបស់ខ្លួននៅទីក្រុង​ដូហា ក្រោមភ្លើងខៀវរបស់អាមេរិកដែលចង់មានខ្សែទាក់ទងចរចាជាមួយក្រុមនេះម្តងម្កាល។តាមមន្រ្តីកាតា ការិយាល័យនយោបាយរបស់ក្រុមហាម៉ាស​នៅ ទីក្រុង​ដូហា ធ្លាប់​ទាក់ទង​ជាមួយរដ្ឋបាលអាមេរិកជាច្រើនដើម្បីធានា​ស្ថានភាពនៅហ្កាហ្សា និង​នៅអ៊ីស្រាអែល។ ម្យ៉ាង ដោយសារ​តែកាតាជាអ្នកឧបត្ថម្ភយ៉ាងទៀងទាត់​ទឹកប្រាក់​៣០លាន​ដុល្លារសម្រាប់​បើកប្រាក់ខែ​ឲ្យ​មន្រ្តីហាម៉ាស​នៅហ្កាហ្សា​ជាង ១០ឆ្នាំមកនេះ ចង់ឬមិនចង់កាតា ដែលជាអ្នកចិញ្ចឹមចលនាហាម៉ាសនៅហ្កាហ្សា មានទំនាក់ទំនងពិសេស មាន​ទឹកមាត់ប្រៃ​នៅក្នុងរឿងចរចា​​ជំរុញឲ្យក្រុមហាម៉ាសដោះលែងចំណាប់ខ្មាំង។ដោយសារតែកាតាមានទំនាក់ទំនង និងឧបត្ថម្ភក្រុមប្រដាប់អាវុធហាម៉ាសដែលអាមេរិកចាត់ចូលក្នុងបញ្ជីភេរវនិយម និងមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយអ៊ីរ៉ង់ដែលជា​សត្រូវស៊ូពូជរបស់ អាមេរិក និងអ៊ីស្រាអែល កាតា​មិនសូវស្ថិតក្នុងក្រសែភ្នែកល្អ​របស់​ប្រទេស​ទាំងពីរឡើយ ប៉ុន្តែ គេគ្មានជម្រើសនោះទេ​។ ទី១ នៅកាតា អាមេរិកមាន​មូលដ្ឋានទ័ពដ៏ធំរបស់ខ្លួននៅទីនោះ។ ចំណែកអ៊ីស្រាអែលវិញ ទោះមិនសូវល្អូកល្អឺនជាមួយកាតា ប៉ុន្តែ អ៊ីស្រាអែល​នៅតែ​ត្រូវការចាំបាច់​ប្រទេស​កាតា​នៅក្នុងក្តីសង្ឃឹមថា នៅថ្ងៃណាមួយ កាតា​នឹងជួយជំរុញឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំ​ប៉ាឡេស្ទីន​ ដោយផាត់ចោល​ក្រុមប្រដាប់អាវុធហាម៉ាស។សម្រាប់សហគមន៍អន្តរជាតិ​ កាតាមិនមែនប៉ិនប្រសប់​ជួយ​ដោះស្រាយវិបត្តិចំណាប់ខ្មាំងអ៊ីស្រាអែល​តែមួយមុខនោះទេ។ កន្លងមក​ កាតា​ធ្លាប់បង្ហាញ​ស្នាដៃ​របស់ខ្លួនក្នុងនាមជា​អន្តរការីដ៏​លេចធ្លោ មាន​សមត្ថភាពបញ្ចុះបញ្ចូល​ឲ្យពួកតាលីបង់​បង្កើតការិយាល័យនយោបាយ​នៅ​ទីក្រុង​ដូហា។ គំនិតផ្ចុងផ្តើម​របស់​កាតា​បាន​ជួយឲ្យអាមេរិក​អាច​ចរចា​ដកទ័ពចេញពីអាហ្វហ្កានីស្ថាន​នៅ​ពាក់កណ្តាល​ឆ្នាំ​២០២១។ មួយវិញទៀត គេ​ក៏មិនត្រូវភ្លេចទេថា អ៊ីរ៉ង់​យល់ព្រមដោះលែងអ្នកទោសអាមេរិកកាលពីពេលថ្មីៗនេះ ក៏ដោយមកពីមានអន្តរាគមន៍​របស់​កាតា​ដែលមានទំនាក់ទំនង​ជិតស្និទ្ធជាមួយ​ឆ្មាំបដិវត្តន៍អ៊ីរ៉ង់ដែរ។ ភាពប៉ិនប្រសប់​របស់​កាតា​មិនត្រឹមធ្វើឲ្យកាតាក្លាយជា​អន្តរការី​ដ៏លេចធ្លោ ជួយដោះស្រាយវិបត្តិ​ចំណាប់ខ្មាំង​នៅដើមបូព៌ាតែប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែ វាធ្វើឲ្យកាតា​ល្បីឈ្មោះ​រហូត​ដល់ទឹកដីអឺរ៉ុប។ នៅខែតុលា​ចុងឆ្នាំមុន កាតាបានប្រកាសថា ខ្លួន​បានជួយសម្របសម្រួលរហូតធ្វើឲ្យកុមារអ៊ុយក្រែន៤នាក់ដែលត្រូវ​អាជ្ញាធររុស្ស៊ីចាប់យកទៅ​រុស្ស៊ី​នៅពេល​ដើមដំបូង​នៃ​សង្រ្គាម ​អាច​វិលត្រលប់ទៅជួបជុំឪពុកម្តាយរបស់ខ្លួននៅអ៊ុយក្រែនវិញ។បន្ទាប់ពីជោគជ័យ​នៅក្នុងការសម្របសម្រួល​ភាគីជម្លោះអ៊ីស្រាអែល និងក្រុមហាម៉ាស រហូត​ដល់​មានការផ្អាកបាញ់មនុស្សធម៌ និងការដោះលែងចំណាប់ខ្មាំងរហូត​ដល់​១០០នាក់ កាតា​ត្រលប់​មកធ្វើអន្តរការី​ដ៏សកម្មសាជាថ្មី ដោយលើកនេះ កាតា​ត្រូវ​បញ្ចុះបញ្ចូលធ្វើយ៉ាងណា​ឲ្យអ៊ីស្រាអែល​យល់ព្រម​អនុវត្ត​បទឈប់បាញ់​ ជាថ្នូរនឹងការដោះលែង​ចំណាប់ខ្មាំងពីក្នុងដៃ​របស់​ពួកហាម៉ាស។ ប៉ុន្តែ ការងារជា​អន្តរការីរបស់​កាតាលើកនេះ​លំបាកជាងលើកមុន ព្រោះថា ភាគីជម្លោះម្ខាងៗ​ដាក់លក្ខខណ្ឌ​ច្រើនរៀងៗខ្លួន។ ពួកហាម៉ាស​ទាមទារថា ជាថ្នូរនឹងការដោះលែង​ចំណាប់ខ្មាំង១នាក់ អ៊ីស្រាអែល​ត្រូវអនុវត្តបទឈប់បាញ់​១ថ្ងៃ ដោះលែងអ្នកទោសប៉ាឡេស្ទីន១០នាក់។ លើសពីនោះអ៊ីស្រាអែលត្រូវបើកផ្លូវ​ឲ្យគេនាំយកជំនួយមនុស្សធម៌បន្ទាន់ដូចជាស្បៀងអាហារ ថ្នាំពេទ្យ​សម្រាប់ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីននៅរ៉ាហ្វា។ តាម​ប្រភពស្និទ្ធនឹងក្រុមចរចាដែលស្រង់ដោយ​​កាសែតអាមេរិក អ៊ីស្រាអែល​អាច​យល់ព្រម​ដោះលែងអ្នកទោសប៉ាឡេស្ទីន​១៥នាក់​ជាថ្នូរនឹងការដោះលែង​ទាហាន​អ៊ីស្រាអែល៥នាក់ដែលពួកហាម៉ាស​ចាប់ជាចំណាប់ខ្មាំងនៅហ្កាហ្សា។ ការទាមទារ​របស់ក្រុមហាម៉ាស​មានច្រើន​បើប្រៀបធៀប​នឹង​អ៊ីស្រាអែលដែលកំពុងមានប្រៀប​ក្នុងទីលាន​ប្រយុទ្ធហ្កាហ្សា។ ដូច្នេះ​តើ​កាតា​នៅតែ​ជា​អន្តរការីមានថ្វីមាត់​ដើម្បី​សម្របសម្រួល​ឲ្យមានបទឈប់បាញ់ក្នុងអំឡុងបុណ្យរ៉ាម៉ាដង់ ដើម្បី​ទប់ស្កាត់​ការសម្លាប់បង្ហូរឈាម​នៅរ៉ាហ្វាដែរឬទេ? លទ្ធផលយ៉ាងណា​ គេនឹងអាច​ដឹង​នៅ​ចុងសប្តាហ៍នេះ។ នេះបើតាម​ការលើកឡើង​របស់​គ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធ​នឹងការចរចា ដែលនៅក្នងនោះមានផងដែរ លោក​ប្រធានាធិបតី​អាមេរិក ចូ បៃដិន៕

កាលពីថ្ងៃចន្ទ ទី២៦កុម្ភៈ សភាហុងគ្រីបានបោះឆ្នោតយល់ព្រម ឲ្យ​ប្រទេសស៊ុយអែត ក្លាយ​ជាសមាជិក​ថ្មី​នៃអង្គការសម្ព័ន្ធមិត្តអូតង់។ វត្តមាន​របស់ស៊ុយអែត ក្នុងនាមជា​សមាជិក​ទី​៣២របស់អូតង់​នេះ នឹង​ហុចអត្ថប្រយោជន៍​​​ជាច្រើន ដល់សមត្ថភាព​ការពារ របស់​អូតង់នៅក្នុងតំបន់សមុទ្រ​​បាល់ទិក ទល់នឹងការគំរាមរបស់រុស្ស៊ី។ ចាប់ពីថ្ងៃនេះទៅ ប្រទេសទាំងអស់​នៅ​ជុំវិញ​សមុទ្រ​បាល់ទិក លើកលែងតែរុស្ស៊ីមួយ គឺសុទ្ធតែជា​សមាជិក​អូតង់។​ តើមានន័យថា ចាប់ពីពេលនេះទៅ តំបន់សមុទ្របាល់ទិកនឹងក្លាយ ប្រៀបបីដូច​​​ជាបឹងមួយ ស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់អូតង់ ឬមួយក៏រុស្ស៊ីនៅតែអាច​ មានលទ្ធភាព​​គំរាម​បាន​? ជាមួយនឹង​​​ការចូលជាសមាជិក ពីសំណាក់ហ្វាំងឡង់​កាលពីឆ្នាំមុន និង​​ពេល​នេះ​ថែម​​ស៊ុយអែតមួយទៀត មានន័យថា ប្រទេសទាំងអស់​ដែល​នៅព័ទ្ធសងខាងសមុទ្របាល់ទិក លើកលែងតែរុស្ស៊ីមួយ គឺសុទ្ធតែ​​ជាសមាជិក​របស់អង្គការសម្ព័ន្ធមិត្ត​អូតង់។ អ្នកវិភាគខ្លះ បានសំឡឹងឃើញថា ចាប់ពីពេលនេះទៅ សមុទ្របាល់ទិក ប្រៀបបីដូចជា​ បឹងមួយរបស់អូតង់ ដែល​អង្គការសម្ព័ន្ធមិត្តនេះ អាចមានលទ្ធភាព​ធំ ក្នុង​ការ​ត្រួតត្រា រារាំង​​ទៅលើចរាចរណ៍​របស់នាវា​​ចម្បាំង​រុស្ស៊ី​​​ ក្នុងករណី​មាន​បញ្ហាវិវាទណាមួយ​កើតឡើង​។​តែទន្ទឹមគ្នា​នេះ អ្នកវិភាគខ្លះ បាន​រំឭកថា មិនត្រូវប្រមើលមើលនិងវិភាគ ដោយសាមញ្ញបែបនេះ​ទេ ព្រោះថា​អ្វីៗអាចមិនស្រួល​​ដូចការគិត​។ ស៊ុយអែតចូលជាសមាជិកអូតង់ អាចធ្វើឲ្យអូតង់មានលទ្ធភាព​ការពារ​​បណ្តា​ប្រទេសបាល់ទិក​​បាន​​កាន់តែច្រើន​​ក៏ពិតមែន ក៏ប៉ុន្តែមិនមែនមានន័យថា ​រុស្ស៊ី​នឹងឈប់​ធ្វើសកម្មភាព​គំរាមតទៅទៀតនោះដែរ។ រុស្ស៊ី​នៅតែ​អាច​គំរាមមកលើសន្តិសុខតំបន់បាល់ទិក បានជានិច្ច តួយ៉ាងតាមរយៈការប្រើប្រាស់តំបន់ កាលី​នីនហ្ក្រាដ ដែលរុស្ស៊ីបានដាក់បញ្ឈរអាវុធ​យ៉ាងសន្ធឹកនៅទីនោះ។លោកស្រី Minna Alander អ្នកស្រាវជ្រាវនៅ​វិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ​​​ហ្វាំងឡង់ បាន​លើកឡើងថា បើយើងក្រឡេកមើលភូមិសាស្ត្រតំបន់​សមុទ្រ​បាល់ទិក គឺយើងអាចយល់ថា តំបន់​នេះ​នឹងក្លាយ​ជាបឹងមួយ ក្រោមការគ្រប់គ្រង​​​​របស់​​អូតង់​ផ្តាច់មុខ​។ តែធាតុពិត វាមិនស្រួល​ប៉ុន្មានទេ សម្រាប់អូតង់។ បើរាប់ចាប់​ពី​ថ្ងៃដែល​រុស្ស៊ី​ បានលើកទ័ពចូលទៅធ្វើសង្គ្រាមឈ្លានពាន​អ៊ុយក្រែន ថ្ងៃទី២៤កុម្ភៈ ២០២២​ គេបាន​សង្កេតឃើញ​នូវ ហេតុការណ៍ជាច្រើនករណី។ ជាក់ស្តែង ករណីផ្ទុះ​បំពង់បង្ហូរឧស្ម័ន ​នៅ​ក្រោម​បាតសមុទ្របាល់ទិក និង​ករណី​​ដាច់ខ្សែកាបអុបទិក បាតសមុទ្រជាដើម ដែលបញ្ជាក់ថាអូតង់មានចំណុចខ្សោយ ឬមានការខ្វះខាតក្នុងការ​គ្រប់គ្រងតំបន់​នេះ​។កាលពីខែ​ កញ្ញា​ឆ្នាំ​២០២២ បំពង់បង្ហូរឧស្ម័ន​ Nord Stream ដែលភ្ជាប់ពីរុស្ស៊ីទៅ​កាន់អឺរ៉ុប ត្រូវបាន​ជនមិនស្គាល់​មុខ វាយ​ប្រហារ​ឲ្យ​ផ្ទុះ​បែកធ្លាយ។ ជាង​មួយឆ្នាំហើយ គេនៅរកមុខអ្នកធ្វើអំពើនេះ​ មិនទាន់​ឃើញផងទេ​។ ហើយ​កាលពីខែ​តុលាឆ្នាំ​២០២៣ បំពង់បង្ហូរឧស្ម័ន និង​ខ្សែកាបអុបទិកបាតសមុទ្រ ដែលតភ្ជាប់​រវាវ​ ហ្វាំង​ឡង់ ស៊ុយអែត និងអេស្តូនី ក៏បានរងការខូចខាតដែរ។ ផ្អែកតាមសមត្ថកិច្ចហ្វាំងឡង់ ករណី​ខូចខាតនេះ គឺដោយ​សារ​នាវាដឹកទំនិញមួយ របស់ចិន។​ក្រោយករណី​គ្រោះថ្នាក់​ផ្ទួនៗនេះ អូតង់បាន​ព្យាយាម​បង្កើនសមត្ថភាព និង​មធ្យោបាយ​នាវា ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណា តាមដានការពារសន្តិសុខ សុវត្ថិភាព ក្នុងតំបន់បាល់ទិកឲ្យ​ម៉ដ្ឋចត់ជាងមុន។ តែយ៉ាងណា ការ​​តាមដាន​សកម្ម​ភាព​នៅក្រោម​បាតសមុទ្រ វាមិនមែន​ជារឿងងាយនោះឡើយ​។ លោក​ Julian Pawlak អ្នក​ស្រាវជ្រាវម្នាក់​នៅសកលវិទ្យាល័យ​កងទ័ពអាល្លឺម៉ង់ បាន​លើកឡើងថា ករណីវាយ​ប្រហារ​នៅ​បំពង់បង្ហូរឧស្ម័ន​ Nord Stream បានបង្ហាញថា វាជារឿងលំបាក​ខ្លាំងណាស់ ក្នុង​ការតាមដានការពារសុវត្ថិភាពបាតសមុទ្រ​។បើយើងក្រឡេកទៅមើលមួយ​ផ្នែកទៀត វត្តមានជាសមាជិកអូតង់ របស់ស៊ុយអែត គឺមិនត្រឹមតែនឹង​ផ្តល់ឆ្នេរឡោមព័ទ្ធសមុទ្របាល់ទិក​ប៉ុណ្ណោះទេ គឺអូតង់​អាចមាន​លទ្ធភាព​ឈរជើង ខិតមកក្នុងកណ្តាល​សមុទ្រតែម្តង តាមរយៈកោះ Gotland របស់ស៊ុយអែត។ កោះនេះ គឺជា​ទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្រ​ជួរមុខ រវាង​ស៊ុយអែត និង​ឡេតូនី ហើយ​ប្រការនេះ នឹងអនុញ្ញាតឲ្យ​ អូតង់អាចបិទផ្លូវ​ឆ្លងកាត់ ឬរាំងខ្ទប់ត្រង់ចំនុចនេះតែម្តង​។តែ​ទន្ទឹមនឹងនេះ រុស្ស៊ី នៅ​មិនទាន់អស់ក្រឡាដើរនោះទេ។ រុស្ស៊ីនៅមាន​មូលដ្ឋាន​យុទ្ធសាស្ត្រមួយ គឺតំបន់កាលីនីនហ្ក្រាដ។ តំបន់​ដែលស្ថិតនៅ​ចំងាយ​ជាង​១០០០គីឡូម៉ែត្រ ដាច់ពីទីក្រុងម៉ូស្គូ​នេះ គឺ​ជាទីតាំង​ជួរមុខ​លយចូលជ្រៅមកខាងអឺរ៉ុប សម្រាប់ឲ្យកងទ័ពរុស្ស៊ីអាចបើ​កប្រតិបត្តិការវាយប្រហារបាន​។ តំបន់កាលីនីនហ្ក្រាដ ដែល​ស្ថិតនៅចន្លោះ រវាងប៉ូឡូញ និង​លីទុយអានីនេះ គឺជាដែនដី​ដែល​មាន​វត្តមានយោធា និងគ្រឿងសព្វាវុធដ៏ច្រើនជាង​តំបន់ណាៗ ទាំងអស់ទូទាំងអឺរ៉ុប ក្នុងនោះរុស្ស៊ីបាន​ដាក់បញ្ឈរកម្លាំងប្រ​ព័ន្ធ​នុយក្លេអ៊ែរថែមទៀតផង​។ផ្អែកតាម​លោក John Deni អ្នកស្រាវជ្រាវនៅ​សាលាសិកសង្គ្រាម​អាមេរិក គឺធាតុពិតទៅ បើនិយាយពី​នាវាចម្បាំងរបស់រុស្ស៊ី​ប្រចាំការនៅ​តំបន់​សមុទ្របាល់ទិក គឺ​តិចតួច និងចាស់ៗ​ណាស់ បើ​ប្រៀប​ធៀបទៅសម័យសង្គ្រាមត្រជាក់​។ តែទន្ទឹមគ្នានេះ គេសង្កេតឃើញថា រុស្ស៊ីនៅតែប្រឹងវិនិយោគ និងចំណាយប្រាក់ ជាពិសេសក្នុងសមត្ថភាព​នាវាមុជទឹកបាតសមុទ្រ។ រុស្ស៊ីនៅតែមានសមត្ថភាព​អាច​បំផ្ទុះភ្លើង​ បំភ័យគំរាម​មក​លើអូតង់បានជានិច្ច​ ឬក៏អាចបញ្ជូនទ័ព​ចូលឈ្លានពាន​ ឡើងគោកតាមឆ្នេរ​ ក៏រុស្ស៊ីនៅអាចធ្វើបាន​។ លោក John Deni បានទទួលស្គាល់ទៀតថា បើ​និយាយពី​សមត្ថភាព​​សព្វាវុធ​កាំភ្លើងធំ រថក្រោះជាដើម គឺរុស្ស៊ី​មានកម្លាំង ជាង​ប្រទេស​តំបន់​បាល់ទិកទាំងអស់។គួរបញ្ជាក់ថា ប្រទេសបាល់ទិកទាំង​៣ អេស្តូនី ឡេតូនី និង​លីទុយអានី ជាយូរយាមកហើយ ត្រូវបាន​គេគិតថា​ គឺប្រទេសជួរមុខរបស់អូតង់ ក្នុងករណីមានការ​ប្រឈមណាមួយជាមួយរុស្ស៊ី។ តែធាតុពិត ប្រទេសទាំង​៣នេះ ភ័យបារម្ភខ្លាំងណាស់ នៅពេលឃើញ​អ៊ុយក្រែនរងគ្រោះដោយការឈ្លានពាន​មិនញញើតរបស់រុស្ស៊ី។ នៅពេល​បានដឹងដំណឹងថា ហ្វាំងឡង់ និង​ស៊ុយអែត នឹងចូលជាសមាជិកអូតង់ ប្រទេសបាល់​ទិក​ទាំង​៣នេះ បានដកដង្ហើមធំ ធូរទ្រូង​ខ្លាំងណាស់​។កន្លងមក អូតង់ធ្លាប់បានត្រិះរិះរកមធ្យោបាយដែរ​ ដើម្បី​ការពារ​ប្រទេសបាល់ទិកទាំង៣នេះ កុំឲ្យ​ឯកោ ប្រសិន​បើថ្ងៃណាមួយ រុស្ស៊ី​​សម្រេចចិត្ត ​ទន្រ្ទានតាមខ្សែព្រំដែន​​​​លីទុយអានី ដែលមានប្រវែង​៦៥គីឡូម៉ែត្រ ដើម្បី​ភ្ជាប់ទឹកដី​រុស្ស៊ី​ជាមួយ​នឹង​​​តំបន់កាលីនីនហ្ក្រាដ។ ចាប់ពីពេលនេះទៅ អូតង់មាន​ដំណោះស្រាយហើយ ជាមួយនឹងវត្តមាន​របស់ស៊ុយ​អែត​។ តាមរយៈភូមិសាស្ត្រខ្លួន ស៊ុយអែតជាអ្នកគ្រប់គ្រងការចេញចូល សមុទ្របាល់ទិក និង​សមុទ្រខាងជើង។ មានន័យថា ចាប់ពីពេលនេះទៅ អូតង់នឹងអាចមាន​លទ្ធភាពច្រើន ក្នុងការការពារ​ប្រទេសបាល់ទិកទាំង​៣។តែទោះជាយ៉ាងណា លោក​ John Deni យល់ថាមិនត្រូវ​ និយាយពាក្យ​ថា “សមុទ្របាល់ទិក ក្លាយជាបឹងរបស់អូតង់​” នោះទេ ព្រោះថា​បើនិយាយបែបនេះ វា​ហាក់ដូចជាអូតង់អួតខ្លួនឯង ហើយភ្លេចខ្លួន​។ ចូរ​កុំភ្លេចថា រុស្ស៊ីនៅតែ​មាន​សមត្ថភាព​អាចគំរាម អាច​បង្កបញ្ហានៅក្នុងតំបន់នេះ​​​​បាន​​យ៉ាង​ងាយ ហើយ​​បច្ចុប្បន្ននេះ សម្ព័ន្ធមិត្តអូតង់នៅខ្វះ​សមត្ថភាព​​ឆ្លើយ​តបវិញ ប្រសិន​​បើ​​រុស្ស៊ី​​​បង្ក​វិបត្តិ​ពិតមែន​៕

លោកអាឡិចសី ណាវ៉ាល់នី សកម្មជននយោបា​យ​រុស្ស៊ីដ៏ល្បីឈ្មោះ ដែល​ជាប់ពន្ធនាគារ​ជាង​៣ឆ្នាំមកហើយនោះ បានស្លាប់​នៅក្នុងពន្ធនាគារ​ នៅតំបន់អាកទិក​ភាគខាងជើងរុស្ស៊ី កាលពីថ្ងៃទី​១៦កុម្ភៈ​ម្សិលមិញ។ នេះបើផ្អែក​តាម​ការផ្សាយ​ របស់បណ្តាញព័ត៌មាន​ផ្លូវការរដ្ឋរុស្ស៊ី។ ក្រោយដំណឹងនៃការស្លាប់នេះ ប្រតិកម្ម​បានចេញមកជាបន្តបន្ទាប់ ពីបណ្តាថ្នាក់ដឹកនាំ​ប្រទេសលោកខាងលិច​ ដែល​បាន​លើកឡើងថា លោកពូទីន​ គឺជា​អ្នក​ទទួលខុសត្រូវតែម្នាក់គត់​ ​ចំពោះ​ការស្លាប់របស់​លោក​ណាវ៉ាល់នី​។ ស្លាប់​ក្នុងវ័យ​៤៧ឆ្នាំ លោកអាឡិចសី ណាវ៉ាល់នី បានបូជាជីវិត ដើម្បី​​ប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹង​អំពើពុករលួយ​ ដើម្បី​​ទាមទារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ សិទ្ធិសេរីភាពនៅរុស្ស៊ី​ ដែលស្ថិតក្នុងគំនៀប​ដឹកនាំផ្តាច់ការ​​​ របស់​លោកពូទីន​។ លោកអាឡិចសី ណាវ៉ាល់នី ដែលគេស្គាល់ថាគឺជាសត្រូវលេខរៀងទី១របស់​លោកពូទីន បានស្លាប់​ហើយ នៅថ្ងៃទី​១៦​កុម្ភៈ ក្នុងជន្មាយុ​៤៧ឆ្នាំ​។ បណ្តាញព័ត៌មានផ្លូវការរដ្ឋរុស្ស៊ី បានចុះផ្សាយ​លិខិតប្រកាសយ៉ាង​ខ្លីមួយ របស់​នាយកដ្ឋានពន្ធនាគារ​រុស្ស៊ី ប្រចាំតំបន់ Iamal ដែលស្ថិតនៅតំបន់អាកទិក ជាទី​ដែល​លោក​ណាវ៉ាល់នី ត្រូវគេបញ្ជូន​យកទៅ​ឃុំទុក កាលពី​ចុងឆ្នាំ​២០២៣។​លិខិតនេះបាន​សរសេរ​ថា​ ទណ្ឌិតឈ្មោះណាវ៉ាល់នី បានដួលសន្លប់បាត់ស្មារតី នៅក្នុងមន្ទីរឃុំឃាំង​លេខ​៣ បន្ទាប់ពីបានចេញដើរ​ក្នុងបរិវេណខាងក្រៅ​បន្ទប់ឃុំឃាំង​។ ក្រុមគ្រូពេទ្យ​ប្រចាំពន្ធនាគារបានព្យាយាម​សង្រ្គោះ បន្ទាប់​មក​ក្រុមគ្រូពេទ្យ​សង្គ្រោះបន្ទាន់​ ដែល​មកពីមន្ទីរពេទ្យ​នៅក្បែរនោះ ក៏បានព្យាយាមជួយ​រយៈពេលប្រមាណ​៣០នាទី តែមិនអាចជួយបាន​។ អាជ្ញាធររុស្ស៊ីបញ្ជាក់ថា គេកំពុងពិនិត្យ​លំអិត ដើម្បីដឹងច្បាស់អំពីមូលហេតុពិតប្រាកដបណ្តាល​ឲ្យស្លាប់ទណ្ឌិតឈ្មោះ ណាវ៉ាល់នី​។តើជារឿងចៃដន្យឬយ៉ាងណា!​ សត្រូវរបស់​លោកពូទីន មានអាយុមិនសូវវែងទេ។ បើមិនត្រូវជនមិនស្គាល់មុខបាញ់សម្លាប់​កណ្តាលក្រុងម៉ូស្គូ ដូចលោក Boris Nemtsov កាលពីខែកុម្ភៈឆ្នាំឆ្នាំ​២០១៥ ក៏​ស្លាប់ដោយធ្លាក់យន្តហោះ​ដូចមេក្លោងក្រុម​Wagner ឈ្មោះ​ Evgueni Prigojine កាលពីខែ​សីហា​ឆ្នាំ​មុនដែរ​។ តើលោកអាឡិចសី ណាវ៉ាល់នី ស្លាប់​ដោយ​សារអ្វី? ដោយសារបញ្ហាសុខភាពចុះទ្រុឌទ្រោមខ្លាំង ឬដោយសារ​គេសម្លាប់​? បង្ហាញមុខតាមវីដេអូ ក្នុង​សវនាការច្រើ​នដង ប៉ុន្មានខែចុងក្រោយនេះ គេ​​ឃើញ​លោកអាឡិចសី ណាវ៉ាល់នី មានរូបរាង្គចុះស្គម​ ស្លេកស្លាំង និងហាក់មានវ័យចាស់ទ្រុឌទ្រោមខ្លាំង​ជាងអាយុ។ ដោយឡែក ផ្អែកតាម​លោក Leonid Soloviev ជំនួយការស្និទ្ធម្នាក់របស់​លោកណាវ៉ាល់នី ដែលបានទៅជួបលោក​នៅឯមន្ទីរឃុំឃាំង កាលពីថ្ងៃពុធទី​១៤កុម្ភៈ បានអះអាងថា លោកណាវ៉ាល់នី ហាក់ដូចជាមាន​សុខភាពធម្មតា មិនមានអ្វីគួរឲ្យកត់សំគាល់ឬបារម្ភឡើយ​។​យ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រតិកម្ម​ពីបណ្តាប្រទេសលោកខាងលិច បាន​ទំលាក់ការស្លាប់​របស់​លោក អាឡិចសី ណាវ៉ាល់នី ថាជា​ការទទួលខុសត្រូវរបស់​លោកពូទីនតែមួយគត់។ ​លោកប្រមុខការទូតអាមេរិក អង់តូនី ប្លិងកិន ​បាន​លើកឡើងថា របបរុស្ស៊ី​ដឹកនាំដោយពូទីន គឺជាអ្នកទទួលខុសត្រូវតែមួយគត់​ ​ចំពោះស្ថានភាព​ដែល​នាំឲ្យដល់សេចក្តី​ស្លាប់ របស់​លោក​អាឡិចសី ណាវ៉ាល់នី​។ លោកប្រធានាធិបតីម៉ាក្រុងវិញ បាន​លើកឡើងថា របបដឹកនាំផ្តាច់ការរុស្ស៊ីដឹកនាំដោយពូទីន បានចាប់​បង្ឃាំង​​សំឡេងប្រឆាំងតវ៉ា យកទៅដាក់ឃុំរហូតទាល់តែដល់សេចក្តីស្លាប់។ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីកាណាដា យូស្តាំង ទ្រុយដូ បានចាត់ទុក លោកពូទីន ថាជា “បិសាចនរក” ដែលប្រហារដោយ​មិនរើសមុខ នូវ​រាល់សំឡេង​ប្រឆាំងតវ៉ាដើម្បីសិទ្ធិ​សេរីភាព។ លោកស្រី Ioulia Navalnaïa ភរិយារបស់​លោកណាវ៉ាល់នី ដែលបច្ចុប្បន្ន​ភៀសខ្លួននៅអាល្លឺម៉ង់ បាន​អះអាងថា ពូទីនត្រូវតែទទួលទោសឲ្យសក្តិសម​នឹង​ភាពសាហាវព្រៃផ្សៃ ដែល​បានធ្វើទៅ​លើស្វាមីលោកស្រី​។​គួរកត់សំគាល់ថា ដំណឹងមរណភាពរបស់​សកម្មជននយោបាយប្រឆាំងរុស្ស៊ី​ដ៏ល្បីឈ្មោះនេះ បាន​បង្ករ​ឲ្យ​មាន​ការតក់ស្លុតរំជួលចិត្តជាខ្លាំង ពីសំណាក់ថ្នាក់ដឹកនាំ​ប្រទេស​លោកខាងលិច ដែលសុទ្ធតែបានលើកឡើង អំពីភាពក្លាហាននិងទឹកចិត្តមោះមុត របស់​លោកណាវ៉ាល់នី​​។​ លោកCharles Michel ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាអឺរ៉ុប បានលើកឡើងថា​ អាឡិចសី ណាវ៉ាល់នី បាន​ប្រើអស់ទាំងកម្លាំងកាយ​កម្លាំងចិត្ត នៅក្នុង​ការតស៊ូ​ប្រយុទ្ធប្រឆាំង ដើម្បី​ការពារតម្លៃនៃសិទ្ធិសេរីភាព និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ ដើម្បី​តម្លៃមនសិការទាំងនេះ គឺលោក​បាន​បូជាជីវិត រហូតដល់​សេចក្តី​ស្លាប់​នាពេលនេះ​។សូមរំលឹកថា លោកអាឡិចសី ណាវ៉ាល់នី គឺជាអតីតមេធាវី មានទំនោរនយោបាយជាតិនិយម។ លោក​បានចាប់ផ្តើម​​​​សរសេរ​ទំព័រBlog បង្ហាញអំពីការស៊ើបអង្កេតស៊ីជម្រៅ​ ទាក់ទិន​​អំពើពុករលួយរបស់​​​ក្រុមអ្នកមានអំណាច​នៅរុស្ស៊ី​។ បន្តិចម្តងៗ លោក​បានក្លាយ​ជាសកម្មជននយោបាយ ដែលហ៊ានរិះ​គន់ខ្លាំងដៃជាងគេ ទៅលើរបបដឹកនាំរុស្ស៊ី​និង​លោកពូទីន។ នៅរវាងឆ្នាំ​២០១១ ២០១២​ ក្នុងចលនា​បាតុកម្ម​ប្រឆាំងលទ្ធផលបោះឆ្នោតនៅរុស្ស៊ី មហាជនបានស្គាល់ និង​បានស្តាប់​វោហារសាសន៍​របស់​លោកណាវ៉ាល់នី ដែល​បានស្រែក​ហៅ​ឈ្មោះ គណបក្ស​របស់​លោក​ពូទីន ថាជា “គណបក្សរបស់ពួកចោរ និងពួក​បោកប្រាស​”។ក្នុងរយៈពេលប្រមាណ​ជាង១០ឆ្នាំ កេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់​លោកណាវ៉ាល់នី បានរីកសាយភាយពេញពិភពលោក ក្នុងនាមជាអ្នក​រិះគន់​លោកពូទីន​​លេខ១។ កេរ្តិ៍​ឈ្មោះនេះ បាន​មកពីការផ្សព្វផ្សាយ​វីដេអូស៊ើបអង្កេតជាច្រើន នៅ​តាមបណ្តាញ​Youtube ដែល​លោកណាវ៉ាល់នី និងក្រុមការងារ បានបកស្បែក​មុខ អំពើពុករលួយ​ស្អុយវល់ របស់​លោកពូទីន ព្រមទាំងបក្សពួក​មានអំណាចនៅរុស្ស៊ី​។ តែយ៉ាងណា ភាពល្បីរន្ទឺនៃសេចក្តីក្លាហានរបស់លោកណាវ៉ាល់នីនេះ គឺមាន​តែ​យុវជនរុស្ស៊ីនៅតាមទីក្រុងធំៗទេ ដែលដឹងឮនិងគាំទ្រ។ ចំណែក​ប្រជាជនរុស្ស៊ីទូទៅនៅតាមទីជនបទវិញ មិនសូវជាស្គាល់​លោកប៉ុន្មានឡើយ។គ្រប់គ្នាចាំបានយ៉ាងច្បាស់ នៅខែសីហា​ឆ្នាំ​២០២០ លោកអាឡិចសី ណាវ៉ាល់នី ត្រូវបាន​ចារកិច្ចសម្ងាត់រុស្ស៊ីដាក់ថ្នាំបំពុល ប៉ុនប៉ងធ្វើឃាត ក្នុងពេលដែល​លោកចុះទៅឃោសនាបោះឆ្នោត នៅតំបន់ស៊ីបេរី​។ រដ្ឋាភិបាលអាល្លឺម៉ង់ បានប្រឹងប្រែង​ទាមទារយក​លោក​ណាវ៉ាល់នី មកព្យាបាលនៅប៊ែរឡាំង រហូតលោក​បានជាសះស្បើយ។ ប៉ុណ្ណឹងហើយ លោក​ណាវ៉ាល់នី នៅតែ​មិន​ញញើតនឹងសេចក្តីស្លាប់​ឡើយ​។ នៅថ្ងៃទី​១៧ខែ​មករា​ ឆ្នាំ​២០២១ លោក​បានសម្រេចចិត្ត​ត្រលប់ទៅរុស្ស៊ីវិញ ទាំងដែលដឹងថាគេនឹងចាប់​លោកដាក់ឃុំ។ ដូចអ្វីដែល​គេគិតស្មានទុក លោកណាវ៉ាល់នី ត្រូវអាជ្ញាធររុស្ស៊ី​ចាប់​ក្របួចយកទៅដាក់ឃុំ ពេលទៅដល់ព្រលានយន្តហោះ​ក្រុងមូស្គូ​ភ្លាម។លោកណាវ៉ាល់នី ត្រូវ​អាជ្ញាធររុស្ស៊ី​ចោទប្រកាន់ជាច្រើនសំណុំរឿង អស់ពីមួយចូលមួយ ក្នុងនោះមាន​បទល្មើសធ្វើ វិទ្ធង្សនា បង្កអស្ថិរភាពសង្គម​។ នៅខែសីហាឆ្នាំ​២០២៣ សវនាការមួយបានផ្តន្ទាទោសលោក​ឲ្យជាប់ពន្ធនាគារ​១៩ឆ្នាំ ពីបទធ្វើកម្មភាពជ្រុលនិយម​។ នៅចុងឆ្នាំ​២០២៣ លោកត្រូវបានអាជ្ញាធររុស្ស៊ី បញ្ជូនយកទៅ​ដាក់ឃុំនៅ​មន្ទីរ​ឃុំឃាំង​មួយ ដែលគេស្គាល់​ថា​ជាមន្ទីរឃុំឃាំងដ៏តឹងតែងខ្លាំងបំផុត​ នៅឯតំបន់អាកទិកដ៏សែនត្រជាក់​។ គឺទីនេះហើយ ដែល​លោក​ណាវ៉ាល់នីបានស្លាប់។មានរូបរាង្គស្គមខ្ពស់ សក់ពណ៌ទង់ដែង ជាមួយនឹងកែវភ្នែកពណ៌ខៀវមុតថ្លា លោក​ណាវ៉ាល់នី តែងតែបង្ហាញស្នាមញញឹម​ប្រកបដោយ​សុទិដ្ឋិនិយម នៅពេល​លោកលេចមុខក្នុងវីដេអូម្តងៗ។ ស្នាមញញឹមដែល​សបញ្ជាក់ថា ការកៀបសង្កត់ នៃកណ្តាប់ដៃអំណាច​ផ្តាច់ការរបស់​លោកពូទីន មិនអាចធ្វើឲ្យ​កម្លាំងមនសិការរបស់​លោក​ក្លបខ្លាចនោះឡើយ​។ នៅចំពោះមុខសវនាការ ខែកញ្ញា​ឆ្នាំ​២០២២ លោកណាវ៉ាល់នី បានស្រែក​ក្តែងៗ ចាត់ទុក​សង្គ្រាម​​ដែល​​លោកពូទីនធ្វើទៅលើអ៊ុយក្រែន ថាជាសង្គ្រាមដ៏ថោកទាប​ និងឆ្កួតលីលាបំផុត។ ក្នុងសារមួយសរសេរនៅខែ​មិថុនាឆ្នាំ​២០២៣ លោកអាឡិចសី ណាវ៉ាល់នី បាន​លើកឡើងថា “ថ្ងៃណាមួយ ស្បៃអន្ធការ​នឹងរសាត់បាត់អស់។ ថ្ងៃនោះយើងនឹងឈ្នះ ហើយរុស្ស៊ីនឹងក្លាយជា​ប្រទេស​ដែលស្រលាញ់​សន្តិភាព មានពន្លឺ​ភ្លឺថ្លា និង​មានសេចក្តីសុខសប្បាយរីករាយ​” ៕

នៅចិន បន្ទាប់ពី​លោក​ស៊ី ជីនពីង បានបើកប្រតិបត្តិ​ការ​បោសសំអាតអំពើពុករលួយ នៅក្នុងជួរមន្ត្រីបក្ស​​កុម្មុយនិស្ត ពេលនេះ គឺដល់វេនវិស័យធនាគារ ​ហិរញ្ញវត្ថុម្តង ដែលកំពុងតែប្រឈមខ្លាំង​។ គិតចាប់ពីដើម​ឆ្នាំ​២០២៤​នេះ​មក ថ្នាក់ដឹកនាំក្នុង​វិស័យ​ធនាគារ និង​​ហិរញ្ញវត្ថុ​​ចិន​ជាច្រើននាក់ ត្រូវបានគេចាប់ខ្លួន ដោយចោទ​ពីបទប្រព្រឹត្តិអំពើរលួយ។​ បញ្ហានេះ បានមកបន្ថែមធ្វើ​ឲ្យ​បរិយាកាស កាន់តែភ័យ​បារម្ភ ខណៈវិស័យហិរញ្ញវត្ថុ​ចិនពេលនេះ កំពុងជួបវិបត្តិទន់ខ្សោយរួចទៅហើយ​។​ ចាប់តាំងពីឡើងកាន់អំណាចមក លោកស៊ី ជីនពីង បានយកការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយ ជាអាទិភាព។ អំពើពុករលួយ ដែលចាក់ឫសយ៉ាងជ្រៅ មិនថាក្នុងស្ថាប័នរដ្ឋបាលសាធារណៈ និងនៅតាមសហគ្រាសរដ្ឋ​។ ផ្អែកតាមការចុះ​ផ្សាយ​របស់កាសែត Global Times នៅឆ្នាំ​២០២២ យ៉ាងហោចណាស់ មានមនុស្ស​៤លាន​៨សែននាក់ ដែលត្រូវ​បានគេផ្តន្ទាទោស ពីបទប្រព្រឹត្តិអំពើពុករលួយនៅចិន​។បន្ថែមពីនេះទៀត ចំនួន​នីតិវិធីស៊ើបអង្កេត ដែលគេបានធ្វើទៅលើមន្ត្រី​រដ្ឋការ​ធំៗ បានកើនឡើង ៤០% ក្នុងឆ្នាំ​២០២៣ បើប្រៀបធៀបទៅឆ្នាំ​២០២២។ នេះបើផ្អែកតាមការចុះផ្សាយ របស់កាសែតហុងកុង South China Morning Post។ ហើយ​ថ្មីៗនេះ លោក​ប្រធានាធិបតីចិន​ស៊ី ជីនពីង បានប្រកាសថារដ្ឋាភិបាល​លោក នឹងប្រឹងប្រែងបោសសំអាតអំពើពុករលួយស៊ីសំណូក នៅ​ក្នុង​វិស័យហិរញ្ញវត្ថ ធនាគារ និងនៅតាម​ក្រុមហ៊ុន​សហគ្រាស​រដ្ឋចិន​។​គួរកត់សំគាល់ថា ចាប់តាំងពីក្រោយ​វិបត្តិកូវីដ​១៩មក គឺសេដ្ឋកិច្ចចិនបានជួបបញ្ហាជាបន្តបន្ទាប់។ វិស័យ​ធនាគារហិរញ្ញវត្ថុចុះទន់ខ្សោយ​ខ្លាំង វិបត្តិក្នុងវិស័យអចលនទ្រព្យ បំណុលសាធារណៈឡើងប៉ោង ចំណែក​ការចំណាយ​វាយវាយ​​របស់ប្រជាជន ក៏កាន់តែ​ចុះថយ ដែលធ្វើ​ឲ្យសេដ្ឋកិច្ចនៅទ្រឹង​។​ ការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយ វាគឺជារឿងត្រឹមត្រូវណាស់។ ក៏ប៉ុន្តែនៅចិន តម្លាភាពនៅក្នុងនីតិវិធីនីមួយៗ វា​ពុំមានឡើយ។ ហេតុផលនយោបាយ អាចនៅពីក្រោយ​ពាក្យ​ស្លោក “ប្រយុទ្ធនឹងអំពើពុករលួយ​” ក៏ថាបាន​។លោក Alex Payette អគ្គនាយក​ ការិយ​ល័យប្រឹក្សាយោបល់​ Celsius Group នៅកាណាដា បាន​លើកឡើងថា ធាតុពិត​ទៅ រឿងស្ថិរភាពសេដ្ឋកិច្ច គឺវាមិនមែនជា​អាទិភាពធំរបស់​លោក​ ស៊ី ជីនពីងប៉ុន្មានទេ​។ ​បើទោះបីជាបក្សកុម្មុយនិស្តចិន ផ្អែកខ្លាំង​លើ​កត្តាសេដ្ឋកិច្ច ដើម្បី​បំបិតមាត់​ប្រជាជនចិនឲ្យសំងំនៅស្ងៀមកុំតវ៉ា តែលោកស៊ី ជីនពីង ចង់សង្កត់ផ្នែកខ្លះនៃសេដ្ឋកិច្ចឲ្យជាប់ កុំឲ្យ​របូតពី​កណ្តាប់អំណាចរបស់​បក្ស​។សូមបញ្ជាក់ថា កាលពីដើមខែមករានេះ លោកស៊ី ជីនពីងបានអំពាវនាវ ឲ្យ​មន្ត្រីចិនគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ ត្រូវតែប្រឹងប្រែងឲ្យ​បានទ្វេដង ដើម្បី​ប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹង​អំពើពុករលួយ ក្នុងវិស័យធនាគារហិរញ្ញវត្ថុ​។ អ្នកដែលគាំទ្រ​ លោកស៊ី ជីនពីង បាន​អះអាងថា ប្រតិបត្តិការនេះចាំបាច់ណាស់ ព្រោះវានឹង​ធ្វើឲ្យ​អភិបាលកិច្ចនៃវិស័យនេះមានភាពស្អាតស្អំ​។ តែទន្ទឹមនឹងនេះ អ្នកដែលរិះគន់វិញ បាន​លើកឡើងថា លោកស៊ី ជីនពីងកំពុងតែចង់​បោសសំអាត​អ្នក​ដែលប្រឆាំងនឹងគោលនយោបាយលោក នៅក្នុងវិស័យ​សេដ្ឋកិច្ចហិរញ្ញវត្ថុ​។យោងតាមការចុះផ្សាយ​របស់​បណ្តាញព័ត៌មានចិន ប៉ុន្មានសប្តាហ៍​ចុងក្រោយនេះ មានមនុស្សជាច្រើននាក់ ដែលត្រូវគេចាប់ខ្លួន ដោយ​ចោទពីបទពុករលួយ ក្នុងនោះមានដូចជា អតីតមន្ត្រីទទួលខុសត្រូវនៅតាមធនាគាររដ្ឋចិន នៅអាជ្ញាធរ​គ្រប់គ្រងប្រតិបត្តិការធនាគារ​ ឬនៅ​សហគ្រាសរដ្ឋផ្នែក​នាំប្រេងចូល ឬផ្នែកថ្នាំជក់ជាដើម។ជាក់​ស្តែង​ ​អតីតអគ្គនាយកធនាគាររដ្ឋចិន Everbright ឈ្មោះ Tang Shuangning ដែលត្រូវបាន​គេចាប់ខ្លួន នៅ​​ដើមខែនេះ ហើយ​ដែលត្រូវ​បាន​បណ្តាញ​ព័ត៌មានចិន ទំលាយរឿងរ៉ាវ ស្តីពី​អំពើ​រំលោភអំណាច ស៊ីសំណូក ចាយប្រាក់ក្រុមហ៊ុន​ដើម្បីដើរកម្សាន្ត​ជាដើម​ល។ល។ ចំណែកទូរទស្សន៍ CCTV បានផ្សាយ​ អត្ថបទសារភាព​ទទួលកំហុស របស់​អតីតគ្រូបង្វឹកក្រុមកីឡាបាល់ទាត់ជម្រើស​​ជាតិ​ចិន ឈ្មោះ Li Tie។ ជននេះ បានសារភាពទទួលស្គាល់ថា ខ្លួន​ធ្លាប់បានរៀបចំការប្រកួតក្លែងក្លាយ ទទួលប្រាក់សំណូក និង​​បាន​សូកប៉ាន់ប្រាក់រាប់សែនដុល្លារ ដើម្បីទទួលបានមុខតំណែង​។លោកស្រី Vivienne Shue សាស្ត្រាចារ្យ​នៅសកលវិទ្យា​ល័យ Oxford ដែលតាមដានការចុះផ្សាយ​មិនលោះថ្ងៃ ស្តីពី​ការចាប់វែកមុខ មនុស្សពុករលួយនៅចិនប៉ុន្មានសប្តាហ៍​មកនេះ បាន​លើកឡើងថា ​​​មតិសាធារណៈចិនពេញចិត្តខ្លាំងនឹងប្រតិបត្តិការនេះ ព្រោះវាមកបញ្ជាក់ថា​ ការយល់ឃើញរបស់ពួកគេគឺមិនខុសទេ។ ពោលគឺមន្ត្រី​ករិយាល័យធិបតេយ្យរបស់ចិន​ សុទ្ធិតែពុករលួយ គិតតែពី​លាភសក្ការៈខ្លួនឯង។ ប្រការនេះ នឹង​ហុចផលវិជ្ជមាន​ទៅលើមុខមាត់លោកស៊ី ជីនពីង​។​ដោយឡែក លោក Andrew Wedeman សាស្ត្រាចារ្យ​ជំនាញ​ចិន នៅសកលវិទ្យាល័យរដ្ឋ Géorgie បាន​លើកឡើងថា អាចមានហេតុផលពីរ​នៅពីក្រោយ​ប្រតិបត្តិការបង្ក្រាបនេះ។ ទី១ គឺវិស័យហិរញ្ញវត្ថុ ធានាគារ មានដិតដាមដោយ​អំពើស៊ីសំណូក​សូក​ប៉ាន់មែន ឬទី២ គឺមក​ពី​លោកស៊ី ជីនពីង មើលឃើញថាវិស័យនេះ កាន់តែឯករាជ្យខ្លាំងឡើង ហើយដែលអាចបង្កហានិភ័យ​ ដល់​អំណាចរបស់​លោក ទៅថ្ងៃខាងមុខ​។លោក​សាស្ត្រាចារ្យ Andrew Wedeman បាននិយាយប្រៀបធៀបថា ប្រតិបត្តិការ​បោសសំអាតអំពើពុករលួយនៅចិន​ គឺមិន​ខុសពីសង្គ្រាម​ដែល​សហរដ្ឋអាមេរិកធ្វើនៅវៀតណាមនោះទេ។ ពោលគឺ ពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ មានចំនួន​មនុស្ស​រងគ្រោះកាន់តែច្រើន តែគ្មានពន្លឺថាសង្គ្រាមនេះចប់នៅពេលណា​។ លោកអះអាងថា ស្ថានភាពនេះ នឹងបន្ត​រហូតទាល់តែចប់អាណត្តិរបស់​លោកស៊ី ជីនពីង​៕

ថ្ងៃពុធទី ៦ ធ្នូនេះ លោក វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន ធ្វើដំណើរទស្សនកិច្ចទៅកាន់ អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម និង អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត។ មួយថ្ងៃក្រោយមក ពោលគឺថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ទី ៧ ធ្នូ លោក ពូទីន នឹងទទួលជួបប្រធានាធីបតីអ៊ីរ៉ង់លោក អេប្រាហ៊ីម រ៉ៃស៊ី នៅទីក្រុងមូស្គូ។ នេះបើតាមការឲ្យដឹងពីសំណាក់វិមានក្រេមឡាំង។ គួរបញ្ជាក់ថា លោកពូទីន បន្តជួបប្រជុំជាមួយថ្នាក់ដឹកនាំសំខាន់ៗ បើទោះបីជាបណ្តាប្រទេសបស្ចិមលោក ព្យាយាមដាក់ទណ្ឌកម្មលើរុស្ស៊ី ដោយធ្វើយ៉ាងណាឲ្យប្រទេសនេះឯកោតែឯង លើឆាកអន្តរជាតិ។ យោងតាមសម្តីរបស់អ្នកនាំពាក្យនៃវិមានក្រេមឡាំងលោក ឌីមីទ្រី ប៉េស្កូវ លោកពូទីន ត្រូវជួបជាមួយប្រធានាធីបតីអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម លោក ម៉ូហាម៉េដ បិន ហ្សាយ៉េដ អាលណាយ៉ាន ដើម្បីពិភាក្សាអំពីទស្សនវិស័យសហប្រតិបត្តិការនានារវាងប្រទេសទាំង២ និង ស្ថានការណ៍ទូទៅ ក្នុងតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ា។ បន្ទាប់មក នៅទីក្រុង រីយ៉ាដ ប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត លោកពូទីន នឹងជួបជាមួយក្សត្ររជ្ជទាយាទព្រះអង្គម្ចាស់ ម៉ូហាម៉េដ បេនសាលម៉ាន។ ប្រមុខរដ្ឋទាំងពីរ នឹងពិភាក្សាគ្នាអំពីវិស័យ ពាណិជ្ជកម្ម ការវិនិយោគ និង នយោបាយអន្តរជាតិ។ជុំវិញស្ថានការណ៍អន្តរជាតិ លោកពូទីន នឹងលើកឡើងអំពីជំលោះដ៏ក្តៅគគុករវាង អ៊ីស្រាអែល​ និង ប៉ាឡេស្ទីន។ ជុំវិញប្រធានបទនេះ លោក ពូទីន បានទិតៀន និងបរិហារ អ៊ីស្រាលអែល ថាបានបង្កមហន្តរាយមនុស្សជាតិនៅតំបន់ហ្កាហ្សា ថែមទាំងអំពាវនាវឲ្យបង្កើតរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន ដែលឯករាជ្យ ។ ក្នុងជំនួបតាមអនឡាញ នៃកិច្ចប្រជុំកំពូល ហ្សេ២០ កាលពីចុងខែវិច្ឆិកាលោកពូទីន ធ្លាប់បានលើកយកប្រធានបទហ្កាហ្សា ដើម្បីវាយបកទៅកាន់ក្រុមប្រទេសបស្ចិមលោកវិញ ថាពុំប្រកាន់គោលជំហរស្មើភាព ដោយព្រួតគ្នាថ្កោលទោសរុស្ស៊ីពីបទវាយលុកចូលអ៊ុយក្រែន តែបែរជាឈរឱបដៃមើល ទង្វើសម្លាប់រង្គាលលើប្រជាជនស៊ីវិលប៉ាឡេស្ទីន។ ក្នុងជំនួបជាមួយមេដឹកនាំនៅមជ្ឈិមបូព៌ានេះ លោកពូទីន ក៏បានលើកឡើងពីគោលជំហររបស់រុស្ស៊ី ក្នុងការកាត់បន្ថយការផលិតប្រេងឆៅ យ៉ាងហោចណាស់រហូតដល់ចុងខែមីនាឆ្នាំ ២០២៤។ លោកពូទីន អះអាងថាការកាត់បន្ថយនេះ គឺដើម្បីរក្សាលំនឹងនៃតម្លៃប្រេងឆៅ ក្នុងពិភពលោក ពោលគឺ ស្របជាមួយគោលនជំហររបស់អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត ដែលជាសមាជិកសំខាន់មួយទៀតរបស់ Opep+ ដែលជាអង្គការប្រមូលផ្តុំបណ្តាប្រទេសផលិតប្រេងកាតធំៗ នៅលើសកលលោក។បន្ទាប់ពីទស្សនកិច្ចនៅមជ្ឈិមបូព៌ា លោក វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន នឹងទទួលជួបចរចាជាមួយប្រធានាធិបតីអ៊ីរ៉ង់ លោក អេប្រាហ៊ីម រ៉ៃស៊ី នៅទីក្រុងមូស្គូ ក្នុងថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ទី៧ធ្នូ​។ នេះបើតាមអ្នកនាំពាក្យនៃវិមានក្រេមឡាំង លោក ឌីមីទ្រី ព៉ស្កូវ។ គួររំឭកថា កាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២២កន្លងទៅ លោកពូទីន បានទៅធ្វើទស្សនកិច្ចនៅអ៊ីរ៉ង់ ខណៈពេលដែលប្រមុខការទូតរុស្ស៊ីលោក ស៊ែរហ្គៃ ឡាវ្រូវ ក៏មានវត្តមានដែរនៅទីក្រុងតេអេរ៉ង់ ក្នុងខែតុលាឆ្នាំ ២០២៣។នៅក្នុងកិច្ចជំនួបថ្មីនេះ ប្រទេសទាំងពីរគ្រោងនិយាយពិភាក្សាគ្នាលើសំណុំរឿងសំខាន់ៗទ្វេភាគីដូចជា ទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ច បញ្ហានានាក្នុងតំបន់និងក្នុងពិភពលោក ដោយផ្តោតជាពិសេសលើស្ថានការណ៍នៅហ្កាហ្សា។ នេះបើតាមការឲ្យដឹងពីភ្នាក់ងារព័ត៌មានរបស់អ៊ីរ៉ង់ IRNA ។គួរបញ្ជាក់ដែរថា បណ្តាប្រទេសបស្ចិមលោក ចោទប្រកាន់អ៊ីរ៉ង់ថាបានចូលដៃចូលជើងជាមួយរុស្ស៊ីក្នុងបរិបទសង្គ្រាមអ៊ុយក្រែន ដោយបញ្ជូនដ្រូនបំពាក់គ្រាប់ផ្ទុះឈ្មោះ Shahed រាប់សិនគ្រឿងទៅឲ្យរុស្ស៊ី យកទៅវាយប្រហារ ដ៏សង្គ្រប់លើទឹកដីអ៊ុយក្រែន។មកទល់បច្ចុប្បន្ន លោក វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន កម្រធ្វើដំណើរចេញពីប្រទេសរុស្ស៊ីណាស់ ពោលគឺលោកទៅកាន់បណ្តាប្រទេសណា ដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តជំនិតៗរបស់រុស្ស៊ីតែប៉ុណ្ណោះ។ ការណ៍នេះ បណ្តាលមកពីលោកពូទីន គ្មានគេទទួលស្វាគមន៍ និងរាប់រក នៅតាមប្រទេសបស្ចិមលោក ហើយលោកមាន ឈ្មោះក្នុងដីការចាប់ខ្លួន​របស់តុលាការអន្តរជាតិ ពីបទចាប់ជម្លៀសកុមារ អ៊ុយក្រែន យកមកប្រទេសរុស្ស៊ី ។ជាក់ស្តែង លោកពូទីន ពុំមានវត្តមានទេនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំអន្តរជាតិសំខាន់ៗក្នុងពេលថ្មីៗនេះ មានជាអាទិ៍ ជំនួបកំពូលរវាងប្រទេសសេដ្ឋកិច្ចជឿនលឿនហៅកាត់ថាហ្សេ២០ នៅឥណ្ឌា កាលពីខែកញ្ញាកន្លងទៅ និង ជំនួប ប្រ៊ីក (ប្រស៊ីល រុស្ស៊ី ឥណ្ឌា ចិន និង អាហ្វ្រិកខាងត្បូង) ដែលប្រព្រឹត្តទៅក្នុងប្រទេសអាហ្វ្រិកខាងត្បូង កាលពីខែសីហា។ លោកពូទីន ធ្លាប់បានពោលថា លោកពុំចូលរួមក្នុងកិច្ចជំនួបទាំងនេះ ដើម្បីជៀសវាងបង្កអំពុលទុក្ខ ដល់ប្រទេសម្ចាស់ផ្ទះ។ចំពោះជំនួបកំពូលអំពីកាអាសធាតុ COP28 ដែលកំពុងដំណើរទៅក្នុងប្រទេស អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម ក៏វិមានក្រេមឡាំងពុំបាន បញ្ជាក់ពីវត្តមានរបស់លោកពូទីនដែរ៕

ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ទី ៩ វិច្ឆិកា ប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ី លោក វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន បានបំពេញទស្សនកិច្ចនៅ ប្រទេសកាហ្សាក់ស្ថាន ខណៈពេលដែលមេដឹកនាំតួកគី លោក អ៊ែរដូហ្ហាន និងមេដឹកនាំអ៊ីរ៉ង់ លោក អេប្រាហ៊ីម រ៉ៃស៊ី ទៅកាន់ប្រទេស អ៊ូសបេគីស្ថាន។ ប្រទេសទាំងពីរ ដែលស្ថិតក្នុងតំបន់អាស៊ីកណ្តាល កំពុងក្លាយជាឆាកប្រកួតប្រជែងគ្នា កាន់តែខ្លាំងឡើងៗ រវាងក្រុមប្រទេសមហាអំណាចធំៗ។   ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ទី ៩ វិច្ឆិកា ប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ី លោក វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន បានបំពេញទស្សនកិច្ចនៅ ប្រទេសកាហ្សាក់ស្ថាន ខណៈពេលដែលមេដឹកនាំតួកគី លោក អ៊ែរដូហ្ហាន និងមេដឹកនាំអ៊ីរ៉ង់ លោក អេប្រាហ៊ីម រ៉ៃស៊ី ទៅកាន់ប្រទេស អ៊ូសបេគីស្ថាន។ ប្រទេសទាំងពីរ ដែលស្ថិតក្នុងតំបន់អាស៊ីកណ្តាល កំពុងក្លាយជាឆាកប្រកួតប្រជែងគ្នា កាន់តែខ្លាំងឡើងៗ រវាងក្រុមប្រទេសមហាអំណាចធំៗ។    នៅទីក្រុង Astana ប្រទេសកាហ្សាក់ស្ថាន លោក ពូទីន ត្រូវបានទទួលស្វាគមន៍ដោយ សមភាគី លោក កាស៊ីម ជូម៉ាត តូកាយ៉េវ ប្រធានាធិបតីកាហ្សាក់ស្ថាន និង ជាសម្ព័ន្ធមិត្តចាស់វស្សា របស់លោកពូទីន។ ដំណើរទស្សនកិច្ចថ្មីនេះ គឺធ្វើឡើង មួយសប្តាហ៍ក្រោយទស្សនកិច្ច របស់លោកប្រធានាធិបតីបារាំង អេម៉ានុយអែល ម៉ាក្រុង ក្នុងប្រទេសតែមួយ។  ក្នុងពេលតែមួយ នៅទីក្រុង Tachkent រដ្ឋធានី អ៊ូសបេគីស្ថាន ដែលស្ថិតនៅភាគខាងត្បូង ពុំឆ្ងាយប៉ុន្មាន ពីកាហ្សាក់ស្ថាន មានជំនួបកំពូលមួយទៀត ស្តីពីសេដ្ឋកិច្ចតំបន់ ដែលមានវត្តមានជាអាទិ៍ ពីសំណាក់ លោកប្រធានាធិបតី តួកគី និង អ៊ីរ៉ង់។គួរបញ្ជាក់ថា តាំងពីខ្លួនបានផ្តើមការវាយលុកទន្ទ្រានលើ អ៊ុយក្រែន ក្នុងពេលជាងមួយឆ្នាំមកនេះ រុស្ស៊ី កំពុងបាត់បង់ឥទ្ធិពលក្នុងតំបន់អាស៊ីកណ្តាល ដែលខ្លួនធ្លាប់ក្តោបក្តាប់ពីដើមរៀងមក។ ចំណែក ប្រទេសចិន ដែលមានព្រំប្រទលជាប់គ្នានឹងរុស្ស៊ី ក៏សំឡឹងឃើញឱកាសនេះ ដើម្បីពង្រីកឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួន នៅអាស៊ីកណ្តាល ក្រោមបរិបទនៃមហាគម្រោងផ្លូវសូត្រថ្មី ដែលទាញស្រូបប្រទេសដ៏ច្រើនក្នុងតំបន់។ដោយខ្លាចបាត់បង់ឱកាសល្អ ប្រទេសធំៗផ្សេងទៀតមាន សហភាពអឺរ៉ុប អាមេរិក អ៊ីរ៉ង់ និង តួកគី បានស្វះស្វែង ពង្រឹងវត្តមានខ្លួន និង រឹតចំណងសាមគ្គីភាពជាមួយ ប្រទេសនានានៅអាស៊ីកណ្តាល ដូចមានសកម្មភាពការទូតដ៏មមាញឹក នាប៉ុន្មានខែចុងក្រោយនេះ​ ជាតឹកតាងស្រាប់។គួររំឭកដែរថាអំឡុងពេលជាង​ ៣ ទសវត្សរ៍ក្រោយពីសហភាពសូវៀតបានដួលរលំទៅ បណ្តាប្រទេស នៅអាស៊ីកណ្តាល បានធ្លាក់ក្នុងវិបត្តិតានតឹង ដែលបណ្តាលមកពីជម្លោះផ្ទៃក្នុងរ៉ាំរ៉ៃ។ ដូច្នេះ ដំណើរទស្សនកិច្ចថ្មីៗពីសំណាក់ប្រទេសមហាអំណាចធំៗ គឺជាដំណើរវិជ្ជមានមួយ ដែលប្រទេសអាស៊ី កណ្តាល ចាំបាច់ត្រូវទាញយកប្រយោជន៍ ដើម្បីពង្រីកវិសាលភាពរបស់ខ្លួន ក្នុងទំនាក់ទំនងការទូត និង ពាណិជ្ជកម្ម។ជំនួបរវាងលោក ពូទីនង និង កាស៊ីម ជូម៉ាត តូកាយ៉េវ ប្រធានាធិបតីកាហ្សាក់ស្ថាន ប្រព្រឹត្តទៅក្នុងទម្រង់ ស្ងប់ស្ងាត់ ដោយពុំមានបញ្ចេញខ្លឹមសារនៃកិច្ចចរចានេះឲ្យដឹងឮជាសាធារណៈឡើយ។ គួររំឭកថា លោក តូកាយេវ គឺជាអ្នកការទូតដ៏ប៉ិនប្រសប់ម្នាក់ ពោលគឺលោកចង់រក្សាទំនាក់ទំនង និង កិច្ចសន្ទនា ជាអចិន្ត្រៃយ៍ ជាមួយគ្រប់បណ្តាប្រទេសទូទៅ មិនថាបស្ចិមលោក ឬ មេដឹកនាំ រុស្ស៊ី ចិន និង តួកគី។នេះគឺជាលើកទី​២ ដែលលោកពូទីន មកធ្វើទស្សនកិច្ចនៅអាស៊ីកណ្តាល ក្នុងពេលមួយខែចុងក្រោយ នេះ។ កាលពីដើមខែតុលា លោកពូទីន បានទៅប្រទេសកៀរហ្ស៊ីស៊ីស្ថាន ដែលជាដំណើរទស្សនកិច្ច ក្រៅប្រទេសលើកទី១ បន្ទាប់ពីតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ បានចេញដីកាឲ្យចាប់ខ្លួនរូបគាត់ពីបទ «ចាប់ជម្លាសកុមារាអ៊ុយក្រែន មកកាន់ប្រទេសរុស្ស៊ី »។លោក អ៊ែរដូហ្កាន លេចមុខជាថ្មី នៅឯទីក្រុង Tachkent ប្រទេសអ៊ូសបេគីស្ថាន ឯណោះវិញ មេដឹកនាំ ៩ ប្រទេស បានរួមប្រជុំក្នុងជំនួបកំពូល ដែលរៀបចំឡើងដោយ អង្គការសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ច OCE ។ប្រធានាធិបតីតួកគី លោកអ៊ែរដូហ្កាន ដែលមានវត្តមានម្តងហើយនៅអាស៊ីកណ្តាល កាលពីសប្តាហ៍មុន បានជួបជាថ្មីជាមួយសមភាគី ដែលមកពីបណ្តាប្រទេសអតីតសាធារណរដ្ឋសូវៀតក្នុងតំបន់ ព្រមទាំង នាយករដ្ឋមន្ត្រី ប៉ាគីស្ថាន និង ប្រធានាធិបតីអ៊ីរ៉ង់ លោក អេប្រាហ៊ីម រ៉ៃស៊ី។ប្រទេសជាម្ចាស់ផ្ទះនៃជំនួបកំពូលនេះ បានប្រកាសជាមុនថា បញ្ហាសង្គ្រាមរវាង ពួកហាម៉ាសប៉ាឡេស្ទីន និង អ៊ីស្រាអែល នឹងពុំត្រូវលើកយកមកជជែកគ្នាឡើយ។ តែ បើតាមទីភ្នាក់ងារព័ត៌មាន ផ្លូវការអ៊ីរ៉ង់ IRNA បានឲ្យដឹងថា អ៊ឺរ៉ង់បានឆក់យកឱកាសនេះ ដើម្បីលើកយកប្រធានបទសង្គ្រាម ហាម៉ាស-អ៊ីស្រាអែល មកដាក់លើតុពិភាក្សា ឲ្យខានតែបាន។ប្រធានបទសំខាន់ៗ ដែលត្រូវបានលើកយកនិយាយគ្នាដែរ គឺកិច្ចសហប្រតិបត្តិការមនុស្សធម៏ និង វិស័យដឹកជញ្ជូន ដ្បិតប្រទេសនៅអាស៊ីកណ្តាល ស្ថិតក្នុងទីតាំងភូមិសាស្ត្រមួយ ដែលគ្មានច្រកសមុទ្រ ចេញចូល។ ស្ថិតក្នុងស្ថានភាពបែបនេះ ប្រទេសអាស៊ីកណ្តាល ព្យាយាមរកផ្លូវ ធ្វើយ៉ាងណាដើម្បី ភ្ជាប់បណ្តាញគមនាគមន៍ទៅកាន់សមុទ្រ ដោយត្រូវឆ្លងកាត់តាមប្រទេសប៉ាគីស្ថាន ជាឧទាហរណ៍។ថ្វីបើបច្ចុប្បន្ន រុស្ស៊ី កំពុងរងទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចពីបស្ចិមលោក ក៏រុស្ស៊ីនៅតែបន្តធ្វើជាដៃគូខានពុំបាន សម្រាប់អាស៊ីកណ្តាល។ យ៉ាងណាមិញ រុស្ស៊ី ចាំបាច់ត្រូវរក្សាវត្តមានរបស់ខ្លួនក្នុងតំបន់នេះ មានជាអាទិ៍ លើវិស័យថាមពល ព្រោះថាក្រោមទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ច ទីផ្សារថាមពលរបស់រុស្ស៊ីនៅអឺរ៉ុប បានបិទសឹងទាំងស្រុង។ដើម្បីសម្រេចគោលដៅនេះ ម៉ូស្គូ បានដាក់ចេញគម្រោងធំៗ លើវិស័យថាមពល មានដូចជា ការផ្គត់ផ្គង់ ឧស្ម័នធម្មជាតិ ដល់ប្រទេសអ៊ូសបេគីស្ថាន ដោយឆ្លងកាត់តាមដែនដីកាហ្សាក់ស្ថាន ព្រមទាំងប្រកាន់ គោលជំហរជាប្រទេសឈានមុខគេ លើគម្រោងសាងសង់ស្ថានីយអគ្គិសនីបរមាណូ ស្ថានីយវារីអគ្គិសនី ក្នុងប្រទេសនានានៅអាស៊ីកណ្តាល ដើម្បីប្រជែងជាមួយអឺរ៉ុប និង ចិន៕

ទស្សនាវដ្តីអាមេរិកាំង The US News & World Report ចុះផ្សាយថ្ងៃទី ៣០ តុលា ដោយយោងលើ ការស្ទង់មតិ​ក្រុមអ្នកជំនាញចំនួន ១៧.០០០ នាក់ មកពីទូទាំងពិភពលោក បានទាញសេចក្តីសន្និដ្ឋានថា កងទ័ពរុស្ស៊ីឈានមុខគេលំដាប់លេខ ១ ក្នុងលោក ពោលគឺខ្លាំងជាងកងទ័ព សហរដ្ឋអាមេរិក ដែលឈរនៅលេខរៀងទី២។ រីឯ ប្រទេសទាំង ៨ ដែលមានកងទ័ពខ្លាំងៗ បន្ទាប់ពីរុស្ស៊ី និង អាមេរិក រួមមាន៖ កងទ័ពចិន អ៊ីស្រាអែល កូរ៉េខាងត្បូង អ៊ុយក្រែន អ៊ីរ៉ង់ អង់គ្លេស អាល្លឺម៉ង់ និង តួកគី។ ប្រទេសដែលមានកម្លាំងកងទ័ព ជាប់លេខចុងក្រោយគេ គឺមាន ប្រទេស លុចសំបួរ សិង្ហបុរី អេស្តូនី ហូឡង់ និង នូវែលហ្សេឡង់។ ក្នុងបញ្ជីចំណាត់ថ្នាក់ « កងទ័ពដែលឈានមុខគេ » រុស្ស៊ីបានទទួលពិន្ទុ ៩៤,៣ លើ១០០ ពិន្ទុ ។ តែបើគិតលើកត្តា « ឥទ្ធិពលមេដឹកនាំ » និង « ឥទ្ធិពលនយោបាយ » ទស្សនាវដ្តី The US News & World Report ផ្តល់ឲ្យរុស្ស៊ី ពិន្ទុ ១០០ លើ ១០០ តែម្តង។ក្នុងដំណើរចាត់ថ្នាក់ដូចមានខាងលើ ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវ ចាប់អារម្មណ៍ជាបឋម ទៅលើ ចំនួនយន្ដហោះចម្បាំង ចំនួនសព្វាវុធមីស៊ីល បូករួមទាំងមីស៊ីល Hypersonique ដែលជាប្រភេទអាវុធ មានល្បឿនលឿនជាងសម្លេងដល់ទៅរាប់សិបដង ហើយដែលគេចាត់ទុកថាគឺជា អានុភាពយោធាសំខាន់ មួយរបស់រុស្ស៊ី។ដោយឡែក The US News & World Report ក៏ចង្អុលឲ្យឃើញថា បើយោងទៅលើតក្តាដាក់ពិន្ទុទាំង ៧៣ ពោលគឺផ្សេងពីបរិបទយោធា និង ឥទ្ធិពលនយោបាយ ក្នុងចំណោមប្រទេសឆ្នើមៗដាច់គេនៅលើ ផែនដី រុស្ស៊ី ជាប់ត្រឹមលេខ ៣៧ ប៉ុណ្ណោះ ខណៈពេលដែល អ៊ុយក្រែន ជាប់លេខ ៦៨។ ឯប្រទេស នាំមុខគេ ក្នុងបណ្តាប្រទេសទាំង ៨៧ ដែលមានឈ្មោះក្នុងបញ្ជី គឺមាន ស្វីស កាណាដា និង ស៊ុយអែត។ផ្សេងពីនេះ ចំណាត់ថ្នាក់ប្រទេសខ្លាំងជាងគេ ក្នុងក្របខណ្ឌសម្ព័ន្ធអន្តរជាតិ គឺអាមេរិកឈរនៅលេខរៀទី១ បន្ទាប់មកមាន អង់គ្លេស អាល្លឺម៉ង់ និង បារាំង។ រុស្ស៊ី ជាប់លេខ ៥។ឆ្លើយតបទៅនឹងលទ្ធផលនៃការស្រាវជ្រាវខាងលើ អ្នកជំនាញយោធារុស្ស៊ីដ៏ល្បីឈ្មោះម្នាក់ គឺលោក Alexandre Mikhailovski បានបញ្ចេញយោបល់ដូចតទៅ៖ ពាក្យថា « រុស្ស៊ី » និង « អានុភាពយោធា » គឺថា ពុំអាចកាត់ផ្តាច់ពីគ្នាបានឡើយ។ ហេតុដូចម្តេច បានជា The US News & World Report ដាក់អានុភាពយោធារុស្ស៊ីក្នុងចំណាត់ថ្នាក់ទី ១ លើកម្លាំងទ័ពអាមេរិក? ចម្លើយគឺស្ថិត ក្នុងរបៀបវិនិច្ឆយ របស់ទស្សនាវដ្តីនេះផ្ទាល់។ យ៉ាងណាម៉ិញ គួររំឭកថា ជាងមួយឆ្នាំចុងក្រោយនេះ  រុស្ស៊ីបានដក់ជាប់ក្នុងផ្នត់គំនិតនៃមហាជនទូទៅ ដែលយល់ថា រុស្ស៊ីជាប្រទេសមួយដែលភ្ជាប់ខ្លួនទៅនិង អានុភាពសឹកសង្គ្រាម ពិតប្រាកដមែន។ ជាក់ស្តែង ក្នុងដំណើរប្រតិបត្តិការយោធាពិសេសនៅអ៊ុយក្រែន រុស្ស៊ីរមែងប្រើ សព្វាវុធទំនើបៗបំផុត តួយ៉ាង មីស៊ីល Hypersonique ជាដើម។ នេះគឺជាមូលេហតុ ដែលនាំឲ្យ ពួកអ្នកជំនាញយោធាក្នុងលោក ដែលឆ្លើយតបនឹងសំនួរនៃក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវរបស់ The US News & World Report បានផ្សារភ្ជាប់ប្រទេសរុស្ស៊ី  ទៅនឹងអានុភាពយោធា ដោយស្វ័យប្រវត្តិ។  អ្នកឯកទេសរុស្ស៊ីរូបនេះ ក៏កត់សម្គាល់ដែរថា ក្នុងបញ្ជីចំណាត់ថ្នាក់ ដែលចុះ ផ្សាយដោយទស្សនាវដ្តីអាមេរិកាំងនោះ គេបានទៅស្ទង់មតិប្រជាជន នៅតាមបណ្តាប្រទេសអារ៉ាប់  ប្រទេសអាហ្វ្រិក អាស៊ី និង អាមេរិកខាងត្បូង ដែលគេដឹងជាទូទៅថា សុទ្ធសឹងជាប្រទេសដែល តែងគាំទ្រ និង សាទរ ចំពោះសកម្មភាពនានារបស់រុស្ស៊ី នៅលើឆាកអន្តរជាតិ។ជាចុងក្រោយ លោក Alexandre Mikhailovski បានបន្ថែមថា៖ ការដែលកម្លាំងទ័ពរុស្ស៊ី ជាប់លេខរៀងទី១ ឈ្នះលើអាមេរិកដូច្នេះ នឹងអាចជាគុណប្រយោជន៍មួយសម្រាប់ ប្រទេសរុស្ស៊ី។ គួរបញ្ជាក់ថា ជាង ៣ ទសវត្សរ៍ ក្រោយពីសហភាពសូវៀតបានដួលរលំក្នុងឆ្នាំ ១៩៩១ មនុស្សទូទៅ នៅលើផែនដី តែងនាំគ្នាគិតថា អាមេរិក ជាប្រទេសមហាអំណាចទី១ ផ្នែកកងទ័ព។ ក៏ប៉ុន្តែ ការយល់ឃើញនេះ កំពុងផ្លាស់ប្តូរ ដូចមានបង្ហាញនៅក្នុងរបាយការណ៍ The US News & World Report ៕

ថ្ងៃពុធទី ២៥ តុលា រុស្ស៊ីបានបាញ់សាកល្បងមីស៊ីលបាលីស្ទិកច្រើនគ្រាប់ ក្នុងគោលដៅត្រៀម « ការវាយប្រហារនុយក្លេអ៊ែរចាស់ដៃទៅលើអ៊ុយក្រែន » ។​ គួរបញ្ជាក់ថា ការបាញ់សាកលុ្បងនេះ គឺធ្វើឡើ់ង ចំពេលដែលរុស្ស៊ី កំពុងប្រុងប្រៀបដកខ្លួនចេញពី សន្ធិសញ្ញាអន្តរជាតិ ដែលហាមប្រាមមិនឲ្យមានការសាកល្បងអវុធនុយក្លេអ៊ែរ។ ក្រុមមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់រុស្ស៊ី ធ្លាប់បានគម្រាមជាច្រើនលើកថា រុស្ស៊ីនឹងប្រើអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ក្នុងសង្គ្រាមជាមួយអ៊ុយក្រែន ដែលបានផ្ទុះឡើង កាលពីខែកុម្ភៈឆ្នាំ ២០២២។ ផ្ទុយទៅវិញ លោក វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន តែងនិយាយជារឿយៗ ប្រាប់អន្តរជាតិ កុំឲ្យបារម្ភអំពីបញ្ហានេះ។តែ ក្នុងថ្ងៃពុធទី ២៥ តុលា លោកពូទីន បានចុះត្រួតពិនិត្យការហាត់សមយុទ្ធរបស់ទ័ពរុស្ស៊ី ដែលក្នុងនោះ មានការបាញ់សាកល្បង គ្រាប់មីស៊ីលបាលីស្ទិកអន្តរទ្វីបពីរប្រភេទពោលគឺ ប្រភេទ Yars បាញ់ចេញពីព្រលានអវកាស Plessetsk នៅប៉ែកពាយ័ព្យប្រទេសរុស្ស៊ី និង ប្រភេទ Sineva បាញ់ចេញពី នាវាមុជទឹកក្នុងសមុទ្រ Barentz ។ ជាមួយគ្នានេះ យន្ដហោះទម្លាក់គ្រាប់បែប ប្រភេទ Tu-95 MS ក៏បានបាញ់ចេញគ្រាប់មីស៊ីលបណ្តែតររយៈចម្ងាយខ្លី ដែលអាវុធប្រភេទនេះ ត្រូវបានរុស្ស៊ីប្រើក្នុង ប្រតិបត្តិការវាយប្រហារនៅអ៊ុយក្រែន។ សូមបញ្ជាក់ថា ប្រតិបត្តិការសមយុទ្ធខាងលើ ត្រូវបានចុះផ្សាយ ជាផ្លូវការ ពីសំណាក់វិមានក្រេមឡាំង។រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិរុស្ស៊ី លោក Sergey Shoigu បានបំភ្លឺថា ការបាញ់សាកល្បងនេះ គឺធ្វើឡើងដើម្បី ត្រៀមបំរុងការវាយបកទ្រង់ទ្រាយធំ ពីកងកម្លាំងនុយក្លេអ៊ែររុស្ស៊ី ក្នុងករណីដែលមាន ការវាយប្រហារ នុយក្លេអ៊ែរពីសត្រូវ។  ទូរទស្សន៍រដ្ឋរបស់រុស្ស៊ី បានចាក់ផ្សាយវិដេអូខ្លីមួយ ដែលក្នុងនោះគេឃើញ លោក  វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន កំពុង ស្តាប់របាយការណ៍​ពីសំណាក់ លោក Sergey Shoigu និង នាយអគ្គសេនាធិការកងទ័ព លោក Valeri Guerassimov ក្រោយពីសមយុទ្ធនេះបានបញ្ចប់ទៅ។គួររំឭកថា គោលការណ៍នុយក្លេអ៊ែររបស់រុស្ស៊ី បានបញ្ជាក់ច្បាស់ថា ៖ រុស្ស៊ីនឹងប្រើអាវុធបរមាណូ ក្នុងរូបភាពនៃការការពារខ្លួនមួយមុខប៉ុណ្ណោះ ពោលគឺ សម្រាប់តែក្នុងករណីណា ដែលរុស្ស៊ីរងការវាយប្រហារទ្រង់ទ្រាយធំ  ដោយអាវុធប្រល័យរង្គាល ឬ ក្នុងករណី ដែលខ្លួនរងការវាយប្រហារ ដោយអាវុធដែលមានចុះក្នុងសទ្ធិសញ្ញាអន្តរជាតិ តែអាចបង្កឲ្យមានមហន្តរាយដល់ប្រទេសរុស្ស៊ី។  ការដកខ្លួនចេញពី សន្ធិសញ្ញាអន្តរជាតិប្រតិបត្តិការសមយុទ្ធខាងលើ ត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយឲ្យសាធារណជនក្នុងប្រទេសរុស្ស៊ីបានដឹង ជាទូទៅ។ នៅថ្ងៃដដែលនេះ ព្រឹទ្ធសភា និង ក្រុមប្រឹក្សាសហព័ន្ធរុស្ស៊ី បានអនុម័តការលុបចោល សច្ចាប័ន ស្តីពី សន្ធិសញ្ញាអន្តរជាតិហាមប្រាមការសាកល្បងនុយក្លេអ៊ែរ  ឬ ហៅកាត់ថា TICEN ដែលក្រុងម៉ូស្គូ បានចុះហត្ថលេខាកាលពី ២៣ ឆ្នាំមុន។គួរបញ្ជាក់ថា ព្រឹទ្ធសភារុស្ស៊ី បានអនុម័តការលុបចោលនេះ ជាឯកច្ឆន្ទ ទៅតាមសំណើរបស់ លោក វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន។សម្រាប់ម៉ូស្គូ ការបោះបង់សន្ធិសញ្ញានេះ គឺក្នុងគោលដៅ ស្តារឡើងវិញនូវសមភាពផ្នែកយុទ្ធសាស្ត្រ របស់ខ្លួន ជាមួយនឹងសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលកន្លងមកតែងបានបដិសេធ ចុះហត្ថលេខាលើសទ្ធិសញ្ញា ខាងលើ។ការលុបចោលនេះ នាំឲ្យពិភពលោកព្រួយបារម្ភ ចំពោះដំណើរវិលត្រឡប់ជាថ្មី នៃការប្រជែងបំពាក់ គ្រឿងសព្វាវុធ កំញើញដាក់គ្នារវាងរុស្ស៊ី និង អាមេរិក។ គួររំឭកថា ក្រោយពេល សហភាពសូវៀត បានរលំរលាយទៅ រុស្ស៊ីបានសាកល្បងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ចុងក្រោយបំផុតក្នុងឆ្នាំ ១៩៩០ ខណៈអាមេរិក បានសាកល្បងចុងក្រោយបង្អស់ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩២។កាលពីដើមខែតុលាកន្លងទៅ លោក ពូទីន ធ្លាប់បានអះអាងថា ប្រទេសរុស្ស៊ី ពុំបានកណត់ថា នឹងត្រូវ ចាប់ផ្តើមសាកល្បងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ឡើងវិញ ឬ យ៉ាងណានោះទេ។ ប៉ុន្តែ គួរកត់សំគាល់ថា ក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ រុស្ស៊ី បានដកខ្លួនចេញពីសន្ធិសញ្ញាអន្តរជាតិជាច្រើន ស្តីពីការរំសាយសព្វាវុធ ជាពិសេសគឺ កិច្ចព្រមព្រៀងដែលបានចុះជាមួយអាមេរិក នៅឆ្នាំ ២០១០ ក្រោមឈ្មោះថា New Start ។នៅពាក់កណ្តាលឆ្នាំ២០២៣ រុស្ស៊ី បានដាក់ពង្រាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរតាក់ទិក ដែលមានកម្លាំងផ្ទុះ ខ្សោយជាងគ្រាប់នុយក្លេអ៊ែរ នៅក្នុងប្រទេសបេឡារុស ដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តទី១របស់ខ្លួន និង ជាប្រទេសដែលមានព្រំដែនជាប់នឹងសហភាពអឺរ៉ុប។អនុរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសរុស្ស៊ី លោក Sergey Riabkov បានថ្លែងនៅថ្ងៃពុធថា ប្រទេសរបស់គាត់សុខចិត្ត ចរចា អំពីការត្រួតពិនិត្យលើសព្វាវុធនុយក្លេអ៊ែរ លុះត្រាតែក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន ដែលជាខ្នងបង្អែកយោធា និងហិរញ្ញវត្ថុចម្បងរបស់ អ៊ុយក្រែន ឈប់ប្រកាន់ឥរិយាបថជា « សត្រូវ » ទល់នឹងម៉ូស្គូ។សូមរំឭកថា រុស្ស៊ី និង អាមេរិក មានផ្ទុកសព្វាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ដល់ទៅជាង ៩០% នៃចំនួនអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ សរុប ដែលមាននៅលើផែនដីយើង។នៅចុងបញ្ចប់ លោក វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន ធ្លាប់បានសម្តែងអំណួតថា រុស្ស៊ីកំពុងសាកល្បងមីស៊ីល ប្រភេទ Bourevestnik និង Sarmat ដែលអាចទំលាយប្រព័ន្ធខែលមីស៊ីលនានា ដែលមានប្រើក្នុងលោក នាពេលបច្ចុប្បន្ន៕

ថ្ងៃអង្គារទី ១៧ តុលា អ្នកតំណាងរាស្ត្រ​រុស្ស៊ីបានអនុម័ត ក្នុង​សម័យប្រជុំពិភាក្សា​លើកទី១ កម្មវត្ថុ​ឆ្ពោះ​ទៅលុបចោល ការផ្តល់​សច្ចាប័ន​ដោយរុស្ស៊ី លើ​សន្ធិសញ្ញា​ដែល​ហាមប្រាម​ទាំងស្រុង ការសាក ល្បង​នុយក្លេអ៊ែរ ហៅកាត់ថា TICEN។ ជាការដកខ្លួន​ចេញជាថ្មី ពី​គន្លង​កម្មវិធី​មិនរីកសាយភាយអាវុធ​ប្រល័យលោក ក្នុង​ផ្ទៃនៃ​ជម្លោះ​នៅអ៊ុយក្រែន និង ក្នុងផ្ទៃនៃវិបត្តិ​ជាមួយ​បស្ចិមលោក។ ការពិភាក្សានេះ ប្រព្រឹត្តទៅសឹងភ្លាមភ្លែត ក្រោយពីលោកប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ី វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន បាន បញ្ជូនសារ​ទៅសភាឌូម៉ាថា តើប្រទេសរុស្ស៊ី គប្បី​សាកល្បងឡើងវិញឬទេ អាវុធនុយក្លេអ៊ែររបស់ខ្លួន។ ជាលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោត ក្នុងសភាឌូម៉ា ដែលជាសភាជាន់ក្រោមនៃសភារុស្ស៊ី គ្រប់តែពួកអ្នកតំណាង រាស្ត្រ ទាំង ៤១២ នាក់ ដែលវត្តមានក្នុងសម័យប្រជុំនោះ​បានបញ្ចេញសម្លេង​គាំទ្រជាឯកច្ឆ័ន្ទដល់ ការលុបចោលទៅការផ្តល់សច្ចាប័ន កាលឆ្នាំ ២០០០ ដល់ អត្ថបទសន្ធិសញ្ញា​ដោយក្រុងម៉ូស្គូ។ការលុបចោលនេះ បំបះ​ឲ្យកើតឡើងជា បរិយាកាសភ័យខ្លាចចំពោះ ការងើបឡើងវិញនៃ ការសាក ល្បងនុយក្លេអ៊ែរ និង ចំពោះ ការរត់ប្រណាំងបំពាក់សព្វាវុធជាថ្មី ។ រុស្ស៊ី តាំងពី សហភាពសូវៀត រលំរលាយទៅ មិនដែលធ្វើការសាកល្បងបែបនេះទេ ។ ការសាកល្បងលើកចុងក្រោយធ្វើដោយសហភាពសូវៀត គឺ កាលក្នុងឆ្នាំ ១៩៩០ ចំណែក សហរដ្ឋអាមេរិក គឺ កាលក្នុងឆ្នាំ ១៩៩២។ លោក ពូទីន បានប្រកាស នៅដើមខែតុលាថា រុស្ស៊ីអាច លុបចោលការផ្តល់សច្ចាប័នលើ សន្ធិសញ្ញា ហៅកាត់ថា TICEN ជាចម្លើយតបនឹងសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលមិនព្រមផ្តល់សច្ចាប័នលើឯកសារនេះ ឡើយ។“ ខ្ញុំនៅមិនទាន់ត្រៀមនិយាយឡើយ តើរុស្ស៊ី ត្រូវឬមិនត្រូវ ធ្វើការសាកល្បងឡើងវិញ “ - លោក ពូទីន  បន្តមកទៀត ទាំងអួតអាងអំពីការអភិវឌ្ឍន៍មីស៊ីលថ្មីៗ មានកម្លាំងសែនខ្លាំងក្លា ដែលអាចពាំនាំក្បាល​គ្រាប់នុយក្លេអ៊ែរ សម្បូរបែប។តាំងពីសង្គ្រាមឆាបឆេះ នៅអ៊ុយក្រែន ក្នុងខែកុម្ភៈឆ្នាំ ២០២២ លោក ពូទីន ឧស្សាហ៍និយាយប៉ះលើ ការប្រើជា យថាហេតុ អាវុធនុយក្លេអ៊ែរ។សន្ធិសញ្ញាហាមប្រាមទាំងស្រុង ការសាកល្បងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ពោលគឺ នៅលើដី ក្នុងអាកាស និង ក្នុងទឹក ហៅកាត់ថា TICEN ត្រូវបានបើកចំហ សម្រាប់ទទួលការចុះហត្ថលេខា គឺក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៦ ប៉ុន្តែ វាមិនបាន ចូលជាធរមានសោះឡើយ ពីព្រោះវាមិនបានទទួលការផ្តល់សច្ចប័ន ដោយចំនួនប្រទេសដែល ត្រូវការ ជាចាំបាច់ ពីក្នុងចំណោម៤៤ ប្រទេសដែលមាននៅលើដែនដីខ្លួន គឺ ទីតាំងនុយក្លេអ៊ែរនានា ពេលដែល សន្ធិសញ្ញានេះបានប្រសូត្រមក។ការផ្តល់សច្ចាប័ន ជាទង្វើដែលសឲ្យឃើញថា រដ្ឋនោះឯង​យល់ព្រមភ្ជាប់ខ្លួន ទៅនឹងកាតព្វកិច្ចចែងដោយ សន្ធិសញ្ញានោះ។រុស្ស៊ី បារាំង និង អង់គ្លេស បានផ្តល់សច្ចាប័ន ប៉ុន្តែ សហរដ្ឋអាមេរិក ចិន អ៊ីរ៉ង់ អេហ្ស៊ីប អ៊ីស្រាអែល គ្រាន់តែបានចុះ ហត្ថលេខា ប៉ុន្តែមិនបានផ្តល់សច្ចាប័នទេ ។ ចំណែក ឥណ្ឌា ប៉ាគីស្ថាន កូរ៉េខាងជើង មិនបានចុះហត្ថលេខា ក៏ដូចជាមិនបានផ្តល់សច្ចាប័នឡើយ។ ស្មើគ្នាខាងយុទ្ធសាស្ត្រ នៅថ្ងៃអង្គារទី​១៧​តុលា មុនដល់ការបោះឆ្នោតនៃពួកអ្នកតំណាងរាស្ត្រ ប្រធានសភាឌូម៉ា លោក Viatcheslav Volodine បានថ្លែងថា ត្រូវតែលុបចោល ការផ្តល់សច្ចាប័ននោះ​ដោយក្រុងម៉ូស្គូ កាលពី ២៣ ឆ្នាំមុន ដើម្បី ការពារប្រជាពលរដ្ឋរុស្ស៊ី និង ទ្រទ្រង់ ឲ្យស្មើគ្នា យុទ្ធសាស្ត្រនៅក្នុងលោក។ គាត់សង្កត់ធ្ងន់ដូចតទៅ ៖ ក្រុង វ៉ាស៊ីនតោន ត្រូវតែយល់​ជារៀងរហូតទៅថា អនុត្តរភាព សហរដ្ឋអាមេរិក មិនដែលនាំមកនូវអ្វីដែលល្អសោះឡើយ ។ លោក Volodine ថែមទាំងលំអិតថា ៖ ការលុបចោលការផ្តល់សច្ចប័នលើសន្ធិសញ្ញានេះ គឺ បណ្តាលមកពី សង្គ្រាមដែល តាម យោបល់គាត់បញ្ឆេះឡើង ដោយ ក្រុង វ៉ាស៊ីនតោន និង ព្រុចសែល ទល់នឹងរុស្ស៊ី។ ម៉្លោះហើយ បានជា គំរាមបច្ចុប្បន្ន តម្រូវឲ្យរុស្ស៊ី រកដំណោះស្រាយថ្មី។ តាំងពី ពេលចាប់ផ្តើមប្រតិបត្តិការវាយសម្រុកទៅលើអ៊ុយក្រែន លោក វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន បានចាក់ នឹងកាំបិត ជាច្រើនលើកទៅលើរបបមិនសាយភាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ។ពេញមួយរដូវក្តៅកន្លងទៅ លោកពូទីន បាន ចាប់ផ្តើម ពង្រាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរតាកទិក នៅបេឡារុស ប្រទេសដែលជំនិតបំផុតនឹងរុស្ស៊ី និងដែលបម្រើជាស្ពាន សម្រាប់ប្រតិបត្តិការវាយលុករុស្ស៊ី នៅអ៊ុយក្រែន។កាលពីខែកុម្ភៈ រុស្ស៊ីបានផ្អាកទៅហើយ សមាជិកភាពខ្លួន ក្នុងសន្ធិសញ្ញាស្តីអំពី ការរំសាយសព្វាវុធ នុយក្លេអ៊ែរ ហៅថា New Start ចុះជាមួយ សហរដ្ឋអាមេរិក ក្នុងឆ្នាំ ២០១០ ដែលជាកិច្ចព្រមព្រៀងទ្វេភាគីចុងក្រោយ រវាង រុស្ស៊ី និង សហរដ្ឋអាមេរិក ។ លោក ពូទីន ថែមទាំង ចោទបស្ចិមលោកថា ចេះតែខំបន់ឲ្យក្រុងម៉ូស្គូ ធ្លាក់ក្នុង បរាជ័យយុទ្ធសាស្ត្រ នៅ អ៊ុយក្រែន តែម្តង។សេចក្តីសម្រេច​របស់រុស្ស៊ី លុបចោល ការផ្តល់សច្ចាប័នលើ សន្ធិសញ្ញា TICEN ត្រូវបានបរិហារជាឯកច្ឆ័ន្ទ ដោយ រាល់មហាអំណាចខាងលិច ។ ប្រធានាធិបតីអាមេរិកាំង លោក ចូ បៃដិន មើលឃើញ សេចក្តីសម្រេចនេះ ថាជា “ កំហុសធ្ងន់ធ្ងរ"។រុស្ស៊ីដែលបន្តកេរ្ត៍ ពីមហាអំណាចសូវៀត រួមជាមួយ សហរដ្ឋអាមេរិក ក្តាប់ក្នុងដៃខ្លួន ដល់ទៅ ៩០% នៃរាល់តែអាវុធ នុយក្លេអ៊ែរ ដែលសព្វថ្ងៃ មាននៅក្នុងលោក ៕

ចាប់តាំងពីក្រុមហាម៉ាស បានវាយសម្រុកទៅលើអ៊ីស្រាអែលកាលពីថ្ងៃសៅរ៍ទី ៧ តុលា កន្លងទៅ ទីភ្នាក់ងារការទូតរបស់រុស្ស៊ី នៅពុំទាន់បញ្ចេញជំហរច្បាស់លាស់ណាមួយ ចំពោះសង្គ្រាមទ្វេភាគីនេះ នៅឡើយទេ។ តែ គេសង្កេតឃើញ​ មានសញ្ញាខ្លះៗ ដែលបង្ហាញថា រុស្ស៊ី ទំនងជាគាំទ្រភាគី ប៉ាឡេស្ទីន។ រុស្ស៊ី ហាក់កំពុងព្យាយាមទាញយកប្រយោជន៍ពីការផ្ទុះហិង្សា រវាងអ៊ីស្រាអែល និង ប៉ាឡេស្ទីន ដោយដើរតួជាអ្នកកាន់ជំហរកណ្តាល ដែលទង្វើនេះអាចបង្កជាគ្រោះថ្នាក់ ប្រសិនបើរុស្ស៊ី ភ្លាត់ស្នៀត។ ការវាយសម្រុកសម្លាប់រង្គាលនៃក្រុមហាម៉ាស នៅលើទឹកដីអ៊ីស្រាអែល បានចាប់ផ្តើមនៅថ្ងៃសៅរ៍ទី ៧ តុលា ដែលត្រូវនឹងថ្ងៃខួបកំណើតគម្រប់៧១ ឆ្នាំ នៃលោក វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន។ តាមអ្នកជំនាញខ្លះយល់ថា ភ្លើងសង្គ្រាមដែលផ្ទុះឆាបឆេះភ្លាមៗ រវាង អ៊ីស្រាអែល និង ប៉ាឡេស្ទីន គឺជាកាដូធ្លាក់ពីលើមេឃមកដល់ដៃ ប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ី ដ្បិតលោកពូទីន យល់ថាសង្គ្រាមថ្មីនេះ នឹងបង្វែរអារម្មណ៍អន្តរជាតិ ឲ្យងាកចេញពីសង្គ្រាមនៅអ៊ុយក្រែន។ប៉ុន្តែសម្រាប់អ្នកវិភាគឯទៀតវិញ បរិយាកាសហិង្សា រវាងចលនាហាម៉ាស និង អ៊ីស្រាអែល ជម្រុញវិស័យការទូតរុស្ស៊ី ឲ្យធ្លាក់ក្នុងស្ថានការណ៍មួយ ពុំងាយស្រួលឡើយ ព្រោះថារុស្ស៊ី កំពុងជាប់ឈ្មោះជាប្រទេស ដែលឯកោខ្លាំង នៅលើឆាកអន្តរជាតិ ស្រាប់។ល្បែងតុល្យភាពដ៏លំបាកមួយ ប្រតិកម្មជាផ្លូវការភ្លាមៗ ពីសំណាក់ទីក្រុងម៉ូស្គូ ក្រោយការវាយលុករបស់ក្រុមហាម៉ាស គឺជា​រូបភាពមួយ ដែលពិភពលោក ស្គាល់ថាជា “ ល្បែងរុស្ស៊ី ដើរតួជាអាជ្ញាកណ្តាល ” ។ “យើងកំពុងព្រួយបារម្ភក្រៃលែង​ ​” នេះជា សំដីរបស់អ្នកនាំពាក្យវិមានក្រេមឡាំង លោក ឌ្មីទ្រី ពេស្កូវ  កាលពីថ្ងៃសៅរ៍មុន។ ចំណែក លោក Mikhail Bogdanov ដែលជាប្រេសិតពិសេស របស់ក្រេមឡាំង ទទួលបន្ទុកតំបន់មជ្ឈឹមបូព៏ា បានអំពាវនាវ ឲ្យភាគីបដិបក្ខទាំងសងខាង “បញ្ឈប់ការបាញ់គ្នា”។“នេះគឺជាឥរិយាបទ ដែលគេបានទាយទុកមុនស្រាប់។ ជាទម្លាប់ យុទ្ធសាស្ត្រទី១របស់រុស្ស៊ី ក្នុងករណីមានជម្លោះនៅប្រទេសផ្សេង គឺការសំដែងនូវគោលជំហរជាអន្តរការី ក្នុងទម្រង់ នៃការជួយសម្រួលភាពតានតឹង ដើម្បីប្រយោជន៍រួម” នេះជាការពន្យល់ របស់លោក Ivan Klyszcz  ដែលជាអ្នកឯកទេសខាងនយោបាយការបរទេសរបស់រុស្ស៊ី ជាពិសេសជាមួយបណ្តាប្រទេសអាហ្វ្រិក នៅមជ្ឈមណ្ឌល International Center for Defence and Security in Estonia ។ ។តែមិនយូរប៉ុន្មាន ល្បែងតុល្យភាពរបស់រុស្ស៊ី  ដូចមាននិយាយពីខាងលើ ចាប់ផ្តើមផ្អៀងទៅ “ការពារផលប្រយោជន៍ប៉ាឡេស្ទីន ទោះបីជារុស្ស៊ីពុំទាន់ប្រកាសឲ្យឃើញ គោលជំហរ ជាផ្លូវការត្រង់ៗរបស់ខ្លួន នៅឡើយ  នេះជាការលើកឡើងរបស់លោកDanilo delle Fave អ្នកជំនាញ ផ្នែកប្រទេសរុស្ស៊ីដែលធ្លាប់ធ្វើការនៅ International Team for the Study of Security (ITSS) នៅទីក្រុង Verona ប្រទេសអ៊ីតាលី។ លោក ធ្លាប់បានធ្វើការសិក្សាវិភាគ អំពីទំនាក់ទំនងរវាងម៉ូស្គូ ជាមួយ អ៊ីស្រាអែល និង ប៉ាឡេស្ទីន។ដំណើរនៃការលំអៀងពីសំណាក់រុស្ស៊ីទៅរក ប៉ាឡេស្ទីន នេះ អាចចែកចេញជា ៣ ដំណាក់កាល។ទី១ យោងតាមកាសែតបារាំង Le Monde លោក Ramzan Kadyrov  មេដឹកនាំខេត្តឆេឆេនីដែលជាដែនដីចំណុះសហព័ន្ធរុស្ស៊ី ដែលភាគច្រើនលើសលប់ នៃប្រជាជនរស់នៅកាន់សាសនាអ៊ីស្លាម បានបង្ហាញជំហរ គាំទ្រប៉ាឡេស្ទីន ដោយត្រង់ៗ តែម្តង។ គួររំឭកថា រុស្ស៊ី តែងប្រើឈ្មោះមេដឹកនាំអ៊ីស្លាមរូបនេះ ដើម្បីបញ្ជូនសារទៅកាន់ បណ្តាប្រទេសអារ៉ាប់។ទី ២ លោក Ivan Klyszcz បន្តទៀតថា ៖ នៅក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខ អសប ក្នុងឱកាសនៃកិច្ចប្រជុំវិសាមញ្ញ ក្នុងលក្ខណៈបិទជិត ពោលគឺពុំមានវត្តមានសារព័ត៍មាន ឬ មហាជននានា “ រុស្ស៊ី ត្រូវគេសង្ស័យថា បានរាំងស្ទះ មិនឲ្យការអនុម័តសេចក្តីថ្កោលទោស អំពើវាយប្រហាររបស់ក្រុមហាម៉ាស លើអ៊ីស្រាអែល អាចឈានទៅដល់ការសម្រេចបាន ។ជំហានទី៣ លោក Ahmed Aboul Gheit រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអេហ្ស៊ីព និង ជាអគ្គលេខា នៃ សម្ព័ន្ធប្រទេសអារ៉ាប់ បានអញ្ជើញមកកាន់ក្រុងម៉ូស្គូ កាលពីថ្ងៃចន្ទ កន្លងទៅ ហើយតាមទីភ្នាក់ងារព័ត៌មានផ្លូវការរុស្ស៊ី Tass លោក Mahmoud Abbas ប្រមុខរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន ក៏គ្រោងធ្វើដំណើរមកកាន់រុស្ស៊ី​ ដូចគ្នាដែរ។ទំនាក់ទំនងកាន់តែជិនស្និត ជាមួយចលនា ហាម៉ាស ផ្ទុយមកវិញ ពុំមានសញ្ញាអ្វីមួយ ដែលសឲ្យឃើញថា ម៉ូស្គូ បានទាក់ទងទៅ អ៊ីស្រាអែល ក្រោយការវាយប្រហារ ពីសំណាក់ក្រុម ហាម៉ាស ឡើយ។ ពុំតែប៉ុណ្ណោះ រុស្ស៊ី ថែមទាំងអវត្តមាន ក្នុងឱកាសដែលបណ្តាប្រជាជាតិនានាដ៏ច្រើនលើសលុប នាំគ្នាសំដែងសាមគ្គីភាពជាមួយ ប្រជាជនអ៊ីស្រាអែលដែលរងគ្រោះ ដោយការវាយប្រហារនោះ។ ប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ី លោក វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន នៅថ្ងៃអង្គារទី ១០ តុលា បែរជាបានអំពាវនាវ ឲ្យបង្កើត “ រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន” ទៅវិញ។លោក Ivan Klyszcz វិភាគបន្តទៀតថា៖ ចំណុចមួយ​ ដែលគួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍នោះ គឺជំនួបរវាង រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេរសរុស្ស៊ី និង លោក Ahmed Aboul Gheit រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអេហ្ស៊ីព ដែលត្រូវបានរៀបចំឡើង ទៅតាមការចង់បានរបស់ ប្រទេសសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់។ ការណ៍នេះ បង្ហាញថា រុស្ស៊ីដែលជាប្រទេសសមាជិកអចិន្ត្រៃយមួយ ក្នុងក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខ អសប គឺជាគោលដៅសំខាន់បំផុត សម្រាប់បណ្តាប្រទេសអារ៉ាប់ក្នុងតំបន់ ដោយប្រទេសទាំងនេះរំពឹងថា នឹងអាចបង្កើតបាននូវគោលជំហរ រួមមួយជាមួយរុស្ស៊ី ចំពោះស្ថានការណ៍នៅ អ៊ីស្រាអែល និង នៅតំបន់ Gaza ។ដែលពោលពីខាងលើនេះ គឺសឲ្យឃើញថា សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់ ចង់បានម៉ូស្គូមកជាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ខ្លួន ក្នុងបរិបទនៃជម្លោះ អ៊ីស្រាអែល-ប៉ាឡេស្ទីន។ សូមរំឭកថា “ដើមឡើយ សហភាពសូវៀត ធ្លាប់គាំទ្រអ៊ីស្រាអែល ដែលពេលនោះអ៊ីស្រាអែល គឺជារដ្ឋទើបតែកើតថ្មីថ្មោងនៅឡើយ ពោលគឺកាលនោះប្រទេសនេះ ស្ថិតក្រោមអំណាចនៃអតីតរាជាណាចក្រ បស្ចិមលោកនិយម។ ទាំងនេះ គឺជាសំដី របស់អ្នកវិភាគឈ្មោះ Danilo delle Fave ។ តែចាប់ពីក្រោយទសវត្សរ៍ ឆ្នាំ ១៩៧០ មក ម៉ូស្គូ ងាកទៅគាំទ្របុព្វហេតុប៉ាឡេស្ទីនវិញ ដ្បិតរុស្ស៊ី យល់ថានេះគឺជា មធ្យោបាយល្អមួយ ដើម្បីទាក់ទាញពិភពអារ៉ាប់ ដែលពុំសូវចូលចិត្តអាមេរិកស្រាប់ ឲ្យមកជ្រកក្រោមឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួន។តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ រាល់ទំនាក់ទំនងនានា ជាមួយនឹងចលនាហាម៉ាស គឺពុំមែនជារឿងងាយស្រួលនោះទេ។ គួររំឭកថា តាំងពីដើមមក រុស្ស៊ី តែងរក្សាគម្លាតឆ្ងាយ ពីចលនាឥស្លាមនិយមនានា ដូចមានករណីសម័យសង្គ្រាមនៅឆេឆេនី ជាឧទាហរណ៍ស្រាប់។ ទន្ទឹមគ្នានេះ រុស្ស៊ី ពុំភ្លេចទេថា មានជនជាតិរុស្ស៊ី ដល់ទៅជាង ១ លាននាក់ ដែលកំពុងរស់នៅក្នុង ប្រទេសអ៊ីស្រាអែលសព្វថ្ងៃ ដូច្នេះទោះចង់ឬមិនចង់ រុស្ស៊ី ចាំបាច់ត្រូវបញ្ជៀសអ៊ីស្រាអែល កុំឲ្យធ្លាក់ក្នុងភ្លើងសង្គ្រាម។ចាប់ពី ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ២០០០ និង ក្រោយពីចលនាហាម៉ាស បានឈ្នះការបោះឆ្នោតនៅតំបន់ Gaza ក្នុងឆ្នាំ ២០០៦ មក ទំនាក់ទំនងនានាជាមួយប៉ាឡេស្ទីន បានជួបប្រទះនូវបញ្ហាស្មុគស្មាញច្រើន។ រុស្ស៊ី សំឡឹងឃើញភាពតានតឹងនេះ គឺជាឱកាសល្អមួយ ដើម្បីក្តាប់ឥទ្ធិពលគោលនយោបាយការទូតរបស់ខ្លួន ក្នុងតំបន់នេះ ខណៈដែលប្រទេសបស្ចិមលោក​ បដិសេធដាច់អហង្ការ ពុំទទួលស្គាល់ជាដាច់ខាត នូវវត្តមានចលនាហាម៉ាស ដែលគេចាត់ទុកជាអង្គការភេរវកម្មនិយម។ នេះគឺជា វិធីសាស្ត្រមួយរបស់រុស្ស៊ី ដើម្បីដណ្តើមយកសំឡេងគាំទ្រ ឈ្នះលើសហរដ្ឋអាមេរិក ពីសំណាក់ប្រទេសនានាក្នុងតំបន់មជ្ឈឹមបូព៏ា នេះបើតាម សេចក្តីសន្និដ្ឋានរបស់ អ្នកវិភាគ នៃអង្គការ International Team for the Study of Security (ITSS) នៅក្រុង Verona ប្រទេសអ៊ីតាលី៕

ថ្ងៃសៅរ៍ ទី​៧តុលា ចលនាអ៊ីស្លាម​ប៉ាឡេស្ទីនហាម៉ាស បាន​បើកការ​វាយ​ប្រហារ​ទ្រង់ទ្រាយធំ និង​ដ៏សាហាវបំផុត​មិនធ្លាប់មានពីមុនមក នៅ​ក្នុងទឹកដីអ៊ីស្រាអែល​ បើគិតចាប់ពីពេលដែលក្រុម​នេះ បានកាន់​កាប់អំណាចទាំងស្រុង នៅតំបន់ហ្កាហ្សា នៅឆ្នាំ​២០០៧។ ការវាយឆ្មក់របស់​ក្រុមហាម៉ាសនេះ បាន​ធ្វើឲ្យផ្ទុះឆេះ​ក្លាយជាសង្គ្រាម​ ដោយអ៊ីស្រាអែលបាន​សន្យាថា​ នឹងកំទេច​​ក្រុមហាម៉ាសឲ្យ​រលាយក្លាយជាផេះ​។ គិតត្រឹមថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ទី​១២តុលា ប្រតិបត្តិការវាយឆ្មក់​ទ្រង់ទ្រាយធំរបស់​ក្រុមហាម៉ាស បាន​ផ្តាច់ជីវិតមនុស្ស​ប្រមាណ​១២០០នាក់​នៅអ៊ីស្រាអែល និងរបួសជាច្រើនពាន់នាក់ទៀត។ អ៊ីស្រាអែលបាន​បើកការវាយ​ប្រហារឆ្លើយតបវិញ ទៅលើ​តំបន់​ហ្កាហ្សា ដោយ​បានបាញ់​មីស៊ីល​ជិញ្ជ្រុំ​ ៥ជាប់គ្នា បណ្តាលឲ្យស្លាប់​មនុស្សយ៉ាង​ហោច​១២០០នាក់ ដែលក្នុងនោះមានស្ត្រី​ និង​កុមារប៉ាឡេស្ទីនជាច្រើននាក់ ព្រមទាំងមានរបួសប្រមាណ​៣០០០នាក់។ អាជ្ញាធរអ៊ីស្រាអែលបានអះអាងថា គេបានសម្លាប់​សមាជិក​ក្រុមហាម៉ាស ចំនួនយ៉ាងហោច១៥០០នាក់ ដែលបានសំរុកចូលទឹកដីអ៊ីស្រាអែលកាលពីថ្ងៃសៅរ៍​។ជាមួយនឹង​គ្រាប់រ៉ូកែត ចំនួន​ប្រមាណ​៥០០០គ្រាប់ ដែល​ក្រុមនេះបានអះអាងថាបានបាញ់ទៅលើអ៊ីស្រាអែល ក្នុងរវាងប៉ុន្មានថ្ងៃមកនេះ ក្រុមហាម៉ាសកំពុងតែ​មានឈ្មោះល្បីរន្ទឺ ​ត្រូវបាន​គេនិយាយដល់យ៉ាងព្រោងព្រាត សឹងពាសពេញពិភពលោក។ ពីខាងអាល្លឺម៉ង់ លោក​អធិការបតី អូឡាហ្វ ស្ហុលស៍ បាន​ប្រកាស​នៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍​ទី​​១២​តុលា​ថា អាជ្ញាធរអាល្លឺម៉ង់ នឹងបង្កើនការប្រុងប្រយ័ត្ន ដើម្បីហាមឃាត់​សកម្មភាពទាំងអស់នៅលើទឹកដីអាល្លឺម៉ង់ ដែលពាក់ព័ន្ធនឹង​ក្រុម​ហាម៉ាស​ប៉ាឡេស្ទីន។ លោក​ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលអាល្លឺម៉ង់ ក៏បាន​ថ្លែងអំពាវនាវ ទៅកាន់​លោក ម៉ាសមូដ អាបាស ប្រមុខដឹកនាំអាជ្ញាធរ​ប៉ាឡេស្ទីន​ ថា​ត្រូវដល់ពេល​​ចេញមុខ ថ្កោលទោសអំពើព្រៃផ្សៃរបស់​ក្រុមហាម៉ាស។ក្រុមហាម៉ាសមានប្រវត្តិបែបណា?ប្រវត្តិរបស់​ក្រុមហាម៉ាស គឺមិនអាចផ្តាច់ចេញបានទេ ពី​តំបន់​ហ្កាហ្សា។ ពាក្យ “ហាម៉ាស” គឺជាពាក្យអក្សរកាត់ បានមកពីពាក្យពេញថា​ Harakat Al Muqawarma Al Islamiya ដែលយើងអាចបក​ប្រែមកថា « ចលនានៃការ​​តស៊ូអ៊ីស្លាម »។ ចលនា​នយោបាយ​និង​​ប្រដាប់​អាវុធ​នេះ ត្រូវ​បាន​បង្កើតឡើង នៅ​ឆ្នាំ​១៩៨៧ ដោយមេដឹកនាំ​ម្នាក់ឈ្មោះ Cheikh Ahmed Yassine។ចាប់តាំងពីពេល​ដំបូង ចលនាហាម៉ាស មានមនោគមន៍វិជ្ជាស្និទ្ធនឹងក្រុមចលនាភាតរៈអ៊ីស្លាមនៅអេហ្ស៊ីប។ ពោលគឺ ក្រុមហាម៉ាស មានគំនិត​បង្កើតរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន ដោយយក​​សាសនាអ៊ីស្លាមជាច្បាប់កំពូល និងមានឆន្ទៈឈាន​​ទៅកំទេចអ៊ីស្រាអែល។ យ៉ាងណាមិញ នៅក្នុង​អត្ថបទ​គោល​នៃចលនានេះ គឺមានខ្លឹមសារ​រើសអើងស្អប់ខ្ពើមមកលើជនជាតិជ្វីហ្វ។ តាំងតែពីតំបូង ក្រុមហាម៉ាសបាន​រីកដុះដាលចាក់ឬស នៅក្នុងតំបន់ហ្កាហ្សា ដែលប្រមូលផ្តុំទៅដោយ​ជនភៀសខ្លួនប៉ាឡេស្ទីន ដែលបានរត់ភៀសខ្លួន ក្រោយ​ការបង្កើតរដ្ឋអ៊ីស្រាអែល នៅឆ្នាំ​១៩៤៨​។ពីមុនមក សកម្មភាពយុទ្ធសាស្ត្រ​របស់​ក្រុមហាម៉ាស គឺជាការ​ធ្វើប្រតិបត្តិការវាយ​ប្រហារភេរវកម្មអត្តឃាត ដើម្បីសម្លាប់​ប្រជាជន​ស៊ីវីលអ៊ីស្រាអែល។ ប្រតិបត្តិការភេរវកម្មនេះ គឺទទួលបន្ទុក​ដោយ​ កងកម្លាំង​ Izz al-Din al-Qassam ដែលជាមែកធាងប្រដាប់អាវុធ របស់​ក្រុមហាម៉ាស។ បើនិយាយលើ​ផ្នែក​នយោបាយវិញ ក្រុមហាម៉ាស ប្រឆាំងដាច់ខាត ទៅនឹង​កិច្ចព្រមព្រៀងអូស្លូ ឆ្នាំ​១៩៩៣ ដែល​អាជ្ញាធរប៉ាឡេស្ទីន បានចុះហត្ថលេខាជាមួយអ៊ីស្រាអែល ហើយ​ដែលធ្លាប់ជាក្តីសង្ឃឹមនៃការឈានទៅ​កសាងសនិ្តភាព​ មុននឹងអ្វីៗត្រូវរលាយ​ក្លាយជាផេះ។ចាប់ពីឆ្នាំ​២០០០ ក្រុមហាម៉ាស បានចាប់​ផ្តើម​ប្តូរយុទ្ធសាស្ត្រ ដោយបាន​បាញ់​គ្រាប់រ៉ូកែតចេញពីតំបន់​ហ្កាហ្សា ឆ្ពោះមកកាន់ទឹកដីអ៊ីស្រាអែល​។​ ក្រុមហាម៉ាស​កាន់តែ​មានសន្ទុះរឹងមាំឡើង នៅក្នុងអំឡុងពេល ចលនា Intifada លើក​ទី​២ នៅរវាង​ដើម​ទសវស្សឆ្នាំ​២០០០។ធ្វើផ្គរធ្វើភ្លៀងតែម្នាក់ឯងនៅតំបន់ហ្កាហ្សា​នៅឆ្នាំ​២០០៦ ចលនាហាម៉ាស បាន​ឈាន​ទៅ​ឈ្នះ​ក្នុង​ការ​បោះឆ្នោតសភាប៉ាឡេស្ទីន ជាមួយនឹងសំឡេងឆ្នោត៥៦%។ ជ័យជំនះនេះ បាន​ធ្វើឲ្យ​ក្រុមហាម៉ាសកាន់តែមានមោទនៈភាព ហើយ​បាន​បង្កើតឲ្យ​ការ​ប្រេះឆាកាន់តែខ្លាំងឡើង ជាមួយ​ក្រុមហ្វាតា ដែលជាអង្គភាពនយោបាយ​ដ៏សំខាន់​មួយទៀតរបស់ប៉ាឡេស្ទីន​។ សង្គ្រាម​ស៊ីវីល​ក៏​បានផ្ទុះឡើងរវាងចលនា​ប៉ាឡេស្ទីនទាំង២នេះ ហើយទីបំផុត ក្រុមហ្វាតា បានបង្ខំចិត្ត ចាកចេញ​ពីតំបន់​ហ្កាហ្សានៅឆ្នាំ​២០០៧ ដោយទុក​ឲ្យ​ក្រុមហាម៉ាសធ្វើ​ផ្គរធ្វើភ្លៀង គ្រប់គ្រងយ៉ាងផ្តាច់ការនៅតំបន់ហ្កាហ្សាតែម្នាក់ឯង តាំងតែពីពេលនោះមក​។គួររំលឹកថា ជម្លោះប្រដាប់អាវុធរវាង​ក្រុមហាម៉ាស និង​អ៊ីស្រាអែល ធ្លាប់​បានកើតឡើងច្រើនដឹងមកហើយ។ នៅឆ្នាំ​២០១៤ ភាគីទាំង​២បាន​ចុះកិច្ចបទឈប់បាញ់ជាមួយគ្នា ហើយ​កាលនោះ អ៊ីស្រាអែលគិតស្មានថា បានវាយ​បំផ្លាញសមត្ថភាពប្រយុទ្ធរបស់ក្រុមហាម៉ាសបានទាំងស្រុង។ តែតំបន់ហ្កាហ្សាទាំងមូល នៅតែស្ថិតក្នុងកណ្តាប់​ដៃរបស់​ក្រុមហាម៉ាសដដែល។ ស្រាប់តែនៅឆ្នាំ​២០២១ ប្រវត្តិសាស្ត្របានជាន់ដានម្តងទៀត ជាមួយនឹងការផ្ទុះសង្គ្រាម​សារជាថ្មី។ ក្រុមហាម៉ាស មិនត្រឹមតែមិនចុះខ្សោយទេ តែថែមទាំងមានសមត្ថភាពសព្វាវុធកាន់តែសំបូរបែប ជាមួយនឹងគ្រាប់រ៉ូកែតដ៏ច្រើនសន្ធឹក បាញ់ចូលកាន់តែជ្រៅ​ទៅក្នុងទឹកដីអ៊ីស្រាអែល​។ នៅឆ្នាំ​២០២១ ក្រុមហាម៉ាស មានសមាជិក​ដែលជាកងកម្លាំងប្រយុទ្ធ ចំនួន​ប្រមាណ​ ៤ម៉ឺននាក់។​ប្រឈមនឹងកម្លាំងកើនឡើងរបស់​ក្រុមហាម៉ាសនេះ អ៊ីស្រាអែល បានប្រឹងប្រែងអភិវឌ្ឍន៍​ប្រព័ន្ធខែល​មីស៊ីល ដើម្បីការពារសុវត្ថិភាព។ តែយ៉ាងណា ប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យាទំនើប ដែលគេតែងអួតសរសើរនេះ បានបង្ហាញចំណុចខ្សោយ​ កាលពី​ថ្ងៃសៅរ៍ទី​៧តុលាកន្លងទៅនេះ។ គ្រាប់រ៉ូកែតជាច្រើនរយគ្រាប់របស់ពួកហាម៉ាស បានរបូតហោះចូលទៅវាយ​កំទេចអគារជាច្រើនទីតាំង ក្នុងទឹកដី​អ៊ីស្រាអែល​។​លក្ខណៈភូមិសាស្ត្រតំបន់ហ្កាហ្សា​អស់រយៈពេល​១៦ឆ្នាំមកហើយ ដែលប្រជាជន​តំបន់ហ្កាហ្សាត្រូវរស់នៅ ក្នុង​កណ្តាប់ដៃដែក​របស់​ក្រុមហាម៉ាស។ មានទទឹង​ចន្លោះ ពី៦ ទៅ១២គីឡូម៉ែត្រ និង​បណ្តោយ​ប្រវែង​៤១គីឡូម៉ែត្រ​ តំបន់ហ្កាហ្សា​​មានផ្ទៃដី​ប្រមាណ​តែ​៣៦០គីឡូម៉ែត្រក្រឡាតែប៉ុណ្ណោះ ពោលគឺ​ជា​ភូមិសាស្ត្រដ៏​តូចចង្អៀត។នៅខាង​លិច តំបន់ហ្កាហ្សា បែរមុខជាប់​សមុទ្រម៉េឌីទែរ៉ាណេ នៅខាងជើង និង​ខាងកើត គឺជាប់អ៊ីស្រាអែល ហើយនៅ​ខាងត្បូង ជាប់ព្រំដែនអេហ្ស៊ីប។ ហ្កាហ្សា សឹងតែត្រូវកាត់ផ្តាច់ពីពិភពខាងក្រៅ ហើយជាពិសេសនោះ គឺនៅដាច់ឆ្ងាយ​ពី​ដែនដី​ប៉ាឡេស្ទីន មួយចំហៀងទៀត គឺតំបន់ស៊ីហ្សកដានី។ ហ្កាហ្សា មានច្រកចេញចូលតែ​៣ទីតាំងតែប៉ុណ្ណោះ គឺនៅខាងជើង ឈ្មោះ​ចំណុច Eretz ជាមួយអ៊ីស្រាអែល ខាងត្បូងឈ្មោះចំនុច Kerem Shalom ជាមួយអ៊ីស្រាអែលដែរ និង​ចំនុចមួយទៀត​ឈ្មោះ Rafah ជាមួយអេហ្ស៊ីប​។មាន​​ប្រជាជន​សរុប ប្រមាណ​២លាន​៣សែននាក់ តំបន់ហ្កាហ្សាមានដង់ស៊ីតេប្រជាជន ដល់ទៅជាង ៥០០០​នាក់​ក្នុងមួយគីឡូម៉ែត្រការ៉េ។ ពោលគឺជាតំបន់ ដែលមានមនុស្ស​រស់នៅណែនណាន់តាន់តាប់។ ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីននៅតំបន់ហ្កាហ្សា សំបូរយុវជនក្មេងៗ ដែល​អាយុជាមធ្យម គឺ​២១ឆ្នាំ​។ ២ភាគ៣ នៃប្រជាជនទាំងអស់ គឺមាន​នឈ្មោះជា​ជនភៀសខ្លួន។ កត្តាជីវភាពវិញ គឺក្រីក្រណាស់ ព្រោះថាតំបន់ហ្កាហ្សា ពុំមាន​ភោគផល​ធនធានធម្មជាតិ​អ្វីឡើយ ក្រៅតែពីការនេសាទនៅក្នុងសមុទ្រ​។ បិទខ្ទប់ គ្មានទំនាក់ទំនងជាមួយពិភពខាងក្រៅ គឺមានតែក្រុមហាម៉ាសតែមួយគត់ ដែលគ្រប់គ្រងអំណាច​ និងធ្វើព្យុះធ្វើភ្លៀង នៅក្នុងតំបន់ហ្កាហ្សា។​ហាម៉ាសជាក្រុមភេរវកម្ម ឬក៏ជាតំណាងស្របច្បាប់នៃចលនារំដោះប៉ាឡេស្ទីន?ការទទួលស្គាល់ ឬការចាត់ទុកក្រុមហាម៉ាស គឺមានការប្រែប្រួល មិនដូចគ្នាទេ។ សម្រាប់អ៊ីស្រាអែល ក៏ដូចជាក្រុមប្រទេសលោកខាងលិច ជាក់ស្តែង សហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុបជាដើម គឺក្រុមហាម៉ាសជាក្រុមភេរវកម្ម​។ ចំណែក​អាហ្ស៊ីបវិញ ចាត់ទុក​កងកម្លាំង Izz al-Din al-Qassam ដែលមែកធាងប្រដាប់អាវុធរបស់​ក្រុមហាម៉ាស ថាជាក្រុមភេរវកម្ម​ ព្រោះកងកម្លាំងនេះមានទំនាក់ទំនង ជាមួយ​ពួកចលនា​ជីហាត​ស៊ូនីត នៅតំបន់ស៊ីណៃរបស់អេហ្ស៊ីប។ដោយឡែក ក្រុមហាម៉ាសខ្លួនឯង មើលក្នុងកញ្ចក់ឃើញខ្លួនឯង ថាជា​ចលនាដ៏ស្របច្បាប់បំផុត តំណាងឲ្យ​ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីន។ ភាពស្របច្បាប់ដែល​កាន់តែរឹងមាំ ក្រោយជោគជ័យក្នុងការបោះឆ្នោត​ឆ្នាំ​២០០៦។ តែតាំងពីនោះមក ការបោះឆ្នោតមិនត្រូវបានគេរៀបចំទៀតឡើយ នៅតាមដែនដី​ប៉ាឡេស្ទីន មិនថានៅ​ហ្កាហ្សា ឬនៅស៊ីហ្សកដានី។​ ក្រុមហាម៉ាសប្រកាសថា ការរំដោះប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីន គឺជា​បុព្វហេតុដ៏ធំ និងជាកាតព្វកិច្ចខ្លួន​ក្នុងនាមជាអ្នកកាន់សាសនាអ៊ីស្លាម​។ ហើយបុព្វហេតុនេះ មានការជួយទំនុកបម្រុងគាំទ្រ ពីបណ្តាប្រទេសអ៊ីស្លាម​មួយចំនួន តួយ៉ាង កាតាដែលជួយ​ផ្តល់ប្រាក់រាប់រយលានដុល្លារជារៀងរាល់ឆ្នាំ និងក្រោយមកមានអ៊ីរ៉ង់ ដែលជួយជាគ្រឿងសព្វាវុធ ដើម្បីវាយ​ប្រហារអ៊ីស្រាអែល។ អាវុធរបស់អ៊ីរ៉ង់ ត្រូវបានបញ្ជូនចូល​ទៅតំបន់ហ្កាហ្សា តាមបណ្តាញសំងាត់ នៅតាមរូងក្រោមដី​នៅភាគខាងត្បូង​។ក្នុងក្របខណ្ឌគោលនយោបាយ​ផ្ទៃក្នុងវិញ ក្រុមហាម៉ាស មានទំនោរចង់បង្កើតរដ្ឋអំណាចផ្តាច់ការ ឈរច្បាប់កំពូលនៃសាសនាអ៊ីស្លាម។ ការរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្ស ត្រូវបានគេរាយការណ៍ជារឿយៗ តួយ៉ាង ការចាប់ឃាត់ខ្លួន អំពើទារុណកម្ម ការប្រហារជីវិតក្រៅប្រព័ន្ធច្បាប់ ការបំបិទសិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញ​មតិ និងសេរីភាពសារព័ត៌មានជាដើម។ល។ ជាងនេះទៀត ក្រុមហាម៉ាស ត្រូវបានគេចោទជាញឹកញាប់ ថាបានប្រើ​ប្រាស់ប្រជាជនស៊ីវីល ជាក់ស្តែង គឺកុមារ ដើម្បីធ្វើជាខែលការពារ​អគារ​ និងទីកន្លែងលាក់ខ្លួន ពីការ​បាញ់​មីស៊ីលរបស់​អ៊ីស្រាអែល​។ ក្រុមហាម៉ាសមិនត្រឹមតែមិនបដិសេធទេ ថែមទាំងបានអះអាងថា “គ្រប់មធ្យោបាយទាំងអស់គឺវាសក្តិសម ដើម្បី​ឈានទៅសម្រេចបុព្វហេតុចំបង គឺការកំទេចអ៊ីស្រាអែល​”។តើស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចតំបន់ហ្កាហ្សា លំបាក​កម្រិតណា?ជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ ដែល​តំបន់ហ្កាហ្សា ស្ថិតនៅក្នុងវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច​ដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ។ វាគឺជាលទ្ធផល នៃភាពជោគជ័យកាន់តែរីកធំ របស់​ក្រុមហាម៉ាសផង និងជា​បរាជ័យរបស់ក្រុមនេះផង ដែល​គ្មានសមត្ថភាពស្រោចស្រង់ជីវភាពរបស់​ប្រជាជន​ប៉ាឡេស្ទីន​។ ប្រ​ជាជន​តំបន់ហ្កាហ្សា មានចំណូលប្រចាំថ្ងៃ ក្រោម​២ដុល្លារក្នុងមួយថ្ងៃ ពោលគឺទាបជាង​ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីននៅតំបន់ស៊ីហ្សកដានី ១ជា២ដង​។ពី១ឆ្នាំទៅ១ឆ្នាំ ប្រជាជនតំបន់ហ្កាហ្សា មានអារម្មណ៍ខ្លួនត្រូវបានសហគមន៍អន្តរជាតិ និង​បណ្តាប្រទេសអារ៉ាប់​ផ្សេងទៀត​បំភ្លេចចោល ជាពិសេសក្រោយការ​ការខិតចូលកៀកគ្នា រវាង​អ៊ីស្រាអែល និងបណ្តាប្រទេសអារ៉ាប់មួយចំនួន​​ តាមរយៈកិច្ចព្រមព្រៀងAbraham។ អត្រាអ្នកអត់ការងារធ្វើនៅតំបន់ហ្កាហ្សា មាន​ដល់ទៅ​៥០%។ ចរន្តអគ្គីសនី​ ត្រូវកាត់ផ្តាច់ជាញឹកញាប់ បរិមាណទឹកស្អាតប្រើប្រាស់ ក៏មានកំណត់​។ វិបត្តិកូវីដ​១៩ បានផ្ទុះឡើង បន្ថែមការលំបាកទ្វេរដងដល់​ប្រជាជននៅហ្កាហ្សា។ក្រុមការងារមនុស្សធម៌នៃអង្គការសហប្រជាជាតិ ជាក្តីសង្ឃឹម និងបង្អែក​ដ៏សំខាន់បំផុត សម្រាប់ប្រជាជន​នៅហ្កាហ្សា។ ក្រៅពីការនេសាទ ហ្កាហ្សា គ្មានធនធានអ្វីទាំងអស់។ ហើយការនេសាទទៀតសោត ត្រូវបាន​អាជ្ញាធរអ៊ីស្រាអែល ដាក់កំហិត និង​រារាំង​ជាបន្តបន្ទាប់។ ទាំងអ៊ីស្រាអែល ទាំងអេហ្ស៊ីប គឺបានអនុវត្តគោលនយោបាយបិទខ្ទប់សេដ្ឋកិច្ច ទៅលើតំបន់ហ្កាហ្សា ដើម្បីដាក់សំពាធលើ​ក្រុមហាម៉ាស។ស្ថានការណ៍​នេះ បាន​ចិញ្ចឹម​បំប៉ននូវសេចក្តីឈឺចាប់ និងទឹកចិត្តខឹងក្រេវក្រោធ របស់ពពួកសមាជិក​ក្រុមហាម៉ាស។​ តែទន្ទឹមគ្នានេះ ស្ថានការណ៍លំបាកនេះ ក៏គឺជាលទ្ធផលនៃ​កង្វះសមត្ថភាពគ្រប់គ្រង​ របស់ក្រុមហាម៉ាសខ្លួនឯងដែរ។ គឺក្រុមហាម៉ាសខ្លួនឯង ដែលពុករលួយ បក្សពួកនិយម ប្រមូលប្រាក់​ចែកចាយ​តែ​ក្រុមគ្នាឯង មិនគិតប្រឹងប្រែងកសាង​អភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច​នៃតំបន់ហ្កាហ្សា។ សេដ្ឋកិច្ចតំបន់ហ្កាហ្សា រស់​បាន​ដោយសារតែការ​ជួញដូររត់ពន្ធ ផ្លូវងងឹតនៅ​ច្រកRafah ជាមួយអេហ្ស៊ីប។ ប្រទេសកាតា គឺជាអ្នកទំនុកបំរុងចិញ្ចឹមក្រុមហាម៉ាស ដោយផ្តល់​ប្រាក់​ច្រើនរយលានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំ ព្រោះថា​កាតានិង​ហាម៉ាស មានទំនោរមនោគមន៍វិជ្ជាដើរតាមក្រុមភាតរៈអ៊ីស្លាមដូចគ្នា៕

ថ្ងៃអង្គារ ទី ៣ តុលា រដ្ឋសភាអាមេនី បានផ្តល់សច្ចាប័នលើ សេចក្តីសម្រេចភ្ជាប់ប្រទេសនេះ ទៅនឹងតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ CPI។ ទង្វើនេះបានបង្កនូវក្តីខឹងសម្បា ពីសំណាក់ក្រុងម៉ូស្គូ ដែលថ្កោលទោសថា នេះជាសេចក្តីសម្រេច ពុំត្រឹមត្រូវ និង វង្វេងវង្វាន់​។ ការណ៍នេះ រំលេចឲ្យឃើញពី ទំនាស់ថ្មី រវាងប្រទេសទាំងពីរ ដែលធ្លាប់ជាសម្ព័ន្ធមិត្តពីដើមមក តែអំណើះតទៅ ប្រែក្លាយជា សត្រូវ មើលមុខគ្នាលែងចំទៅវិញ។ ក្រុមតំណាងរាស្ត្រអាមេនី បានបោះឆ្នោតដើម្បីផ្តល់សច្ចាប័នដល់ លក្ខន្តិកៈក្រុងរ៉ូម ដែលជា សន្ធិសញ្ញាស្ថាបនិក នៃតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ CPI ដោយមានសម្លេងគាំទ្រចំនួន ៦០ ទល់នឹងសម្លេងជំទាស់តែ ២២។សម្រាប់ប្រទេសរុស្ស៊ី ការភ្ជាប់ខ្លួនរបស់អាមេនី ទៅនឹងតុលាការ CPI គឺជាដំណឹងអាក្រក់មួយ។ គួរំឭកថា កាលពីប៉ុន្មានខែមុន តុលាការ CPI បានចេញដីកាម្តងរួចមកហើយ តម្រូវឲ្យចាប់ខ្លួនលោក ប្រធានាធិបតី វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន ចំពោះ “ ការនិរទេស” កុមារាកុមារីអ៊ុយលក្រែន មកប្រទេសរុស្ស៊ី។អ្នកនាំពាក្យវិមានក្រេមឡាំង លោក ឌ្មីទ្រី ពេស្កូវ បានទិតៀន សេចក្តីសម្រេច របស់រដ្ឋសភាអាមេនីថាជា “ ក្កីភាន់ច្រឡំសុទ្ធសាធ” ហើយបន្តថាទង្វើនេះ នឹងបង្កើនភាពល្អក់កករកាន់តែខ្លាំង ក្នុងទំនាក់ទំនងឧភតោភាគីនៃប្រទេសទាំងពីរ ។ អ្នកនាំពេលដដែលនេះ បន្តថា អាមេនី គួរតែរក្សាចំណងសម្ព័ន្ធភាព ជាមួយរុស្ស៊ី ជាជាងបង្កឲ្យកើតមានទំនាស់ រវាងប្រទេសទាំងពីរ។ប៉ុន្តែ ចំពោះ អាមេនី វិញ ការភ្ជាប់ខ្លួនទៅនឹង តុលាការនេះ គឺជាក្តីសង្ឃឹមមួយ ដើម្បីទទួលបាននូវ ការការពារបន្ថែមទៀត តទល់នឹងប្រទេស អាស៊ែរបែដហ្សន់ ជាប្រទេសជិតខាង ដែលខ្លាំង និង មានអំណាចជាង។  គួរបញ្ជាក់ថា អាស៊ែរបែដហ្សន់ ទើបនឹងដណ្តើមបាន ជ័យជំនះ យោធា រហ័សដូចផ្លេកបន្ទោរ លើពួកឧទ្ទាមជាតិអាមេនី ដែលបានផ្តាច់យកទឹកដី កាលពីជាង ៣០ ឆ្នាំមុន នៅក្នុងតំបន់ ការ៉ាបាក់ ដែលសព្វថ្ងៃស្ថិត នៅក្នុងដែនដីអាស៊ែរបែដហ្សន់។ភ្ជាប់ខ្លួនទៅនឹង តុលាការ CPI គឺ មានន័យ“ បង្កើតជាការធានាថែមទៀត សម្រាប់អាមេនី តទល់នឹង អាស៊ែរបែដហ្សន់  នេះជាសេចក្តីថ្លែងការរបស់ លោក Eghiche Kirakosian  មន្ត្រីអាមេនីទទួលបន្ទុក កិច្ចការ របស់តុលាការអន្តរជាតិ ក្នុងពេលបើកសម័យប្រជុំពិភាក្សា ជុំវិញបញ្ហាផ្តល់សច្ចាប័ននេះ កាលពីនៅថ្ងៃអង្គារកន្លងទៅ។ ថ្លែងនៅពីមុខ ក្រុមតំណាងរាស្ត្រអាមេនី លោក Eghiche Kirakosian   បានសង្កត់ធ្ងន់ដូចតទៅ ៖ ការផ្តល់សច្ចាប័នដល់ លក្ខន្តិកៈក្រុងរ៉ូម គឺជាការធានា ទល់នឹង ការលុកលុយជាយថាហេតុ ពីអាស៊ែរបែដហ្សន់ មកលើអាមេនី ហើយដែលការធានានេះ ស្ថិតក្នុង សមត្ថភាព របស់តុលាការ CPI ។គួររំឭកថា អាមេនី បានចុះហត្ថលេខា លើ លក្ខន្តិកៈក្រុងរ៉ូម ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៩ ដែលកាលនោះ ពុំបានផ្តល់ សច្ចប័នភ្លាមទេ ដោយហេតុថា ចំណុចមួយចំនួនក្នុងសំណុំឯកសារនោះ គឺផ្ទុយនឹង រដ្ឋធម្មនុញ្ញខ្លួន។ តែ ឧបសគ្គនេះ ត្រូវបានដកចេញទៅហើយ។យ៉ាងណាមិញ បណ្តាគណបក្សប្រឆាំង ដែលក្តាប់បានអាសនៈចំនួន ៣៦ លើ ១០៧ អាសនៈនៅក្នុងរដ្ឋសភាអាមេនី បានប្រឆាំងតវ៉ា នឹងការបើកសម័យប្រជុំពិភាក្សាបញ្ហាផ្តល់សច្ចប័ន បែបទាន់ហន់ ហើយបានដើរចេញពីសាលប្រជុំ។តាំងពីថ្ងៃព្រហស្បត៏សប្តាហ៍មុន វិមានក្រេមឡាំង បានព្រមានថា រុស្ស៊ីនឹងចាត់ទុក ការភ្ជាប់ខ្លួន របស់អាមេនី ទៅនឹង តុលាការ CPI ថាជាការប្រកាសសត្រូវនឹងគ្នា។តំណាងផ្លូវការរបស់វិមានក្រេមឡាំង លោក ពេស្កូវ បន្ថែមទៀតថា ៖ ទោះយ៉ាងណា យើងសង្ឃឹមថា សេចក្តីសម្រេចទាំងនេះ នឹងពុំជះឥទ្ធពលអវិជ្ជមានមកលើ ទំនាក់ទំនង រវាងប្រទេសទាំងពីរ។ ភាពល្អកកករថ្មីនេះ កើតឡើង ចំពេលដែលទំនាក់ទំនង រវាង អាមេនី និង រុស្ស៊ី កំពុងឆ្លងកាត់ បរិយាកាសអួរអ័ព្ទ។ក្រុង Erevan ប្រទេសអាមេនី បានខិតទៅជិតប្រទេសបស្ចិមលោកបន្តិចម្តងៗ ក្នុងប៉ុន្មានខែចុងក្រោយនេះ​ ដ្បិត រុស្ស៊ី ដែលធ្លាប់ជាសម្ព័ន្ធមិត្តពីមុន បានបោះបង់ខ្លួន ក្នុងគ្រាដែល អាស៊ែរបែដហ្សន់ បានវាយលុកកាលពីពេលថ្មីៗនេះ ទៅលើ តំបន់ ការ៉ាបាក់។ តែការយល់ឃើញដូច្នេះ​ ត្រូវ វិមានក្រេមឡាំង បដិសេធច្រានចោលទាំងស្រុង ។អស់រយៈពេល ៣ ឆ្នាំមកហើយ ដែលរុស្ស៊ី បានដាក់ពង្រាយកងទ័ពមួកខៀវរបស់ខ្លួន ឲ្យឈរជើងថែរក្សាសន្តិភាព នៅលើតំបន់ ការ៉ាបាក់ ពោលគឺក្រោយពីមានការវាយប្រហារពីខាង អាស៊ែរបែដហ្សន់។ ប៉ុន្តែ ផ្ទុយទៅវិញ ក្រុមកងទ័ពមួកខៀវនេះ ត្រឹមតែបានឈរ ឱបដៃមើល ខណៈ អាស៊ែរបែដហ្សន់ បានបើកយុទ្ធនាការវាយលុកដ៏គំហុក មកលើការ៉ាបាក់ លើកចុងក្រោយនេះ។  ចំណែកខាងរុស្ស៊ីឯណោះវិញ នៅថ្ងៃអង្គារ លោករដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិរុស្ស៊ី Sergey Shoigu បានកោតសរសើរ នូវសកម្មភាពរបស់ក្រុមកងទ័ពមួកខៀវរបស់រុស្ស៊ី ថែមទាំងសំដែងអំណរគុណ ដល់កងទ័ពនេះ ចំពោះ “ការលះបង់ និង ភាពម៉ឺងម៉ាត់ ក្លាហាន” របស់គេ ដោយបានជួយបញ្ចៀស កុំឲ្យជម្លោះនៅតំបន់ ការ៉ាបាក់ កាន់តែធ្លាក់ក្នុងសភាពដុនដាប។ជាតុល្យាការ ប្រតិបត្តិការវាយលុកពីអាស៊ែរបែដហ្សន់ មកលើ ការ៉ាបាក់ បានបង្កឲ្យមានមនុស្សស្លាប់ ប្រមាណ ៦០០ ។តាំងពីការវាយប្រហារនេះបានចាប់ផ្តើម ប្រជាជនជនជាតិអាមេនី ដែលរស់នៅក្នុងតំបន់ ការ៉ាបាក់ ប្រមាណ ១សែន ២ ម៉ឺននាក់ បាននាំគ្នាភៀសខ្លួន ទៅប្រទេសអាមេនី ក្នុងចំនួន ១ សែន ៥.០០០ នាក់ ទៅហើយ ពោលគឺធ្វើឲ្យ ការ៉ាបាក់ សឹងតែក្លាយជា វាលរហោស្ថាន ឥតមនុស្សរស់នៅ។ការ៉ាបាក់ គឺជាតំបន់ភ្នំ ដែលភាគច្រើនលើសលប់នៃប្រជាជនដែលរស់នៅទីនោះ គឺជាជនជាតិអាមេនី។ ប្រជាជនអាមេនី ចាត់ទុកថាទឹកដីនេះ ថាជាកម្មសិទ្ធរបស់ខ្លួន តាំងពីសម័យដូនតារៀងមក។ ជាក់ស្តែង ក្នុងឆ្នាំង ១៩៩១​​ ការ៉ាបាក់ បានប្រកាសឯករាជ្យជាឯកតោភាគី ផ្តាច់ខ្លួនចេញពីពី អាស៊ែរបែដហ្សន់ ដោយមានការគាំទ្របស់អាមេនី ស្របពេលដែល សហភាពសូវៀត ត្រូវរលំរលាយទៅ។ការប្រកាសឯករាជ្យជាឯកតោភាគីនេះ គឺពុំត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយ សហគមអន្តរជាតិឡើយ។ ក្នុងអំឡុងពេលជាង ៣ ទសវត្សរ៍មកនេះ ការ៉ាបាក់ បានធ្លាក់ក្នុងភ្លើងសង្គ្រាមជាមួយ អាស៊ែរបែដហ្សន់ ជាច្រើនសារ ពោលគឺក្នុងឆ្នាំ ១៩៨៨, ១៩៩៤ និង ២០២០។ការប្រយុទ្ធប្រឆាំងគ្នានេះ បានបំពុលទំនាក់ទំនងរវាង អាមេនី និង អាស៊ែរបែដហ្សន់ ដែលបានក្លាយជាសត្រូវស៊ីសាច់ហុតឈាមនឹងគ្នា តាំងពីពេលនោះមក។ប្រទេសអាមេនី ក៏បានបានចោទទាហានអាស៊ែរបែដហ្សន់ ថាបានរំលោភព្រំប្រទល់ខ្លួន កាលពីខែ ឧសភា ឆ្នាំ ២០២១ ដើម្បីតាំងការត្រួតត្រាលើ ចំណែកមួយតូច នៃដែនដីនៅជាយដែនរបស់ខ្លួន៕

អំណឹះតទៅ រុស្ស៊ីនាំចេញប្រេងឆៅរបស់ខ្លួន​ ក្នុងតម្លៃខ្ពស់ឆ្ងាយ លើសពីកម្រិតតម្លៃអតិបរមា ដែលកំណត់ដោយ ក្រុមប្រទេសមហាអំណាចឧស្សាហកម្មទាំង ៧ ឬ ហៅកាត់ថា G7។ ពោលគឺ ក្រុមប្រទេស G7 បានកំណត់តម្លៃអតិបរមា ត្រឹមតែ ៦០ ដុល្លារ ប៉ុណ្ណោះ ក្នុងមួយធុងបារីល។ តើនេះសឲ្យឃើញថា ទណ្ឌកម្មបស្ចិមប្រទេស ទៅលើរុស្ស៊ី ពុំមានប្រសិទ្ធភាពដូចការព្រាងទុកឬ ?  គេដឹងថា រុស្ស៊ីបានប្រញាប់ប្រញាល់ ស្វែងរកដៃគូពាណិជ្ជកម្មថ្មីៗនៅអាស៊ី ជាពិសេស គឺ នៅ ចិន និង ឥណ្ឌា ដែលសុទ្ធសឹងជាប្រទេស បដិសេធមិនគោរពតាម របបទណ្ឌកម្មខាងលើ។ រុស្ស៊ី ទទួលបានផលចំណេញយ៉ាងកាក់កប ដ្បិតប្រេងឆៅរុស្ស៊ីដែលលក់ចេញទៅក្រៅ គឺរួចពន្ធច្រើន បើធៀបនិងតម្លៃផ្លូវការ។ បច្ចុប្បន្ននេះ រុស្ស៊ី កំពុងលក់ប្រេងឆៅរបស់ខ្លួន ក្នុងតម្លៃខ្ពស់ជាងឆ្ងាយពី តម្លៃដែលកម្រិតត្រឹម ៦០ ដុល្លារដូចបញ្ជាក់ពីខាងលើ និង ពុំចាំបាច់មានធានារ៉ាប់រង ពីបណ្តាក្រុមហ៊ុននៃបស្ចិមប្រទេស។  ដ្បិតថា ការតំណត់តម្លៃអតិបរមានេះ គឺ ត្រូវគេអនុវត្តចំពោះតែ នាវារុស្ស៊ីដឹកប្រេង ដែលត្រូវមានធានារ៉ាប់រង។ តាមកាសែតអង់គ្លេស Financial Times  ៣ភាគ៤ នៃ ប្រេងឆៅដែលនាំចេញដោយបណ្តាក្រុមហ៊ុនរុស្ស៊ី ក្នុងខែសីហា ត្រូវបានដឹកតាមនាវា ដែលគ្មានការធានារ៉ាប់រងទេ។ លើសពីនេះទៀត ម៉ូស្គូ ទទួលបានផលចំណេញច្រើន ពីសំណាក់បណ្តាប្រទេសជាឈ្មួញកណ្តាលមួយចំនួនមាន តួកគី និង អេមៀរ៉ាតអារ៉ាបរួម ដែលសុទ្ធសឹងជាមិត្តរបស់រុស្ស៊ី និង ជាទីដែលប្រេងឆៅរុស្ស៊ីត្រូវឆ្លងកាត់។ចាប់ពី ពាក់កណ្តាលឆ្នាំ ២០២៣ នេះមក ម៉ូស្គូ ទទួលផលចំណេញបានពេញទំហឹង ពីស្ថានភាពពាណិជ្ជកម្មមួយ ដែលគេឲ្យឈ្មោះថា“ មេឃស្រឡះ” នៅតាមទីផ្សារប្រេង ដូចអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីតដែរ រុស្ស៊ីបន្តរួមចំណែកធ្វើឲ្យប្រេងឡើងថ្លៃ ដោយប្រើវិធីកាត់បន្ថយបរិមាណទំនិញដែលត្រូវនាំចេញ ក្នុងក្របខណ្ឌនៃ អង្គការ OPEP+ ។ មួយវិញទៀត ការលស់ពន្ធដែលអនុវត្តចំពោះ បែបបទនេះនៃប្រេងឆៅ បានរួញខើចទៅ។ អស់ប៉ុន្មានខែ ប្រេងឆៅរុស្ស៊ី ម៉ាក Oural ត្រូវបាននាំចេញដោយមានការធ្វើសម្បទានឲ្យវិញ រហូតដល់ ៤០ ដុល្លារ បើធៀបទៅនឹងតម្លៃនៅទីផ្សារ។ ការលស់ពន្ធនេះ បានធ្លាក់ដល់ ១២ ដុល្លារ ក្រោយមានការចេញ ផ្សាយ ពេលថ្មីៗ ដោយសាលាសេដ្ឋកិច្ចក្រុងគៀវ។ តាមប្រភពដដែល រវាង ខែ កក្កដា និង ខែ សីហា តម្លៃ ប្រេងឆៅរុស្ស៊ីដែលនាំចេញ បានហក់ឡើងពី ៥៥ ដុល្លារ ដល់ ៧៣ ដុល្លារ ក្នុង មួយ បារីល។ចំណូលបន្ថែម បានមកពីការនាំចេញប្រេង បន្តដើរតួជាកត្តាសំខាន់ នៃកំណើនសេដ្ឋកិច្ចរុស្ស៊ី  កំណើនសេដ្ឋកិច្ចនេះ ស្ថិតក្នុងកម្រិតប្រហែល ១,៥% នេះបើផ្អែលតាមអង្គការ មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ FMI ។ ការណ៍នេះ គឺជាដំណឹងល្អសម្រាប់ វិស័យហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ​ក្នុងប្រទេសរុស្ស៊ី។ លោក វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន គ្រោងបង្កើនថវិកាសម្រាប់វិស័យការពារជាតិរហូតដល់ ៧០%  ក្នុងឆ្នាំ ២០២៤។  ធនាគារ BERD ជា ធនាគារអឺរ៉ុបបង្កើតឡើងសម្រាប់ផ្តល់ជំនួយដល់ បណ្តាអតីតសាធារណរដ្ឋសូវៀត យល់ស្របនឹងការទស្សន៍ទាយនៃកំណើនសេដ្ឋកិច្ចរុស្ស៊ី ពីសំណាក់ FMI ។ ប៉ុន្តែ ធនាគារដដែលនេះ ក៏សំដែងការខកចិត្ត ដោយបន្លឺក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយថា៖ យើងសង្ឃឹមថា ទណ្ឌកម្មទាំងអម្បាល់ម៉ាន មុខជានឹងមានប្រសិទ្ធិភាពខ្លាំងជាងនេះ !។ តែដើម្បីឲ្យទណ្ឌកម្មលើរុស្ស៊ីមានប្រសិទ្ធិភាពជាងនេះ អ៊ុយក្រែន ចង់ឃើញការរឹតគំនាបកាន់តែខ្លាំងលើរុស្ស៊ី ដោយបន្ទាបតម្លៃប្រេងឆៅ នាំចេញរបស់រុស្ស៊ី  ឲ្យធ្លាក់ក្រោម ៦០ ដុល្លារក្នុងមួយធុងបារីល និង ដោយចាត់វិធានការចាំបាច់ផ្សេងៗទៀត។ ឧទាហរណ៍ ការហាមមិនឲ្យនាំចេញ ត្បូងពេជ្រពីរុស្ស៊ី គឺជាប្រធានបទមួយ ដែលកំពុងស្ថិតក្នុងការពិភាក្សា នៃក្រុមប្រទេស G7។ វិធានការមួយទៀត គឺប្រទេសសមាជិកអឺរ៉ុប ត្រូវព្យាយាមគោរពតាមបម្រាមមួយ ដែលហាមឃាត់មិនឲ្យមានការនាំចេញនៃ គ្រឿងផ្សំនានា ដែលគេប្រើក្នុងវិស័យឧស្សាហកម្មយោធា ហើយដែលត្រូវឆ្លងកាត់តាមបណ្តាប្រទេសទី ៣ ។ នេះក៏ព្រោះតែ គេសង្កេតឃើញថា ការនាំចូលរបស់រុស្ស៊ីនៃ គ្រឿងផ្សំផ្សេងៗដ៏មានតម្លៃ តួយ៉ាង Semi-conducteurs បានកើនឡើងដល់កម្រិតមួយ ស្មើនឹងអំឡុងពេល មុនផ្ទុះសង្គ្រាមនៅអ៊ុយក្រែន។  អ៊ុយក្រែន អំពាវនាវឲ្យអឺរ៉ុប ឈប់នាំចូល ឧស្ម័នធម្មជាតិរុស្ស៊ីដែលបង្ហាប់ជាទឹក ហៅថា GNL អឺរ៉ុបដាក់ទណ្ឌកម្មប្រឆាំងរុស្ស៊ី តាមរយៈផលិតផល ប្រេងឆៅ និង ធ្យូងថ្ម។ ប៉ុន្តែ អឺរ៉ុបពុំរាប់បញ្ចូល ឧស្ម័ន ទេ ពោលគឺធ្វើដូច្នេះ ដើម្បីបញ្ចៀសដំណើរខ្វះខាត ក្នុងបណ្តាប្រទេសអឺរ៉ុបមួយចំនួន ដែលត្រូវការធនធានថាមពលនេះ ដោយខានពុំបាន។ ទន្ទឹមនឹងគ្នានេះ គិតតាំងពីពេល ដែលគេកាត់ផ្តាច់បណ្តាញបំពង់បង្ហូរឧស្ម័នរុស្ស៊ីទៅអឺរ៉ុប ប្រទេសទាំង ២៧ ក្នុងសហភាពអឺរ៉ុប បានរកធនធានធម្មជាតិផ្សេងមកជំនួស តួយ៉ាងការបង្កើនការនាំចូល នៃឧស្ម័នធម្មជាតិបង្ហាប់ជាទឹក ហៅថា GNL ពី សហរដ្ឋអាមេរិក ជាឧទាហរណ៍ ។ ប៉ុន្តែ អ្វីដែលគួរឲ្យសោកស្តាយនោះ គឺផ្ទុយពីការរំពឹងទុក ប្រទេសខ្លះទៀតនៃសហគមអឺរ៉ុប បែរជានាំចូល ឧស្ម័ន GNL ក្នុងបរិមាណក្រាស់ក្រែលតែម្តងពី រុស្ស៊ី ដោយមានស្ថិតិអឺរ៉ុបជា តឹក តាងស្រាប់។ ជាក់ស្តែង ក្នុងឆ្នាំ២០២៣នេះ ប្រទេស បែលហ្ស៊ិក និង អេស្ប៉ាញ បាននាំចូលឧស្ម័ន GNL ផ្ទាល់ពីរុស្ស៊ី។ ក្រុង ម៉ាឌ្រីត ដែលបច្ចុ​ប្បន្ន ជាប្រធានផ្លាស់វេននៃ សហភាពអឺរ៉ុប គ្រោងបញ្ឈប់ការនាំចូលនេះ ដ្បិតថាជាទង្វើមួយ ផ្ទុយនឹងវិធានការនៃទណ្ឌកម្មអឺរ៉ុប ដែលមានគោលដៅរឹតបន្តឹងប្រាក់ចំណូល របស់រុស្ស៊ី ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ការទិញពីរុស្ស៊ី គឺដាក់អឺរ៉ុបឲ្យស្ថិតក្នុងដែនអំណាច នៃវិមានក្រេមឡាំង។  ប៉ុន្តែ ចង់ឬមិនចង់ ក្នុងឆ្នាំនេះ អឺរ៉ុប នៅតែនាំចូលដល់ទៅ ១៦% នៃឧស្ម័ន GNL ដែលមានប្រភពទៅពី រុស្ស៊ី៕

របាយការណ៍ស្ដីអំពីវិបត្តិស្បៀងអាហារសកលឆ្នាំ២០២៣បង្ហាញថា ភាពអត់ឃ្លាន កង្វះអាហារូបត្ថម្ភ និងវិបត្តិស្បៀងអាហារនៅតែមានកម្រិតខ្ពស់គួរឲ្យព្រួយបារម្ភនៅឡើយ។ ប្រជាជនជិត ២៤០លាននាក់នៅក្នុង ៤៨ប្រទេសកំពុងប្រឈមមុខនឹង អសន្តិសុខស្បៀងធ្ងន់ធ្ងរ។ របាយការណ៍សកលស្តីពីវិបត្តិស្បៀងអាហារឆ្នាំ២០២៣ របស់កម្មវិធីស្បៀងអាហារពិភពលោក ឬគេស្គាល់ថា អង្គការ WFP បង្ហាញអំពីក្ដីបារម្ភនៅក្នុងកម្រិតខ្ពស់នៅឡើយ ចំពោះវិបត្តិស្បៀងអាហាររបស់ពិភពលោក។ កត្តាផ្សេងៗ រួមមាន បញ្ហាជម្លោះក្នុងតំបន់ វិបត្តិសង្គ្រាម វិបត្ដិសេដ្ឋកិច្ច បញ្ហាអាកាសធាតុប្រែប្រួលខ្លាំង និងការរឹតត្បិតលើការនាំចេញស្បៀងអាហារ នៅតែបន្តបង្កហានិភ័យនៃភាពអត់ឃ្លាន និងកង្វះអាហារូបត្ថម្ភ ដល់មនុស្សរាប់លាននាក់។ នេះ​បើ​យោង​តាមការចេញផ្សាយរបស់ EU Science Hub។ផ្អែកលើទិន្នន័យចុងក្រោយបំផុតចាប់ពីខែមករា ដល់ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៣ យើងអាចសង្កេតឃើញថា ប្រជាជនពិភពលោកយ៉ាងហោចណាស់ជិត ២៤០លាននាក់នៅទូទាំង៤៨ប្រទេសដែលវិបត្តិស្បៀងអាហារស្ថិតក្នុងកម្រិតធ្ងន់ធ្ងរ។ ប្រទេសដែលមានងាយរងគ្រោះបំផុត រួមមាន សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោ នីហ្សេរីយ៉ា ស៊ូដង់ អេត្យូពី អាហ្វហ្គានីស្ថាន យេម៉ែន បង់ក្លាដែស បាគីស្ថាន ស៊ូដង់ខាងត្បូង និងសូម៉ាលី។ក្នុងចំណោមប្រទេសទាំងនេះ មីយ៉ាន់ម៉ា ដែលជាប្រទេសមួយនៅតំបន់អាស៊ាន ក៏ធ្លាប់ស្ថិតក្នុងចំណោមប្រទេសទាំង១០ ដែលងាយរងគ្រោះខ្លាំងបំផុតផងដែរ ក្នុងឆ្នាំ ២០២២ ប៉ុន្តែមីយ៉ាន់ម៉ាមិនត្រូវបានរាប់បញ្ចូលក្នុងការធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពនោះទេ ដោយសារទិន្នន័យមិនគ្រប់គ្រាន់ស្តីពីអសន្តិសុខស្បៀងធ្ងន់ធ្ងរក្នុងឆ្នាំ២០២៣។ហេតុអ្វីវិបត្តិស្បៀងអាហារសកលនៅតែមានកម្រិតខ្ពស់?យ៉ាងហោចណាស់មានហេតុផលចម្បងៗបី ដែលបានកើតឡើងដំណាលគ្នា និងមានទំនាក់ទំនងរវាងគ្នាទៅវិញទៅមក ហើយបានរុញច្រានឱ្យវិបត្តិស្បៀងអាហារនៅតែមានកម្រិតខ្ពស់។ ទីមួយ៖ បញ្ហាជម្លោះក្នុងតំបន់ បញ្ហាសង្គ្រាម និងវិបត្ដិសេដ្ឋកិច្ចបញ្ហាជម្លោះក្នុងតំបន់ វិបត្តិសង្គ្រាម និងភាពអសន្តិសុខនៅក្នុងតំបន់នៅតែជាកត្តាឈានមុខគេនៃវិបត្តិអសន្តិសុខស្បៀងអាហារ។ ក្នុងចំណោមប្រទេសទាំង១០ដែលងាយរងគ្រោះបំផុតចំពោះវិបត្តិស្បៀងអាហារ មានប្រទេស៨ទៅហើយដែលស្ថិតនៅក្នុងតំបន់មានជម្លោះ។ សង្គ្រាមរវាងរុស្ស៊ី និងអ៊ុយក្រែនបានធ្វើឱ្យតម្លៃស្បៀងអាហារពិភពលោកកើនឡើងខ្លាំង ជាពិសេសនៅឆ្នាំ២០២២ ហើយវាបង្កឱ្យមានហានិភ័យនៅក្នុងប្រទេសទាំងនោះកាន់តែមានភាពផុយស្រួយ។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នា វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច និងវិបត្ដិនៃការឡើងថ្លៃទំនិញជាទូទៅ ឬគេស្គាល់ថា វិបត្តិអតិផរណា ក៏បានធ្វើឱ្យតម្លៃស្បៀងអាហារកើនឡើងកាន់តែខ្ពស់ផងដែរនៅក្នុងទីផ្សារនៃប្រទសទាំងនេះ។ វាបង្កផលប៉ះពាល់ខ្លាំងណាស់ដល់ប្រជាជន ជាពិសេសនៅក្នុងបណ្ដាប្រទេសដែលមានចំណូលទាប ហើយមានកម្រិតបំណុលសាធារណៈខ្ពស់។ នៅក្នុងប្រទេសទាំងនោះ រដ្ឋាភិបាលគ្មានថវិកាសម្រាប់នាំចូលស្បៀងអាហារឱ្យបានគ្រប់គ្រាន់នោះទេ។ ទីពីរ៖ បញ្ហាអាកាសធាតុ ក្តៅពេក ស្ងួតពេក និងភ្លៀងពេកនាពេលបច្ចុប្បន្ន ពិភពលោកប្រឈមនឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុខ្លាំង ពេលខ្លះ ក្ដៅពេក រាំងពេក និងភ្លៀងខ្លាំងពេក។ ជាឧទាហរណ៍ រលកកំដៅខ្លាំងក្នុងឆ្នាំ២០២២ បានបំផ្លាញផលិតកម្មស្រូវសាលីរបស់ប្រទេសឥណ្ឌា។ ឆ្នាំនេះ​​ជា​ឆ្នាំ​ទី​ពីរ​ជាប់​គ្នាៗហើយដែល​ឥណ្ឌា​បាន​ដាក់​កម្រិត​ការ​នាំ​ចេញ​អង្ករ។ ឧទាហរណ៍ផ្សេងទៀត អាហ្សង់ទីនដែលជាប្រទេសនាំចេញសណ្តែកសៀងដ៏ធំបំផុតរបស់ពិភពលោក និងជាប្រទេសផលិតពោតកំពូល បានទទួលរងនូវគ្រោះរាំងស្ងួតដ៏អាក្រក់បំផុតរបស់ខ្លួនក្នុងរយៈពេល ៦០ឆ្នាំ។ ឥណ្ឌូណេស៊ី ដែលជាប្រទេសនាំចេញប្រេងដូងធំជាងគេលើពិភពលោក បានហាមឃាត់ការនាំចេញរបស់ខ្លួនក្នុងរយៈពេលខ្លីកាលពីឆ្នាំមុន។ ទីបី៖ ការទប់ស្កាត់ការនាំចេញស្បៀងអាហារកើនឡើងនៅតំបន់អាស៊ី យោងតាមសារព័ត៌មានសិង្ហបុរី CNA ការរឹតត្បិតការនាំចេញអង្ករ និងការអនុវត្តនយោបាយកំណត់តម្លៃអង្ករ កំពុងបង្កជាហានិភ័យដល់វិបត្តិស្បៀងអាហារសម្រាប់តំបន់អាស៊ី។ កាលពីចុងខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣ ឥណ្ឌាបានរឹតត្បិតការនាំចេញអង្ករ ដើម្បីគ្រប់គ្រងការកើនឡើងតម្លៃអង្ករក្នុងស្រុក និងការធានាការផ្គត់ផ្គង់គ្រប់គ្រាន់នៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា។ ឥណ្ឌាជាប្រទេសនាំចេញអង្ករដ៏ធំបំផុតលើពិភពលោក។ កត្តានេះបានបង្កឱ្យមានភ័យស្លន់ស្លោយ៉ាងខ្លាំងនៅទូទាំងទីផ្សារពិភពលោក ហើយវាធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ភ្លាមៗដល់ប្រទេសយ៉ាងច្រើន ជាពិសេស បណ្ដាប្រទេសនៅអាស៊ី និងនៅអាហ្រ្វិក ដែលពឹងផ្អែកខ្លាំងលើអង្ករឥណ្ឌា។ នេះ​បើ​តាម​សារព័ត៌មាន Al Jazeera។អង្ករគឺជាស្បៀងអាហារចម្បងរបស់ប្រជាជនជាងពាក់កណ្តាលនៃចំនួនប្រជាជនពិភពលោក ហើយអង្ករជាង ៥០០លានតោនត្រូវបានប្រើប្រាស់ជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ ឥណ្ឌា​មាន​ចំណែក​៤០​ភាគរយ​នៃ​ការ​នាំ​ចេញ​អង្ករ​ពិភពលោក ដោយ​មាន​ប្រទេស​សំខាន់​ផ្សេង​ទៀត​គឺ​ថៃ វៀតណាម ប៉ាគីស្ថាន និង​សហរដ្ឋអាមេរិក។យោងតាមលោក Shirley Mustafa នៅអង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្មរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ (FAO) ការរឹតបន្តឹងការនាំចេញបែបនេះធ្វើឱ្យទីផ្សារមានអស្ថិរភាព ហើយវានាំឱ្យតម្លៃស្បៀងកើនឡើងនៅទូទាំងពិភពលោក ជាពិសេសវានឹងប៉ះពាល់ដល់ប្រទេសក្រីក្រដែលស្វែងរកទិញអង្ករបន្ថែមទៀត ដោយខ្លាចថាមានវិបត្តិការផ្គត់ផ្គង់ស្បៀងអាហារ។ក៏ប៉ុន្តែ ឥណ្ឌាមិនមែនជាប្រទេសតែមួយគត់ដែលដាក់ចេញវិធានការទប់ស្កាត់ការនាំចេញនោះទេ។ សរុបមក ប្រទេសចំនួន២០បានដាក់កំហិតលើការនាំចេញទំនិញស្បៀងអាហារសំខាន់ៗរបស់ពួកគេ នេះបើយោងតាមការធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពចុងក្រោយបំផុតរបស់ធនាគារពិភពលោកនៅក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣នេះ។យោងតាមរបាយការណ៍សកលស្តីពីវិបត្តិស្បៀងអាហារឆ្នាំ២០២៣ របស់កម្មវិធីស្បៀងអាហារពិភពលោក វាជារឿងបន្ទាន់សម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ និងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរួមគ្នា ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានៃភាពអត់ឃ្លាន និងកង្វះអាហារូបត្ថម្ភ៕

អស់រយៈពេលរាប់ទសវត្សរ៍ វៀតណាមដែលជាប្រទេសមានអំណាចមធ្យម តែងតែព្យាយាមរក្សាតុល្យភាពរវាងមហាអំណាចិន និងសហរដ្ឋអាមេរិក ដោយមាននយោបាយអាទិភាពមួយ "ចិនទីមួយ អាមេរិកបន្ទាប់"។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅពេលដែលការប្រជែងគ្នារវាងចិន និងអាមេរិកកាន់តែកើនឡើង ស្ថានភាពហាក់បង្ខំឱ្យវៀតណាមត្រូវខ្វល់ខ្វាយពិចារណាកាន់តែខ្លាំងលើនយោបាយការបរទេសរបស់ខ្លួន។ តើវៀតណាមមើលឃើញយ៉ាងណារវាងអាមេរិក និងចិន? ថ្មីៗនេះ លោក Joe Biden ប្រធានាធិបតីអាមេរិក បានមើល​រំលងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន នៅ​ទីក្រុង Jakarta ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ប៉ុន្តែបែរជាបាន​ទៅ​បំពេញ​ទស្សនកិច្ច​ផ្លូវ​រដ្ឋ​នៅ​ប្រទេស​វៀតណាម​នៅ​ថ្ងៃ​ទី១០ ខែ​កញ្ញាទៅវិញ។ ផ្អែកតាមការចេញផ្សាយរបស់សារព័ត៌មាន The Economist លោក Joe Biden គឺ​ជា​ប្រធានាធិបតី​អាមេរិក​ទី​ប្រាំ​ដែល​បាន​ធ្វើ​ដំណើរ​ទៅ​កាន់​ប្រទេសវៀណាម ហើយការធ្វើដំណើរលើកនេះពិតជាមានសារៈសំខាន់បំផុតចាប់តាំងពីជំនាន់លោកស្រី Bill Clinton ក្នុងឆ្នាំ២០០០។តើវៀតណាមមើលឃើញយ៉ាងណារវាងអាមេរិក និងចិន?ការ​ប្រជែង​គ្នា​រវាង​អាមេរិក និង​ចិន​បានក្លាយជាប្រធានបទ​យ៉ាងសំខាន់ ​សម្រាប់នយោបាយការបរទេស​វៀតណាម។ នេះបើយោងតាមលោក Nguyen Cong Tung សាស្រ្ដាចារ្យនៅសាកលវិទ្យាល័យជាតិតៃវ៉ាន់ ដែលបានចុះផ្សាយអត្ថបទវិភាគមួយនៅគេហទំព័រសកលវិទ្យាល័យជាតិសិង្ហបុរី។នៅក្នុងបញ្ហាប្រជែងដណ្តើមឥទ្ធិពលគ្នានេះ វៀតណាមគឺជាតួអង្គសំខាន់មួយនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ នាពេលកន្លងមក វៀតណាមបានគ្រប់គ្រងទំនាក់ទំនងរបស់ខ្លួនបានយ៉ាងល្អជាមួយអាមេរិក និងចិន ទោះបីជាត្រូវប្រឈមមុខនឹងសម្ពាធកាន់តែខ្លាំងក៏ដោយ។គោលនយោបាយការពារជាតិ “ទេបួន”នៅក្នុងនយោបាយវៀតណាម រដ្ឋវៀតណាមតែងតែប្រកាន់ខ្ជាប់នូវគោលនយោបាយយូរយាលរបស់ខ្លួនក្នុងការមិនមានសម្ព័ន្ធភាពយោធា ប៉ុន្តែអាចមានភាពបត់បែន និងអនុវត្តន៍ទៅតាមភាពជាក់ស្តែង នៅក្នុងយុទ្ធសាស្ត្រការទូតរបស់ខ្លួន។ គោលនយោបាយការពារជាតិ “ទេបួន - four-nos” នេះ ត្រូវបានគូសបញ្ជាក់នៅក្នុងសៀវភៅសស្ដីពីការពារជាតិវៀតណាមឆ្នាំ២០១៩។ នយោបាយ “ទេបួន” រួមបញ្ចូល “ទេចំពោះសម្ព័ន្ធភាពយោធា” “ទេចំពោះការចងភាគីជាមួយប្រទេសមួយប្រឆាំងនឹងប្រទេសមួយផ្សេងទៀត” “ទេចំពោះមូលដ្ឋានយោធាបរទេស” និង “ទេចំពោះការប្រើកម្លាំង ឬការគំរាមកំហែងប្រើកម្លាំងក្នុងទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនោះទេ”។ទោះជាយ៉ាង​ណា នយោបាយនេះបាន​ប្រែប្រួល​បន្តិច​ម្តងៗ។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០២១មក មេដឹកនាំវៀតណាម រួមទាំងនាយករដ្ឋមន្ត្រី Pham Minh Chinh បានចាប់ផ្តើមនិយាយថា វៀតណាម "ជ្រើសរើសអ្វីដែលត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ និងមិនប្រកាន់ភាគីណាទេ"។ នៅក្នុងឃ្លានេះ ពាក្យ​គន្លឹះដូចជា “ត្រឹមត្រូវ និង​យុត្តិធម៌” (lẽ phải, công lý) គឺមានន័យថា វៀតណាម​អាច​បត់​បែន​បាន​ ហើយក៏អាចមានការ​បកស្រាយច្រើនផងដែរលើអត្ថន័យរបស់វា។ នេះ​ជា​សញ្ញា​ដល់រដ្ឋាភិបាលចិន និងអាមេរិក​ថា វៀតណាម​អាចប្រកាន់​ខ្ជាប់​នូវ​គោល​នយោបាយ “ទេ​បួន” ក៏ប៉ុន្តែវៀតណាម​ក៏នៅ​តែ​បើក​ចំហ​ចំពោះ​លទ្ធភាព​នៃ​ការ​ជំរុញ​កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ​ផ្នែក​សន្តិសុខ​ជាមួយ​មហាអំណាច​ខាងក្រៅ​ផ្សេងទៀត ប្រសិនបើ “សិទ្ធិ ​យុត្តិធម៌ និង​ផលប្រយោជន៍​ជាតិ” របស់វៀតណាម​ត្រូវ​បាន​បំពាន​ដោយ​ភាគី​ម្ខាងទៀត។ប្រវតិ្តសាស្រ្តបង្រៀនវៀតណាមថា វាជារឿងប្រថុយណាស់ក្នុងការពឹងផ្អែកលើមហាអំណាចមួយប្រឆាំងនឹងប្រទេសមួយទៀត ព្រោះវៀតណាមតែងតែខាតបង់ខ្លាំង នៅពេលណាដែលមហាអំណាចទាំងនោះត្រូវគ្នាវិញ។"ចិនទីមួយ អាមេរិកបន្ទាប់"ទីតាំងភូមិសាស្ត្រ​គឺ​ជា​ផ្នែក​មួយដ៏ចម្បងបំផុត នៅក្នុងនយោបាយការបរទេសរបស់​វៀតណាម​។ ប្រទេស​វៀតណាម​ស្ថិត​នៅ​ជាប់​នឹង​ប្រទេស​ចិន​ដែល​បាន​ធ្វើ​អាណានិគម​លើខ្លួន អស់​រយៈពេល​ជាង ១០០០ឆ្នាំ​។ កត្តានេះធ្វើឱ្យវៀតណាមដឹងច្បាស់ណាស់ ក្នុងការពិចារណាលើប្រតិកម្ម និងផលប្រយោជន៍របស់ចិន មុនពេលដែលវៀតណាមសម្រេចចិត្តត្រូវសហការជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ឬមហាអំណាចខាងក្រៅផ្សេងទៀត។ ជាឧទាហរណ៍ វៀតណាមមានការស្ទាក់ស្ទើរក្នុងការបង្កើនទំនាក់ទំនងរបស់ខ្លួនជាមួយអាមេរិកដល់កម្រិតយុទ្ធសាស្ត្របន្ថែមទៀតលើវិស័យការពារជាតិ និងសន្តិសុខ ដោយសារតែមានការព្រួយបារម្ភថា ទង្វើបែបអាចជាសញ្ញានៃការប្រឆាំងចិន។ប្រវត្តិសាស្ត្របង្រៀន​វៀតណាម​ម្ដង​ទៀត នោះគឺ "ចិនទីមួយ អាមេរិកបន្ទាប់"។ នេះប្រហែលជាមូលហេតុដែលមេដឹកនាំវៀតណាមជាច្រើន បានព្យាយាមបង្ហាញថាប្រទេសចិនគឺជារឿង “អាទិភាពកំពូល” នៅក្នុងគោលនយោបាយការបរទេសរបស់វៀតណាម។ទង្វើសំខាន់ជាងវាចា។ ជាឧទាហរណ៍ ពីមុនវៀតណាមបង្កើនទំនាក់ទំនងជាមួយអាមេរិក ក្នុង “ភាពជាដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រ strategic partnership” មេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់វៀតណាមជាច្រើនបានធ្វើទស្សនកិច្ចទៅកាន់ប្រទេសចិន។ អគ្គលេខាធិកា Nguyen Phu Trong បានធ្វើទស្សនកិច្ចនៅទីក្រុងប៉េកាំងក្នុងខែតុលា ឆ្នាំ២០២២ ហើយសមាជិកអចិន្ត្រៃយ៍នៃលេខាធិការដ្ឋាន លោក Truong Thi Mai បានទៅបំពេញទស្សនកិច្ចនៅទីក្រុងប៉េកាំងក្នុងខែមេសា ឆ្នាំ២០២៣។អស់រយៈពេលរាប់ទសវត្សរ៍ យុទ្ធសាស្រ្តការទូតរបស់វៀតណាមក្នុងការរក្សាតុលភាពរវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងចិន ហាក់មានប្រសិទ្ធភាព ក៏ប៉ុន្តែវាហាក់លឿនពេកក្នុងការវាយតម្លៃថាតើវិធីសាស្រ្តនេះគឺត្រឹមត្រូវ ហើយបន្ដឋិតថេរទៅមុខតទៀត ព្រោះថា​វាក៏​អាស្រ័យ​លើ​ថាតើ​ការ​ប្រជែង​គ្នា​រវាង​អាមេរិក និង​ចិន​នឹង​ទៅ​ដល់​កម្រិត​ណា។ សម្រាប់មេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់វៀតណាម ពួកគេតែងតែចង់មើលឃើញថា សហរដ្ឋអាមេរិក និងចិននឹងមាននយោបាយល្អមួយ សម្រាប់គ្រប់គ្រងប្រទេសអំណាចមធ្យមដូចជាវៀតណាមដែលចង់មានផ្លូវឯករាជ្យរបស់ខ្លួន៕

១ឆ្នាំក្រោយ​ការ​ស្លាប់​នាង អាមីនី និង​ បាតុកម្ម​ពេញ​១ឆ្នាំដែរ​ ទោះបី​គ្មាន​ផ្លាស់ប្តូរ​របប​ដឹកនាំ​នយោបាយក្តី​ និង​​មិនទាន់​មាន​កំណែទម្រង់ធំដុំ​អ្វីឡើយ​ក្នុងជួររដ្ឋាភិបាលក្តី ​ប៉ុន្តែ ​ទិដ្ឋភាព​​ក្នុងសង្គម​​ មាន​របត់​​ផ្លាស់ប្តូរ​​យ៉ាង​ខ្លាំង។ ​​ពាក្យ​ស្លោកតែបីពាក្យ​យ៉ាងខ្លីដ៏​ល្បីល្បាញ គឺ​ «ស្រី ជីវិត និង​សេរីភាព»​ ត្រូវ​​ផ្សព្វផ្សាយ​ច្រើនទៅៗ ហើយ​នារីអ៊ីរ៉ង់​​ក៏​ច្រើន​ឡើងៗ បដិសេធ​​​ទម្លាប់ចាស់ ហ៊ានងើបឈរ​​ប្រឆាំង​ និង​ហ៊ាន​បោះចោលកំណាត់​ទទូល​ក្បាល។​ ថ្ងៃទី​១៦កញ្ញា ឆ្នាំ២០២២ នាង មាហ្សា អាមីនី ​ Mahsa (Jina) Amini ជាតិ​អ៊ីរ៉ង់​ ដើមកំណើត​គួដ​ ត្រូវ​ប៉ូសិល​ចាប់ឃាត់ខ្លួន ​ព្រោះតែ​មិន​បាន​ពាក់​កំណាត់​ទទូលក្បាល ឲ្យ​ត្រឹមត្រូវ​ ហើយ​នាង​ត្រូវ​ស្លាប់​បាត់​បង់​ជីវិត។​ មរណភាព​យុវតី ២២ ឆ្នាំ​រូបនេះ បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​ផ្ទុះ​​​បាតុកម្មពេញ​ផ្ទៃ​ប្រទេស​ ស្ទើរតែ​ពេញ​ ១ ឆ្នាំមកហើយ​។​​រ​ដ្ឋអំណាច​អ៊ីរ៉ង់ គំរាម​កំហែង​ និង ​ធ្វើ​ទុក្ខ​បុកម្នេញ​ជាញឹកញយ ទៅលើគ្រួសារនាង។ នៅថ្ងៃខួប​ស្លាប់​កូនស្រី ១ឆ្នាំ ឪពុក​នាង អាមីនី ត្រូវ​នគរបាលអ៊ីរ៉ង់​ ​ហៅ​ទៅ​សាកសួរ​នៅប៉ូស្តិ៍​ប៉ូលិស និងត្រូវ​​ហាម​ឃាត់​ក្រុម​​គ្រួសារ​មិន​ឲ្យ​រៀបចំ​ធ្វើ​ពិធីបុណ្យ​រំលឹកវិញ្ញាណក្ខន្ធ​  ទោះបីជា ​បុណ្យ​តាម​ប្រពៃណី ឬបុណ្យ​បែប​​សាសនា ​ក៏ដោយ​ក្តី ក៏ត្រូវ​​ហាម​ដែរ​។បាតុកម្មពេញ​ផ្ទៃ​ប្រទេស​ រងការ​បង្ក្រាប​ ស្លាប់​មនុស្ស ជាង​ ៥០០ នាក់​ ចាប់ខ្លួនរាប់ពាន់​នាក់ រយៈ​ពេល​មួយ​ឆ្នាំ នារី​អ៊ីរ៉ង់ ចេញ​មុខ​ច្រើន​ឡើងៗ​ រិះគន់​រដ្ឋអំណាច និងថ្កោលទោស​​ថ្នាក់ដឹកនាំប្រទេស ​ជាចំហ​។ ស្រីៗ​ បដិសេធ មិនពាក់​ក្រណាត់​ទទូល​ក្បាល​​ និង​ថែមទាំង​ នាំគ្នា​កាត់​សក់ បង្ហោះ​ផ្សព្វផ្សាយ​តាម​បណ្តាញសង្គម និង​ទីសាធារណៈ ជាការសម្តែង​មតិ​ប្រឆាំង​នឹង​កម្លាំង​រដ្ឋអំណា​ច​។ ចលនា​បាតុកម្ម​ផុសផុល​ពេញ​ផ្ទៃ​ប្រទេស។​កម្លាំង​គនរបាល​ឆ្មាំបដិវត្តិ​អ៊ីរ៉ង់ ក៏​បាន​ប្រើ​កម្លាំង​បាយ ​បង្ក្រាប​បាតុករ និង​​បាន​បណ្តាល​ឲ្យ​​ ​ស្លាប់​មនុស្ស​យ៉ាងតិច​ ៥៥០ នាក់។​ ក្នុងចំណោម​អ្ន​កស្លាប់បាត់បង់​ជីវិត​ ក៏មាន​ក្មេងៗ ប្រមាណ​​៧០នាក់ ស្រីៗ​ ជិត​ ៥០ ​នាក់ដែរ​។​ នេះបើយោង​តាម​ អង្គការ​សិទ្ធិម​នុស្ស​អ៊ីរ៉ង់​ IHR។ ក្រៅ​ពីស្លាប់​ គឺត្រូវ​ចាប់ខ្លួន។​ បាតុករ​ ប្រុសស្រី ប្រមាណ ២ម៉ឺន ២ពាន់នាក់ ត្រូវ​ប៉ូលិសរដ្ឋអំណាច អ៊ីរ៉ង់​ចាប់ខ្លួនឃុំ​ខ្លួន​។ ​អង្គការ​ការពារសិទ្ធមនុស្ស Amnesty International   ​ បាន​បញ្ជាក់ថា បាតុករ​ប្រុសៗ ៧​ នាក់​ ត្រូវ​កាត់ទោស​ប្រហារ​ជីវិត​។ចំណែក អ្នក​កាសែត ដែល​តាម​ស៊ើប​​អង្គេត​ករណី​ឃាតកម្ម​លើ​យុវតី អាមីនី ក៏​ត្រូវ​នគរបាល​អ៊ីរ៉ង់​ចាប់ឃុំខ្លួន។ សូម្បីតែ មេធាវី ការពារក្តីឲ្យ​គ្រួសារ​នាង អាមីនី ក៏ត្រូវ​រងបណ្តឹង​ពីការ​ឃោសនា​ប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាល​ និង​អាចប្រឈម​មុខ​ជាប់​ពន្ធនាគារ​ យ៉ាង​ហោច ៣ ឆ្នាំ​។ប្រទេស​លោក​ខាង​លិច​ ផុសផល​គាំទ្រ​បាតុករ តែរដ្ឋអំណាច​អ៊ីរង់​ចាត់ទុក​ជាសត្រូវ​ខួប​១ឆ្នាំ​ បាតុកម្ម​និងការ​សម្តែង​មតិ​ផ្សេងៗ​ ត្រូវ​រៀបចំ​ធ្វើឡើង​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​អ៊ីរ៉ង់​ផ្ទាល់ ហើយ​នៅ​បរទេស។ បាតុកម្ម​គាំទ្របាតុករ​​ មាន​នៅប្រទេស​​កាណាដា អាមេរិក អូស្ត្រាលី អង់គ្លេស  និង​បណ្តាល​ប្រទេស​ជាច្រើន​ក្នុង​រង្វង់​សហភាព​អឺរ៉ុប ដែល​ប្រទេស​ទាំងនោះ សុទ្ធតែ​បាន​ចូលរួម​ចំណែក​ដាក់​ទណ្ឌកម្ម​លើពួក​​ថ្នាក់ដឹកនាំ​អ៊ីរ៉ង់​។ ហើយ​ពេលនេះ បាតុករ​​ក៏​នៅតែ​ស្នើ​ឲ្យ​ដាក់​ទណ្ឌកម្ម​បន្ថែម​ទៀត ទៅលើ​រដ្ឋាភិបាល​អ៊ីរ៉ង់។នៅក្នុង​ឱកាស​​ខួប​១ឆ្នាំនេះ ក្រៅពីមិន​ទៅ​យកចិត្ត​គ្រួសារ​ជន​រងគ្រោះ​ ប្រធានាធិបតី​អ៊ីរ៉ង់ Ebrahim Raïssi បែរ​ជា​ជ្រើស​រើស​ទៅ​គោរពវិញ្ញាណក្ខន្ធ​ ខាង​គ្រួសារ​ប៉ូលិស​ ដែល​ធ្លាក់​ខ្លួន​ស្លាប់ ​​​ក្នុងហេតុការណ៍​​បង្ក្រាប​​បាតុករ​។ ប្រមុខរដ្ឋ​អ៊ីរ៉ង់​ថែមទាំង​​ថ្លែង​ចំហក​ទៀត​ថា «គម្រោង​ការ​​​ចង់​ផ្តួល​រំលំ​រដ្ឋាភិបាល​ ពី​សំណាក់​សត្រូវ​ គឺត្រូវ​បរាជ័យ»។ «ពួក​សត្រូវ​អ៊ីរ៉ង់ ដែល​បាន​ផ្សំ​គំនិត​ ​​បញ្ឆេះ​កម្លាំង​បាតុករ​ មាន​ចេតនា​បង្កអស្ថិរភាពក្នុង​ប្រទេស​​​ តែទីបំផុត ​ត្រូវ​ធ្លាក់​ខ្លួន អស់សង្ឃឹម​ និង​បរាជ័យ​ធ្លាក់​ទឹក​។»​​បង្កើន​សាមគ្គីភាព​ជាមួយ​ស្ត្រី​អ៊ីរ៉ង់ការ​ផុសផុលបាតុកម្ម មិនមែន​តែស្រីៗ​ទេ គឺ ប្រុសៗដែរ ដេល​ចូលរួម​ចលនា​បាតុកម្ម ហើយ​និង​ចូលរួម​ជ្រោម​ជ្រែងកម្លាំង​​ស្រ្តី​។ មួយ​វិញទៀត​ ក្រុមអ្នក​​សិល្បៈ អ្នកចេះ​ដឹង​ មនុស្ស​ជាច្រើន​ស្រទាប់​វណ្ណៈ​សង្គម បាន​ផ្តុំ​គ្នា​នៅលើ​គំនិត​១​ថា «ស្រី​ត្រូវមាន​ជីវិតរស់​នៅ​ក្នុងសេរីភាព​»។ ដូច្នេះហើយ​ ម្នាក់ៗ​ប្រឹង​​សម្តែង​មតិ តស៊ូ​តាម​គ្រប់​មធ្យោបាយ​ដែល​ខ្លួន​អាច​ធ្វើ​ទៅបាន​។ ជាក់ស្តែង​ វិចិត្រករខ្លះ គាំទ្រ​ខាង​បាតុករ​ ​ បាន​បញ្ចេញគំនូរ​​ដែល​បង្កប់​ន័យ​ប្រឆាំង​រដ្ឋអំណាច​ ហើយចំណែក​ ​ផលិតករភាព​យន្ត​ និង​អ្ន​កដឹកនាំ​រឿង ក៏​ផលិតធ្វើ​​កុន​ ដែល​មិនតម្រូវ​ឲ្យ​ នារីៗ ​តួសម្តែង​ ពាក់​ក្រណាត់​ទទូល​ក្បាល​ ទេ។​ ករណីនេះ​ ក៏​មាន​ប៉ូលិស​អ៊ីរ៉ង់ បាន​ទៅរំខាន​ដល់​កន្លែង​កំពុង​ថត​ក៏មាន។​នៅ​អ៊ីរ៉ង់ អ្នកកាសែត​បរទេស​ ​កត់​សម្គាល់​ថា ​បាតុកម្ម​១ឆ្នាំមកនេះ នារី​ក្មេងៗ​ ជំទង់ៗ ហាក់​កែប្រែផ្នត់​គំនិត​ និងផ្លាស់ប្តូរ​ទម្លាប់​ ជា​​ច្រើ​ន​។ ពួក​​ស្រី​ៗ​កាន់តែច្រើនៗឡើង បាន​ ហ៊ាន​ផ្គើន​នឹង​វិធានការ​រដ្ឋអំណាច​។ ​នៅ​កន្លែងធ្វើការក្រុម​ហ៊ុន​ខ្លះ​ នារីៗ​​ ហ៊ាន​ដល់​ស្លៀក​ខោខៅប៊យ ពាក់អាវយឺត និង​មិន​ពាក់​ក្រណាត់​ទទូល​ក្បាល​ទេ។​ ក្រុមហ៊ុនដែល​ករណី​បែបនេះ ត្រូវ​រងការព្រមានពីសមត្ថកិ​ច្ច ហើយ​ ហាង​កាហ្វេ មួយ​ចំនួន​ នៅ​​អ៊ីរ៉ង់ ត្រូវ​ប៉ូលិស​ បង្ខំ​ឲ្យ​បិទទ្វារ​ ព្រោះតែ​បាន​ទទួល​ភ្ញៀវ​ស្រីៗ​ដែល​មិន​ពាក់​ក្រណាត់​ទទូល​ក្បាល។​​នៅថ្ងៃទី​១៦កញ្ញា ខួប​១ឆ្នាំ ដែល​នាង អាមីនី ស្លាប់ យុវបុរសម្នាក់ ត្រូវ​នគរបាល​បាញ់​ស្លាប់ ។​ បុរសនេះ គឺត្រូវ​គេ​ដឹង​ថា បាន​អំពាវនាវ​ឲ្យ​គេ​ឯង​ឲ្យ​តស៊ូ​បាតុកម្ម​តទៅ​ ​៕

ថ្មីៗនេះ ឥណ្ឌាគឺជាប្រទេសធំមួយដែលបានដាក់កម្រិតលើការនាំចេញអង្ករទៅកាន់ទីផ្សារពិភពលោក ។ រឿងនេះបានរុញច្រានឱ្យតម្លៃស្បៀងអាហារពិភពលោកកើនឡើង។ មើលឱ្យស៊ីជម្រៅ កត្តាផ្សេងៗ រួមបញ្ចូល លក្ខខណ្ឌអាកាសធាតុប្រែប្រួលខ្លាំង ការរឹតត្បិតការនាំចេញស្បៀងអាហារពីប្រទេសផ្សេងៗ និងវិបត្តិភូមិសាស្ត្រនយោបាយ សុទ្ធតែបានធ្វើឲ្យសន្តិសុខស្បៀងអាហាររបស់ពិភពលោកមានហានិភ័យកាន់តែខ្លាំង។ ការរឹតត្បិតការនាំចេញអង្ករកាលពីចុងខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣ ដើម្បីគ្រប់គ្រងការកើនឡើងតម្លៃអង្ករក្នុងស្រុក និងការធានាការផ្គត់ផ្គង់គ្រប់គ្រាន់នៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា ដែលជាប្រទេសនាំចេញអង្ករដ៏ធំបំផុតលើពិភពលោក បានបង្កឱ្យមានភ័យស្លន់ស្លោនៅទូទាំងទីផ្សារពិភពលោក ហើយវាធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ភ្លាមៗដល់ប្រទេសយ៉ាងច្រើន ជាពិសេស បណ្ដាប្រទេសនៅអាស៊ី និងនៅអាហ្រ្វិក ដែលពឹងផ្អែកខ្លាំងលើអង្ករឥណ្ឌា។ នេះ​បើ​តាម​សារព័ត៌មាន Al Jazeera។ពីរដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌា ប្រទេសឥណ្ឌាត្រូវបង្ខំចិត្តធ្វើបែបនេះ ដោយសារតែសេណារីយ៉ូមិនល្អនៃបញ្ហាភូមិសាស្ត្រនយោបាយ និងលក្ខខណ្ឌអាកាសធាតុមិនអំណោយផលនៅក្នុងប្រទេសខ្លួន ដើម្បីផលិតអង្ករ។ ស្ថិតិបង្ហាញថា ការហាមឃាត់ការនាំចេញអង្ករថ្មីៗនេះទំនងប៉ះពាល់ដល់មួយភាគបួននៃការនាំចេញអង្កររបស់ប្រទេសនេះ។យ៉ាងណាក៏ដោយ មើលជារួម ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ភាពតានតឹងភូមិសាស្ត្រនយោបាយ និងការទទួលបានទិន្នផលទាបពីការផលិតស្បៀង កំពុងធ្វើឱ្យតម្លៃស្បៀងអាហារសកលកើនឡើង និងការរំពឹងទុកនៃភាពអត់ឃ្លានក៏កើនឡើងផងដែរ។ក្តៅពេក ស្ងួតពេក និងភ្លៀងពេកនាពេលបច្ចុប្បន្ន ពិភពលោកប្រឈមនឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុខ្លាំង ពេលខ្លះ ក្ដៅពេក រាំងពេក និងភ្លៀងខ្លាំងពេក។ ជាឧទាហរណ៍ រលកកំដៅខ្លាំងក្នុងឆ្នាំ២០២២ បានបំផ្លាញផលិតកម្មស្រូវសាលីរបស់ប្រទេសឥណ្ឌា។ ឆ្នាំនេះ​​ជា​ឆ្នាំ​ទី​ពីរ​ជាប់​គ្នាៗហើយដែល​ឥណ្ឌា​បាន​ដាក់​កម្រិត​ការ​នាំ​ចេញ​អង្ករ។ឧទាហរណ៍ផ្សេងទៀត អាហ្សង់ទីនដែលជាប្រទេសនាំចេញសណ្តែកសៀងដ៏ធំបំផុតរបស់ពិភពលោក និងជាប្រទេសផលិតពោតកំពូល បានទទួលរងនូវគ្រោះរាំងស្ងួតដ៏អាក្រក់បំផុតរបស់ខ្លួនក្នុងរយៈពេល ៦០ឆ្នាំ។ ឥណ្ឌូណេស៊ី ដែលជាប្រទេសនាំចេញប្រេងដូងធំជាងគេលើពិភពលោក បានហាមឃាត់ការនាំចេញរបស់ខ្លួនក្នុងរយៈពេលខ្លីកាលពីឆ្នាំមុន។ការទប់ស្កាត់ការនាំចេញកើនឡើងអង្ករគឺជាស្បៀងអាហារចម្បងរបស់ប្រជាជនជាងពាក់កណ្តាលនៃចំនួនប្រជាជនពិភពលោក ហើយអង្ករជាង ៥០០លានតោនត្រូវបានប្រើប្រាស់ជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ ឥណ្ឌា​មាន​ចំណែក​៤០​ភាគរយ​នៃ​ការ​នាំ​ចេញ​អង្ករ​ពិភពលោក ដោយ​មាន​ប្រទេស​សំខាន់​ផ្សេង​ទៀត​គឺ​ថៃ វៀតណាម ប៉ាគីស្ថាន និង​សហរដ្ឋអាមេរិក។យោងតាមលោក Shirley Mustafa នៅអង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្មរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ (FAO) ការរឹតបន្តឹងការនាំចេញបែបនេះធ្វើឱ្យទីផ្សារមានអស្ថិរភាព ហើយវានាំឱ្យតម្លៃស្បៀងកើនឡើងនៅទូទាំងពិភពលោក ជាពិសេសវានឹងប៉ះពាល់ដល់ប្រទេសក្រីក្រដែលស្វែងរកទិញអង្ករបន្ថែមទៀត ដោយខ្លាចថាមានវិបត្តិការផ្គត់ផ្គង់ស្បៀងអាហារ។នៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២២ ដើម្បីធានាការផ្គត់ផ្គង់ក្នុងស្រុកឱ្យបានគ្រប់គ្រាន់ ឥណ្ឌាបានព្យាយាមរឹតត្បិតការនាំចេញអង្ករចេញពីឥណ្ឌា តាមរយៈការតំឡើងពន្ធគយ។ ប៉ុន្តែ​យុទ្ធសាស្ត្រ​នេះបរាជ័យ ព្រោះថា ទោះបីជាមានការតំឡើងពន្ធក៏ដោយ ក៏ការនាំចេញអង្ករពីប្រទេសឥណ្ឌាបានកើនឡើង ២៥ភាគរយនៅចន្លោះខែកញ្ញា និងខែមីនា បើធៀបនឹងឆ្នាំមុន។ ជាលទ្ធផល ដោយសារឥណ្ឌាបានហាមឃាត់ការនាំចេញអង្ករមួយចំនួន នោះតម្លៃអង្ករពិភពលោកបានកើនឡើងបន្ថែមទៀត។ តម្លៃ​អង្ករ​បាន​ឡើង​ដល់​កម្រិត​ខ្ពស់​បំផុត​ក្នុង​ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ២០២៣។ វាជាកម្រិតខ្ពស់មិនធ្លាប់មានរាប់ចាប់​តាំង​ពី​ខែ​កញ្ញា ឆ្នាំ២០១១ នេះ​បើ​យោង​តាមអង្គការ FAO។លោក Joseph Glauber អ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់នៅវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវគោលនយោបាយអាហារអន្តរជាតិបានប្រាប់សារព័ត៌មាន Al Jazeera ថា "តម្លៃអង្ករសថៃដែលជាទូទៅគេប្រើប្រាស់ជាតម្លៃគោលសម្រាប់អង្ករផ្សេងៗ បានកើនឡើងប្រហែល ១៤ភាគរយចាប់តាំងពីការប្រកាសរឹតត្បិតការនាំចេញរបស់ឥណ្ឌា។"ក៏ប៉ុន្តែ ឥណ្ឌាមិនមែនជាប្រទេសតែមួយគត់ដែលដាក់ចេញវិធានការទប់ស្កាត់ការនាំចេញនោះទេ។ សរុបមក ប្រទេសចំនួន២០បានដាក់កំហិតលើការនាំចេញទំនិញស្បៀងអាហារសំខាន់ៗរបស់ពួកគេ នេះបើយោងតាមការធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពចុងក្រោយបំផុតរបស់ធនាគារពិភពលោកនៅក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣នេះ។ភាពអត់ឃ្លានកើនឡើងប្រហែល ៩.២ភាគរយនៃចំនួនប្រជាជនពិភពលោក ចន្លោះពី៦៩១លាននាក់ទៅ ៧៨៣លាននាក់បានប្រឈមនឹងភាពអត់ឃ្លានក្នុងឆ្នាំ២០២២ នេះបើយោងតាមរបាយការណ៍របស់អង្គការ FAO។ ដូច្នេះ គេអាចរំពឹងថា ការរឹតត្បិតការនាំចេញស្បៀងអាហារសកលកាន់តែច្រើន និងការកើនឡើង​តម្លៃស្បៀង​អាហារ​​នឹង​នាំឱ្យ​មាន​ភាពអត់ឃ្លាន​ពិភពលោក​កាន់តែ​ខ្ពស់​៕

ការធ្លាក់ចុះវិស័យអចលនទ្រព្យនៅក្នុងប្រទេសវៀតណាមបានធ្វើឱ្យក្រុមហ៊ុនអភិវឌ្ឍជាច្រើនកំពុងប្រឈមមុខនឹងវិបត្តិបំណុល និងវិបត្ដិលំហូរសាច់ប្រាក់។ វិបត្តិនេះកំពុងបង្កបញ្ហាយ៉ាងច្រើនដល់ក្រុមហ៊ុនអភិវឌ្ឍ ក្រុមហ៊ុនផ្គត់ផ្គង់សម្ភារសំណង់ អតិថិជន និងធនាគារ ហើយនិងសេដ្ឋកិច្ចជាតិទាំងមូល។ នៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម ចំនួនក្រុមហ៊ុនអចលនទ្រព្យថ្មីបានធ្លាក់ចុះប្រមាណ៦១ភាគរយធៀបនឹងឆ្នាំមុន នៅក្នុងរយៈពេល៥ខែដំបូងនៃឆ្នាំ២០២៣នេះ ស្របពេលដែលក្រុមហ៊ុនជាង៥៥០ត្រូវប្រកាសក្ស័យធន។ នេះបើយោងតាមសារព័ត៌មានវៀតណាម The Vietnam News newspaper។ក្រុមហ៊ុនអភិវឌ្ឍអចលនទ្រព្យដែលកំពុងប្រឈមនឹងវិបត្តិលំហូរសាច់ប្រាក់ បានផ្អាកគម្រោងរាប់ពាន់ ក្នុងតម្លៃទឹកប្រាក់សរុបប្រមាណជិត ៣៤ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក។ នេះបើយោងតាម សមាគមអចលនទ្រព្យជាតិវៀតណាម។ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី លោក Le Minh Khai បានប្រាប់រដ្ឋសភាវៀតណាម នាពេលកន្លងមកថា វិស័យអចលនទ្រព្យបានជះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានដល់ការគ្រប់គ្រងម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច និងសកម្មភាពធុរកិច្ចក្នុងវិស័យផ្សេងៗទៀតផងដែរ។សមាគមអចលនទ្រព្យវៀតណាមបានលើកឡើងនៅក្នុងរបាយការណ៍ថ្មីៗថា "បញ្ហានៅក្នុងវិស័យនេះនៅតែមិនអាចដោះស្រាយបាននៅឡើយ ហើយវាធ្វើឱ្យក្រុមហ៊ុនអភិវឌ្ឍត្រូវប្រឈមបញ្ហា ជាពិសេសវិបត្តិលំហូរសាច់ប្រាក់ និងបញ្ហាមិនអាចទទួលបានប្រភពលុយបន្ថែម។ ប្រសិនបើក្រុមហ៊ុនទាំងនោះត្រូវលង់ក្នុងភាពលំបាកយូរជាងនេះ ការក្ស័យធនដ៏ធំនឹងជៀសមិនរួចទេ។"នាពេលបច្ចុប្បន្ន ក្រុមហ៊ុនអភិវឌ្ឍជាច្រើនកំពុងប្រឈមមុខនឹងវិបត្តិបំណុល និងវិបត្តិលំហូរសាច់ប្រាក់ ហើយវាបានធ្វើឱ្យទាំងធនាគារ និងអ្នកទិញផ្ទះស្ទាក់ស្ទើរក្នុងការផ្ដល់កម្ចីបន្ថែម ហើយប្រជាជនរារែកពន្យារពេលបង់ប្រាក់ និងមិនហ៊ានវិនិយោគលើវិស័យនេះទេ។យោងតាមសារព័ត៌មាន The Financial Times នាពេលកន្លងមក រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមបានអនុវត្តវិធានការរឹតត្បិតលទ្ធភាពទទួលបានកម្ចី និងបានចាប់ខ្លួនមហាសេដ្ឋីអចលនទ្រព្យដោយចោទប្រកាន់លើបទក្លែងបន្លំ។ ក្នុងនោះ រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមបានចាប់ខ្លួនឧកញ៉ា Truong My Lan កាលពីឆ្នាំមុន ដែលជាប្រធានក្រុមហ៊ុន Van Thinh Phat Holdings ហើយបានជំរុញឱ្យធនាគារ Saigon Commercial Bank និងធនាគារកណ្តាលវៀតណាមធ្វើអន្តរាគមន៍ដើម្បីធានាដល់អ្នកដាក់ប្រាក់បញ្ញើ។នៅក្នុងទីផ្សារតំបន់ គេអាចសង្កេតឃើញវិបត្តិស្រដៀងគ្នានេះនៅក្នុងប្រទេសចិន ដែលក្រុមហ៊ុនអចលនទ្រព្យត្រូវប្រឈមនឹងវិបត្តិខ្វះសាច់ប្រាក់ អស់រយៈពេលជាង២ឆ្នាំមកហើយ ក្រោយអាជ្ញាធរចិនបានផ្លាស់ប្តូរនយោបាយកំណត់ទំហំកម្ចី។ នាពេលថ្មីៗ ក្រុមហ៊ុន Evergrande ដែល​ជា​ក្រុមហ៊ុន​អភិវឌ្ឍ​អចលនទ្រព្យ​ជំពាក់​បំណុល​គេច្រើន​បំផុត​លើ​ពិភពលោក​ បាន​ដាក់​ពាក្យ​ការពារ​ក្ស័យធន​នៅ​សហរដ្ឋអាមេរិក​ក្នុង​ខែ​នេះ។នៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម ក្រុមហ៊ុនអភិវឌ្ឍបានពង្រីកសកម្មភាពរបស់ខ្លួនយ៉ាងគំហុក និងលឿនខ្លាំង ពីមុនវិបត្តិជំងឺកូវីដ១៩ ដោយទទួលបានប្រភពលុយយ៉ាងច្រើនពីធនាគារក្នុងស្រុក និងទីផ្សារមូលបត្របំណុល ក៏ដូចជាការបង់រំលោះរបស់ប្រជាជនទូទៅ។ក៏ប៉ុន្តែ ក្រោយមក នៅពេលប្រឈមនឹងវិបត្តិលំហូរសាច់ប្រាក់ ក្រុមហ៊ុនអភិវឌ្ឍធំៗ និងក្រុមអភិវឌ្ឍតូចៗរាប់រយត្រូវបង្ខំចិត្ដប្រកាសឱ្យក្ស័យធន ហើយគម្រោងរាប់ពាន់ត្រូវបានផ្អាក។វិបត្តិនេះបង្កផលប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងដល់ការស្តារសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសវៀតណាម ក្រោយវិបត្តិជំងឺកូវីដ១៩។ វៀតណាមគឺជាប្រទេសមួយដែលមានសេដ្ឋកិច្ចលូតលាស់លឿនបំផុតរបស់អាស៊ី កាលពីឆ្នាំមុន ប៉ុន្តែធនាគារពិភពលោកបានកាត់បន្ថយការព្យាករណ៍កំណើនសេដ្ឋកិច្ចវៀតណាម នៅក្នុងខែនេះ មកនៅត្រឹម ៤,៧ ភាគរយនៅឆ្នាំនេះ ធៀបកំណើន ៨ភាគរយកាលពីឆ្នាំមុន ដោយលើកឡើងពីការប្រើប្រាស់ក្នុងស្រុកធ្លាក់ចុះខ្សោយ។ផ្អែកតាមនាយករដ្ឋមន្ត្រី លោក Pham Minh Chinh ដោយសារវិស័យអចលនទ្រព្យរួមចំណែកប្រហែល ១៥ភាគរយនៃសេដ្ឋកិច្ចជាតិ នោះវិបត្តិនៅក្នុងវិស័យនេះពិតជាបានជំរុញឱ្យកំណើនសេដ្ឋកិច្ចវៀតណាមធ្លាក់ចុះមកត្រឹម ៣,៣២ភាគរយប៉ុណ្ណោះ នៅក្នុងត្រីមាសទីមួយ ឆ្នាំ២០២៣នេះ៕

ចន្លោះពីថ្ងៃទី ២១ ដល់ ២៤ សីហាខាងមុខ ស្ថានីយអវកាស Luna-25 ដែលរុស្ស៊ី បាន បង្ហោះចេញទៅ កាលពីថ្ងៃ ១១ សីហា ត្រូវទៅចុះចតជាលើកទី ១ នៅឯ ប៉ូលខាងត្បូងនៃ ឋានព្រះចន្ទ ។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នា ទាំងស្ថានីយអវកាសឥណ្ឌា Chandrayan—3 ដែលកំពុងហោះសំដៅទៅកាន់លោកខែ ក្នុងថ្ងៃទី ២៣-២៤ សីហា ក៏ត្រូវទៅចុះចត នៅឯប៉ូលនោះដែរ។ កម្មវិធីសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីព្រះចន្ទ ដែលជា ផ្កាយរណបធម្មជាតិ របស់ផែនដីយើង ក៏ស្ថិតនៅក្នុងផែនការ ស.រ.អា., ចិន ។ គោលដៅចម្បង នៃ ការ ចុះចតរបស់ស្ថានីយរុស្ស៊ី នៅឯប៉ូលខាងត្បូងឋានព្រះចន្ទ គឺ ប្រាថ្នារកឃើញនៅទីនោះ ធាតុទឹក ដែល ជា ទុនបម្រុង សម្រាប់ ក្នុងអនាគត ក្រុមអវកាសយានិក អាចហោះចេញពី ឋាននេះ ទៅកាន់ ភពផ្សេងទៀត នៃចក្រវាឡ ។ រុស្ស៊ីធ្វើការបង្ហោះជាថ្មី ទៅកាន់ឋានព្រះចន្ទ គឺ រំលង ជិតកន្លះសតវត្សរ៍មកហើយ និយាយឲ្យចំ លើកចុងក្រោយ គឺ កាលក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៦ ។ លើកមុនៗ ស្ថានីយអវកាសរុស្ស៊ី តែងបានទៅចុះចត គឺនៅត្រង់ ម្តុំ អេក្វាទ័រ នៃ ផ្កាយរណបធម្មជាតិនេះ របស់ ផែនដី ។ លោកខែនេះ ស្ថិតនៅចម្ងាយគិតជាមធ្យម គឺ ៣ សែន ៨ ម៉ឺន ៤.៤០០ គម ពីផែនដី។ សម្រាប់ពួកអ្នកប្រាជ្ញរុស្ស៊ី លើកនេះ កន្លែងនៃឋានព្រះចន្ទ ដែល ស្ថានីយខ្លួន ត្រូវទៅចុះចត គឺ មកទល់ឥឡូវ គ្មានស្ថានីយប្រទេសណាមួយ ធ្លាប់បានទៅកាន់ឡើយ ពោលគឺ នៅត្រង់ប៉ូល របស់វា។ តំបន់ដែល ស្ថានីយរុស្ស៊ី Luna-25 ត្រូវទៅចុះចតដោយសន្សឹមៗ មានសញ្ញា ដែល បង្ហាញពីវត្តមាននៅទីនោះ ជាដុំទឹកកក - នេះ បើយោងទៅលើទិន្នន័យទទួលបានពី តារាវិថី ។ ចំណែកនៅ តំបន់ អេក្វាទ័រ គឺគ្មានសោះឡើយសញ្ញាបែបនេះ។តំបន់ប៉ូលខាងត្បូងនៃ ឋានព្រះចន្ទ ជាតំបន់អនុគ្រោះ ៖ ម្យ៉ាងដោយ នៅទីនោះ មានកូនអណ្តូងជ្រៅៗ ងងិត មិនដែលត្រូវពន្លឺថ្ងៃសោះឡើយ ហើយ ដក់ជាប់ដោយ ដុំទឹកកក និង ម្យ៉ាងទៀត ក៏ជាកន្លែងដែលរ មែងចាំង ជានិច្ច ដោយព្រះអាទិត្យ  បានន័យថា នៅទីនោះ គេអាចដំឡើងថ្មពិលសម្រាប់ស្រូបយកកំដៅ​ថ្ងៃ - សេចក្តី នេះ ពន្យល់ដោយ នាយកប្រតិបត្តិ​ខាងកម្មវិធី​ប្រកបដោយទស្សនវិស័យនិងវិទ្យាសាស្ត្រនៃ ទីភ្នាក់  ងារ អវកាសរុស្ស៊ី Roscosmos លោក Alexandre Bloshenko ។ គាត់លំអិតថា ប៉ូល​ខាងត្បូងនៃ ឋានព្រះ ចន្ទ ប្រៀបបានជា “ទូទឹកកកធម្មជាតិ” ដែលរក្សាទុកជាស្រទាប់ៗ សន្សើម កកហើរមកពីគ្រប់ធាតុ ក្នុង អវកាស។លោក Bloshenko  ទម្លាយឲ្យដឹងថា ស្ថានីយ Luna-5 នោះ មានទម្ងន់ ១ តោន ៨០០ គីឡូក្រាម ចំណែក ប្រដាប់ប្រដាវិទ្យាសាស្ត្ររបស់វា ទម្ងន់ ៣១ គីឡូក្រាម សុទ្ធតែផលិតដោយប្រទេសរុស្ស៊ីផ្ទាល់។បេសកកម្មដែលត្រូវបំពេញដោយស្ថានីយ គឺ ទី១- ភារកិច្ចវិទ្យាសាស្ត្រ ស្រាវជ្រាវបញ្ហាវិវឌ្ឍនៃនៃឋានព្រះចន្ទ និង ទី២ គឺ សិក្សាលទ្ធភាពប្រើឋានព្រះចន្ទ ទៅអនាគត។ភារកិច្ចមួយចម្បង តាមដែល Roscosmos ចង្អុលឲ្យឃើញគឺ ធ្វើយ៉ាងណាឲ្យយានចុះចត ដោយ សន្សឹមៗ នៅឯប៉ូលខាងត្បូងនោះ ដ្បិតវាជាបញ្ហាសែនសំខាន់។ យ៉ាងណាមិញ បទពិសាធន៍ ដ៏ជូរចត់ បង្ហាញទៅហើយ កាលពីខែមេសា ពេលដែល ម៉ូឌូលជប៉ុន Hakuto-R ផ្ទុកទៅដោយយានសម្រាប់ បើកបរ លើផ្ទៃដីលោកខែ របស់ អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម ឈ្មោះ Rashid ស្រាប់តែបែកខ្ចាយ នៅពេលចុះចត លើឋាន នោះ។ ស្ថានីយរុស្ស៊ី Luna-5 នឹងធ្វើការស្រាវជ្រាវ អំពីផ្ទៃដីឋានព្រះចន្ទ បូកទាំងខួងដីនោះផង ដើម្បីស្វែងរកទឹក។ បើរកឃើញ គឺនឹងរំដោះក្រុមបេសកកម្មអវកាសនៅពេលអនាគតមិនចាំ​បាច់នាំ​យកទឹកពីផែនដីតទៅទៀត។ ទឹក រកឃើញ លើឋានព្រះចន្ទ អាចបម្រើជា វត្ថុធាតុដើមសម្រាប់ផលិតជា ឥន្ធនៈនៃកាំជ្រួចបង្ហោះ ចេញពីទី នោះ ទៅកាន់​ភព​ផ្សេងទៀត​នៃចក្រវាឡ។ តាមសំដី អ្នកប្រាជ្ញរុស្ស៊ី លោក Bloshenko ការនាំយក ទឹក មួយលីត្រ ពីផែនដីទៅ អាចតម្រូវឲ្យចំណាយ ចាប់ពី កន្លះលានដុល្លារឡើងទៅ ។ ចំណែក ក្រុម ហ៊ុនបរទេសមួយ ខាងផលិត យន្ដរ៉ូបូបច្ចេកទេស ក្នុងគ្រាឥឡូវ ស្នើទៅបណ្តាប្រទេសក្នុងលោក នូវ តម្លៃ ១ លាន ២ សែន ដុល្លារ សម្រាប់នាំយក ឥវ៉ាន់ ពីផែនដីទៅ ក្នុងទម្ងន់ ១ គីឡូក្រាម ទៅកាន់ឋាន ព្រះចន្ទ។ ។ក្នុង​១០​ឆ្នាំចំពោះមុខ រុស្ស៊ីគ្រោងបង្ហោះ ស្ថានីយអវកាស ៣ ទៀត ទៅកាន់ឋានព្រះចន្ទ ។ ការបង្ហោះ ស្ថានីយ Luna-26 គ្រោងប្រព្រឹត្តទៅ ក្នុងឆ្នាំ ២០២៧។ វាជាស្ថានីយ ហោះតាមតារាវិថីជុំវិញឋានព្រះចន្ទ ស្រាវជ្រាវឋានព្រះចន្ទពីចម្ងាយ ដែលក៏នឹងបញ្ជូនសញ្ញា ទៅឲ្យស្ថានីយលើកក្រោយ គឺ Luna-27 ដែល ស្មុគស្មាញជាងសម្រាប់ចុះចត លើឋាននោះដោយបំពាក់គ្រឿងប្រដាប់ខួងដីព្រះចន្ទខ្នាតធំ បន្ទាប់មកទៀត គឺ ស្ថានីយ Luna-28 ដែលនឹងបង្កើតជាព្រលានសម្រាប់ចុះចត និង ហោះចេញ ដោយនាំមកជាមួយ គឺ ដី ដែលជីកបានពីតំបន់ប៉ូលខាងត្បូងនៃឋានព្រះចន្ទ។ក្នុងដំណាក់បន្ទាប់មកទៀត គឺបញ្ជូនក្រុមអវកាសយានិក ទៅស្ថិតនៅលើឋានព្រះចន្ទ រយៈពេល ២ សប្តាហ៍ សម្រាប់សាងសង់ជា មូលដ្ឋានដើមដំបូង។ កម្មវិធីនេះ គ្រោងទុកសម្រាប់ឆ្នាំ ២០២៥-២០៣៥។ក្នុងដំណាក់ទី៣ ត្រូវបង្ហើយការសាងសង់មូលដ្ឋាននោះឲ្យបានពេញរូបពេញរាង គ្រោងទុកពីឆ្នាំំ ២០៣៦ ដល់ ២០៤០។ការស្តារឡើងវិញ កម្មវិធីសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីឋានព្រះចន្ទ ត្រូវបានប្រកាសដោយលោកប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ី វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន ក្នុងថ្ងៃទី ១២ មេសា ដែលនៅរុស្ស៊ីជាទិវាអវកាសវិទ្យា ដ្បិតក្នុងថ្ងៃនោះឯង កាលក្នុងឆ្នាំ ១៩៦១ គឺពលរដ្ឋរុស្ស៊ី Yuri Gagarin ដែលបានក្លាយជាមនុស្សទី១ របស់ផែនដី លុកបើកលំហអវកាស។កម្មវិធីសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីឋានព្រះចន្ទ ក៏ស្ថិតក្នុងផែនការប្រទេសឯទៀត បែបបយ៉ាង សរអា ចិន ឥណ្ឌា។សម្រាប់ សហរដ្ឋអាមេរិក កម្មវិធីនេះមានឈ្មោះថា Artemis ។ ក្នុងក្របខ័ណ្ឌកម្មវិធីនេះ ទីភ្នាក់ងារអវកាសអាមេរិក NASA គ្រោងបង្កើតជា ភូមិលើលោកខែរស់នៅជាអចិន្ត្រៃយ ដោយមនុស្ស ដើម្បីចាក់ជាគ្រឹះសម្រាប់ហោះចេញទៅ ភពអង្គារ។ក្នុងករណីចិននៅប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយ មហិច្ឆតាចិនចំពោះអវកាស បានរីកធំធេង​។ នៅចុងឆ្នាំ ២០២២ ចិនបាន បង្ហើយការសាងសង់ ស្ថានីយអវកាស Tiangun នៅលើលោកខែ។ ទៅទល់ឆ្នាំ ២០២៨ ប៉េកាំងគ្រោង សង់ នៅទីនោះជាមូលដ្ឋានដើរដោយ យន្ដរ៉ូបូ ហើយទៅទល់ឆ្នាំ ២០៣០ នឹងបញ្ជូនមនុស្ស ២ នាក់ ទៅធ្វើ ការស្រាវជ្រាវនៅទីនោះ។  ករណីឥណ្ឌា ស្ថានីយអវកាសឥណ្ឌា Chandrayan-3 ដែលឥណ្ឌាបានបង្ហោះចេញទៅ កាលពីថ្ងៃទី ៥ សីហា ត្រូវទៅចុះចតនៅលើឋានព្រះចន្ទ នៅថ្ងៃទី ២៣-២៤ សីហាខាងមុខ ៕

យុវជនគ្មានការងារធ្វើនៅក្នុងប្រទេសចិន ដែលមានអាយុចន្លោះពី១៦ឆ្នាំទៅ២៤ឆ្នាំ បានកើនឡើងដល់ជាង ២១% កាលពីខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៣នេះ។ នេះជាតួលេខខ្ពស់ និងជាសញ្ញាមិនល្អទេសម្រាប់សេដ្ឋកិច្ចចិន។ ហេតុអ្វីយុវជនគ្មានការងារធ្វើបានកើនឡើង? ហើយអ្វីជាដំណោះស្រាយនយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាលចិន?  យុវជនគ្មានការងារធ្វើនៅក្នុងប្រទេសចិនបានកើនឡើងដល់កម្រិតខ្ពស់ថ្មីមួយ ទោះជាសេដ្ឋកិច្ចចិនបានងើបឡើងវិញចេញពីវិបត្តិជំងឺកូវីដ១៩។ តួលេខផ្លូវការបង្ហាញថា អត្រាអ្នកគ្មានការងាររបស់យុវជន នៅចន្លោះអាយុ១៦ឆ្នាំ ទៅ២៤ឆ្នាំនៅក្នុងតំបន់ទីក្រុងបានកើនឡើងដល់ ២១,៣% កាលពីខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៣។ នេះបើយោងតាមការចេញផ្សាយនាពេលថ្មីៗរបស់សារព័ត៌មាន BBC។ ផ្អែកតាមអ្នកវិភាគ អត្រាអ្នកគ្មានការងារធ្វើក្នុងចំណោមយុវជនកើនឡើង ស្របពេលដែលសេដ្ឋកិច្ចចិនមានកំណើនត្រឹមតែ ០,៨%ប៉ុណ្ណោះក្នុងរយៈពេលបីខែដល់ចុងខែមិថុនា។ អត្រានេះជាអត្រាកំណើនសេដ្ឋកិច្ចទន់ខ្សោយនៅឡើយ ហើយវាមានកម្រិតទាបជាងការរំពឹងទុក។ ក៏ប៉ុន្តែ បើយោងតាមការិយាល័យស្ថិតិជាតិរបស់ប្រទេសចិន (China's National Bureau of Statistics) ទិន្នន័យកំណើនសេដ្ឋកិច្ចនៅរយៈចុងក្រោយបានបង្ហាញពីសន្ទុះនៃការងើបឡើងវិញដ៏ល្អ។ លោកស្រី Qian Wang ប្រធានអ្នកសេដ្ឋកិច្ចប្រចាំតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកនៃក្រុមហ៊ុនវិនិយោគ Vanguard បានប្រាប់សារព័ត៌មាន BBC ថា "ការខកចិត្តចំពោះកំណើនសេដ្ឋកិច្ចមិនខ្ពស់កើតមានឡើងនៅលើវិស័យលក់រាយ និងការវិនិយោគ​លំនៅឋាន។" លោកស្រីបានបន្ថែមថា "កំណើនយឺតយ៉ាវនៃវិស័យទាំងនេះ រួមជាមួយនឹងរបាយការណ៍ពាណិជ្ជកម្ម អតិផរណា និងរបាយការណ៍កម្ចី បានបញ្ជាក់ថា សន្ទុះកំណើនសេដ្ឋកិច្ចជាមូលដ្ឋានរបស់ចិននៅតែខ្សោយខ្លាំងនៅឡើយ។ តម្រូវការសកលសម្រាប់ទំនិញចិនក៏បានធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំង ហើយក៏មានការព្រួយបារម្ភផងដែរ ជុំវិញការកើនឡើងនៃបំណុលរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងតំបន់ និងទីផ្សារ​លំនៅឋាន។” និស្សិតបញ្ចប់ការសិក្សានៅសាកលវិទ្យាល័យចំនួន ១១,៥៨លាននាក់ត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងចូលទៅក្នុងទីផ្សារការងារក្នុងប្រទេសចិននៅក្នុងឆ្នាំនេះ។ អត្រាគ្មានការងារធ្វើសម្រាប់យុវជននៅបណ្ដាទីក្រុងបាននិងកំពុងកើនឡើងជាច្រើនខែ។ កត្ដាចម្បងបណ្ដាលមកពី ភាពមិនស៊ីគ្នា ឬគេហៅថា “Mismatch” រវាងជំនាញដែលនិស្សិតត្រូវបានបណ្ដុះបណ្ដាលនៅសាលា និងជំនាញដែលត្រូវការជាក់ស្ដែងនៅលើទីផ្សារការងារ។  អាជ្ញាធរចិនបានទទួលស្គាល់ថា ភាពអត់ការងារធ្វើរបស់យុវជនប្រហែលជានឹងបន្តកើនឡើងក្នុងប៉ុន្មានខែខាងមុខ មុនពេលវាឈានដល់កម្រិតកំពូលនៅខែសីហា។ លោកស្រី Dan Wang ប្រធានអ្នកសេដ្ឋកិច្ចនៅធនាគារ Hang Seng Bank China បានប៉ាន់ស្មានថា យុវជនដែលគ្មានការងារធ្វើមានចំនួនត្រឹមតែ១,៤%នៃកម្លាំងពលកម្មសរុប នៅក្នុងប្រទេសចិន។  ទោះជាយ៉ាងណា លោកស្រីបានប្រាប់សារព័ត៌មាន BBC ថា បញ្ហានៃភាពអត់ការងារធ្វើរបស់យុវជនទាមទារឱ្យមាននយោបាយឆ្លើយតបបន្ថែមទៀត ពីព្រោះយុវជនបានសម្ដែងមតិច្រើនណាស់នៅតាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត។ លោក​ស្រី​បាន​បន្ថែម​ថា​ ”ការ​បង្ហាញ​ពី​ការ​មិន​សប្បាយចិត្ត​របស់យុវជន​ក្នុង​ស្ថានភាព​បច្ចុប្បន្ន​អាច​នឹង​បង្ក​ឲ្យ​មាន​ការ​បាត់បង់​ទំនុក​ចិត្ត​កាន់​តែ​ខ្លាំងលើ​សេដ្ឋកិច្ចចិន។” រដ្ឋាភិបាលចិនបានចាប់ផ្តើមផ្សព្វផ្សាយតួលេខអ្នកអត់ការងារធ្វើរបស់យុវជននៅក្នុងឆ្នាំ២០១៨។ ក៏ប៉ុន្តែ បច្ចុប្បន្ននេះ ចិនមិនបានបញ្ចេញទិន្នន័យស្តីពីស្ថានភាពការងាររបស់យុវជននៅតំបន់ជនបទទេ។ កាលពីខែមីនា ឆ្នាំ២០២៣ នាយករដ្ឋមន្ត្រីចិន លោក Li Qiang បាននិយាយថា ប្រទេសចិនចាំបាច់ត្រូវបង្កើនកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងឡើងវិញ ដើម្បីសម្រេចបាននូវគោលដៅកំណើនសេដ្ឋកិច្ច៥%របស់ខ្លួននៅឆ្នាំនេះ ហើយរដ្ឋាភិបាលចិនក៏ត្រូវជំរុញការខិតខំប្រឹងប្រែងបន្ថែមលើនយោបាយការងាររបស់យុវជន។ យោងតាមស្ថាប័ន Goldman Sachs នយោបាយជំរុញការបង្កើនការងារក្នុងចំណោមយុវជនគឺជារឿងអាទិភាពបំផុត សម្រាប់ប្រទេសចិន ព្រោះថាយុវជនមានសារៈសំខាន់ចំពោះសេដ្ឋកិច្ចខ្លាំងណាស់។ យុវជនជាក្រុមពលរដ្ឋដែលមានការចំណាយច្រើនលើវិស័យនានាដូចជា វប្បធម៌ វិស័យអប់រំ ការជួលលំនៅឋាន ការដឹកជញ្ជូន និងទំនាក់ទំនង។  ផ្អែកតាមស្ថាប័នដដែល នាពេលកន្លងមក រដ្ឋាភិបាលចិន​បាន​ចាត់​វិធានការ​លើក​កម្ពស់​ការងារ​ដល់​និស្សិត​ដែល​បញ្ចប់​ការ​សិក្សា​នៅ​មហាវិទ្យាល័យ។ ជាឧទាហរណ៍ រដ្ឋាភិបាលជំរុញជ្រើសរើសយុវជន ទៅធ្វើការនៅក្នុងវិស័យយោធាចិន និងការផ្តល់អាទិភាពដល់និស្សិតបញ្ចប់ការសិក្សានៅមហាវិទ្យាល័យ ស្របពេលដែលសហគ្រាសរដ្ឋចិនបានប្តេជ្ញាបង្កើនចំនួនកន្លែងកម្មសិក្សាចំនួន ១លានកន្លែងបន្ថែមសម្រាប់និស្សិតបញ្ចប់ការសិក្សាក្នុងរយៈពេលពីរឆ្នាំខាងមុខ។  ទោះបីជាដូច្នេះនេះក្តី ភាពមិនស៊ីសង្វាក់គ្នារវាងជំនាញដែលនិស្សិតរៀននៅមហាវិទ្យាល័យ និងអ្វីដែលជាជំនាញក្រុមហ៊ុនត្រូវការពិតជាក់ស្ដែង គឺជាបញ្ហាចម្បង។ អ្នកសេដ្ឋកិច្ចរបស់ស្ថាប័ន Goldman Sachs បានលើកឡើងថា "ការដោះស្រាយភាពមិនស្របគ្នារវាងអ្វីដែលសាលាបង្រៀន និងអ្វីដែលជាតម្រូវការជាក់ស្ដែងរបស់អាជីវកម្មនឹងជួយដោះស្រាយបញ្ហានេះ ប៉ុន្តែវាគឺជាកិច្ចការដ៏លំបាក ហើយនិងទាមទាររយៈពេល៕" 

ថ្ងៃអង្គារ​ សារព័ត៌មាន​ផ្លូវ​ការ​របស់​រដ្ឋអំណាច​ចិន បាន​ប្រកាស​អំពីការ​ដក​តំណែង​រដ្ឋមន្ត្រី​ការបរទេស​​ចិន។ ​ប្រមុខ​ការទូត​រូបនេះ ​អវត្តមាន​អំ​ពី​ឆាក​អន្តរជាតិ និង​ឆាកនយោបាយ​ការទូត​ចិន ​ប្រមាណជា ១ខែ​។ រាល់​ជំនួប​ការទូត​ធំៗ​​ និង​កិច្ចប្រជុំ​​កំពូល​អន្តរជាតិ​សំខាន់ៗ ត្រូវ​លោក វ៉ាង យី ​សមាជិក​ជាន់​ខ្ពស់​គណៈមជ្ឈិមបក្ស​កុម្មុយនិស្ត​ចិន​ ជាអ្នក​ទ​ទួល​រាប់​រ៉ងជំនួស​ទាំងអស់​។​ ​រឿងនេះ​​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​​​លេចចេញ​សំណួរ និង​ចម្ងល់​សង្ស័យ​ជាច្រើន​ រួម​ទាំងពាក្យ​ចចាម​អារាម​ដែរ​។ តើហេតុផល​អ្វីខ្លះនៅពីក្រោយការដកតំណែងនិងបាត់មុខពីទីសាធារណៈ របស់ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិន?   ជាង​១ខែមកហើយ ស្ងាត់​បាត់​ដំណឹង​ឈឹងសូន្យ។ ​រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិន លោក ជីន កង បាន​បាត់ខ្លួន​ពី​ទីសាធារណៈ ចាប់តាំងពី​ការ​បង្ហាញ​មុខ​ចុងក្រោយ​នៅក្នុង​ជំនួប​ជាមួយ អនុរដ្ឋមន្ត្រី​រុស្ស៊ី Andreï Rudenko  និង​ក្រោយពី​ជំនួប​ជាមួយ​រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស​ស្រី​លង្ការ​ នៅទីក្រុង​ប៉េកាំង នាថ្ងៃទី​២៥មិថុនា។ ២ថ្ងៃក្រោយ លោក ជីន កង ខកខាន​មិន​បាន​ទទួល​ជួប​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​នូវែលសេឡង់  Chris Hipkins នៅ​ថ្ងៃទី​២៧មិថុនា​។ ​​ក្រោយមកទៀត​ លោកក៏​មិន​បាន​ជួប​​ប្រមុខ​បេសជនពិសេស​​អាកាសធាតុអាមេរិក Jonh Kerry ហើយលោក​មិន​បាន​ទទួល​ជួប​អ្នក​ការទូត​អាមេរិក​ដ៏​ល្បី Henry Kissinger ជា​មិត្ត​ចាស់​របស់​ចិន និងជាអ្នក​ភ្ជាប់​ទំនាក់ទំនង​ចិន-​អាមេរិក អំលុង​ទសវត្សរ៍​១៩៧០។ អាយុ​១០០ឆ្នាំលោកHenryKissinger ទៅប៉េកាំង ពីថ្ងៃ​១៩-២០កក្កដា។​ រដ្ឋមន្ត្រី​ការបរទេស​ចិន ជីន កង មិន​បាន​ទៅ​ប្រជុំ​កំពូល​រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស​អាស៊ាន​នៅ​ឥណ្ឌូណេស៊ី និង​មិន​បាន​ទៅចូលរួម​កិច្ចប្រជុំ​ប្រទេស​មាន​សន្ទុះ​សេដ្ឋកិច្ច​លឿន Brics នៅ​ប្រទេស​អាហ្វ្រិក​ខាង​ត្បូង ថែមទៀត​។​អំលុង​អវត្តមាន​ប្រមុខការទូត​​ចិន​ រយៈ​ពេល​ ​១ ខែ​មកនេះ ទំហំ​កិច្ចការ​ដ៏ធ្ងន់ នៅក្រសួង​ការទេស​ចិន​ ត្រូវ​ធ្លាក់ទៅ​​លើ លោក វ៉ាង យី  ជា​សមាជិក​ការិយាល័យនយោបាយ​មជ្ឈិមបក្ស ទទួល​បន្ទុក​កិច្ចការ​បរទេស ដែ​ល​ជា​ឋានៈ​​តំណែង ខ្ពស់​ជាង លោក ជីន កង  ​​ជា​អ្នក​ត្រូវ​ទទួល​រ៉ាប់​រង​ជំនួស​ទាំងអស់​​។​ លោក វ៉ាង យី ដែល​ធ្លាប់​កាន់​តំណែង​ប្រមុខការទូតចិន ក៏​ត្រូវ​វិល​មក​ទទួល​តំណែង​នេះជាថ្មី។ស្ទះការងារអវត្តមាន​របស់​លោក ជីន កង មួយ​រយៈ​ធំ​មកនេះ ធ្វើ​ឲ្យ​ដំណើរ​ការ​នៅក្រសួង​ការបរទេស​ចិន​ត្រូវ​កកស្ទះ។ ជាក់ស្តែង រដ្ឋអំណាច​ចិន បាន​សម្រេច​​លើកពេល​ដំណើរ​ទស្សនកិច្ច​ទៅប៉េកាំង របស់​លោក Josep Borrel ប្រមុខការទូត​សហភាព​អឺរ៉ុប ដែលត្រូវអញ្ជើញ​ទៅ​ប្រទេស​ចិន តាំងពី​ថ្ងៃទី​១០កក្កដា។ ហើយ​ ​ទស្សនកិច្ច​របស់​រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស​អង់គ្លេស​ លោក​ James Cleverly ដែលត្រូវ​​​រៀបចំដំណើរ​នៅថ្ងៃ​សុក្រ​នេះ ក៏តម្រូវ​ឲ្យ​លើកពេល​ទៅទៀត​។​ទោះយ៉ាងនេះក្តី ក្រសួង​ការបរទេស​ចិន ​ថា កិច្ចការងារ​របស់​ក្រសួង ​នៅតែ​​ដំណើរការ​ដូចប្រក្រតី​ធម្មតា។ ក៏ប៉ុន្តែ មន្ត្រី​ទូត​បរទេស​នៅប៉េកាំង មិន​គិត​ថា​ជា​ការ​ធម្មតា​ទេ។ ជាក់ស្តែង ឯកអគ្គរដ្ឋទូត​អ៊ុយក្រែន តែងតាំងថ្មី​ ប្រចាំ​ក្រុង​ប៉េកាំង គឺបាន​ផ្ញើ​សារ​តាំង ទៅក្រសួង​ការបរទេស​ចិន ប្រមាណ​ជា ​១ខែ​ទៅហើយ តែគ្មាន​ចម្លើយ​អ្វី​ទាំងអស់។ ឯកអគ្គរដ្ឋទូត​អ៊ុយក្រែ​ន​ថ្មីនៅចិន បាន​សម្តែងក្តីភ្ញាក់​ផ្អើល ហើយ​មន្ត្រីទូត​សហភាព​អឺរ៉ុប​ ក៏​ចាត់ទុក​ថា​នេះជារឿងអាស្រូវ​អាសោច​កេរ្តិ៍​។ រឿង​អាសោចកេរ្តិ៍​នេះ មិនថានៅរង្វង់​​បច្ចិមលោកទេ សូម្បី​តែក្នុង​ស្រុក​ចិន​ខ្លួន​ឯង ក៏​មតិមហាជន​ បាន​សួរ​ដេញដោល​អំពី​អវត្តមាន​របស់​ប្រមុខ​ការទូត​ចិននេះដែរ​។ ក្នុង​បណ្តាញ​សង្គម​ចិន Weibo (ស្រដៀង​ហ្វេសបុក​អាមេរិក​ដែរ) គឺ​មា​នមតិ​សរសេរ​លើក​ឡើង​ជុំវិញ​ការ​បាត់​ខ្លួន​ បាត់មុខ​ពី​ឆាក​សាធារណៈ​របស់​លោក ជីន កង ហើយ​ការ​សង្ស័យ​ និង​ពាក្យ​ចចាម​អារាម​ផ្សេងៗ​លេច​ចេញ​ជាហូរហែ។​ទីបំផុត​ទៅ នៅថ្ងៃអង្គារ៍​ទី​២៥កក្កដា​ សារព័ត៌មានផ្លូវការរបស់រដ្ឋអំណាចចិន មាន​បែបយ៉ាង​ ទូរទស្សន៍​ជាតិ CCTV និង កាសែត​ចិន​ជាភាសា​បារាំង​ Chine Nouvelle  បាន​ផ្សាយ​ដំណឹង​គួរ​ឲ្យ​ភ្ញាក់ផ្អើលថា​អំពីការ​ដក​ហូត​តួនាទី​និងតំណែង​ទាំងអស់​របស់​លោក ជីន កង នៅ​ក្នុង​ក្រសួង​ការបរទេស​ចិន។​ ហើយ​និងថា ការ​សម្រេ​ចចិត្ត​នេះ គឺធ្លាក់​មកពី​ការ​អនុម័ត​របស់​​សភា​ប្រជាជន​ចិន។​ សំណុំ​រឿង​​​​របស់​រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស​ចិន តម្រូវ​ សភា​​ចិន កោះ​ប្រជុំ​គ្នាជាបន្ទាន់​នៅ​​ថ្ងៃអង្គារ ដែល​តាមទម្លាប់​​ធម្មតា សភា​ចិន ត្រូវ​ប្រជុំ​គ្នា​នៅ​ចុង​ខែ​ឯណោះ។ តើ​មូលហេតុអ្វី​នៅពីក្រោយ​រឿងដក​តំណែង​របស់​ប្រមុខ​ការទូត​ចិន? ទាំង​សភាប្រជាជន​​ចិន ទាំង​កាសែត​រដ្ឋ​ចិន សុទ្ធតែ​មិន​បាន​បញ្ជាក់​អំពី​មូលហេតុលម្អិត​សោះ​ឡើយ។ ​ពីថ្ងៃអង្គារ៍​ ក្រសួង​ការបរទេស​ចិន  ក្នុង​សន្និសីទ​ប្រចាំថ្ងៃ ក៏​ប្រឹងចៀសវាងមិន​ឆ្លើយ​នឹងសំណួរ​បស់​អ្នក​កាសែត។ អ្ន​ក​ស្រី ម៉ៅ នីង អ្នក​នាំពាក្យ​ការទូត​ចិន ប្រឹង​បង្ហែរសំណួរ​ និង​ចៀសវាង​មិន​បញ្ជេញ​សូម្បីតែឈ្មោះ​របស់​រដ្ឋមន្ត្រី ជីន កង​។ បើ​ពិនិត្យ​ពីហេតុផល​ផ្លូ​វ​ការ​ ជុំវិញ​​មូលហេតុ​អវត្តមាន​របស់​លោករដ្ឋមន្ត្រី គឺ ក្រសួង​ការបរទេស​ចិន បញ្ជាក់​ក្នុង​សេចក្តីថ្លែងការណ៍ ​នាពេ​លកន្លងទៅ​ ថា មកពី​«បញ្ហា​សុខភាព»។ កាសែត​ចិន​ហុងកុង The South China Morning Post បានធ្លាប់​លើកឡើង​ដែរ​ថា ការ​ឈឺយូរបែបនេះ ទំនងជា​ ឆ្លង​កូវីដ​១៩ហើយ។ដំណឹង​ដែល​គេ​ជជែក​នៅស្រុក​ចិន គឺ ទំនង​ជា​បញ្ហា​ប្រជែង​អំណាច​ផ្ទៃក្នុង រវាង​ក្រុមអ្នក​បន្តវេន​​ឈាម​ថ្មី និង​ក្រុម​អ្នកនយោបាយ​ជើង​ចាស់​។ វ័យ​ ៥៧ ឆ្នាំ លោក ជីន កង បាន​ហក់​ឡើង​តំណែង​ខ្ពស់​និង​លឿន ដ្បិត​ថា​លោក​ជាមនុស្ស​មាន​សមត្ថភាព ហើយ​​ជាមនុស្ស​ស្និទ្ធ​នឹង​ប្រធានាធិបតីចិន​​ ស៊ី ជីនពីន។ ​រេបន្ទាត់នយោបាយ​?លោក ជីន កង គឺជា​អ្នក​ការទូត​ចិន ដែល​និយាយ​ប្រើប្រាស់​ភាសា​អង់គ្លេស​ រូហូរ​ដូច​ទឹក។ លោក ធ្លាប់ធ្វើជា​ឯកអគ្គរដ្ឋទូត​ចិន​ដល់ទៅ ៣ លើក​នៅ​នគរ​​អង់គ្លេស និង​ធ្លាប់​ជាធ្វើ​ឯកអគ្គរដ្ឋទូត​ចិន​ប្រចាំ​សហរដ្ឋអាមេរិក ប្រមាណ​ ១៨ ខែ មុននឹង​ត្រូវ​ជ្រើសតាំង ជាសមាជិក​គណៈមជ្ឈិមបក្សកុម្មុយនិស្តចិន នាខែតុលា ឆ្នាំ​២០២២ ហើយ​ត្រូវ​តែងតាំង​ជាបន្ទាប់ ជារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស។ លោក​ ជីន កង ចូល​កាន់តំណែង​ជាផ្លូវ​ការ​នៅក្រសួង​ការបរទេស នៅ​ខែ​មករា ឆ្នាំ២០២៣។ អំលុងពេល ១ឆ​មាសមកនេះ​ លោកបំពេញ​​ការងារ ហោះហើរ​ ជើង​ស្ទើរ​មិន​ជាប់​ដី ក្នុង​បេសកម្មបម្រើ​ការទូតចិន នៅ​អឺរ៉ុប អាហ្វ្រិក​ អាស៊ីកណ្តាល ហើយ​ទទួល​ជួប​មន្ត្រីទូត​បរទេស​ នៅ​ប៉េកាំង​ យ៉ាងមមាញឹក​ ។ល។ នៅក្នុង​ពេល​កាន់​តួនាទី​ ប្រមាណកន្លះ​ឆ្នាំមកនេះ លោក ជីន កង នៅតែប្រកាន់​បន្ទាត់​​នយោបាយ​ចិន​ដដែល យ៉ាង​ឥត​ងាករេ គឺដូច​អ្វី​ដែល កាសែត​បរទេស​ច្រើន​ វាយតម្លៃ​ រូប​លោក ថាជា​​«ចចក​ប្រយុទ្ធ» ​របស់​ចិន​។ «ចចកប្រយុទ្ធ» ដែល​គាំទ្រគោល​នយោបាយ​​ចិន និង រិះគន់លោកខាងលិច​​មិន​សំចៃមាត់ នារយៈ​២០ឆ្នាំចុងក្រោយ​នេះ​​ ។ ដូច្នេះ គេ​ជឿថា ការដក​ពីតំ​ណែង​លោក គឺពុំ​​មែនមកពី​ហេតុ​ផល​ងាករេ​នយោបាយ ឬដើរ​​ខុស​បន្ទាត់​នយោបាយ​បក្សនោះឡើយ។​​ ទំនាក់ទំនង​ផ្លូវ​ភេទ​ ក្រៅ​ចំណង​អាពាហ៍ពិពាហ៍មាន​ហេតុ​មួយ​ទៀត ដែល​ក្នុង​សង្គម​ចិន កំពុង​តែ​សង្ស័យ​ នោះគឺ​រឿងអាស្រូវ​ទំនាក់ទំនង​ផ្លូវ​ភេទ​ ក្រៅ​ចំណង​អាពាហ៍ពិពាហ៍។ នៅមុន​ការ​បាត់មុខ​របស់​លោក ជីន កង ប្រមាណជា ​១សប្តាហ៍ គឺ​ប្រព័ន្ធ​ផ្សព្វផ្សាយ​ បាន​នាំគ្នា​ផ្សាយ​អំពី​ចំណងទាក់ទង​​ដ៏ស្និទ្ធ​របស់​លោករដ្ឋមន្ត្រី ​ជាមួយ​និង ស្រី​អ្នក​ឆ្លើយ​ឆ្លង​ព័ត៌មាន​ ដ៏ល្បីម្នាក់​របស់​ចិន​ ប្រចាំ​នៅ​សហរដ្ឋអាមេរិក។ អ្នកទាំងពីរ​បាន​ជួបស្គាល់​គ្នា គ្រា​ដែល​លោក ជីន កង ធ្វើជា​ឯកអគ្គរដ្ឋទូតចិន​​នៅ​រដ្ឋធានី​វ៉ាស៊ីន​តោន ចន្លោះ​ឆ្នាំ២០២១ និង​២០២៣។នៅខែ​មេសាកន្លងទៅនេះ​ អ្នកកាសែត​ស្រី​រូបនោះ បាន​ផ្សាយ​រូប​ថត​ ៣ សន្លឹក លើបណ្តាញ​សង្គម​ ​ស្តីពី ​ដំណើរ​របស់​នាង​នៅលើ​យន្តហោះឯកជន​ និងមាន​បីកូន​ក្មេងម្នាក់ ដើម្បីក្នុង​ឱកាស​ជូន​ពរ​បុណ្យ​ខួប​កំណើត​របស់ លោក ជីន កង។ ​យន្តហោះនាងជិះ​នោះ សំដៅ​ទៅ​ទី​ក្រុង​ប៉េកាំង។ ចាប់​ពីពេលនោះមក គេគ្មាន​ដំណឹង​ពី​រូប​អ្នកកាសែត​ស្រី​រូបនេះទៀតទេ។ សប្តាហ៍​មុននេះ​ លោក​ James Palmer នៃទស្សនាវដ្តី Foreign Policy បាន​ជឿជាក់ថា «លោក ជីន កង បាត់​បង់​តំណែង ក៏ព្រោះតែ​ទំនាក់ទំនង​ពិសេស​ជាមួយ​នារី​ម្នាក់​នេះហើយ។» នេះក៏ព្រោះតែ ទំនាក់​ទំនង​ស្នេហាខាងក្រៅ ជា​រឿងអាស្រូវ​ដ៏​​រស៊ើប​មួយ​​ សម្រាប់គំរូ​សីលធម៌នយោបាយ​នៃ​ថ្នាក់ដឹកនាំ​ចិន។ ​ជាឧទាហរណ៍ពេល​កន្លងទៅ លោក Zhang Gaoli ជា​មន្ត្រី​ធំ​របស់​​បក្ស​កុម្មុនិស្ត​ចិន ជា​អតីត​សមាជិក​អចិន្ត្រៃយ៍ នៃការិយាល័យនយោបាយ​របស់បក្ស​ ក៏ត្រូវ​ទម្លាក់​ពីតំណែង នៅខែតុលា ឆ្នាំ២០២២។ ដ្បិតមាន​​ជាប់​ព័ន្ធ​នឹង​រឿង​អាស្រូវ​ផ្លូវ​ភេទ និងត្រូវ​រងការ​ចោទប្រកាន់​ពីបទរំលោភ​ លើ​កីឡាការិនីវាយ​តេនីស​​។ទោះយ៉ាងណាក្តី ការ​ដកតំណែង​រដ្ឋមន្ត្រី​ការបរទេស​ចិន គឺ​ការ​ចម្លែក​មួយ ដែល​លោក វ៉ាង យី មន្ត្រីជើង​ចាស់​ មកជំនួស​កន្លែង​ចាស់​របស់​លោក និង​ ​ពុំ​មែន​ជា​ អនុរដ្ឋមន្ត្រី​ផ្សេងទៀត​មក​កាន់​ជំនួស។ នេះគឺនាំឲ្យ​គេ​គិត​ពីការ​ស្នង​តំណែង​មិន​បើក​ទូលាយ៕​

ជាង​២ឆ្នាំក្រោយប្រកាសភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងជាប្រក្រតីជាមួយរាជាណាចក្រម៉ារ៉ុក ក្រោមការជួយចូកជួយចែវរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកកាលពីចុងឆ្នាំ ២០២០ អ៊ីស្រាអែលនៅ​ថ្ងៃចន្ទដើមសប្តាហ៍មុន​បាន​ប្រកាស​ទទួលស្គាល់អធិបតេយ្យភាពរបស់ម៉ារ៉ុក​លើ​តំបន់សាហារ៉ាខាងលិច នោះបើទោះបីជា ទឹកដីមួយផ្នែករបស់សាហារ៉ាខាងលិចកំពុងជា​សមរភូមិប្រយុទ្ធដណ្តើមគ្នារវាង​កងទ័ពម៉ារ៉ុក និង​រណសិរ្សប៉ូលីសារីយ៉ូ ដែលជាក្រុមទាមទារ​ឯករាជ្យគាំទ្រ​ដោយអាល់ហ្សេរី ប្រទេស​ជិតខាងរបស់ម៉ារ៉ុក។ សំណួរចោទឡើងថា អ៊ីស្រាអែល​ភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងធម្មតាជាមួយ​ម៉ារ៉ុកកាលពី​ជាង​២ឆ្នាំមកហើយ ប៉ុន្តែ ហេតុអ្វីបានជា​ទើបប្រកាស​ទទួលស្គាល់សិទ្ធិផ្តាច់មុខរបស់​ម៉ារ៉ុកទៅលើ​ទឹកដីសាហារ៉ាខាងលិចនៅពេលនេះ? អ៊ីស្រាអែល នៅទីបំផុតបានដើរតាមផ្លូវរបស់សម្ព័ន្ធមិត្តអាមេរិក​ដែលបានប្រកាស​ទទួលស្គាល់សិទ្ធិផ្តាច់មុខរបស់រាជាណាចក្រម៉ារ៉ុកលើ​តំបន់សាហារ៉ាខាងលិច។ ២ឆ្នាំកន្លះក្រោយភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងជាមួយអ៊ីស្រាអែលដែលមានអាមេរិកជា​អ្នកផ្ចុងផ្តើម ម៉ារ៉ុកទន្ទឹងរង់ចាំការសម្រេចចិត្ត​របស់រដ្ឋាភិបាល​អ៊ីស្រាអែល​ដោយច្រាស់ច្រាល់បំផុត។ នៅក្នុងសេចក្តីប្រកាស​ដែលមានដកស្រង់ខ្លឹមសារលិខិតរបស់​នាយករដ្ឋមន្រ្តីអ៊ីស្រាអែល លោក​បិនចាមីន នេតាន់យ៉ាហ៊ូ រាជវាំងម៉ារ៉ុកអះអាងថា មេដឹកនាំអ៊ីស្រាអែល​សម្រេចចិត្តទទួលស្គាល់​ដែនអធិបតេយ្យភាពរបស់​ម៉ារ៉ុកលើ​តំបន់សាហារ៉ាខាងលិច។តាមសេចក្តីប្រកាសរបស់ព្រះរាជវាំងម៉ារ៉ុកដដែល នាយករដ្ឋមន្រ្តីអ៊ីស្រាអែលនឹងជូនដំណឹង​ពីការសម្រេចចិត្តរបស់ខ្លួនទៅអង្គការសហប្រជាជាតិ និងប្រទេស​ដែលមានទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយអ៊ីស្រាអែល។ ចុងបញ្ចប់ ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលអ៊ីស្រាអែលជូនដំណឹងទៅព្រះរាជាម៉ារ៉ុក​ពីគម្រោងចង់បង្កើតកុងស៊ុលក្នុងតំបន់សាហារ៉ាខាងលិច នៅទីក្រុង​ Dakhlaដែលស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់​រដ្ឋាភិបាលម៉ារ៉ុក។សម្រាប់មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ម៉ារ៉ុក ការសម្រេចចិត្តរបស់អ៊ីស្រាអែលនឹងធ្វើឲ្យការទទួលស្គាល់ដែនអធិបតេយ្យភាពរបស់ម៉ារ៉ុកលើតំបន់សាហារ៉ាខាងលិចកាន់តែបោះជំហានទៅមុខដោយស្វាហាប់ ជាពិសេស នៅក្រោយការទទួលស្គាល់របស់អាមេរិកនិងការបើកកុងស៊ុលរបស់ប្រទេសជាង៣០នៅ​សាហារ៉ាខាងលិច។បន្ទាប់ពីរារែកអស់២ឆ្នាំកន្លះ រដ្ឋអ៊ីស្រាអែលសម្រេចចិត្តទទួលស្គាល់តំបន់សាហារ៉ាខាងលិចជាដែនដីរបស់ម៉ារ៉ុក ក៏ព្រោះតែចង់បំពេញចិត្តរាជវាំងរ៉ាបា ដែលមួយរយៈចុងក្រោយនេះ ចេះតែពន្យារលើកពេល មួយដង ជា២ដង ជំនួបកំពូល Neguevដែលជាវេទិកាជួបជុំថ្នាក់ដឹកនាំរបស់អ៊ីស្រាអែល និង​ប្រទេស​អារ៉ាប់ទាំង៤ដែលបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងជាមួយអ៊ីស្រាអែល ដូចជាអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម បារ៉ែន ស៊ូដង់ និងម៉ារ៉ុក។​វេទិកា Neguevសំខាន់ណាស់សម្រាប់អ៊ីស្រាអែលដែលប្រឹងប្រែងធ្វើយុទ្ធនាការទូតខិតចូលជិតប្រទេស​អារ៉ាប់នៅក្នុងតំបន់ដើម្បីពង្រឹងសម្ព័ន្ធភាព នៅចំពោះមុខអ៊ីរ៉ង់ដែលជាសត្រូវ។ ប៉ុន្តែ ការសម្រេចចិត្តរបស់​អ៊ីស្រាអែលមិនមែនគ្មានផលវិបាក។ នៅពេល​ម៉ារ៉ុកទាមទារកម្មសិទ្ធិគ្រប់គ្រងផ្តាច់មុខលើ​សាហារ៉ាខាងលិច តំបន់ភាគខាងត្បូងរបស់​សាហារ៉ាខាងលិច ប្រមាណ២០%កំពុងស្ថិតក្រោមការកាន់កាប់របស់រណសិរ្សទាមទារឯករាជ្យ ប៉ូលីសារីយ៉ូដែលប្រយុទ្ធដណ្តើមទឹកដីជាមួយម៉ារ៉ុកតាំងពី​ឆ្នាំ ១៩៧៥។រណសិរ្សប៉ូលីសារីយ៉ូត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅ​ឆ្នាំ​១៩៧៣ ដោយមានជំនួយយោធាពីប្រទេស​អាល់ហ្សេរី ដើម្បីរំដោះសាហារ៉ាខាងលិចពីអាណានិគមនិយមអេស្ប៉ាញ។ នៅក្រោមការដាក់សម្ពាធរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ អេស្ប៉ាញបានដកខ្លួនចេញពីសាហារ៉ាខាងលិច​នៅ​ឆ្នាំ១៩៧៦។ ឆ្លៀតឱកាសដែលអេស្ប៉ាញបញ្ចប់អាណានិគមនៅសាហារ៉ាខាងលិច ម៉ូរីតានីប្រយុទ្ធដណ្តើមទឹកដីជាមួយម៉ារ៉ុក មុននឹង​ដកខ្លួនទៅវិញ ដោយ​ទុកឲ្យកងទ័ពម៉ារ៉ុកនៅបន្តប្រយុទ្ធជាមួយរណសិរ្សប៉ូលីសារីយ៉ូចាប់តាំងពី​ឆ្នាំ​១៩៧៥។ ក្រោមអន្តរាគមន៍របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ភាគីជម្លោះទាំងពីរបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងលើបទឈប់បាញ់នៅ​ឆ្នាំ ១៩៩១ ប៉ុន្តែ ត្រូវ​ផុតរលត់ទៅវិញ នៅ​ឆ្នាំ ២០២០ នៅពេល​ម៉ារ៉ុកបើកការបង្រ្កាបហិង្សា​ទៅលើ​បាតុករសារ៉ាវី Sahrawi ដែលជាប្រជាជនរស់នៅតំបន់សាហារ៉ាខាងលិច។មានទំហំផ្ទៃដីធំ២ដងប្រទេស​កម្ពុជា សាហារ៉ាខាងលិចដែលស្ថិតនៅភាគខាងត្បូងម៉ារ៉ុក មានព្រំដែនជាប់អាល់ហ្សេរី​ និងម៉ូរីតានី ត្រូវអង្គការសហប្រជាជាតិចាត់បញ្ចូលក្នុងបញ្ជីតំបន់មិនស្វ័យតតាមការទាមទាររបស់ម៉ារ៉ុក។ ប៉ុន្តែ អង្គការសហប្រជាជាតិផ្ទាល់ធ្លាប់ទទួលស្គាល់រណសិរ្សប៉ូលីសារីយ៉ូជាអ្នកតំណាងស្របច្បាប់របស់​ប្រជាជនសារ៉ាវី Sahrawi នៅសាហារ៉ាខាងលិច និងជំរុញឲ្យមានការបោះឆ្នោតប្រជាមតិ តាមការចង់បានរបស់ក្រុមទាមទារឯករាជ្យដែលចង់ប្រែក្លាយសាហារ៉ាខាងលិចជា​ដែនដីស្វ័យត។ ប៉ុន្តែ ​ម៉ារ៉ុកដែលចង់យកសាហារ៉ាខាងលិចទាំងអស់មកក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួន បាន​ខ្ទាស់ជើងមិនឲ្យមានការបោះឆ្នោតប្រជាមតិ។ ជាតំបន់វាលខ្សាច់សោះកក្រោះ សាហារ៉ាខាងលិចជាគោលដៅចង់បាន​របស់ម៉ារ៉ុក ដោយសារផលិតផលនេសាទនៅមហាសមុទ្រអាត្លង់ទិក និង​ធនធានរ៉ែក្រោមដី ដូចជា​ផូស្វ័រសំខាន់​សម្រាប់ធ្វើជីគីមីក្នុងបរិបទសង្រ្គាមរុស្ស៊ីឈ្លានពានអ៊ុយក្រែន។ការសម្រេចចិត្តរបស់អ៊ីស្រាអែលទទួលស្គាល់​ដែនអធិបតេយ្យភាពរបស់ម៉ារ៉ុកលើសាហារ៉ាខាងលិចមិនត្រឹមធ្វើឲ្យរណសិរ្សប៉ូលីសារីយ៉ូខឹងក្តៅក្រហាយ ប៉ុន្តែនឹងអាចដុតកំដៅបង្កើនភាពតានតឹងក្នុងតំបន់ ព្រោះថា អាល់ហ្សេរីដែលគាំទ្រផ្នែកយោធា​និងផ្តល់ជំរកដល់ក្រុមរណសិរ្សប៉ូលីសារីយ៉ូ ប្រាកដជាមិនសប្បាយចិត្ត។ មានជំនួយយោធាពីអាមេរិក ម៉ារ៉ុក​បាន​ពង្រឹងកងទ័ព បង្កើនទិញអាវុធពីខាងក្រៅ។ ចំណែក អាល់ហ្សេរីដែលឧបត្ថម្ភគាំទ្រពីក្រោយរណសិរ្សប៉ូលីសារីយ៉ូដែលមានចំនួនទ័ព​១៥០០០នាក់ ក៏ពង្រឹងកងទ័ពនៅតាមព្រំដែនរបស់ខ្លួនជាមួយ​ម៉ារ៉ុក​នៅប៉ុន្មានឆ្នាំមកនេះ។ អ្នកវិភាគវាយតម្លៃថា ការខិតចូលជិតគ្នា​រវាង​ម៉ារ៉ុក និង​អ៊ីស្រាអែល នឹង​បើកផ្លូវកាន់តែ​ធំ សម្រាប់​ឲ្យ​អ៊ីស្រាអែល​​ទាញ​យក​ប្រយោជន៍​ច្រើនពីម៉ារ៉ុក មិនថា ការលក់សព្វាវុធ ឬ​កងទ័ព​ម៉ារ៉ុកក្នុងការតាមដាន​បច្ចេកវិទ្យា ការត្រួតពិនិត្យ​ដែនអាកាស ដ្រូន ចារកម្ម និង​ការពង្រីក​ឥទ្ធិពល​របស់​អ៊ីស្រាអែល​លើ​បណ្តាញ​គ្រប់គ្រង​អ៊ីនធ័រនែត​របស់​ម៉ារ៉ុក៕

ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ចុង​ក្រោយ​នេះ ឥណ្ឌា បា​នស្តែងអំពី​​មហិច្ចតា​ខ្លាំង​ៗឡើង​ ចង់ធ្វើ​ជា​មហាអំណាច​ដឹកនាំ​ពិភពលោក​នឹងគេ​ដែរ​។ ក្នុងវត្ថុបំណង​នេះ ឥណ្ឌា បា​នវិនិយោគ​ផលិតអាវុធ​ និង​បញ្ជាទិញ​អាវុធ​​ច្រើនឡើងៗ​ រហូត​​ក្លាយ​ជា​ប្រទេស​ដែល​នាំ​ចូល​គ្រឿង​សព្វាវុធ​ច្រើន​ជាងគេលើកពិភពលោក​។ ​ប្រទេស​ ៣​ ដែល​ ឥណ្ឌា ទិញ​អាវុធ​ច្រើន​ជាង​គេ គឺ រុស្ស៊ី បារាំង និងសហរដ្ឋអាមេរិក។​ នៅក្នុង​បរិបទ​សង្គ្រាម​នៅ​អ៊ុយក្រែន ជា​ឱកាស​ឲ្យ​ ឥណ្ឌា គិត​គូរ​ជម្រើស​ថ្មីៗបន្ថែម ហើយ​ ឥណ្ឌា ក៏​ចង់កាត់បន្ថយការពឹងពាក់លើអាវុធរុស្ស៊ី​។ ក៏ប៉ុន្តែ នេះ ជា​​ដំណើរផ្លូវ​នៅ​វែង​ឆ្ងាយ​ណាស់។​​ ចំពោះ​ឥណ្ឌា ដើម្បី​កាត់​បន្ថយ​ការពឹង​ពាក់​លើរុស្ស៊ី គឺត្រូវទិញ​អាវុធ​ពីប្រទេស​ផ្សេងៗ​ និង​ត្រូវ​​តែ​បង្កើន​សមត្ថភាព​​ផលិត​អាវុធ​ដោយ​ខ្លួន​ឯង​។ នេះក៏​ពីព្រោះតែ​ឋិត​នៅក្នុងបរិបទសង្គ្រាមនៅអ៊ុយក្រែន ​​គឺតម្រូវឲ្យ ឥណ្ឌា ធ្វើពិពិធកម្ម នៃការនាំចូលអាវុធពីប្រទេសផ្សេងៗគ្នា។ គ្រាន់តែប៉ុន្មាន​​ឆ្នាំចុងក្រោយ​នេះ ឥណ្ឌា​ បាន​ក្លាយ​ជា​មហាប្រទេស​ដែល​ទិញ​អាវុធ​នាំចូល​ច្រើន​ជាងគេ​លើកពិភព​លោក។ នេះបើតាម​ការ​គូស​បង្ហាញ​របស់ SIPRI វិទ្យាស្ថាន​ស្រាវជ្រាវ​ដើម្បី​សន្តិភាព​នៃក្រុង​ស្តុកខុម។  ថ្នាក់​ដឹកនាំ​ឥណ្ឌា​ ដើរ​ទិញ​អាវុធ​ពី​មហាអំណាច​ផលិត​អាវុធ។ ចុង​ខែ​មិថុនា​ នាយករដ្ឋមន្ត្រីឥណ្ឌា ណារិនដ្រា ម៉ូឌី ​​អញ្ជើញ​ទៅរដ្ឋធានី​វ៉ាស៊ីនតោន ជួប​ជាមួយ​​ប្រធានាធិបតី​អាមេរិក លោក ចូ បៃដិន និង​បាន​ចុះ​កិច្ចព្រមព្រៀង​ជាមួយ​ក្រុមហ៊ុន​ផលិត​អាវុធ​អាមេរិក នៅក្នុងការ​ផលិត​រួម​គ្នា​ម៉ូទ័រ​​យន្តហោះ​ចម្បាំង​សម្រាប់កង​ទ័ព​ជើង​អាកាស​ឥណ្ឌា។ ​នា​សប្តាហ៍​មុ​ននេះ វត្តមាន​នាយករដ្ឋមន្ត្រីឥណ្ឌា ណារិនដ្រា ម៉ូឌី នៅប៉ារីស​ ក៏ដើម្បីពង្រឹង​​ទំនាក់ទំនងជាយុទ្ធសាស្ត្រ និងកិច្ចសហការវិស័យយោធា ​ពិសេស​​ ការ​​ចរចា​អាវុធ​បន្ថែម​ពីបារាំង​។ ​ឥណ្ឌា បាន​បញ្ជាទិញ​យន្តហោះ​ចម្បាំង​ ៣៦ គ្រឿង​ពី ​បារាំងរួច​ហើយ​។ នៅ​សប្តាហ៍​មុន​នេះ នាយករដ្ឋមន្ត្រីឥណ្ឌា​​ ក៏​បាន​​ពិភាក្សា​ជាមួយ​សមភាគី​បារាំង ​បញ្ជាទិញ​យន្តហោះ​ចម្បាំងបារាំង ចំនួន ​២៦ បន្ថែមទៀត ព្រមទាំង​ឧបករណ៍​គ្រឿង​ច្បាំង​សម្រាប់​បំពាក់​​នៅ​នាវា​ឥណ្ឌា។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ឥណ្ឌា  ដែល​បានទិញនាវាមុជទឹក ៦ ពីបារាំង រួចហើយ  ថ្មីៗក្នុងខែនេះ ​ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌា ក៏​បានបញ្ជាទិញ នាវាមុជទឹករបស់បារាំង ចំនួន ៣ គ្រឿង​ បន្ថែមទៀត។​ទាំងនេះ គឺឋិត​នៅក្នុង​ដំណើរ​កាត់​បន្ថយ​ការពឹង​ពាក់​លើរុស្ស៊ី និង​ដើម្បីសម្រេច​មហិច្ចតា​របស់ខ្លួន​ ដែល​ ឥណ្ឌាដាក់​ចេញ​​គម្រោង​កម្មវិធី​ផលិតផល​ធ្វើ​នៅ​ស្រុក​ឥណ្ឌា «Make in India»​។​ ក្នុងមហិច្ចតានេះ​​ ឥណ្ឌាបានឆ្លៀត​ដាក់​សម្ពាធទៅប្រទេសអ្នកលក់បច្ចិមលោក​ ឲ្យផ្ទេរបច្ចេកវិទ្យាវិស័យយោធាឲ្យឥណ្ឌា។ រដ្ឋាភិបាល​ឥណ្ឌា​ បាន​​ចរចា​កិច្ចសន្យាទិញលក់អាវុធ​ ក្នុង​លក្ខខណ្ឌ​ថា មួយ​ផ្នែកនៃគ្រឿង​បរិក្ខារ​ ឬ​ទាំង​មូល​តែម្តង ត្រូវ​ផលិត​នៅលើ​ទឹកដី​ឥណ្ឌា​។ នេះដូចជា​​ករណី ​នាវាមុជទឹក​ទាំង​៦ដែល​ឥណ្ឌា​ទិញ​ពីបារាំង​ នៅឆ្នាំ​២០២២។​ ​គឺការ​ដ្ឋាន​សាង​សង់​ត្រូវ​ធ្វើនៅ​ក្បែរ​សមុទ្រ​នៃ​ក្រុង​Bombay ​របស់​ឥណ្ឌា។ ​គម្រោង​ទិញ​អាវុធបារាំង និង​ផលិត​នៅក្នុង​ស្រុក​ឥណ្ឌានេះ​  ធ្វើ​ឲ្យ​រដ្ឋបាល​ក្រុង​ញូវដេលី​ បាន​ចំណេញ​ចំនួន​ការងារ​ធ្វើ ដល់ទៅ​ ២០០ ០០០ ការងារ​។​មិន​ថា​ជាមួយ​បារាំង​ទេ ជាមួយ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ក៏​ស្រដៀងគ្នា ដែល​ រដ្ឋបាល​ញូវដេលី បាន​ជំរុញ​ក្រុង​វ៉ាស៊ីន​តោន​ឲ្យ​ជួយ​ទំនើប​កម្ម​គ្រឿង​សព្វា​វុធ​ឥណ្ឌា​​។ ជាក់ស្តែង​ ករណី​ចុះ​កិច្ច​សន្យា​ទិញ​អាវុធ ជាមួយ​នឹង​ក្រុម​ហ៊ុន​អាមេរិក​ General Electric នៅខែ​មិថុនា​កន្លងទៅនេះ គឺ​ក្រុមហ៊ុន​អាមេរិកត្រូវ​​យល់​ព្រម​ផ្ទេរ បច្ចេកវិទ្យា ប្រមាណ ៨០% ដែល​ពាក់​ព័ន្ធ​ ទៅ​ឲ្យ​ឥណ្ឌា​។ រដ្ឋបាលទីក្រុង​​វ៉ាស៊ីន​តោន របស់​លោក ចូ បៃដិន​ ​បាន​គាំទ្រ​គម្រោង​នេះ ដ្បិតថា​ដោយ​អះអាង​អំពី​ការ​ជួយ​គាំទ្រ​ខាង​ទំនើប​កម្ម​គ្រឿង​សព្វា​វុធ​ឥណ្ឌា។​ សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ ក៏​បាន​យល់​ព្រម​ដែរ នៅក្នុងកិច្ច​សហការជាមួយ​ឥណ្ឌា សម្រាប់​​ផលិត​អាវុធ​ និង​ឧស្សហកម្ម​ផលិត​គ្រឿង​បរិក្ខារ​ការពារជាតិ​ និង​ស្រាវជ្រាវ​បច្ចេកវិទ្យា​ថ្មី​ក្នុង​វិស័យ​យោធា។​ប្រទេស​បច្ចិមលោក យល់​ព្រ​មតាម​សំណើឥណ្ឌា ក៏ព្រោះតែ​ចំណេញភូមិសាស្ត្រ​​យុទ្ធនយោបាយ​ដែរ ពោលគឺ​យក​ឥណ្ឌា ដើម្បី​ទប់​ទល់​នឹង​នយោបាយ​វាតទីនិយម​របស់​ចិន​នៅ​ក្នុងតំបន់​អាស៊ី។ ឥណ្ឌា ខ្លួន​ឯង​ ជា​សត្រូវ​ចាស់​វស្សា​ស្រាប់​​ជាមួយ​ចិន ក៏​បាន​ធ្វើ​ជារណាំង និង​ជា​តួអង្គ​សំខាន់​មួយ​សម្រាប់​ទល់​ឥទ្ធិពល​ទីក្រុង​ប៉េកាំង​​។​ ឥណ្ឌា​ បាន​ផ្តើម​កិច្ច​​សន្យា​យោធា​ជាមួយ​ប្រទេស​វៀតណាម​។​ វៀតណាម​ដែល​ជា​សត្រូវ​ចាស់វស្សារបស់​ចិន ​បច្ចាមិត្ត​ប្រវត្តិសាស្ត្រ ​និង​​សត្រូវ​​ក្នុង​សំណុំ​បញ្ហា​​សមុទ្រ​ចិន​ខាងត្បូង​​។ ក្នុងជម្លោះ​សមុទ្រ​ចិនដដែល​​ ឥណ្ឌា ក៏​បានឈរនៅខាង​ ហ្វីលីពីន និង​បាន​លក់​អាវុធ​ឲ្យ​ ហ្វីលីពីន​ ក្នុងទំហំទឹក​ប្រាក់​ ៣៧៥​លា​នដុល្លារ​ នៅឆ្នាំ​២០២២។​ ហើយ​ ឥណ្ឌា ​ថែមទាំង​បា​នពង្រឹង​កិច្ចសហការវិស័យ​ការពារ​ជាតិ​ជាមួយ ឥណ្ឌូណេស៊ី​ ទៀតផង។ ប្រទេសទាំង​នេះ សុទ្ធសឹង​តែ​មាន​ទំនាស់​នឹង​ចិន​ប៉េកាំង។​ទោះបី​យ៉ាងណា​ក្តី ​អ្នកវិភាគស្ថានការណ៍​មើលឃើញថា​ រុស្ស៊ី​នៅតែ​មាន​ឥទ្ធិពល​ច្រើន​ខ្លាំង​នៅឡើយ នៅលើវិស័យ​នាំ​ចូល​អាវុធ​របស់​ឥណ្ឌា។ រុស្ស៊ី​ជា​អ្នក​​ផ្គត់​ផ្គង់​លក់​អាវុធឲ្យ​ឥណ្ឌា ជា​​ច្រើន​សតវត្សរ៍​ តួយ៉ាង គ្រាប់កាំភ្លើង​​និង​គ្រឿង​សព្វាវុធ​ទូទៅ គ្រឿង​បម្លាស់រថគ្រោះ រថយន្តទាហាន និង​យន្តហោះ​ចម្បាំង ជាដើម​។ រុស្ស៊ី​ ក៏​បាន​ផ្តល់បច្ចេកទេស និង ​បច្ចេកវិទ្យា​ ឲ្យ​ឥណ្ឌា នៅក្នុង​គម្រោង​ផលិត​គ្រឿង​សឹក​ចម្បាំង​រួម​គ្នាដែរ។ ​ចន្លោះឆ្នាំ២០១៨ ដល់២០២២ ឥណ្ឌា បានទិញអាវុធ ប្រទេសរុស្ស៊ី ចំនួន ៤៥ %។ ចន្លោះពេលដូចគ្នានេះ ឥណ្ឌា ទិញគ្រឿងសព្វាវុធពីបារាំង  ប្រមាណជិត៣០% និងទិញអាវុធ១១% ពី សហរដ្ឋអាមេរិក។ បើតាម​អ្នក​ជំនាញ​ជាតិ​ឥណ្ឌា ក្នុង​រយៈ​ពេល​ខ្លី ឬ​មធ្យម ឬក៏​យ៉ាងហោច​ក៏​១០ឆ្នាំទៅមុ​ខ​ទៀត ឥណ្ឌា នៅតែ​ត្រូវ​ការ​គ្រឿង​សព្វាវុធ​ពី រុស្ស៊ី​ក្នុង​ទំហំ​ច្រើន​នៅឡើយ​។ រយៈ​ពេល​នេះ វា​អាច​ត្រឡប់​ជា​រួញ​ឆាប់ឬវែងឆ្ងាយ​ ក៏​វា​អាស្រ័យ​ដែរ ទៅនឹង​ប្រទេស​ផលិត​អាវុធ​ផ្សេងទៀត ដែល​យល់​ព្រម​ផ្ទេរ​បច្ចេកវិទ្យា​ផលិត​អាវុធ​ឲ្យ​ឥណ្ឌា​ ឬអត់​។ទោះ​ម្តេច​ក្តី គំនិតដែលមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ខាងការទូតឥណ្ឌាតែងលើកឡើង គឺថា បរិបទពិភពលោកសព្វថ្ងៃ ជាពេលវេលាល្អ សម្រាប់ឥណ្ឌា។ ជាឱកាសល្អ ដ្បិតថា ប្រទេសជាច្រើន មិនចង់ត្រូវបង្ខំចិត្តរើសជ្រើស រវាង ប្រទេសសេរីលោកខាងលិច ឬរុស្ស៊ី ហើយក៏មិនចង់ជ្រើស ចិន ឬសហរដ្ឋអាមេរិក។ ហេតុនេះ ជម្រើសថ្មី គឺមានតែ ឥណ្ឌា។ ឥណ្ឌាដែលអាច​និយាយទៅកាន់គ្រប់ភាគី​ ៕​

ថ្មីៗ​នេះ អង្គការ​ស្បៀង និង​កសិកម្ម​ហៅកាត់ FAO និង​អង្គការ​នៃ​កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និង​ការ​អភិវឌ្ឍន៍​សេដ្ឋកិច្ច​ហៅកាត់ OCDE បាន​ចេញ​ផ្សាយ​របាយការណ៍​ស្តីពី​ទស្សនវិស័យ​កសិកម្ម​នៅ​ក្នុង​លោក​ចន្លោះ​ឆ្នាំ ២០២៣ និង​ឆ្នាំ ២០៣២។ របាយការណ៍​បាន​ផ្តល់​ចំណាប់អារម្មណ៍​ខ្លាំង​លើ​ប្រទេស​ចិន​ដោយ​បញ្ជាក់​ថា ចិន​នឹង​ត្រូវ​ប្រឈម​នឹង​បញ្ហា​ចម្បង​មួយ​នៅ​ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ខាង​មុខ។ បញ្ហា​ចម្បង​នោះ គឺ​ការ​ខ្វះ​សាច់ ពិសេស​សាច់ជ្រូក​ដើម្បី​ចិញ្ចឹម​ពលរដ្ឋ​ទាំង ១ ៤០០លាននាក់​របស់​ខ្លួន។ ចាប់​ពី​ពេល​នេះ​ត​ទៅ ពិភពលោក​ហាក់​លែង​និយាយ ឬ​មួយ​ក៏​ហាក់​បាន​បំភ្លេច​ចោល​នូវ​ជំងឺ​កូវីដ១៩ នោះ​បើ​ទោះ​បី​ជា​ជំងឺ​ឆ្លង​រាតត្បាត​សកល​មួយ​នេះ​នៅ​មិន​ទាន់​រលាយ​បាត់​ទាំង​ស្រុង​ក៏​ដោយ។ អ្វីៗ​ហាក់​បាន​ត្រឡប់​ទៅ​រក​ភាព​ដើម​ដូច​នៅ​មុន​ផ្ទុះ​ជំងឺ​កូវីដ១៩។ ចិន​បាន​ចាកចេញ​ជា​ស្ថាពរ ហើយ​បាន​បង្ហាញ​ពី​ភាព​ធន​របស់​ខ្លួន ទោះ​បី​ជា​តម្លៃ​ទំនិញ​បាន​ឡើង​ថ្លៃ​ក៏​ដោយ នេះ​ជា​ការ​គូសបញ្ជាក់​របស់​អង្គការ​ស្បៀង និង​កសិកម្ម FAO និង​អង្គការ​នៃ​កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និង​ការ​អភិវឌ្ឍន៍​សេដ្ឋកិច្ច OCDEនៅ​ក្នុង​របាយការណ៍​ចេញ​ផ្សាយ​ថ្មីៗ​នេះ។ តាម FAO និង OCDE នគរោបនីយកម្ម​ឆាប់​រហ័ស​របស់​ចិន​នឹង​បន្ត​មាន​ជា​បន្ត​ទៀត។កត្តា​នេះ​នាំ​ឱ្យ​មាន​កំណើន​កាន់​ច្រើន​ឡើង​នូវ​ការ​ប្រើ​អាហារកែច្នៃ​ដូច​ជា​ខ្លាញ់ ស្ករ រួម​ទាំង​សាច់។ នៅ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ការ​ប្រើ​សាច់​នឹង​កើន​ចំនួន ១២% ពី​ពេល​នេះ​ទៅ​ឆ្នាំ ២០៣២ ហើយ​ចិន​ជា​ប្រភព​នៃ​កំណើន​នេះ ឬ​និយាយ​ឲ្យ​ស្រួល​យល់ ចិន​ជា​ប្រទេស​ដែល​ត្រូវ​ការ​សាច់​ច្រើន​ជាង​គេ​នៅ​ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ខាង​មុខ ពិសេស​គឺ​សាច់ជ្រូក។ ដើម្បី​អាច​មាន​សាច់ជ្រូក​គ្រប់គ្រាន់​សម្រាប់​ចិញ្ចឹម​ពលរដ្ឋ​ទាំង ១ ៤០០លាននាក់ ចិន​បាន​ពង្រឹង​គំរូកសិកម្ម​របស់​ខ្លួន។ ជាក់ស្តែង​ក្នុង​ឆ្នាំ ២០២២ ចិន​បាន​ដាក់​សម្ពោធ​អគារ​មួយ​កម្ពស់ ២៦ជាន់​ដោយ​មាន​ចិញ្ចឹម​ជ្រូក​ចំនួន ៦៥០ ០០០ក្បាល​ដើម្បី​យក​សាច់។គួរ​បញ្ជាក់​ថា នៅ​ក្នុង​បរិមាណ​ផលិតកម្ម​សាច់ជ្រូក​សរុប​ក្នុង​លោក ចិន​មាន​ចំណែក​ជាង​ពាក់កណ្តាល។ តែ​បញ្ហា​នៅ​ត្រង់​ថា បរិមាណ​សាច់ជ្រូក​របស់​ចិន​ខ្លួន​ឯង​នេះ​ក៏​នៅ​មិន​គ្រប់គ្រាន់​ដើម្បី​អាច​ឆ្លើយ​តប​នឹង​តម្រូវការ​សាច់​របស់​ពលរដ្ឋ​ដែល​កំពុង​កើន​ឡើង​ផង។ នៅ​ក្នុង​ករណី​នេះ ចិន​នៅ​បន្ត​ពឹង​លើ​ការ​នាំ​ចូល​សាច់​ពី​បរទេស​នា​ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ខាង​មុខ ពិសេស​សាច់គោ។ ចូរ​កុំ​ភ្លេច​ថា នគរោបនីយកម្ម​បាន​ហុច​ចេញ​នូវ​ផលវិបាក​ដែល​គេ​មិន​អាច​មើល​រំលង​បាន នោះ​គឺ​ការ​រួម​តូច​នូវ​ផ្ទៃដី​កសិកម្ម និង​ការ​បំពុលដី។ គួរ​បញ្ជាក់​ថា​សព្វថ្ងៃ​នេះ ចិន​ទើប​បាន​ផ្តើម​បង្កើន​ការ​ចិញ្ចឹម​ជ្រូក​ឡើង​វិញ ក្រោយ​ពី​មាន​ផ្ទុះ​ជំងឺ​ប៉េស្តជ្រូកអាហ្វ្រិក​ដែល​ហាក់​នៅ​មិន​បាន​កំចាត់​បាត់​ទាំង​ស្រុង​នៅ​ឡើយ​ទេ។ក្រៅ​ពី​ចិន ជំងឺប៉េស្តជ្រូកអាហ្រ្វិក​ដដែល​មួយ​នេះ​ក៏​បាន​ឆ្លង​រាល​ដាល​ចូល​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ជា​ច្រើន​នៅ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​ដែរ។ សព្វថ្ងៃ​នេះ ចិន​បាន​នាំ​សាច់ជ្រូក​ចូល​ជាង ១លានតោន​ក្នុង​មួយ​ឆ្នាំ។ ចំណែក​សាច់គោ​វិញ​ត្រូវ​បាន​ចិន​នាំ​ចូល​ច្រើន​ពី​ប្រទេស​ប្រេស៊ីល អាហ្សង់ទីន និង​អ៊ុយរូហ្កាយ។ ប្រទេស​នៅ​អាមេរិកឡាទីន​ទាំង ៣នេះ​ផ្គត់ផ្គង់​ឲ្យ​ទីផ្សារ​សាច់គោ​ចិន​ចំនួន ៣ភាគ៤។ ដូច្នេះ​ខុស​ពី​ការ​លើក​ឡើង ការ​ទទួលទាន​សាច់​ក្នុង​ពិភពលោក​មិន​មាន​ការ​ថយ​ចុះ​ទេ នោះ​បើ​ទោះ​បី​ជា​មាន​ការ​ទទួល​ស្គាល់​ពី​ផលវិបាក​របស់​វា​ចំពោះ​បរិស្ថាន​ក៏​ដោយ។ តាម​អង្គការ​ស្បៀង និង​កសិកម្មFAO ការ​ប្រើ​សាច់​បាន​រួម​ចំណែក​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់​ជិត ១៥%។តែ​ទោះ​ជា​យ៉ាង​នេះ​ក្តី ការ​ប្រើ​សាច់​នៅ​ក្នុង​លោក​នឹង​កើន​ថែម​ទៀត​ពី ១០% ទៅ ១៥% ពី​ពេល​នេះ​ទៅ​ឆ្នាំ ២០៣២ ក្រោយ​ពី​បាន​ឡើង ៦ដង​នា​រយៈពេល ៦០ឆ្នាំ​ចុង​ក្រោយ​នេះ។ នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ចិន ការ​ប្រើ​សាច់​បាន​គុណ ១ នឹង ២០ដង​គិត​តាំង​ពី​ឆ្នាំ ១៩៦០។ ចិន​ត្រូវ​ការ​ស្បៀង​ដើម្បី​ចិញ្ចឹម​ពលរដ្ឋ​របស់​ខ្លួន​ទាំង ១ ៤០០លាននាក់​ជា​រឿង​មួយ​ធម្មតា។ តែ​ចំណោត​នៅ​ត្រង់​ថា កំណើន​តម្រូវការ​ស្បៀង​របស់​ចិន មិន​ថា​សាច់ ឬ​ជា​អាហារ​អ្វី​ទេ​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​តម្លៃ​របស់​វា​នៅ​លើ​ទីផ្សារពិភពលោក​ឡើង​ថ្លៃ​ខ្ពស់។ នេះ​អាច​ជា​ផលវិបាក​ជះ​ទៅ​លើ​ប្រទេស​មួយ​ចំនួន​ដែល​មាន​តម្រូវការ​ដូច​ចិន តែ​គ្មាន​សមត្ថភាព​ដើម្បី​ទិញ។សរុប​មក ចិន​កំពុង​ពឹង​ខ្លាំង​លើ​ការ​នាំ​ចូល​សាច់ មិន​ថា​សាច់ជ្រូក ឬ​សាច់​គោ​ពី​បរទេស​ដើម្បី​បំពេញ​តម្រូវការ​ក្នុង​ស្រុក​ដែល​កំពុង​កើន​ឡើង​ជាមួយ​នឹង​កំណើន​របស់​ប្រជាពលរដ្ឋ។ តែ​ក្នុង​ពេល​ជាមួយ​គ្នា និង​ដើម្បី​បង្ការ​លើ​ការ​ពឹងពាក់​លើ​អ្នក​ដទៃ ចិន​បាន​ផ្តើម​ស្វែង​រក​បច្ចេកវិទ្យា​ដើម្បី​បង្កើត​សាច់​សិប្បនិម្មិត​ដែល​មាន​រស់ជាតិ និង​ក្លិន​ដូច​សាច់មែនទែន មិន​ថា​សាច់ជ្រូក សាច់គោ ឬ​សាច់មាន់​ទេ៕

ផ្អែកតាមសារព័ត៌មាន The Economist សាលារៀនវៀតណាមពិតជាល្អណាស់។ វៀតណាមយល់អំពីតម្លៃនៃការអប់រំ និងវៀតណាមបណ្ដុះគ្រូបានល្អ ហើយវិស័យអប់រំទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងពេញទំហឹងពីបក្សកុម្មនិស្ដវៀតណាម។ បិតាស្ថាបនិកវៀតណាម លោក ហូ ជីមិញ ធ្លាប់បានលើកឡើងថា “ដើម្បីទទួលបានផលប្រយោជន៍ដប់ឆ្នាំ យើងត្រូវដាំដើមឈើ។ ដើម្បីប្រយោជន៍មួយរយឆ្នាំ យើងត្រូវតែបណ្ដុះបណ្ដាលប្រជាជន។” នាអំឡុងប៉ុន្មានទសវត្សរ៍ចុងក្រោយ សេដ្ឋកិច្ចវៀតណាមមានកំណើនខ្ពស់ ហើយប្រជាជនក៏មានជីវភាពកាន់តែប្រសើរផងដែរ។ កម្រិតប្រាក់ចំណូលរបស់ប្រជាជនវៀតណាមម្នាក់ៗជាមធ្យមប្រចាំឆ្នាំបច្ចុប្បន្នមានត្រឹមតែប្រមាណ៣៧៦០ដុល្លារអាមេរិកប៉ុណ្ណោះ ដែលវាជាកម្រិតទាបជាងបណ្ដាប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ាន រួមមាន ម៉ាឡេស៊ី និងថៃ។ ទោះជាយ៉ាងណា បើមើលទៅលើគុណភាពនៃការសិក្សារបស់សិស្សនិស្សិត ការអប់រំរបស់វៀតណាមត្រូវបានវាយតម្លៃខ្ពស់ ជាឧទាហរណ៍ ផ្អែកតាមសារព័ត៌មាន The Economist សាលារៀនវៀតណាមពិតជាល្អណាស់។បិតាស្ថាបនិកវៀតណាម លោក ហូ ជីមិញ តែងតែលើកឡើងថា “ដើម្បីទទួលបានផលប្រយោជន៍ដប់ឆ្នាំ យើងត្រូវដាំដើមឈើ។ ដើម្បីប្រយោជន៍មួយរយឆ្នាំ យើងត្រូវតែបណ្ដុះបណ្ដាលប្រជាជន។”រហូតមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ន កុមារវៀតណាមមានឱកាសចូលរៀននៅក្នុងប្រព័ន្ធសិក្សាដ៏ល្អបំផុតមួយនៅក្នុងពិភពលោក។ នេះបើមើលទៅលើការវាយតម្លៃស្ដង់ដារអន្តរជាតិលើអំណាន គណិតវិទ្យា និងវិទ្យាសាស្ត្រ។ ទិន្នន័យចុងក្រោយរបស់ធនាគារពិភពលោកបង្ហាញថា បើគិតលើពិន្ទុសិក្សាសរុប សិស្សវៀតណាមមិនត្រឹមតែមានប្រៀបជាងសិស្សនៅក្នុងប្រទេសម៉ាឡេស៊ី និងថៃប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងមានកម្រិតលើសប្រទេសអង់គ្លេស និងកាណាដា ដែលជាប្រទេសមានប្រាក់ចំណូលច្រើនជាងវៀតណាមឆ្ងាយណាស់។នៅវៀតណាម ការសិក្សារបស់កុមារគឺជាលទ្ធផលនៃកត្តាយ៉ាងច្រើន ដែលភាគច្រើនចាប់ផ្តើមនៅផ្ទះជាមួយឪពុកម្តាយ ហើយនិងបរិយាកាសដែលកុមារធំឡើង។ ប៉ុន្តែ កត្តាទាំងនេះគឺ​មិន​គ្រប់​គ្រាន់ទេ ​ដើម្បី​ពន្យល់​ពី​ការកើនឡើងនៃគុណភាពរបស់វិស័យអប់រំនៅ​វៀតណាម​។ កត្តាគន្លឹះចម្បងនោះគឺ អ្វីដែលកើតឡើងនៅក្នុងថ្នាក់រៀន។ កុមារវៀតណាមរៀនសូត្របានច្រើននៅសាលា ជាពិសេសតាំងពីឆ្នាំដំបូងនៃការសិក្សារបស់ពួកគេ។នៅក្នុងការសិក្សាមួយនៅឆ្នាំ២០២០ លោក Abhijeet Singh នៃសាលា Stockholm School of Economics បានវាស់ស្ទង់ផលិតភាពនៃការសិក្សារបស់សិស្សនៅវៀតណាម អេត្យូពី ឥណ្ឌា និងប៉េរូ។ លទ្ធផលបាន​បង្ហាញ​ថា កូនសិស្ស​វៀតណាមដែលមាន​អាយុ​ចន្លោះ​ពី៥ទៅ៨​ឆ្នាំ បាននាំមុខកូនសិស្សផ្សេងទៀត។ ប្រសិនបើកូនសិស្សទាំងនោះទទួលការអប់រំក្នុងពេលមួយឆ្នាំទៀត នោះវាបង្កើនប្រូបាប៊ីលីតេដែលកុមារវៀតណាមអាចដោះស្រាយលំហាត់គណិតវិទ្យាកើនឡើង២១ពិន្ទុ ស្របពេលដែលកូនសិស្សនៅប្រទេសឥណ្ឌាមានកើនឡើងត្រឹមតែ ៦ពិន្ទុប៉ុណ្ណោះ។​ផ្អែកតាមការសិក្សាមួយផ្សេងទៀត ក្នុងឆ្នាំ២០២២ ដោយមជ្ឈមណ្ឌលសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍សកល (The Centre for Global Development) ដែលមានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន បានរកឃើញថា នៅក្នុងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ចំនួន៥៦ក្នុងចំណោម ៨៧ប្រទេស គុណភាពនៃការអប់រំពាក់ព័ន្ធនឹងអំណាន បានធ្លាក់ចុះចាប់តាំងពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០ ក៏ប៉ុន្តែ នៅវៀតណាម លទ្ធផលអំណានមានការកើនឡើង។ផ្អែកតាមការចេញផ្សាយរបស់កាសែត The Economist វៀតណាមយល់ពីតម្លៃនៃការអប់រំ និងបណ្ដុះគ្រូបានល្អ។ គ្រូវៀតណាមត្រូវបានជ្រើសរើស ដោយមានលក្ខណៈសម្បត្តិល្អប្រសើរជាងមុន មានប្រសិទ្ធភាពជាងមុនក្នុងការបង្រៀន និងបំពេញការងារបានយ៉ាងល្អ។ គ្រូៗទទួលបានការបណ្តុះបណ្តាលជាញឹកញាប់ ហើយត្រូវផ្តល់សេរីភាពក្នុងរៀបចំកម្មវិធីបង្រៀន។ គ្រូនៅតំបន់ដាច់ស្រយាលទទួលប្រាក់ឧបត្ថម្ភច្រើនជាងមុន។ សំខាន់បំផុត ការវាយតម្លៃរបស់គ្រូគឺផ្អែកលើការអនុវត្តរបស់សិស្ស និងលទ្ធផលជាក់ស្ដែងរបស់ពួកគេ។ គ្រូៗដែលមានសិស្សឆ្នើមនឹងទទួលរង្វាន់ “គ្រូឆ្នើម” ដ៏មានឥទ្ធិពលនៅវៀតណាម។ក្រៅពីនេះ ការអប់រំនៅវៀតណាមទទួលការគាំទ្រយ៉ាងពេញទំហឹងពីបក្សកុម្មនិស្ដវៀតណាមផងដែរ។ នៅវៀតណាម ​គ្រូ​បង្រៀន​ជា​ច្រើន​ជា​សមាជិក​បក្ស។ បណ្ដាខេត្តនៅវៀតណាមត្រូវចំណាយ ២០%នៃថវិការបស់ពួកគេលើវិស័យអប់រំ ដើម្បីជំរុញគោលការណ៍សមធម៌ក្នុងតំបន់របស់ពួកគេ។ គណបក្សយកចិត្តទុកដាក់យ៉ាងខ្លាំងលើរឿងនេះ ដើម្បីធានាដល់ការកែសម្រួលគោលនយោបាយអប់រំ ការធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពកម្មវិធីសិក្សា និងស្តង់ដារបង្រៀន។ លោក Ngo Quang Vinh មន្ត្រីផ្នែកសង្គមនៅធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី បានលើកឡើងថា គ្រួសាររបស់វៀតណាមមានការប្តេជ្ញាចិត្តណាស់ចំពោះការអប់រំ ព្រោះពួកគេមានវប្បធម៌ពីលទ្ធិខុងជឺ ដែលការអប់រំគឺជាស្នូលនៃជីវិត។ គាត់​និយាយ​ថា សូម្បី​តែ​ឪពុក​ម្ដាយ​ក្រីក្រក៏ព្យាយាមធ្វើយ៉ាងណាឱ្យកូនចូលរៀន​ឯកជន​បន្ថែមផងដែរ។ នៅតាមទីក្រុង ប្រជាជនជាច្រើនស្វែងរកសាលារៀនដែលគ្រូបានទទួលងារជា "គ្រូឆ្នើមក្នុងការបង្រៀន Excellence in teaching"។ទោះជាយ៉ាងណា លោក Phung Duc Tung នាយកវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវអភិវឌ្ឍន៍មេគង្គ នៅរដ្ឋធានីហាណូយ បានលើកឡើងថា ក្រុមហ៊ុនកាន់តែច្រើនចង់បានបុគ្គលិកដែលមានជំនាញខ្ពស់ជាងមុន ដូចជា ជំនាញគ្រប់គ្រង ដែលនិស្សិតវៀតណាមជាទូទៅមិនត្រូវបានបណ្តុះបណ្តាលទេ ហើយបញ្ហាវិសមភាពរវាងការអប់រំនៅទីក្រុង និងទីជនបទក៏បានកើនឡើងផង។ ដើម្បីធានាថា វៀតណាមនៅតែស្ថិតក្នុងលំដាប់ថ្នាក់ល្អបំផុតនៅក្នុងវិស័យអប់រំ រដ្ឋាភិបាលនឹងត្រូវដោះស្រាយនិន្នាការទាំងនេះ។ លោកបានលើកឡើងថា ដូច​ដែល លោក ​ហូ ជីមិញ ​ចូលចិត្ត​ដាស់តឿន​ប្រជាជន ការ​ដាំ​​ដុះ​ទាមទារ​ការ​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​ជា​ប្រចាំ៕

លោកប្រធានាធិបតី​បារាំង អេម៉ានុយអែល ម៉ាក្រុង បាន​អញ្ជើញ​លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី​ឥណ្ឌា ណារិនដ្រា ម៉ូឌី ជា​ភ្ញៀវ​កិត្តិយស​ ក្នុង​កម្មវិធី​​បុណ្យ​ជាតិ ថ្ងៃទី ១៤​កក្កដា។ នេះ​ជា​និម្មតរូប​បញ្ជាក់ឱ្យ​ឃើញ​​អំពី​កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ​កាន់​តែ​ប្រសើរឡើងៗ​រវាង​បារាំង​និង​ឥណ្ឌា​ ដែល​កំពុង​សាកល្បង​ចាប់​ចំណែក​របស់​ខ្លួន នៅ​ក្នុង​ពិភពលោក​ដ៏​កាន់​តែ​តាន​តឹង​ មាន​តែ​ភាព​ប្រកួត​ប្រជែង​កាន់​តែ​ខ្លាំង​ឡើង​រវាង​ចិន​និ​ងអាមេរិក។ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី​ឥណ្ឌា ​ម៉ូឌី រង​ការ​រិះគន់​ថា​កំពុងបែក​ទៅ​​ដឹកនាំ​ប្រទេសរបៀប​ផ្តាច់ការ​ និង​ប្រើ​នយោបាយ​បង្ក្រាប​ប្រជាពលរដ្ឋ​ជា​ជនជាតិ​ភាគ​តិច​អ៊ីស្លាម​ជាង​១៩៥​លាន​នាក់ ឥត​ត្រាប្រណី​ ប៉ុន្តែ​ហេតុ​អ្វី​បាន​ជា​បារាំង​ជ្រើសរើសអញ្ជើញ​​​ ​ជា​ភ្ញៀវ​កិត្តិយស មក​អង្គុយ​ក្បែរ​ប្រធានាធិបតី​នៅ​លើ​វេទិកា​ នា​ឱកាស​ដង្ហែក្បួន​ព្យុះ​ហយាត្រា​ ក្នុង​ថ្ងៃ​បុណ្យ​ជាតិ​ ថ្ងៃទី​១៤​កក្កដាទៅ​វិញ?មកពី​ទំនាក់ទំនង​ជាមួយ​ឥណ្ឌា ជា​ចំណង​មិន​អាច​ខ្វះ​បានទេ។ នេះ​ជា​ចម្លើយ​ដ៏​ខ្លី​របស់​ទីប្រឹក្សា​វិមាន​ប្រធានាធិបតី។ ឥណ្ឌា​ជាមាន​តួនាទី​​ស្នូល​​ក្នុង​សំណុំ​រឿង​ពិភពលោកចម្បងៗ ព្រោះ​ឥណ្ឌា​ជា​មហា​អំណាច​ពិភពលោក​លំដាប់​ទី៥ ជាមហា​អំណាច​ទី​មួយ​ផ្នែក​ប្រជាជន (​ប្រទេស​ដែល​មាន​ប្រជាជន​ច្រើន​ជាង​គេ​បំផុត​នៅលើ​ពិភពលោក) និង​ជា​ប់​លេខ​បី​ពិភពលោក​ខាង​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះ​កញ្ចក់។ ដូច្នេះ​គ្មាន​អ្វី​អាចទៅ​រួច​​ដោយ​គ្មាន​ឥណ្ឌា​ទេ ក្នុង​វិស័យ​ប្រយុទ្ធ​ប្រឆាំងនឹង​ការ​ប្រែប្រួល​អាកាសធាតុ។ សម្រាប់​ទស្សនកិច្ច​ផ្លូវរដ្ឋ​ជា​លើក​ទី​បួន នៅក្នុង​ប្រទេស​បារាំង ក្រោមអាណត្តិ​របស់​លោក​ប្រធានាធិបតីម៉ាក្រុង​​ ​ដែល​ចាប់​ផ្តើម​ពី​ថ្ងៃ ព្រហស្បតិ៍​ទី ១៣​កក្កដា​ទៅ ​ភ្ញៀវកិត្តិយស​​ ម៉ូឌី នឹង​អង្គុយក្បែរ​ម្ចាស់​ផ្ទះ​ទស្សនា​ក្បួន​ព្យុះហយាត្រា ដែល​មានយោធា​​ឥណ្ឌា និង​យន្តហោះ​ប្រដេញ​រាហ្វាល់ឥណ្ឌាបី​គ្រឿង​ ចូល​រួម​ដង្ហែក្នុង​ថ្ងៃ​បុណ្យជាតិបារាំង​ដែរ។ ​លោក​ម៉ូឌី នឹង​ទទួល​ទាន​អាហារ​ពេល​ល្ងាច ​ជាមួយ​ប្រធានាធិបតី​បារាំង នៅ​វិមាន​អេលីហ្សេ នា​ល្ងាច​ថ្ងៃ​ព្រហស្បតិ៍​ជា​លក្ខណៈ​ឯកជន និងបន្ទាប់​មក​​នៅ​ល្ងាច​ថ្ងៃ​សុក្រ នៅ​សារមន្ទីរ​Louvres មុន​នឹង​ចេញ​ទៅ​មើល​កាំជ្រួច​ជាមួយ​គ្នា។មានមូលហេតុច្រើន​ដែល​ជំរុញ​ប្រធានាធិបតី​បារាំង​ស្វាគមន៍​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ឥណ្ឌា​យ៉ាង​ពិសេស​ដូច្នេះ។ ដំបូង គឺ​មូលហេតុ​ការទូត ៖ ក្នុង​ខណៈ​ដែល​បារាំង​ហាក់​ឯកា ឬ​រង​ការ​តវា​ច្រើន​ក្នុង​រង្វង់​អឺរ៉ុប និង​សម្ព័ន្ធ​អាត្លង់ទិក (អូតង់) វា​ជា​ប្រការ​ល្អ​ដែល​បារាំងបើក​ចំហ​ទៅ​រក​ក្រុមប្រទេស​ធំៗ​ក្នុង​ចំណោម​ក្រុម​ប្រទេស​កំពុង​លូតលាស់ ដូច​យ៉ាង​ប្រេស៊ីល អាហ្វ្រិកខាង​ត្បូង និង​ឥណ្ឌា​។ បារាំង​របស់​លោក​ម៉ាក្រុង ចង់​​មាន​ចំណែក​នៅ​តំបន់​ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក និង​ចង់​ធ្វើ​ស្ពាន​ភ្ជាប់​ក្រុមសេរីនិយម ​លោក​ខាងលិច និង​ជាតិ​ភាគ​ច្រើន​ក្នុង​តំបន់។​ មហាយក្ស​ឥណ្ឌា​ មាន​ទំនាក់ទំនងសាំញ៉ាំ​ណាស់​​ជាមួយ​​​ចិន​ តែគោរព​​​​នយោបាយ​ការទូត​ពហុនិយម​ ដូច​បារាំង​ដែរ។ ប្រទេសប្រទេស​ទាំងពីរ មាន​ជំហរ​មិន​ប្រកាន់​ខ្សែ បក្ស​សម្ព័ន្ធ ថា​ត្រូវ​តែ​កាន់​ខាង​នេះ ឬ​ប្លុក​នោះ​ទេ ហើយ​មាន​​​យុទ្ធសាស្ត្រ​ដូច​គ្នា ជាពិសេស​យុទ្ធសាស្ត្រ​នៅ​តំបន់​ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក ដែល​មាន​ទិស​ដៅ​​ចង់ទប់ទល់​នយោបាយ​វាតទីនិយម​របស់​ចិនផង និង​នយោបាយ​ពង្រីក​ឥទ្ធិពល​របស់​អាមេរិកក្នុង​តំបន់ផង។ សូម​បញ្ជាក់​ថាបារាំងក៏​​មា​ន​ដែន​ដី​មួយ​ចំនួន ​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក ដែល​គេ​ហៅ​​ដែនដី​នាយសមុទ្ទ​បារាំង។បារាំង​និង​ឥណ្ឌាបង្ហាញ​ឆន្ទៈ​​ចង់​ដើរ​តួនាទី​ជា​មហាអំណាច​លំនឹង មាន​សមត្ថភាព​និយាយ​រក​គ្រប់​ភាគី។ ថ្វីបើ​លោក​ម៉ាក្រុង ហាក់​ដក​ខ្លួន​ចេញឆ្ងាយ​​ពី​លោក​ពូទីន​មែន តែ​លោក​ម៉ូឌី នៅ​បន្ត​រក្សា​ទំនាក់ទំនង​ជា​ប្រពៃណី​ជាមួយ​ម៉ូស្គូ​ជា​និច្ច​ ដោយ​បដិសេធ​មិន​ដាក់ទណ្ឌកម្ម​សេដ្ឋកិច្ច​លើ​ប្រទេស​អ្នក​ឈ្លានពាន​អ៊ុយក្រែន ហើយ​ក៏​មិន​ថ្កោលទោស​ទង្វើ​របស់​រុស្ស៊ីដែរ។ជាង​នេះទៅ​ទៀត មហាអំណាច​នុយក្លេអ៊ែរ​ទាំងពីរ បាន​ចង​ភ្ជាប់​គ្នា​ដោយ​ភាព​ជា​ដៃគូ​យុទ្ធសាស្ត្រ​ ចំណាស់​២៥​ឆ្នាំ​ហើយ ជាក់ស្តែង​កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ​ក្នុង​វិស័យ​ការពារ​ជាតិ និង​ការ​ទិញ​យន្តហោះ​រ៉ាហ្វាល់​ពី​បារាំង។ បើ​តាម​គេហទំព័រ​សារព័ត៌មាន​ la Tribune ការ​បញ្ជា​ទិញ​យន្តហោះ​រ៉ាហ្វាល់​ប្រភេទ​ហោះ​ពី​នាវាផ្ទុក​យន្តហោះ ២៦​គ្រឿង និង​នាវាមុជទឹក​បី​គ្រឿង ទំនង​ជា​អាច​នឹង​ត្រូវ​ចុះ​ហត្ថលេខា​ក្នុង​ទស្សនកិច្ច​នេះ​ផង។ ប៉ុន្តែ​ពុំ​ទាន់​មាន​ការ​បញ្ជាក់​ជា​ផ្លូវការ​ណាមួយ​ទេ គិត​មក​ទល់​នឹង​ថ្ងៃអង្គារ​ទី ១១​កក្កដា។កិច្ច​សហប្រតិបត្តិការ​ក្នុង​វិស័យ​អវកាស​និង​ផ្កាយ​រណប អន្តរកាល​ថាមពល​ ក៏​ជាមូល​ហេតុសំខាន់​​មួយទៀត​ដែល​បារាំង​មិន​អាច​មើល​រំលង​​ឥណ្ឌាបាន​ឡើយ។ អ៊ីចឹង​ត្រូវ​ធិប​បញ្ហា​សិទ្ធិមនុស្ស​? លោក​ម៉ូឌី ទើប​នឹង​បញ្ចប់​ទស្សនកិច្ច​ដោយជោគជ័យ​នៅអាមេរិក ដោយ​​គ្មានទេ​ការ​ធ្វើ​​ពហិការទ្រង់ទ្រាយ​ធំ​​ប្រឆាំង​នឹងលោក​ម៉ូឌី ព្រោះ​បញ្ហា​សិទ្ធិមនុស្ស​នៅក្នុង​ប្រទេស​ឥណ្ឌា។ ដូច្នេះ​បើ​តាម​អ្នក​ការទូត​ ប្រមុខ​ជាតិ​និយម​ឥណ្ឌា​អាច​ងាក​ទៅរក​អាមេរិក បើ​បារាំង​រារាំង​ប្រយោជន៍ឥណ្ឌា​​ដោយ​ហេតុ​សិទ្ធិមនុស្ស។ នេះ​ហើយ​ជា ​Real Politik៕

នៅ​ថ្ងៃ​ចន្ទ ទី១០ កក្កដា អង្គការសហប្រជាជាតិ​បាន​ចេញ​ផ្សាយ​របាយការណ៍​មួយ​ស្តីពី​ការ​អនុវត្តន៍​លើ​កម្មវត្ថុ​អភិវឌ្ឍន៍​ប្រកប​ដោយ​ចីរភាព​រយៈពេល ១៥ឆ្នាំ​ពី​ឆ្នាំ ២០១៥ ដល់​ឆ្នាំ ២០៣០។ ដូច្នេះ​គិត​ត្រឹម​ឆ្នាំ ២០២៣ ការ​អនុវត្តន៍​លើ​កម្មវត្ថុ​មួយ​នេះ​បាន​ឈាន​ដល់​ពាក់កណ្តាល​ទី និង​ត្រូវ​ដើរ​ជិត​ដល់​គោលដៅ​នៅ​ឆ្នាំ ២០៣០។ តែ​បើ​តាម​ប្រមុខ​អង្គការសហប្រជាជាតិ​លោក​អង់តូនីញ៉ូ ហ្គូទែរស៍ ការ​អនុវត្តន៍​លើ​ផ្នែក​ខ្លះ​នៃ​កម្មវត្ថុ​មួយ​នេះ​បែរ​ជា​នៅ​ទ្រឹង​មួយ​កន្លែង ឬ​កំពុង​ដើរ​ថយក្រោយ​ទៅ​វិញ។ នៅ​ក្នុង​ន័យ​នេះ លោក​អង់តូនីញ៉ូ ហ្គូទែរស៍​បាន​អំពាវនាវ​ឲ្យ​ប្រទេស​ទាំង​អស់​ប្រឹងប្រែង​បន្ថែម និង​ឲ្យ​បាន​លឿន​ជាង​សព្វថ្ងៃ។ កាល​ពី ១៥ឆ្នាំ​មុន ពោល​ក្នុង​ឆ្នាំ ២០១៥ ប្រទេស​សមាជិក​អង្គការសហប្រជាជាតិ​បាន​អនុម័ត​ជា​ឯកច្ឆន្ទ​លើ​គម្រោង​អភិវឌ្ឍន៍​មនុស្សជាតិ​ដែល​គេ​ឲ្យ​ឈ្មោះ « កាលវិភាគ ២០៣០ »។ នៅ​ក្នុង « កាលវិភាគ ២០៣០ » នេះ អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​បាន​កំណត់​យក​កម្មវត្ថុ​នៃ​ការ​អភិវឌ្ឍន៍​ប្រកប​ដោយ​ចីរភាព​ចំនួន ១៧កម្មវត្ថុ​ដែល​មាន​ចំនួន ១៦៩ផ្ទាំងស៊ីប​ខុស​គ្នា។ អ្វី​ដែល​អង្គការសហប្រជាជាតិ​ចង់​បាន​តាម​រយៈ « កាលវិភាគ ២០៣០ » គឺ​ការ​កសាង​អនាគត​មួយ​ប្រសើរ និង​ប្រកប​ដោយ​ចីរភាព​សម្រាប់​មនុស្សជាតិ​ទាំង​អស់​នៅ​ដំណាច់​ទសវត្សរ៍​នេះ។កាត់​បន្ថយ​ភាព​ក្រីក្រ កាត់​បន្ថយ​វិសមភាព​ក្នុង​សង្គម ការ​ទទួល​បាន​សិទ្ធិ​ស្មើ​គ្នា​រវាង​បុរស និង​ស្រ្តី កុមារ​គ្រប់រូប​ត្រូវ​ទៅ​សាលារៀន ទទួល​បាន​ទឹកស្អាត​ប្រើប្រាស់​ទាំង​អស់​គ្នា កាត់​បន្ថយ​អត្រា​មរណៈ​ទារក មាន​អ៊ីនធ័រនែត និង​ភ្លើងអគ្គីសនី​ប្រើ​គ្រប់​គ្នា ទទួល​បាន​សេវា​សុខភាព​គ្រប់​គ្នា។ល។ និង។ល។ ទាំង​អស់​នេះ​សុទ្ធសឹង​ជា​ផែនការ​សន្យា​ដែល​ប្រទេស​សមាជិក​ទាំង​អស់​របស់​អង្គការសហប្រជាជាតិ​ត្រូវ​សម្រេច​ឲ្យ​បាន​ក្នុង​រយៈពេល ១៥ឆ្នាំ​ពី​ឆ្នាំ ២០១៥ ដល់​ឆ្នាំ ២០៣០។ គិត​ត្រឹម​ពាក់​ឆ្នាំ ២០២៣ អស់​រយៈពេល ៨ឆ្នាំ​មក​ហើយ​ដែល​ពិភពលោក​បាន​អនុវត្ត​លើ​ផែនការ​ខាង​លើ។ ដូច្នេះ តើ​អ្វី​ទៅ​ជា​លទ្ធផល​ដែល​ទទួល​បាន​តាំង​ពី​ឆ្នាំ ២០១៥ មក​ដល់​សព្វថ្ងៃ?។មិន​ល្អ​ទាល់​តែ​សោះ នេះ​ជា​ការ​សន្និដ្ឋាន​របស់​អង្គការសហប្រជាជាតិ​តាម​រយៈ​របាយការណ៍​មួយ​ចេញ​ផ្សាយ​ក្នុង​ថ្ងៃ​ចន្ទ ទី១០ កក្កដា។ ប្រមុខ​អង្គការសហប្រជាជាតិ​លោក​អង់តូនីញ៉ូ ហ្គូទែរស៍​បាន​បញ្ជាក់​ដោយ​ទាញ​សញ្ញាអាសន្ន​ថា នៅ​ក្នុង​ការ​វាយតម្លៃ​លើ​ការ​អនុវត្តន៍​ផែការ​សន្យា​ចំនួន ១៤០ចំណុច មាន​ជាង ៣០% មិន​ត្រឹម​តែ​គ្មាន​ការ​ចម្រើន​ទៅ​មុខ​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ តែ​បែរ​ជា​បាន​ធ្លាក់​ចុះ​ទៅ​វិញ​តាំង​ពី​ឆ្នាំ ២០១៥។ បើ​អ្វីៗ​នឹង​បន្ត​មាន​សង្វាក់​ដូច​សព្វថ្ងៃ មាន​មនុស្ស​ចំនួន ៥៧៥លាននាក់​នឹង​បន្ត​រស់នៅ​ក្នុង​ភាព​ក្រីក្រ​ខ្លាំង​នៅ​ឆ្នាំ ២០៣០។ធ្ងន់ធ្ងរ​ជាង​នេះ របាយការណ៍​បាន​គូសបញ្ជាក់​ថា ពិភពលោក​បាន​ដើរ​ថយ​ក្រោយ​វិល​ទៅ​រក​កម្រិត​អត់ឃ្លាន​ដូច​ឆ្នាំ ២០០៥។ ជាក់ស្តែង​ក្នុង​ឆ្នាំ ២០២១ មាន​មនុស្ស​ម្នាក់​ក្នុង​ចំណោម​៣នាក់​ក្នុង​លោក ឬ​ស្មើ​នឹង ២ ៣០០លាននាក់​បាន​រស់​ក្នុង​អសន្តិសុខស្បៀងអាហារ​ល្មម ឬ​ខ្លាំង។ របាយការណ៍​ដដែល​បាន​កត់សម្គាល់​ឃើញ​ថា មនុស្ស​ចំនួន ១ ១០០លាននាក់​ដែល​កំពុង​រស់នៅ​តាម​ទីក្រុង និង​ជាយក្រុង​បែរ​ជា​មាន​លក្ខខណ្ឌ​ជីវិត​រស់នៅ​ដូច​អ្នករស់នៅ​តាម​ទីកន្លែង​អានាធិបតេយ្យ​ទៅ​វិញ ហើយ​ចំនួន​នេះ​នឹង​កើន​ដល់ ២ ០០០លាននាក់​ពី​ពេល​នេះ​ទៅ ៣០ឆ្នាំ​ខាង​មុខ។ ទាក់ទង​នឹង​សមភាព​បុរស ស្រ្តី​ត្រូវ​បាន​របាយការណ៍​គូសបញ្ជាក់​ពី​ភាព​រីកចម្រើន​យឺត​ខ្លាំង​មែនទែន។បើ​អ្វីៗ​នឹង​មាន​ដំណើរការ​ដូច​សព្វថ្ងៃ គេ​ត្រូវ​ប្រើ​ពេល​ចំនួន ២៨៦ឆ្នាំ​ដើម្បី​លុប​បំបាត់​ច្បាប់​ទាំង​អស់​ដែល​មាន​ការ​រើសអើង​ចំពោះ​ស្រ្តី និង​ត្រូវ​ចំណាយ​ពេល​រហូត​ដល់​ទៅ ៣០០ឆ្នាំ​ដើម្បី​បិទបញ្ចប់អាពាហ៍ពិពាហ៍​កុមារ។បើ​គ្មាន​វិធានការ​ថ្មី​លើស​ពី​អ្វី​ដែល​កំពុង​មាន​សព្វថ្ងៃ​ទេ មាន​តែ ១ប្រទេស​គត់​ក្នុង​ចំណោម ៦ប្រទេស​ដែល​នឹង​ឈាន​ដល់​គោលដៅ​មាន​សាលាមធ្យមសិក្សា​សម្រាប់​កូនក្មេង​ទាំង​អស់។ តើ​ភាព​យឺតយ៉ាវ​ក្នុង​ការ​អនុវត្តន៍​ផែនការ « កាលវិភាគ ២០៣០ »ជា​កំហុស​របស់​អ្នក​ណា និង​ដោយ​មូលហេតុ​អ្វី​ទៅ?។តាម​របាយការណ៍​របស់​អង្គការសហប្រជាជាតិ ជំងឺ​ឆ្លង​កូវីដ១៩ មាន​ចំណែក​ទទួល​ខុស​ត្រូវ​នៅ​ក្នុង​ភាព​យឺតយ៉ាវ​នេះ។ ចំណែក​ហេតុផល​មួយ​ទៀត អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​បាន​ទម្លាក់​ការ​ទទួល​ខុស​ត្រូវ​លើ​ប្រព័ន្ធ​ហិរញ្ញវត្ថុ​អន្តរជាតិ​ដែល​បាន​រារាំង​ដល់​វឌ្ឍនភាព​របស់​ក្រុម​ប្រទេស​កំពុង​អភិវឌ្ឍន៍។ « កប់​នៅ​ក្រោម​ភ្នំ​នៃ​បំណុល ក្រុម​ប្រទេស​កំពុង​អភិវឌ្ឍន៍​ជា​អ្នក​រង​ផល​ប៉ះពាល់​ខ្លាំង​ជាង​គេ​ដោយ​ភាព​បរាជ័យរួម​របស់​យើង​ក្នុង​ការ​វិនិយោគ​លើ​គោលដៅ​អភិវឌ្ឍន៍​ប្រកប​ដោយ​ចីរភាព » នេះ​ជា​ការ​គូសបញ្ជាក់​របស់​ប្រមុខ​អង្គការសហប្រជាជាតិ​លោក​អង់តូនីញ៉ូ ហ្គូទែរស៍។ សរុប​មក នៅ​មាន​ការងារ​ជា​ច្រើន​ទៀត​ដែល​ត្រូវ​ធ្វើ និង​នៅ​សល់​ពេល ៧ឆ្នាំ​ទៀត​ដើម្បី​សម្រេច​ឲ្យ​បាន​នូវ​កម្មវត្ថុ​អភិវឌ្ឍន៍​ប្រកប​ដោយ​ចីរភាព​នា​ឆ្នាំ ២០៣០។តើ​វា​មិន​យឺត​ពេល​ហើយ​ទេ​ដឹង​ក្នុង​ការ​សម្រេច​ឲ្យ​បាន​នូវ​កម្មវត្ថុ​មួយ​នេះ?។ មិន​យឺត​ពេល​ទេ តែ​ត្រូវ​ចាប់​ផ្តើម​ពន្លឿន​ពី​ឥឡូវ​នេះ​ទៅ នេះ​ជា​ការ​បញ្ជាក់​ដោយ​ព្រមាន​របស់​លោក​អង់តូនីញ៉ូ ហ្គូទែរស៍។ បន្ថែម​ពី​លើ​នេះ ប្រមុខ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​បាន​អំពាវនាវ​ឲ្យ​អនុម័ត​នូវ​ផែនការ​សង្រ្គោះ​មួយ​ចំពោះ​កម្មវត្ថុ​អភិវឌ្ឍន៍​ប្រកប​ដោយ​ចីរភាព។ នៅ​ក្នុង​ផែនការ​សង្រ្គោះ​នេះ លោក​អង់តូនីញ៉ូ ហ្គូទែរស៍​បាន​ស្នើ​ឲ្យ​មាន​ឆន្ទៈ​នយោបាយ​ថ្មី និង​ការ​បន្ថែម​ថវិកា​ចំនួន ៥០០ ០០០លានដុល្លារ​ក្នុង​មួយ​ឆ្នាំ​ពី​ពេល​នេះ​ទៅ​ឆ្នាំ ២០៣០។ សំណើ​ទាំង​អស់​នេះ​នឹង​ដាក់​ទៅ​កាន់​មហាសន្និបាត​អង្គការសហប្រជាជាតិ​ដែល​គ្រោង​រៀបចំ​រយៈពេល ២ថ្ងៃ​ពី​ថ្ងៃទី១៨ ដល់​ទី១៩ កញ្ញា​ខាង​មុខ៕

ក្នុង​រយៈពេល ២ថ្ងៃ​ពី​ថ្ងៃ​អង្គារ ទី១១ ដល់​ថ្ងៃ​ពុធ ទី១២ កក្កដា អង្គការ​សន្ធិសញ្ញាអាត្លង់ទិកខាងជើង​ហៅ​កាត់​ជា​ភាសា​អង់គ្លេស​ណាតូ​បើក​កិច្ចប្រជុំកំពូល​នៅ​ក្នុង​ទីក្រុង​វីលនីញូស ប្រទេស​លីទុយអានី។ ចិន​មិនមែន​ជា​សមាជិក ហើយ​ក៏​មិន​ត្រូវ​បាន​ណាតូ​អញ្ជើញ​ឲ្យ​ចូលរួម​ដែរ។ តែ​ណាតូ​បាន​អញ្ជើញ​ប្រទេស​អូស្រា្តលី ជប៉ុន នូវែលសេឡង់ និង​ប្រទេស​កូរ៉េខាងត្បូង។ កាយវិការ​នេះ​ត្រូវ​បាន​ចិន​ចោទ​ណាតូ​ពី​បទ​យក​ប្រទេស​នៅ​ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក​ធ្វើ​ជា​ចំណាប់ខ្មាំង។ ហេតុអ្វី​បាន​ជា​ចិន​លើក​ឡើង​យ៉ាង​ដូច​នេះ និង​ថា តើ​ចិន​គួរ​បារម្ភ​ពី​ការ​ពង្រីក​សមាជិក​ណាតូ​ទៅ​កាន់​អាស៊ី​ដែរ ឬ​ទេ? ចាប់​កំណើត​ក្នុង​ថ្ងៃទី៤ មេសា ឆ្នាំ ១៩៤៩ ដោយ​មាន​សមាជិក​ចំនួន ១២ប្រទេស​មក​ពី​អឺរ៉ុប និង​អាមេរិកខាងជើង អង្គការ​ណាតូ​មាន​សមាជិក​សរុប​ចំនួន ៣១ប្រទេស​នា​ពេល​សព្វថ្ងៃ។ តែ​នៅ​ពេល​ខាង​មុខ អង្គការ​សន្ធិសញ្ញា​អាត្លង់ទិកខាងជើង​មួយ​នេះ​អាច​មាន​សមាជិក​ថ្មី​បន្ថែម​ទៀត ពិសេស​មុន​គេ​គឺ​ប្រទេស​ស៊ុយអែត។ គួរ​បញ្ជាក់​ថា នៅ​ក្នុង​ចំណោម​សមាជិក​ទាំង ៣១ប្រទេស​របស់​ណាតូ គឺ​គ្មាន​ប្រទេស​អាស៊ី​ទេ។ តែ​ទោះ​ជា​យ៉ាង​នេះ​ក្តី ចិន​ដែល​ជា​ប្រទេស​មហាអំណាច​មួយ​នៅ​អាស៊ី​បាន​តាម​ដាន និង​ឃ្លាំមើល​ការ​វិវត្តន៍​របស់​ណាតូ​ដោយ​មិន​ដាក់​ភ្នែក។មាន​មូលហេតុ​សំខាន់​ចំនួន​ពីរ​ដែល​បញ្ជាក់​ត្រង់​ចំណុច​នេះ ទី១ ណាតូ​ហាក់​កំពុង​ចាប់​អារម្មណ៍ និង​បែរ​សម្លឹង​ទៅ​តំបន់​អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក និង​ទី២ ណាតូ​ហាក់​កំពុង​ដាក់​ចិន​នៅ​ក្នុង​បញ្ជី​ប្រទេស​គូប្រជែង ឬ​អាច​ជា​សត្រូវ​ដែល​មិន​អាច​ធ្វេសប្រហែស និង​មើល​រំលង​បាន​ឡើយ។ ណាតូ​ហាក់​កំពុង​ចាប់​អារម្មណ៍ និង​បែរ​សម្លឹង​ទៅ​តំបន់​អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក ព្រោះ​នៅ​ក្នុង​កិច្ចប្រជុំកំពូល​រៀបចំ​ក្នុង​ទីក្រុង​ម៉ាឌ្រីដ ប្រទេស​អេស្ប៉ាញ​កាល​ពី​ឆ្នាំ ២០២២ ណាតូ​បាន​អញ្ជើញ ៤ប្រទេស​នៅ​ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក​ឲ្យ​ចូលរួម​ក្នុង​នាម​ជា​ភ្ញៀវ គឺ​ប្រទេស​អូស្រា្តលី ជប៉ុន នូវែលសេឡង់ និង​ប្រទេស​កូរ៉េខាងត្បូង។ នេះ​ជា​លើកទី១ ដែល​ណាតូ​បាន​អញ្ជើញ​ប្រទេស​ទាំង ៤ ឲ្យ​ចូលរួម។តែ​សម្រាប់​ចិន ទោះ​ការ​អញ្ជើញ​ពេល​នោះ​ជា​លើកទី១ ឬ​ជា​លើកទី​ប៉ុន្មាន​ក៏​ដោយ គឺ​គ្រប់គ្រាន់​ដើម្បី​ធ្វើ​ឲ្យ​ខ្លួន​បារម្ភ និង​មិន​អាច​ធ្វើ​ព្រងើយកន្តើយ​បាន​ទេ។ ចំណែក​ណាតូ​ហាក់​កំពុង​យក​ចិន​ធ្វើ​ជា​គូប្រជែង ឬ​អាច​ជា​សត្រូវ ព្រោះ​នៅ​ក្នុង​សេចក្តីថ្លែងការណ៍​ចេញ​ផ្សាយ​នៅ​ក្រោយ​ជំនួបកំពូល​ឆ្នាំ ២០២២ ណាតូ​បាន​ចាត់​ទុក​ចិន​ជា​តួអង្គ​មួយ​ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​ប៉ះពាល់​ដល់​ផលប្រយោជន៍ សន្តិសុខ និង​តម្លៃ​របស់​ណាតូ។ ណាតូ​មើល​ឃើញ​ថា ចិន​កំពុង​ព្យាយាម​ធ្វើ​ឲ្យ​ផុយស្រួយ​នូវ​សណ្តាប់ធ្នាប់​អន្តរជាតិ​ដែល​ផ្អែក​លើ​ច្បាប់​ជា​ធំ។ ការ​ហ៊ាន​និយាយ​យ៉ាង​ដូច​នេះ​ត្រូវ​បាន​ប្រមុខ​អង្គការ​ណាតូ​លោក​យែន ស្តុលទែនប៊ែរ​ពន្យល់​បក​ស្រាយ​នា​ដំណើរ​ទស្សនកិច្ច​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ជប៉ុន​កាល​ពី​ដំណាច់​ខែ​មករា ឆ្នាំ ២០២៣ នេះ។លោក​ស្តុលទែនប៊ែរ​បាន​លើក​ឡើង​ជា​ពិសេស​ពី​ឥទ្ធិពល និង​អាកប្បកិរិយា​ឈ្លានពាន​របស់​ចិន​នៅ​ក្នុង​សមុទ្រចិនខាងត្បូង និង​នៅ​ក្នុង​តំបន់ ការ​បង្កើត​សព្វាវុធ​បាញ់​ចម្ងាយឆ្ងាយ និង​កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ​កាន់​តែ​ជិតស្និទ្ធ​ជាមួយ​រុស្ស៊ី។ ការ​ឆ្លើយ​បក​វិញ​របស់​ចិន​ហាក់​ដូច​យឺត​ពេល​បន្តិច​មែន តែ​ចិន​មិន​ដែល​ទុក​ឲ្យ​ការ​វាយប្រហារ​ណា​មួយ​លើ​ខ្លួន​កន្លង​ហួស​ដោយ​គ្មាន​ការ​ឆ្លើយ​តប​នោះ​ទេ។ ថ្លែង​ទៅ​កាន់​ក្រុម​មន្រ្តីការទូត​ជប៉ុន និង​កូរ៉េខាងត្បូង​ក្នុង​ថ្ងៃទី៤ កក្កដា នាយក​ការិយាល័យ​មជ្ឈិមបក្សកុម្មុយនិស្ត​ចិន​ទទួល​បន្ទុក​កិច្ចការ​បរទេស​លោក​វ៉ាង យី​បាន​ប្រើ​ឃ្លា​ក្នុង​ន័យ​ចំអក​ថា « អាមេរិក និង​អឺរ៉ុប​អសមត្ថភាព​ក្នុង​ការ​បែងចែក​រវាង​ជនជាតិ​ចិន ជនជាតិ​ជប៉ុន និង​ជនជាតិ​កូរ៉េ។ ទោះ​ជា​យើង​ទៅ​លាប​សក់​ពណ៌​ទង់ដែង ឬ​ទៅ​កែច្រមុះ​ឡើង​វិញ​ក៏​យើង​មិន​អាច​ក្លាយ​ជា​ជនជាតិ​លោកខាងលិច​បាន​ដែរ។ យើង​ត្រូវ​ដឹង​ថា​តើ​ប្រភពកំណើត​របស់​យើង​នៅ​ឯ​ណា »។ចំណែក​ប្រតិកម្ម​ចំៗ និង​ខ្លាំងៗ​របស់​ចិន​បាន​ចេញ​ពី​មាត់​រដ្ឋមន្រ្តី​ការពារជាតិ​ចិន​លោក​លី ស្ហាំងហ្វូ។ នៅ​ក្នុង​ឱកាស​ចូលរួម​កិច្ចប្រជុំកំពូលស្តីពី​សន្តិសុខ​រៀបចំ​ក្នុង​ប្រទេស​សិង្ហបុរី​នា​ដើម​ខែ​មិថុនា លោក​លី ស្ហាំងហ្វូ​បាន​វាយតម្លៃ​ថា គោលបំណង​របស់​សម្ព័ន្ធ​យោធា ដូច​ជា​ណាតូ​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក គឺ​យក​ប្រទេស​ក្នុង​តំបន់​ធ្វើ​ជាចំណាប់ខ្មាំង និង​បង្ក​ជម្លោះ រួម​ទាំង​ការ​ប្រឈម​មុខ។ តាម​ប្រមុខ​ការពារជាតិ​ចិន ការ​ប៉ុនប៉ង​បែប​នេះ​នឹង​ធ្វើ​ឱ្យ​តំបន់​ធ្លាក់​ក្នុង​ជម្លោះ និង​ការ​បែកបាក់។ តាម​រយៈ​ប្រតិកម្ម​របស់​ចិន​នេះ​នាំ​ឲ្យ​គេ​យល់​បាន​ថា​តិច ឬ​ច្រើន ចិន​បារម្ភ​ពី​ការ​ពង្រីក​ឥទ្ធិពល​របស់​អង្គការ​ណាតូ​នៅ​អាស៊ី ពិសេស​នៅ​ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក​ដែល​ចិន​កំពុង​អាងយ៉ាង​ខ្លាំង។តែ​ទោះ​ជា​យ៉ាង​នេះ​ក្តី រឿង​តៃវ៉ាន់​នៅ​តែ​ជា​រឿង​សំខាន់ និង​អាទិភាព​ទី១ របស់​ចិន​ដដែល។ រដ្ឋមន្រ្តី​ការពារជាតិ​ចិន​លោក​លី ស្ហាំងហ្វូ​បាន​រម្លឹក​ជា​ថ្មី​នៅ​សិង្ហបុរី​ដែល​លោក​បាន​ចូលរួម​នៅ​ក្នុង​កិច្ចប្រជុំកំពូលស្តីពី​សន្តិសុខ​ថា តៃវ៉ាន់​ជា​កិច្ចការ​ផ្ទៃក្នុង​របស់​ចិន។ អាច​ថា​ជា​រឿង​ចៃដន្យ​ក៏​ថា​បាន មិន​ចៃដន្យ​ក៏​ថា ព្រោះ​ក្នុង​ថ្ងៃទី៦ កក្កដា ពោល​ប៉ុន្មាន​ថ្ងៃ​មុន​អង្គការ​ណាតូ​បើក​កិច្ចប្រជុំកំពូល​ក្នុង​ថ្ងៃទី១១ កក្កដា ប្រធានាធិបតី​ចិន​លោក​ស៊ី ជីនពីង​បាន​ធ្វើ​ដំណើរ​ទៅ​កាន់​ទីបញ្ជាការដ្ឋាន​កងទ័ព​ក្នុងខេត្ត​ជាំងស៊ូ​ដែល​មាន​ទីតាំង​មិន​ឆ្ងាយ​ប៉ុន្មាន​ពី​កោះតៃវ៉ាន់។នៅ​ទីនោះ លោក​ស៊ី​បាន​ប្រាប់​កងទ័ព​ចិន​ឲ្យ​ហ៊ាន​ប្រយុទ្ធ ប្រយុទ្ធ​ឲ្យ​ល្អ​បំផុត និង​ត្រូវ​ប្តេជ្ញា​ប្រយុទ្ធ​ដើម្បី​ការពារ​អធិបតេយ្យភាព និង​សន្តិសុខជាតិ។ ទន្ទឹម​គ្នា​នេះ​នៅ​ក្រុង​សៀងហៃ កងទ័ព​ជើងទឹក​ចិន និង​រុស្ស៊ី​បាន​ធ្វើ​សមយុទ្ធ​រួម​គ្នា​រយៈពេល​មួយ​សប្តាហ៍​តាំង​ពី​ថ្ងៃទី៥ កក្កដា​ដល់​ថ្ងៃទី១១ កក្កដា​ដែល​ជា​ថ្ងៃទី១ នៃ​ការ​បើក​កិច្ចប្រជុំកំពូល​របស់​អង្គការ​ណាតូ៕

ទោះបីមិនមានសង្គ្រាមជាមួយអ៊ុយក្រែន រុស្ស៊ីបានមើលឃើញពីការដើរថយក្រោយនៃការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួនយ៉ាងច្រើន នៅសតវត្សរ៍ទី២១នេះ។ អត្រាកំណើតធ្លាក់ចុះ អត្រាមរណៈកើនឡើង កម្រិតច្នៃប្រឌិតដើរថយក្រោយ រួមផ្សំនឹងការកើនឡើងអំពើពុករលួយសុទ្ធតែជាបញ្ហាប្រឈមដ៏ធ្ងន់ធ្ងរសម្រាប់វឌ្ឍនភាពប្រទេស។ ប្រឈមនឹងផលលំបាកនៃសង្គ្រាម ស្របពេលដែលប្រជាជនរុស្ស៊ីរាប់សែននាក់បានចាកចេញពីប្រទេស តើគេអាចនិយាយថារុស្ស៊ីបានបាត់បង់សតវត្សទី២១របស់ខ្លួនដែរឬយ៉ាងណា? គិតមកដល់ថ្ងៃនេះ សង្គ្រាមរវាងរុស្ស៊ី និងអ៊ុយក្រែនបានអូសបន្លាយពេលច្រើនជាង៥០០ថ្ងៃទៅហើយ។ សង្គ្រាមនេះបានបង្កផលប៉ះពាល់សេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរមិនថាលើប្រទេសរុស្ស៊ី និងអ៊ុយក្រែនផ្ទាល់ ប៉ុន្តែឥទ្ធិពលរបស់វាបានរីករាលដាលទៅកាន់ពិភពលោកទាំងមូល។នាពេលថ្មីៗ ផ្អែកតាមបទវិភាគរបស់លោក Fareed Zakaria នៃសារព័ត៌មាន CNN បង្ហាញថា បញ្ហាដ៏ធំបំផុតរបស់រុស្ស៊ីមិនមែនសង្គ្រាមនោះទេ ប៉ុន្តែវាជាការបាត់បង់សតវត្សរ៍ទី២១របស់ខ្លួន។ ហេតុអ្វី?អ្វីដែលជាបំណងប្រាថ្នារបស់រុស៊្សីដែលកំពុងដឹកនាំដោយ លោក វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន ថាអាចវាយលុកឈ្លានពានអ៊ុយក្រែនបានសម្រេច និងនៅក្នុងពេលដ៏ខ្លី ត្រូវបរាជ័យ។ ក៏ប៉ុន្តែ អ៊ុយក្រែនក្រោមជំនួយឧបត្ថម្ភយ៉ាងច្រើនពីប្រទេសសម្ព័ន្ធមិត្តលោកខាងលិច បានទប់ទល់ និងវាយបកទៅរុស្ស៊ីវិញ។ រហូតមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ន រុស្ស៊ីថែមទាំងត្រូវប្រឈមនឹងបញ្ហានៃការបែកបាក់ផ្ទៃក្នុងផងដែរ តួយ៉ាង ជាមួយក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួលរបស់ខ្លួន។នៅក្នុងសៀវភៅ "The Third Wave" និពន្ធដោយលោក Samuel Huntington មានខ្លឹមសារសំខាន់មួយបង្ហាញថា នៅក្នុងរបបផ្តាច់ការដូចរុស្ស៊ីបច្ចុប្បន្ន ការបែកបាក់គ្នានៅក្នុងចំណោមឥស្សរជននយោបាយដែលកំពុងកាន់អំណាចគឺជាសញ្ញាអវិជ្ជមានបង្ហាញអំពីភាពទន់ខ្សោយនៃប្រព័ន្ធដឹកនាំទាំងមូល។ នៅពេលណាដែលសមាជិកសំខាន់ៗនៃប្រព័ន្ធដឹកនាំបែកបាក់ នោះជារឿយៗ វាអាចបង្កឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរកាន់តែធំឡើងៗ។ ផ្ទុយទៅវិញ នៅពេលដែលគេមិនអាចមើលឃើញការបែកបាក់ នោះវាក៏មានន័យថា មេដឹកនាំផ្តាច់ការប្រហែលជាអាចបន្ដដឹកនាំប្រទេសតទៅទៀត។ដើម្បីស្វែងយល់ពីការតស៊ូអំណាចនៅក្នុងប្រព័ន្ធដឹកនាំរបស់រុស្ស៊ី គេអាចស្វែងយល់អំពីអ្វីដែលលោក Winston Churchill បានធ្លាប់លើកឡើងថា “នយោបាយរបស់ប្រព័ន្ធដឹកនាំរុស្ស៊ី គឺដូចទៅនឹងស្ថានភាពនៃការប្រយុទ្ធគ្នារវាងចចកមួយក្រុម នៅក្រោមកម្រាលព្រំ។ អ្នក​មើលពី​ក្រៅ​អាច​ត្រឹម​តែ​ឮ​សូរ​សំឡេងគ្រហឹមរបស់ចចកទាំងនោះ ហើយ​ពេលគេ​ឃើញ​ឆ្អឹង​ហោះ​ចេញ​ពី​ក្រោមមក នោះគេអាចច្បាស់ថានរណា​ជា​អ្នក​ណា​ឈ្នះ។”ទោះជាយ៉ាងណា អ្វីដែលរុស្ស៊ីត្រូវប្រឈមតាំងពីមុនមានសង្គ្រាមជាមួយអ៊ុយក្រែនគឺ សញ្ញាអវិជ្ជមាននៃការអភិវឌ្ឍនៅក្នុងប្រទេសខ្លួនតែម្ដង។ ស្ថិតិអាចធ្វើឱ្យយើងភ្ញាក់ផ្អើល។ ជាឧទាហរណ៍ កុមារជនជាតិរុស្ស៊ីម្នាក់អាយុ១៥ឆ្នាំសព្វថ្ងៃនេះមានអាយុកាលសង្ឃឹមរស់ជាមធ្យមដូចទៅនឹងកុមារអាយុ១៥ឆ្នាំនៅប្រទេសហៃទីដែលជាប្រទេសក្រីក្រ និងមានការអភិវឌ្ឍតិចតួចបំផុត។ នៅត្រង់ចំណុចនេះ គេត្រូវចាំថា រុស្ស៊ីគឺជាប្រទេសមួយក្នុងចំណោមប្រទេសដែលមានជាងគេបំផុតរបស់ពិភពលោក បើគិតអំពីធនធានធម្មជាតិដែលរុស្ស៊ីមាន។ លើសពីនេះ រុស្ស៊ី គឺជាសង្គមមួយដែលមានទីក្រុងច្រើន ការអភិវឌ្ឍឧស្សាហកម្ម កម្រិតនៃការអប់រំ និងកម្រិតអក្ខរកម្មដែលធ្លាប់អាចប្រៀបធៀបទៅនឹងបណ្ដាប្រទេសអឺរ៉ុប ហើយអាចប្រហែលមានកម្រិតលើសពីប្រទេសអឺរ៉ុបខ្លះផ្សេងទៀតផងដែរ។ក៏ប៉ុន្តែ ផ្អែកតាមឯកសារស្រាវជ្រាវចេញផ្សាយកាលពីខែសីហា ឆ្នាំ២០២២ ដោយលោក Nicholas Eberstadt បង្ហាញថា អស់​រយៈពេល​បី​ទសវត្សរ៍​មក​ហើយ​ដែល​រុស្ស៊ី​បាន​និង​កំពុង​មើលឃើញអំពី​ចំនួន​ប្រជាជន​ថយ​ចុះ។ អត្រាមនុស្សស្លាប់មានច្រើនជាងអត្រាកំណើត លើកលែងពីឆ្នាំ២០១៣ ដល់ឆ្នាំ២០១៥។ ជាក់ស្ដែង រឿងនេះក៏បានកើនឡើងនៅក្នុងបណ្ដាប្រទេសឧស្សាហកម្មផ្សេងៗផងដែរ ក៏ប៉ុន្ដែអ្វីដែលកើតឡើងនៅរុស្ស៊ីគឺលើសពីការរំពឹងទុក។នៅឆ្នាំ២០១៩ មុនពេលវិបត្តិជំងឺកូវីដ១៩ និងសង្គ្រាមជាមួយអ៊ុយក្រែន អង្គការសុខភាពពិភពលោក (WHO) បានប៉ាន់ប្រមាណថា កុមារអាយុ១៥ឆ្នាំនៅក្នុងប្រទេសរុស្ស៊ីមានអាយុសង្ឃឹមរស់ត្រឹម៥៣,៧ឆ្នាំទៀតប៉ុណ្ណោះ ដែលដូចគ្នាទៅនឹងនៅប្រទេសហៃទី និងទាបជាងអាយុសង្ឃឹមរស់ នៅក្នុងប្រទេសយេម៉ែន ម៉ាលី និងស៊ូដង់ខាងត្បូងទៅទៀត។ កុមារស្វីសដែលមានអាយុដូចគ្នាអាចរំពឹងរស់បានយូរជាងកុមាររុស៊្សី១៣ឆ្នាំឯណោះ។ជាទូទៅ ការអប់រំមានទំនាក់ទំនងកើនឡើងជាមួយនឹងសុខភាពល្អ ប៉ុន្តែរឿងនេះមិនបានកើនឡើងទេនៅក្នុងប្រទេសរុស្ស៊ី។ ស្ថិតិបង្ហាញថា រុស្ស៊ី​ជា​ប្រទេស​ដែល​មាន​កម្រិត​អប់រំខ្ពស់ ដូចទៅនឹងបណ្ដាប្រទេសជឿនលឿនបំផុតនៅលើពិភពលោក ប៉ុន្តែបែរជាមាន​អត្រា​មរណៈ ដូចប្រទេសមានកម្រិតអភិវឌ្ឍតិចតួចទៅវិញ។ មើលឱ្យលម្អិតកាន់តែជ្រៅ រុស្ស៊ីបច្ចុប្បន្នមានការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចកម្រិតអាក្រក់ជាងសហភាពសូវៀតទៅទៀត។ ក្នុងឆ្នាំ២០១៩ ប្រទេសរុស្ស៊ីបានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់នៅពីក្រោយប្រទេសអូទ្រីសក្នុងការដាក់ពាក្យសុំប័ណ្ណប៉ាតង់អន្តរជាតិ (សំដៅដល់ប៉ាតង់នៃរបកគំហើញថ្មីៗ) ទោះបីជារុស៊្សីមានចំនួនប្រជាជន១៦ដងលើសអូទ្រីសក៏ដោយ។ នៅក្នុងការអភិវឌ្ឍវិស័យឧស្សាហកម្ម ការទទួលបានប៉ាតង់ច្នៃប្រឌិតគឺសំខាន់ណាស់។ សព្វថ្ងៃនេះ ចំណាត់ថ្នាក់របស់រុស្ស៊ីគឺដូចទៅនឹងរដ្ឋអាឡាបាម៉ា ក្នុងការទទួលបានប៉ាតង់ប្រចាំឆ្នាំរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក (វាជាស្តង់ដារមាសសម្រាប់ក្រុមហ៊ុននានានៅជុំវិញពិភពលោក) ទោះបីជារុស្ស៊ី មានប្រជាជនជិត៣០ដងលើសរដ្ឋនេះក៏ដោយ។ ដោយសារសង្គ្រាម និងការចាកចេញរបស់ប្រជាជនរុស្ស៊ី រាប់សែននាក់ តួលេខនៃរបកគំហើញថ្មី និងការទទួលបានប៉ាតង់ទំនងកាន់តែធ្លាក់ចុះ។តើហេតុអ្វីរឿងនេះអាចកើតឡើង? ផ្អែកតាមសៀវភៅ "Russia Against Modernity" លោក Alexander Etkind បានពន្យល់ថា លោក ពូទីន បានបង្កើតរដ្ឋប៉ារ៉ាស៊ីតមួយ ដែលទទួលបានប្រាក់ចំណូលភាគច្រើនដោយសារតែធនធានធម្មជាតិជាជាងការអភិវឌ្ឍវិស័យឧស្សាហកម្មប្រកបដោយការច្នៃប្រឌិត ហើយវាមិនសូវផ្តល់សុខុមាលភាពដល់ប្រជាជនរបស់ខ្លួននោះទេ។ លោក Alexander Etkind បានសរសេរថា អំពើពុករលួយគឺតែងតែកើតមានច្រើននៅក្នុងរបបដឹកនាំដូចរុស្ស៊ីបច្ចុប្បន្ន។ សរុបជារួម ទោះបីមិនមានសង្គ្រាមជាមួយអ៊ុយក្រែន រុស្ស៊ីបានបាត់បង់ការអភិវឌ្ឍយ៉ាងច្រើនសម្រាប់ប្រទេសខ្លួនទៅហើយ នៅសតវត្ស៍ទី២១នេះ៕

បន្ទាប់​ពី​ឆ្លង​កាត់​ភាព​ចលាចល​ហិង្សា​អស់​៦​យប់ នៅ​តាម​ទីក្រុង​តូច​ធំ​​ស្ទើរ​ពេញ​ផ្ទៃ​ប្រទេស បារាំង​បាន​ត្រលប់​មក​រក​ភាព​ស្ងប់​ស្ងាត់​វិញហើយ នៅឡើយ​តែ​​វិស័យ​ទេសចរណ៍​ និងសណ្ឋាគារ ដែល​​បន្ត​ព្រួយ​បារម្ភ ខ្លាច​បាត់បង់​ភ្ញៀវ ព្រោះរូប​ភាព​ហិង្សា​ និង​ទង្វើ​បែប​បំផ្លិចបំផ្លាញ ​របស់​ក្មេង​ជំទង់​ពេញ​កំហឹង​ មាន​ចុះផ្សាយ​យ៉ាង​ព្រោង​ព្រាត ក្នុង​ទំព័រ​សង្គម និង​បណ្តាញ​សារព័ត៌មាន​អន្តរជាតិ។ ​បារាំង​ទិសដៅ​ទេសចរណ៍​ដ៏​ទាក់ទាញ ​កំពុង​ប្រលាក់ប្រលូស​ដោយ​កុប្បកម្ម​​ហិង្សា? តើ​វិស័យ​ទេសចរណ៍​បារាំង​ ត្រូវ​ចុះ​ស្រអាប់ និង​ខាតបង់​​​យ៉ាងណា​? ក្នុង​រដូវ​ក្តៅ រដូវ​ទេសចរណ៍ តែ​បែរ​ជា​មាន​រូប​ភាពអាក្រក់ៗ ៖ ​ក្មេង​ជំទង់ៗ​តតាំងនឹង​ប៉ូលិស​ យ៉ាង​ហិង្សា រូបភាព​ដុត​ឡាន ដុត​អគារ ​អគ្គិភ័យ សកម្មភាព​​វាយបំផ្លាញ វាយ​បំបែក​កញ្ចក់ គាស់​ទ្វារ​​ហាង​ គាស់​ផ្សារ ដើម្បី​លួច​យក​របស់​​មាន​តម្លៃ ​បង្ហោះ​បង្ហាញ​ស្ទើរ​គ្មាន​ដាច់​នៅ​តាម​បណ្តាញ​សង្គម បណ្តាញ​ផ្សព្វផ្សាយ​ព័ត៌មាន ទូទាំងពិភពលោក នារយៈ​ពេល​នៃ​កុប្បកម្ម​ ៦​យប់​របស់​ក្មេង​ជំទង់​ ក្រោយ​​ការ​ស្លាប់​របស់​យុវជន​ ណាហ៊ែល ដែលប៉ូលិស​បាន​បាញ់​ ហើយ​ស្លាប់​ នៅពេល​គេច​​មិន​ឱ្យ​ប៉ូលិស​ឆែក​ ច្បាស់​ជា​ជះ​ឥទ្ធិពល​មិន​ល្អ​សោះ​ឡើយ​សម្រាប់​​​វិស័យ​ទេសចរណ៍​បារាំង។ បើ​តាម​ប្រធាន​ការិយាល័យ​ទេសចរណ៍​ក្រុង​ប៉ារីស ក្នុង​រយៈ​ពេល​ពីរ​ថ្ងៃ​ដំបូង​នៃខែកក្កដា មាន​​ទេសចរប្រមាណ​ ២០ទៅ​២៥%​បាន​លុប​ចោល​ដំណើរ​មក​កាន់​រដ្ឋធានី​ប៉ារីស (​កក់​សណ្ឋាគារ)​។ ចំណែក​ខាង​ភោជនីដ្ឋាន​និងបាអាហារដ្ឋាន​​រង្គសាលពេល​រាត្រី ​វិញ​ ការ​ខាត​បង់​អស់ឡើង​ដល់​​ជាង​៥០% ក្នុង​មួយ​ចុង​សប្តាហ៍​កន្លង​ទៅ។ នេះ​បើ​តាម​ការ​​ប៉ាន់​ស្មាន​របស់ប្រធានសហព័ន្ធសហជីព​​​សណ្ឋាគារ​តំបន់Ile de France (​ក្រុង​និង​ជុំ​វិញ​ក្រុង​ប៉ារីស) ដែល​ទាមទារ​ឱ្យ​រដ្ឋាភិបាល​ចាត់​វិធានការ​ជួយ​​សង​ការ​ខាតបង់​នេះ និង​យល់​ថា​ រូបភាពប្រទេស​​បារាំង​ ជាពិសេស​ប៉ារីស​ បានធ្លាក់​​ស្រអាប់​ខ្លាំងណាស់​។ ទិដ្ឋភាព​ហិង្សា​ ការ​បិទ​បណ្តាញ​ដឹកជញ្ជូន​សាធារណៈ​តាំងពីព្រលប់ លុប​កម្មវិធី​សិល្បៈ​ផ្សេងៗ ពិត​ជាប៉ះពាល់​ខ្លាំង​ដល់​វិស័យ​ទេសចរណ៍ និង​​ជំរុញ​ឱ្យ​ទេសចរ​បរទេស​បោះបង់​គម្រោង​​មក​ទស្សនា​ប្រទេស​បារាំង​មែនឬ ? មែន​ ! សម្រាប់​ពេលខ្លីចំពោះ​មុខ​​ភ្លាមៗ។ នេះ​បើ​តាមការ​វិភាគ​របស់​ស្ថាបនិក​​នៃ​កា​រិយាល័យជំនាញ​ទេសចរណ៍លោក Guy Raffour​។ រាល់​គ្រប់​ហេតុការណ៍​ហិង្សា​ដែល​​ផ្ទុះឡើង​ តែង​តែ​ជះ​ផល​ប៉ះពាល់តិច​ឬ​ច្រើន​​ជា​ស្វ័យប្រវត្តិ​ដល់​វិស័យ​ទេសចរណ៍ មិន​ថា​ជា​បាតុកម្ម​​ប្រឆាំង​នឹង​កំណែទម្រង់​ច្បាប់​សោធនវិត្តន៍ ​បាតុកម្ម​ត្រាំត្រែងរៀងរាល់​ថ្ងៃ​សៅរ៍​​របស់​ក្រុម​អាវកាក់​លឿង​កាលពី​ឆ្នាំ​២០១៨ ឬ​ភេរវកម្ម​កណ្តាល​រដ្ឋ​ធានី​កាលពី​ថ្ងៃទី ១៣​វិច្ឆិកា​២០១៥ និង​កុប្បកម្ម​ហិង្សា​របស់​ក្រុម​យុវជន​កាលពី​ឆ្នាំ​២០០៥​ដែល​បណ្តាល​មក​ពី​ការ​ស្លាប់​របស់​ក្មេង​ពីរ​នាក់។ កាលណោះ ទេសចរ៣០%​បាន​លុប​ឬ​លើ​កពេល​មក​លេង​ប៉ារីស។ ហើយ​លើក​នេះក៏​​មិន​ខុស​ពី​លើក​មុនៗដែរ។ ហេតុ​ដូច្នេះ​ហើយ​បាន​ជា​អ្នក​រក​ស៊ី​ផ្នែក​សណ្ឋាគារ​ អត់​ព្រួយ​មិន​បាន​។ សាលាក្រុង​ប៉ារីស បាន​ទទួលស្គាល់​ថាវិស័យ​ទេសចរណ៍​មាន​ហេតុផល​ដែល​ត្រូវ​​ព្រួយ​បារម្ភ​ តែ​ក្រុមប្រឹក្សា​រដ្ឋ​ធានី​ប៉ារីស ទើប​បាន​បោះឆ្នោត​នៅថ្ងៃអង្គារ​បើក​មូលនិធិ​ពិសេស​សម្រាប់​ជួយ​ពាណិជ្ជករ​ហើយ។ ហើយ​ម្យ៉ាង​ទៀត​ ទោះបី​វិបត្តិ​បាន​រំខាន​ដំណើរ​កំសាន្ត​របស់​ទេសចរ​ខ្លះ​ដែល​បាន​មក​ដល់​ប៉ារីស​ហើយ​ និង​បាន​ចោទជា​​កង្វល់​ដល់​អ្នក​រៀប​នឹង​មក​ប៉ារីស​មែន ប៉ុន្តែ​បារាំង​ជា​ប្រទេស​ទេសចរណ៍ពិតៗ។ តាំងពី​ចូល​​​ឆ្នាំ​២០២៣មក​ បារាំង​ ប្រឈម​នឹង​បាតុកម្មហិង្សា​ប្រឆាំង​នឹង​កំណែទម្រង់​ច្បាប់​សោធននិវត្តន៍ផង ឥលូវ​អំពើ​កុប្បកម្មហិង្សា​របស់​ក្មេង​ជំទង់ទៀត តែ​តួលេខ​ទេសចរណ៍​ឡើង​ខ្ពស់​ត្រដែត​ណាស់​ទាំង​សម្រាប់​ប៉ារីស និង​ប្រទេស​បារាំង​ទាំងមូល។ ចំនួន​ទេសចរ​សម្រាប់​៦​ខែ​ដើម​ឆ្នាំ​២០២៣ ​ដូច​គ្នា​​ឆមាស​ទី​មួយនៃ​​ឆ្នាំ​២០១៩ ពោល​គឺ​ ​ចំនួន​ទេសចរណ៍ឡើង​ស្មើនឹង​សម័យ​មុន​កូវីដ​ទៅហើយ។ ដូច្នេះ​គ្មាន​អ្វី​ដែល​ត្រូវ​ប្រញាប់​ស្រែក​អាសន្ន​ទេ។ទាំងអ្នក​ជំនាញ​ផ្នែក​ប្រឹក្សា​ទេសចរណ៍​ក៏​ដូច​ជា​អាជ្ញាធរ​ក្រុង​ប៉ារីស សុទ្ធ​តែ​ប្រឹង​សម្រួល​ស្ថានការណ៍​ដោយ​ពន្យល់​ថា​បើ​មើល​ពីចម្ងាយ ឃើញ​តែ​ព័ត៌មាន​វិល​ឥត​ឈប់​នៃ​អំពើ​ហិង្សា គេ​ត្រូវ​តែ​ព្រួយ​បារម្ភ​ហើយ​ ដូច្នេះ​ភ្នាក់ងារ​ទេសចរណ៍​បារាំង​ត្រូវ​ចេះ​ពន្យល់​ភ្ញៀវ​បរទេស​វិញ​។ អំពើ​ហិង្សា​មិន​កើត​ទូទាំង​ប្រទេស និង​គ្រប់​ទីក្រុង​ឯណា ! ទេសចរ​អាមេរិក​ឬ​ជប៉ុនជា​ភ្ញៀវ​មក​ពី​ឆ្ងាយ​និង​តែង​ចំណាយ​ច្រើន​នៅក្នុង​ប្រទេស​បារាំង តែ​ក៏​អ្នក​ភ័យ​ខ្លាច​ខ្លាំង​ជាងគេ​រឿង​អសន្តិសុខ​ និងងាយ​ទទួល​ឥទ្ធិពល​ពី​ការ​ផ្សព្វផ្សាយ​ព័ត៌មាន​ស្តី​ពី​ស្ថានភាព​នៅប្រទេស​បារាំង។ តែ​៨០%​នៃ​​ទេសចរ​មក​លេង​បារាំង ជា​អឺរ៉ុប នៅជិត​ឬ​ជាប់​របង​បារាំង ហើយ​យល់​ពី​ចិត្ត​និង​ស្គាល់​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​បារាំង​ជាង​ ​ដឹង​ថា ​ថ្ងៃ​បុណ្យជាតិ​បារាំង​ជា​ថ្ងៃពលរដ្ឋ​ងើបធ្វើ​​កុប្បកម្មបះបោរធ្វើ​បដិវត្ត និង​មាន​កូដ​កម្ម ​បាតុកម្ម​ ជា​ញឹកញយ ស្ទើរ​ក្លាយ​ជាប្រពៃណី​មួយ​របស់​​បារាំង​ទៅហើយ។ តែ​អ្នក​ជំនាញ អ្នក​វិភាគ និង​អ្នក​មាន​អាជីព​ក្នុង​វិស័យ​ទេសចរណ៍​ សុទ្ធ​តែគិត​និង​​យល់​ស្រប​គ្នា​ថា ព្រឹត្តិការណ៍​កីឡា​ខ្នាត​អន្តរជាតិ នៅ​ចុង​ឆ្នាំ​២០២៣ (ការប្រកួត​បាល់​Rugbyពិភពលោក​​ខែ​កញ្ញា) និង​ការ​ប្រកួត​កីឡាអូឡាំពិក​ឆ្នាំ​២០២៤​ ​នឹង​ស្រូប​ទាក់​​ទេសចរ​បរទេស​ បាន​យ៉ាង​ច្រើន​មក​វិញជាក់​ជា​ពុំ​ខាន៕

បារាំងបាន​ឆ្លងកាត់​ស្ថានភាពចលាចលហិង្សា កុបកម្មសឹងពាសពេញប្រទេស ​អស់​មួយ​សប្តាហ៍​កន្លងមកនេះ បន្ទាប់ពីមានករណី​ក្មេងជំទង់ម្នាក់ឈ្មោះ ណាហ៊ែល ត្រូវបាន​នគរបាលបាញ់​បណ្តាលឲ្យ​ស្លាប់​ កាលពីថ្ងៃអង្គារទី​២៧មិថុនា​ នៅជាយខាងលិចទីក្រុងប៉ារីស។ ក្រោយ​ហេតុការណ៍ ចលនាកុបកម្ម​ហិង្សាបាន​ផ្ទុះ​ឡើងជារៀងរាល់យប់ តាមទីក្រុងនានាសឹងពាសពេញប្រទេស ដោយ​ក្រុម​កុបករ​ ភាគច្រើនជាក្មេងជំទង់ ទាំងហ្វូងៗ​ បាននាំគ្នា​​ដុតរថយន្ត បង្កអគ្គីភ័យតាមអគារ​ និងវាយបំផ្លាញ​ទ្រព្យសម្បត្តិសាធារណៈ យ៉ាងហិង្សាជាទីបំផុត​។ តើកត្តាអ្វីខ្លះ ដែលបានជំរុញឲ្យ​ក្មេងជំទង់នៅបារាំង​ អាយុត្រឹម១២ ១៣ឆ្នាំ ចេញធ្វើសកម្មភាពហិង្សាយ៉ាងកំរោល​ ប្រឆាំងសង្គម ប្រឆាំងសមត្ថកិច្ចបែបនេះ? នៅយប់ទី​៧ អំពើកុបកម្មហិង្សា ហាក់​បានថមថយ​ច្រើន នៅទូទាំងប្រទេសបារាំង។ អស់មួយសប្តាហ៍ ដែល​សមត្ថកិច្ច​ នគរបាលបារាំង ជាច្រើនពាន់នាក់ បានព្យាយាម​​ទប់ទល់យ៉ាងលំបាកលំបិន ដើម្បី​បំបែក​ក្រុម​កុបករដ៏ហិង្សា នៅតាមទីក្រុងនានា សឹងពាសពេញបារាំង។ រូបភាពជាច្រើន ត្រូវបានគេផ្សព្វផ្សាយ​តាមបណ្តាញសង្គម និងពាសពេញពិភពលោក បង្ហាញ​ឲ្យ​ឃើញ​ រថយន្តឆេះខ្លោចតាមដងផ្លូវ អគ្គីភ័យឆេះអគារ ហាងទំនិញ​ឆាបឆេះ ឬបាក់បែក​ និងខ្លះត្រូវក្រុម​ជនឆក់ឱកាស ចូលទៅលួចប្រមូលទំនិញ យ៉ាងអនាធិបតេយ្យ​បំផុត​។​ តាមការលើកឡើង របស់លោក​ប្រធានសហព័ន្ធនយោជកបារាំង គឺ​ការខូចខាតប្រមាណ​៧ថ្ងៃមកនេះ គឺមិនក្រោម​១ពាន់​លានអឺរ៉ូនោះទេ។វាយបំផ្លាញសាលារៀន បណ្ណាល័យ ...ក្រុមកុបករ បានវាយបំផ្លាញផងដែរ នូវ​សាលារៀន សាលាមតេយ្យ សាលាឃុំសង្កាត់ បណ្ណាល័យ ស្នងការដ្ឋាននគរបាល​ ព្រមទាំងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសាធារណៈជាច្រើនផ្សេងទៀត។ ជាអំពើហិង្សាយ៉ាងកម្រោល ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​គ្រប់​មនុស្សទូទៅ ដែល​មានការពិចារណា ទោះបន្តិចបន្តួច ងឿងឆ្ងល់ មិនអាចយល់បាន​ថាហេតុអ្វី ហេតុអ្វីបាន​ជាកុបករទាំងអស់​នេះ ធ្វើសកម្មភាពហិង្សាបែបនេះ​?យោងតាមតួលេខក្រសួងមហាផ្ទៃ គិតត្រឹមព្រឹកថ្ងៃអង្គារ ទី​៤កក្កដា សមត្ថកិច្ចបានចាប់ខ្លួន​កុបករហិង្សា ចំនួន ៣៩១៥នាក់ ដែលក្នុង​នោះ មាន១២៤៤នាក់ គឺជាអនីតិជន។ កុបករទាំងអស់ មានអាយុ​មិនលើសពី​៣០ឆ្នាំទេ ហើយ​អ្វីដែល​គួរឲ្យកត់សំគាល់​បំផុត គឺភាគច្រើន សុទ្ធតែក្មេងជំទង់ប្រុស​ៗ​ អាយុ ត្រឹម ១២ ១៣ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ។ យុវជន និងក្មេងជំទង់ទាំងនោះ ភាគច្រើនមានដើមកំណើតក្រុមគ្រួសារ មកពីបណ្តាប្រទេស​​អាហ្វ្រិក និង​តំបន់​ម៉ាហ្ក្រេប។​យោងតាម​មន្ត្រីម្នាក់ ធ្វើការនៅសាលាក្រុងNanterre ជាទីដែល​ផ្តើម​ផ្ទុះ​អំពើកុបកម្ម​ទាំងនេះ គឺយុវជន​ក្មេងជំទង់ ដែលបានធ្វើកុបកម្ម មានលាយឡំគ្នាច្រើន ខ្លះមានការងារធ្វើបន្តិចបន្តួច ខ្លះអត់ការងារធ្វើ តែលតោលពពាក់ពពូន​ នៅតែតាមក្រោមអគារក្នុង​តំបន់ដែលពួកគេ​រស់នៅ។ ភាគច្រើនលើសលុប គឺពួកគេបាន​បោះបង់ចោលការសិក្សា ហើយខ្លះទៀត បានធ្លាក់ចូលទៅក្នុង​បណ្តាញ​ទុច្ចរិត លួចឆក់ប្លន់ និងជួញដូរគ្រឿងញៀនជាដើម​។ស្អប់គុំគួនខ្លាំងទៅលើនរគបាល​លោក​ Olivier Galland សង្គមវិទូបារាំង ជំនាញ​ផ្នែកយុវជន បាន​លើកឡើងថា ចំណុចរួមមួយរបស់​យុវជនកុបករហិង្សាទាំងនេះ គឺការស្អប់គុំគួនទៅលើនគរបាល​បារាំង។ នៅពេលដែលមានហេតុការណ៍​អកុសលនីមួយកើតឡើង ជាក់ស្តែងដូចជាករណី​ ក្មេងជំទង់អាយុ​១៧ឆ្នាំ ដែលត្រូវនគរបាល​បាញ់​បណ្តាលឲ្យស្លាប់ កាលពីថ្ងៃទី​២៧មិថុនា​ដោយសារក្មេងជំទង់រូបនេះមិនព្រមឈប់រថយន្តទៅតាមការឃាត់នោះ គឺវាមាន​បំផ្ទុះបំផុសកំហឹងគុំគួន ដែលមាននៅក្នុងចិត្តរបស់យុវជនក្មេងៗ។ជាងនេះទៀត ដោយសារពួកគេខ្លះ​ ធ្វើសកម្មភាពទុច្ចរិតឆក់ប្លន់ លួចបន្លំ ជួញគ្រឿងញៀនជាដើម គឺធ្វើឲ្យ​ពួកគេតែងត្រូវបាន​នគរបាលឃាត់សួរនាំ ជាញឹកញាប់។ ការសួរនាំ ដែលអាចពេលខ្លះ មានជាការសំឡុត គំរាម ឬអាចមានលក្ខណៈរើសអើងមើលងាយ​ប្រកាន់ពូជសាសន៍ ជាដើម។ល។ បរិបទនេះ ធ្វើឲ្យ​តំបន់ដែលពួកគេរស់នៅជាទូទៅ ក្លាយជាតំបន់​ពពាក់ពពូន ហិង្សា ត្រូវនគរបាលសង្ស័យ ដែលវាបង្កើតជាវប្បធម៌​ពាលា បំពានច្បាប់ ផ្គើននគរបាល ផ្គើនសមត្ថកិច្ច​។ទន្ទឹមគ្នានេះទៀត យោងតាមការអង្កេតសង្គមសាស្ត្រ ទឹកចិត្តពុះកញ្ជ្រោលខឹងស្អប់គុំគួន​មកលើសមត្ថកិច្ចរដ្ឋបារាំង គឺមួយ​ផ្នែកកើតចេញ​ពី​ការ​រស់នៅមិនចុះសម្រុង​ក្នុងសង្គម។ យុវជន​ទាំងនោះ ភាគច្រើនលើសលុប​ កើតក្នុងវង់ត្រកូលគ្រួសារអ្នកកាន់សាសនាអ៊ីស្លាម ដែល​យល់ថាសង្គមបារាំង ជាសង្គមស្អប់ខ្ពើមពួកគេ រើសអើងពួកគេ​ បោះបង់ចោលពួកគេ។ ប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ចរន្តសាសនា​អ៊ីស្លាមជ្រុលនិយម បានរីកសាយភាយខ្លាំងណាស់ ក្នុងចំណោម​យុវជន​ដែលរស់នៅតាមតំបន់​ក្រីក្រ ជាយ​ទីក្រុងធំៗ។​បណ្តាញសង្គមជាមធ្យោបាយក្នុងរយៈពេល​៧ថ្ងៃកន្លងមកនេះ ដែលមានផ្ទុះអំពើហិង្សាកុបកម្មយ៉ាងកម្រោល មានមនុស្ស​ជាច្រើននាក់ ដែលធ្វើការងារសង្គម តាម​សមាគមន៍នានា បានអះអាងថា បានព្យាយាមសួរនាំ និយាយជាមួយយុវជន​ក្មេងៗដែលជាកុបករ ដើម្បីពន្យល់ឃាត់ពួកគេ។ តែអ្វីដែលជាការសង្កេតឃើញជាទូទៅ គឺយុវជន ក្មេងជំទង់ទាំងនោះ ងប់វក់ក្នុង​ភ្លើងកំហិងរបស់ពួកគេ មិនអាចស្តាប់ហេតុផលពីនរណាបានទាំងអស់។​លើសពីកត្តាកំហិងពុះកញ្ជ្រោលនេះ អ្វីដែលបានជំរុញធ្វើ​ឲ្យ​កុបកម្មហិង្សាប៉ុន្មានថ្ងៃមកនេះ មានទ្រង់ទ្រាយធំ ទប់មិនឈ្នះ គឺបណ្តាញសង្គម។ ជាការពិត បណ្តាញ​សង្គមមិនមែនជាប្រភពនៃបញ្ហាទេ តែបណ្តាញ​សង្គម គឺជា​មធ្យោបាយ ដែលធ្វើ​ឲ្យ​កុបកម្មហិង្សា រីកសាយភាយយ៉ាងលឿនរហ័ស។​ នៅលើ​បណ្តាញ Snapchat និង Instagram ជាដើម ពួកក្មេង​ជំទង់ទាំងនេះ ចែកចាយ​ដំណឹង រៀបចំណាត់ជួបគ្នា កំណត់ទីតាំង​ដុតត្រង់នេះ វាយត្រង់នោះ ធ្វើឲ្យ​សមត្ថកិច្ច​តាមសឹងតែមិនទាន់។​ជាងនេះទៀត ក្រុមក្មេងស្ទាវទាំងអស់នេះ បានថែមទាំងប្រកួតប្រណាំងគ្នាតាមបណ្តាញសង្គម ថាអ្នកណាក្រុមណា ធ្វើឡូយអស្ចារ្យជាងគេ បាញ់កាំជ្រួចផ្កាភ្លើងបាន​ច្រើនជាងគេ ដុតឡានបានច្រើនជាងគេ ឬចូលវាយកំទេចអគារបាន​លឿនជាងគេជាដើម។ល។ ការប្រកួតប្រជែង សំញ៉ែញភាពអស្ចារ្យ តាមលក្ខណៈក្មេងខ្វះការពិចារណា ដែលពួកគេបង្ហាញតាមវីដេអូ ផ្សាយបន្ត​ផ្ទាល់តាមបណ្តាញសង្គមនានា​។ កត្តាទាំងអស់នេះ គួបផ្សំគ្នា ធ្វើឲ្យ​ពួកគេ កាន់តែ​កម្រោល ព្រោះពួកគេគិតថាខ្លួនឯងសម្បើម​អស្ចារ្យខ្លាំង។កុបកម្ម​ហិង្សាកក្រើកប្រទេសរយៈពេល​៧ថ្ងៃមកនេះ វាបាន​ដាស់សតិស្មារតីរដ្ឋាភិបាលបារាំង និងអ្នកនយោបាយគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ ឲ្យ​មើលឃើញអំពីបញ្ហា ជំងឺ ដំបៅស៊ីរូងក្នុងសង្គម ដែលកើតចេញពី​ភាពមិនចុះសម្រុងគ្នា រវាងយុវជន និង​កម្លាំងសមត្ថកិច្ច​អាជ្ញាធររដ្ឋ។ សង្គមវិទូ Oliver Galland បាន​លើកឡើងថា ក្មេង​ជំទង់ហិង្សា ធ្វើកុបកម្ម​ពាសពេញប្រទេសបែបនេះ ទោះជាមានហេតុផលអ្វីក៏ដោយ តែលោក​យល់ថា វាគឺជាកំហុសនៃប្រព័ន្ធអប់រំបារាំង។ គេមិនអាចទំលាក់កំហុសទាំងស្រុង ទៅលើ​ឪពុកម្តាយ​ ដែលមិនប្រៀនប្រដៅតម្រង់ផ្លូវកូននោះទេ ព្រោះជាទូទៅ អាណាព្យាបាលមិនអាចធ្វើអ្វីបានច្រើនឡើយ ប្រឈមនឹងបញ្ហាក្មេងជំទង់ហិង្សាបែបនេះ​។ ផ្ទុយទៅវិញ សម្រាប់​លោក លោក​យល់ថា គឺសាលារៀន គឺប្រព័ន្ធអប់រំ ដែល​បាន​បរាជ័យ មិនអាចតម្រង់ផ្លូវយុវជនទាំងនោះ ឲ្យ​ក្លាយ​ជា​ពលរដ្ឋល្អក្នុងសង្គម៕

នៅ​ចុង​ខែ​មិថុនា​កន្លង​ទៅ​ថ្មីៗ​នេះ ប្រមុខការទូត​បារាំង​លោកស្រី​កាទ្រីន កូឡូណា (Catherine Colonna) បាន​បំពេញ​ទស្សនកិច្ច​រយៈពេល ២ថ្ងៃ​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ម៉ុងហ្គោលី។ គោលដៅ​នៃ​ទស្សនកិច្ច គឺ​ពង្រឹង​កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ​ជា​មួយ​ម៉ុងហ្គោលី​ដែល​ជា​ប្រទេស​អាស៊ី​មួយ​សម្បូរ​ដោយ​ធនធាន​ធម្មជាតិ​យុទ្ធសាស្រ្ត ពិសេស​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម និង​លីចូម។ នៅ​មុន​លោកស្រី​កូឡូណា ប្រធានាធិបតី​បារាំង​លោក​ម៉ាក្រុង​បាន​បំពេញ​ទស្សនកិច្ច​នៅ​ម៉ុងហ្គោលី​ក្នុង​ខែ​ឧសភា។ ហេតុអ្វី​បាន​ជា​បារាំង​ស្វែង​រក​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​ដល់​ម៉ុងហ្គោលី និង​ថា តើ​បារាំង​អាច​ប្រជែង​ជាមួយ​រុស្ស៊ី និង​ចិន​ដែល​កំពុង​មាន​ឥទ្ធិពល​ខ្លាំង​លើ​ម៉ុងហ្គោលី​ដែរ ឬ​ទេ? ក្នុង​រយៈពេល​តែ​ជាង​មួយ​ខែ​តិចតួច មាន​ទស្សនកិច្ច​ចំនួន​ពីរ​ដង​របស់​ថ្នាក់ដឹកនាំ​បារាំង​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ម៉ុងហ្គោលី។ ទី១ ជា​ទស្សនកិច្ច​រយៈពេល​ខ្លី​របស់​ប្រធានាធិបតី​លោក​ម៉ាក្រុង​កាល​ពី​ថ្ងៃទី២១ ឧសភា ហើយ​ទស្សនកិច្ច​ទី២ ជា​ទស្សនកិច្ច​រយៈពេល២ថ្ងៃ​របស់​ប្រមុខ​ការទូត​លោកស្រី​កាទ្រីន កូឡូណា​ពី​ថ្ងៃទី២៩ ដល់​ថ្ងៃទី៣០ មិថុនា។ អ្វី​ជា​ការ​កត់សម្គាល់ ដំណើរ​ផ្លូវ​ទៅ​កាន់​ម៉ុងហ្គោលី​របស់​លោក​ម៉ាក្រុង​ក្នុង​ថ្ងៃទី២១ ឧសភា​ជា​ដំណើរ​ផ្លូវ​ដែល​លោក​ម៉ាក្រុង​បាន​ត្រឡប់​ពី​ការ​ចូលរួម​នៅ​ក្នុង​កិច្ចប្រជុំកំពូល​នៃ​ក្រុម​ប្រទេស G៧ រៀបចំ​ក្នុង​ប្រទេស​ជប៉ុន។ ចំណែក​កំណត់​សម្គាល់​ទី២ នេះ​ជា​លើកទី១ បង្អស់​ដែល​មាន​ប្រធានាធិបតី​បារាំង​ម្នាក់​បាន​ដាក់​ជើង​ជាន់​ទឹកដី​ម៉ុងហ្គោលី។មាន​ផ្ទៃក្រឡាដី​ជាង ១លាន ៥សែន​គីឡូម៉ែត្រក្រឡា​ដែល​ពាក់កណ្តាល​ជា​វាលខ្សាច់ និង​មាន​ពលរដ្ឋ​រស់នៅ​ជាង ៣លាន ៣សែននាក់ ម៉ុងហ្គោលី​ជា​ប្រទេស​អាស៊ី​ដែល​ស្ថិត​នៅ​ចន្លោះ​រវាង​ប្រទេស​រុស្ស៊ី និង​ប្រទេស​ចិន។ តែ​អ្វី​ដែល​គេ​មិន​អាច​មើល​រំលង និង​មិន​អាច​មិន​និយាយ​បាន គឺ​ធនធាន​ធម្មជាតិ​ដែល​ម៉ុងហ្គោលី​មាន​នៅ​ក្នុង​ដី​របស់​ខ្លួន ពិសេស​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម។ នេះ​ជា​ហើយ​ជា​អ្វី​ដែល​បារាំង​បាន​សម្លឹង​ឃើញ និង​កំពុង​ចង់​បាន។ ដូច្នេះ​គេ​អាច​និយាយ​បាន​ថា ការ​ឆ្លៀត​ចូល​ម៉ុងហ្គោលី​រយៈពេល​ខ្លី​របស់​លោក​ម៉ាក្រុង និង​បន្ត​ដោយ​ទស្សនកិច្ច​រយៈពេល ២ថ្ងៃ​របស់​លោកស្រី​កាទ្រីន កូឡូណា​ប្រហែល​មិនមែន​ជា​រឿង​ចៃដន្យ ឬ​ជា​ការ​គួរសម​អ្វី​ទេ។កម្មវត្ថុ​របស់​រដ្ឋាភិបាល​បារាំង គឺ​ស្វែង​រក​ប្រភព​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​ពី​គ្រប់​ទីកន្លែង​ទាំង​អស់​ដែល​អាច​ធ្វើ​ទៅ​បាន​ដើម្បី​ផ្តត់ផ្គង់​ដល់​ដំណើរការ​មជ្ឈមណ្ឌល​នុយក្លេអ៊ែរ​របស់​ខ្លួន។ ក្រៅ​ពី​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​របស់​ម៉ុងហ្គោលី បារាំង​ក៏​កំពុង​សម្លឹង​ឃើញ​លោហៈ​លីចូម​ដែល​គេ​ហៅ​ជា​លោហៈ​យុទ្ធសាស្រ្ត។ សព្វថ្ងៃ​នេះ ក្រុមហ៊ុន​បារាំង Orano ដែល​រដ្ឋ​បារាំង​ជា​អ្នក​មាន​ភាគហ៊ុន​ច្រើន​កំពុង​មាន​ក្នុង​ដៃ​នូវ​អាជ្ញាប័ណ្ណអាជីវកម្ម​ចំនួន ៣ច្បាប់​សម្រាប់​ធ្វើ​អាជីវកម្ម​លើ​អណ្តូងរ៉ែ​ម៉ុងហ្គោលី។ ចាប់​ពី​ពេល​នេះ​ទៅ ការ​ចរចា​កំពុង​បន្ត​ធ្វើ​ដើម្បី​ឈាន​ទៅ​មាន​កិច្ចព្រមព្រៀង​នា​ពេល​ខាង​មុខ​ស្តីពី​ការ​បែងចែក​ធនធាន​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​ដែល​ទាញ​យក​បាន និង​សិទ្ធិ​ក្នុង​ការ​ធ្វើ​ពាណិជ្ជកម្ម។ក្រុមហ៊ុន​បារាំង Orano ជា​ដៃគូ​ជាមួយ​ក្រុមហ៊ុន​ម៉ុងហ្គោលី Mon-Atom។ តែ​ចំណែក​ភាគហ៊ុន​របស់ Orano មាន​ដល់​ទៅ ៦៦%។ នៅ​ក្នុង​កិច្ចចរចា ក្រុមហ៊ុន​បារាំង Orano អាច​មាន​សិទ្ធិ​ធ្វើ​ពាណិជ្ជកម្ម​លើ​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​ចំនួន ២ភាគ៣ ដែល​ទាញ​យក​បាន។ លោក Olivier Thoumyre អ្នកតំណាងក្រុមហ៊ុន Orano នៅ​ម៉ុងហ្គោលី​បាន​លំអិត​ថា សិទ្ធិធ្វើពាណិជ្ជកម្ម និង​ហិរញ្ញប្បទាន​នឹង​អាស្រ័យ​លើ​កិច្ចព្រមព្រៀង​ដែល​ទទួល​បាន។ ចំណែក​ក្រសួង​ការបរទេស​បារាំង​បាន​បញ្ជាក់​ថា ការ​ចំណាយ​ដើម្បី​វិនិយោគ​នឹង​កើន​លើស​ពាន់លាន​អឺរ៉ូ។ បើ​អ្វីៗ​នឹង​មាន​ដំណើរ​ដូច​ការ​រំពឹង​ទុក​មែន បារាំង​សង្ឃឹម​ទទួល​បាន​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​ក្នុង​បរិមាណ​ដ៏​ច្រើន​សម្បើម​ពី​ប្រទេស​ម៉ុងហ្គោលី។បើ​បារាំង​ទទួល​បាន​ដូច​ដែល​ខ្លួន​សង្ឃឹម​ទុក​មែន បារាំង​អាច​ពង្រឹង​ភាព​ជា​ម្ចាស់ការ និង​ឯករាជ្យភាព​ក្នុង​បញ្ហា​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​ក៏​ដូច​ជា​លោហៈ​យុទ្ធសាស្រ្ត​លីចូម។ ទន្ទឹម​គ្នា​នេះ បារាំង​អាច​ឆ្លើយ​ដោយ​ប្រយោល​ទៅ​នឹង​ការ​រិះគន់ ទិតៀន​របស់​អង្គការ​ក្រៅរដ្ឋាភិបាល Greenpeace ដែល​ថា បារាំង​បាន​បន្ត​ពឹង​លើ​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូមចម្រើន​រួច​ពី​រុស្ស៊ី នោះ​បើ​ទោះ​បី​ជា​នុយក្លេអ៊ែរ​មិន​មាន​នៅ​ក្នុង​ទណ្ឌកម្ម​អឺរ៉ុប​ប្រឆាំង​រុស្ស៊ី​តាំង​ពី​រុស្ស៊ី​ចូល​ឈ្លានពាន​អ៊ុយក្រែន​ក៏​ដោយ។ គួរ​បញ្ជាក់​ថា ក្រុមហ៊ុន​បារាំង Orano បាន​ចាប់​ផ្តើម​ប្រតិបត្តិការ​រុករក​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​នៅ​វាលខ្សាច់​ហ្គោប៊ី​របស់​ម៉ុងហ្គោលី​ក្នុង​ឆ្នាំ ១៩៩៧។ តែ​គឺ​ទើប​នៅ​ឆ្នាំ ២០១០ ដែល Orano បាន​រក​ឃើញ​ប្រភព​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​នៅ​ទីតាំង​មួយ​ឈ្មោះ Zuuvch Ovoo។ តាម​រយៈ​អណ្តូងរ៉ែ​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​មួយ​នេះ Orano សង្ឃឹម​ទទួល​បាន​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​នៅ​ឆ្នាំ ២០២៨ ក្នុង​បរិមាណ ២ ៥០០តោន​ក្នុង​មួយ​ឆ្នាំ​សម្រាប់​រយៈពេល ៣០ឆ្នាំ។តាម​ពិត​ទៅ ម៉ុងហ្គោលី​មិន​បាន​ស្ថិត​ក្នុង​ចំណោម​ប្រទេស​ដែល​បារាំង​បាន​នាំ​ចូល​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​ទេ​មក​ទល់​សព្វថ្ងៃ។ ចំណែក​នៅ​ក្នុង​កម្រិត​សហភាពអឺរ៉ុប​ក៏​គ្មាន​ប្រទេស​ម៉ុងហ្គោលី​ដែរ។ តាម​របាយការណ៍​ឆ្នាំ ២០២១ របស់​ទីភ្នាក់ងារ​ផ្គត់ផ្គង់​អឺរ៉ុប​ឈ្មោះ Euratom អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​សឹង​ទាំង​អស់​ត្រូវ​បាន​សហភាព​អឺរ៉ុប​នាំ​ចូល​ពី ៥ប្រទេស គឺ​នីហ្សេ កាហ្សាក់ស្ថាន រុស្ស៊ី អូស្រា្តលី និង​ប្រទេស​កាណាដា។ ជាក់ស្តែង ក្រុមហ៊ុន​បារាំង Orano ដែល​ពី​មុន​មាន​ឈ្មោះ Areva បាន​ធ្វើ​អាជីវកម្ម​លើ​អណ្តូងរ៉ែ​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​ក្នុង​ប្រទេស​នីហ្សេ​តាំង​ពី​ឆ្នាំ ១៩៧០ មក​ម្ល៉េះ។ សមាគមន៍​ប្រឆាំង​នុយក្លេអ៊ែរ​ឈ្មោះ néga Watt យល់​ឃើញ​ថា បើ​គិត​ពី​ភូមិសាស្រ្តនយោបាយ ការ​ងាក​រក​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​ម៉ុងហ្គោលី​របស់​បារាំង​ជា​រឿង​ប្រថុយប្រថាន។ជា​រឿង​ប្រថុយប្រថាន​ព្រោះ​ម៉ុងហ្គោលី និយាយ​ជា​រួម និង​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​ម៉ុងហ្គោលី​និយាយ​ដោយ​ឡែក​កំពុង​ស្ថិត និង​កំពុង​បន្ត​ស្ថិត​​ក្នុង​ការ​ប្រជែង​ឥទ្ធិពល​រវាង​ចិន និង​រុស្ស៊ី​ដែល​ជា​មហាអំណាច​ឧស្សាហកម្ម​ក្នុង​វិស័យ​នុយក្លេអ៊ែរ។ តែ​សម្រាប់​បារាំង ក្រុង​ប៉ារីស​មាន​សន្លឹក​បៀរ​មួយ​ដើម្បី​ទាញ​យក​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​របស់​ម៉ុងហ្គោលី។ សន្លឹក​បៀរ​នោះ គឺ​ជំនាញបច្ចេកទេស​របស់​បារាំង​ក្នុង​រឿង​នុយក្លេអ៊ែរ និង​ការ​ធ្វើ​អាជីវកម្ម​ដោយ​គិតគូរ​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​ចំពោះ​បរិស្ថាន រួម​ទាំង​សុខុមាលភាព​របស់​ប្រជាជន​ម៉ុងហ្គោលី៕

យន្តហោះ​គ្មានមនុស្សបើក (ដ្រូន) ដឹកអ្នក​ដំណើរ​ ពី​ប៉ារីស ទៅ​ញូវយ៉ក ដោយ​ប្រើ​ពេល​ត្រឹមតែ ៩០នាទី ហើយ​ដោយ​មិន​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​កាបូនិក​សោះ... នេះ​គឺ​ជា​គម្រោង​របស់​ក្រុមហ៊ុន Start-up មួយ​នៅ​អឺរ៉ុប ឈ្មោះ Destinus។ កន្លងមក គេធ្លាប់សង្កេតឃើញ​មាន​គម្រោង​ស្រដៀងគ្នា​នេះ​ច្រើន​រួចមកហើយ ក៏ប៉ុន្តែ គម្រោង​របស់ Destinus ហាក់​បោះជំហានទៅមុខ​លឿន​គួរ​ឲ្យ​កត់សម្គាល់ ដោយ​យន្តហោះគំរូដើមមួយ​ត្រូវ​បាន​គេ​យក​មក​ដាក់​បង្ហាញ នៅ​ក្នុង​អំឡុង​ពិព័រណ៌​យន្តហោះអន្តរជាតិ​នៅ​ប៉ារីស កាល​ពី​សប្តាហ៍​កន្លងទៅ។ គិតមកទល់នឹង​ពេលនេះ ជិត ២០ឆ្នាំហើយ ដែល​ការហោះហើរ​ដឹកអ្នក​ដំណើរ ក្នុងល្បឿន​លឿន​កម្រិត​ស៊ូពែរសូនិក ត្រូវ​បិទបញ្ចប់ ជាមួយនឹង​ការ​ហោះហើរ​ចុងក្រោយ​របស់​​យន្តហោះ​ធុន Concorde កាលពីខែវិច្ឆិកា​ឆ្នាំ២០០៣។យន្តហោះប្រភេទ​ថ្មី ដែ​លក្រុមហ៊ុន Destinus កំពុង​អភិវឌ្ឍ​នៅ​ពេលនេះ ក្រៅពីជា​ប្រភេទ​យន្តហោះ​គ្មាន​មនុស្ស​បើក គឺ​នឹង​មាន​ល្បឿនលឿន​ជាង​ Concorde រហូត​ដល់​ទៅ ៣ដង។ ជាប្រភេទ​យន្តហោះ​អ៊ីពែរសូនិក ដោយ​មាន​ល្បឿន​លឿន​ជាង​សំឡេង​យ៉ាងតិច ៥ដង គឺលើសពី ​​ ៦១០០គីឡូម៉ែត្រ​ក្នុងមួយម៉ោង ហើយ​អាច​ហោះ​​រហូត​ទៅដល់​កម្ពស់ ពី ៣០គីឡូម៉ែត្រ ទៅ ៤០គីឡូម៉ែត្រ ពោលគឺ រហូតដល់​ទៅ​ជាង ៣ដង ខ្ពស់​ជាង​រយៈកម្ពស់​យន្តហោះ​ដឹកអ្នកដំណើរ​បច្ចុប្បន្ន​។ក្នុងល្បឿន​អ៊ីពែរសូនិក​នេះ យន្តហោះ​ Destinus អាច​ធ្វើ​ដំណើរ​ឆ្លង​មហាសមុទ្រ​អាត្លង់ទិក​ពី​ប៉ារីស​ទៅ​ញូវយ៉ក ដោយ​ប្រើ​រយៈពេល​ត្រឹមតែ ១ម៉ោង​កន្លះ ចំណែក​​ពី​ប៉ារីស​ទៅ​ស៊ីដនី ប្រើ​ពេល​ត្រឹមតែ​ ៤ម៉ោង​ប៉ុណ្ណោះ។ លើសពីនេះ​ទៅទៀត ការហោះហើរ​នេះ​ក៏​នឹង​មិន​មាន​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​កាបូនិក​នោះដែរ ដោយសារ​តែ​វា​ជា​ប្រភេទ​យន្តហោះ​ប្រើ​អ៊ីដ្រូសែន (ជាប្រភេទ​អ៊ីដ្រូសែន​រាវ ដែល​បច្ចុប្បន្ន​ត្រូវបាន​​គេ​ប្រើ​សម្រាប់​​រ៉ុកកែតអវកាស)។គួរបញ្ជាក់ថា ក្រុមហ៊ុន Destinus មាន​ទីស្នាក់ការ​កណ្តាល នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ស្វ៊ីស ហើយ​មានទីតាំង​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​មួយចំនួន​ផ្សេងទៀត នៅ​អឺរ៉ុប គឺ​រួមមាន នៅ​បារាំង អាល្លឺម៉ង់ និង​អេស្ប៉ាញ។ក្រុមហ៊ុន​នេះ​ទើប​នឹង​ត្រូវ​បាន​បង្កើត​ឡើង កាល​ពី​ឆ្នាំ២០២១កន្លងទៅនេះ​ប៉ុណ្ណោះ ក៏ប៉ុ​ន្តែ គម្រោង​ផលិត​យន្តហោះអ៊ីពែរសូនិក​​បាន​បោះជំហាន​ទៅមុខ​យ៉ាងលឿន គួរ​ឲ្យ​កត់សម្គាល់ ដោយ​ត្រឹមតែ ៨ខែ​ក្រោយ​បង្កើតក្រុមហ៊ុន យន្តហោះគំរូដើម​តូចមួយ ដែល​គេ​ឲ្យឈ្មោះ​ថា Destinus 1 ដែល​មាន​ប្រវែង​ ៤ម៉ែត្រ ត្រូវ​បាន​គេ​ផលិត និង​ដាក់​ហោះហើរ​សាកល្បង​ប្រកប​ដោយ​ជោគជ័យ ហើយ Destinus 2 ដែល​មាន​ប្រវែង ១០ម៉ែត្រ បាន​ហោះហើរ​ដោយជោគជ័យ ប្រមាណ​ជា ២ខែក្រោយ​មកទៀត។យន្តហោះគំរូ​ទាំងពីរគ្រឿងនេះ ត្រូវបាន​គេ​ផលិតឡើង ក្នុង​គោលដៅ​​​​សាកល្បង​ម៉ូទ័រ ដែលប្រើ​កេរ៉ូសែន​ធម្មតា បូកបន្ថែម​ជាមួយ​អ៊ីដ្រូសែន ហើយវា​មានល្បឿនយឺតជាងល្បឿន​សំឡេង​នៅឡើយ។ ចំណែក​ Destinus 3 ដែល​គេ​គ្រោង​ហោះសាកល្បង នៅ​ដើមឆ្នាំ២០២៤​ខាងមុខ ទើប​អាច​ហោះ​ដល់​កម្រិត​ស៊ូពែរសូនិក គឺ​ល្បឿនលឿន​ជាងសំឡេង​ជិត១ដងកន្លះ។ Destinus 4 នឹង​បង្កើនល្បឿន​ដល់ ២ដងកន្លះ​នៃ​ល្បឿន​សំឡេង ហើយ​ចុងក្រោយ Destinus 5 ដែលគេ​គ្រោង​ហោះសាកល្បង នៅ​ក្នុង​ចន្លោះ​ឆ្នាំ២០២៧-២០២៨ នឹង​ត្រូវ​បំពាក់​គ្រប់​បច្ចេកវិទ្យា​ទាំងអស់ សម្រាប់​ការ​ហោះហើរ​ក្នុងល្បឿនអ៊ីពែរសូនិក។គោលដៅ​របស់ Destinus គឺ​ចង់​ផលិត​ និង​ដាក់​ឲ្យ​ដំណើរការ​យន្តហោះគ្មានមនុស្សបើក ប្រភេទ​អ៊ីពែរសូនិក ដែល​អាច​ដឹកទំនិញបាន​ពី ៣តោន ទៅ ៤តោន ឬ​ដឹកអ្នក​ដំណើរ​ពី ២៥ ទៅ ៣០នាក់ នៅ​ក្នុង​អំឡុង​ឆ្នាំ២០៣១-២០៣២​ខាងមុខ។ នៅក្នុងជំហានដំបូងនេះ ការហោះហើរដឹកអ្នកដំណើរ​នឹង​ធ្វើឡើង សម្រាប់​តែ​ Business Class តែប៉ុណ្ណោះ ដោយ​គេ​រំពឹង​ថា ថ្លៃហោះហើរ​នឹង​មាន​កម្រិតខ្ពស់។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅ​ជំហាន​ជា​បន្តបន្ទាប់​ទៅទៀត គេ​គ្រោង​នឹង​ផលិត​យន្តហោះ​ កាន់តែ​ធំ ដឹកអ្នក​ដំណើរ​បាន​កាន់តែច្រើននាក់ ហើយ​រួមជាមួយ​នឹង​ការ​ធ្លាក់ថ្លៃ​នៃ​ថាមពល​អ៊ីដ្រូសែន​ផង គេរំពឹងថា នឹង​អាច​បញ្ចុះ​តម្លៃ​សំបុត្រ​យន្តហោះ ហើយ​ឈាន​ទៅ​ពង្រី​ក​ការ​ដឹកអ្នក​ដំណើរ​ធម្មតា ក្នុង​ Economy Class។គិតមកទល់នឹងពេលនេះ ក្រុមហ៊ុន Destinus រកទុនវិនិយោគ​បាន​ប្រមាណ​ជា ៥០លាន​អឺរ៉ូ ដើម្បី​ចំណាយ​ទៅលើ​គម្រោង​របស់​ខ្លួន ដោយ​នៅ​ក្នុងនោះ មាន​មួយផ្នែក​បានមកពី​វិនិយោគឯកជន ចំណែក​មួយផ្នែក​ទៀត​បាន​ពី​ជំនួយ​របស់​រដ្ឋ តាមរយៈ​កម្មវិធី​អភិវឌ្ឍថាមពល​បៃតង គឺ​អ៊ីដ្រូសែន។ ក៏ប៉ុន្តែ នាយកក្រុមហ៊ុន Destinus បាន​ឲ្យដឹង​ថា គេនៅត្រូវការ​ទុន​ច្រើន​បន្ថែម​ទៀត គឺ​រហូតដល់​ទៅ​ប្រមាណ​ជា ១ពាន់លាន​អឺរ៉ូ ដើម្បី​ចំណាយទៅលើ​ការ​អភិវឌ្ឍ​បច្ចេកវិទ្យា និង​ផលិត​យន្តហោះ​សាកល្បង រហូតដល់​ដំណាក់កាល​ចុងក្រោយ គឺ​យន្តហោះគំរូ Destinus 5។ ក្រោយ​ពី​ហោះសាកល្បង​បាន​ជោគជ័យ​ជាស្ថាពរ​រួចហើយ គេនៅត្រូវការ​ទុន​ជាច្រើន​ពាន់​លានអឺរ៉ូប​បន្ថែម​ពីលើ​នេះ​ទៅទៀត ដើម្បី​ចំណាយ​ទៅលើ​ការផលិតយន្តហោះ ដើម្បី​ដាក់​ឲ្យ​ដំណើរការ​​ជា​លក្ខណៈទៀងទាត់៕

ថ្ងៃអង្គារ​ រដ្ឋអំណាច​រុស្ស៊ី​ ប្រកាស​បញ្ជាក់​ជាថ្មី ថា​លើកលែង​ចោល​បទ​ប្តឹង​ផ្តល់​និង​បទចោទប្រកាន់​ទាំង​ឡាយ​ ចំពោះ​ក្រុម​ទាហានស៊ីឈ្នួល Wagner។ ​ក្រុម​ទាហាន​ Wagner ដែលកាលពី​ថ្ងៃ​សៅរ៍​​​ បានបះបោរនិង​​ប៉ុនប៉ង​ផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាល​រុស្ស៊ី។  ព្រឹត្តិការណ៍​បះបោរនេះ បានធ្វើឲ្យ​ ពិភពលោក​  ភ្ញាក់ផ្អើល​ជាខ្លាំង។ ជា​ដៃគូ​យុទ្ធសាស្ត្រ​ជាមួយ​រុស្ស៊ី ​ប្រទេស​ចិន​ ក៏​ភ្ញាក់​ផ្អើលខ្លាំងណាស់ដែរ​។ ជាមួយ​គ្នា​នេះ​ ថ្នាក់ដឹកនាំ​ចិន ក៏​ទំនង​ជា​ភ្ញាក់​ស្មារតី​ និង ឃើញច្បាស់ពីអំណាចទន់ខ្សោយរបស់រុស្ស៊ី។ តើនេះ ​ពិត​ជា​ដូច្នេះ​មែនដែរឬ​ទេ​?​   ដៃគូទប់ទល់​នឹង​បស្ចិមប្រទេស​ចំពោះ​ថ្នាក់ដឹកនាំចិន ប្រទេស​រុស្ស៊ី​ជា​ដៃគូ​ដ៏ចាំបាច់ និង​ដ៏មាន​ប្រយោជន៍ សម្រាប់​ទប់​ទល់​ឥទ្ធិពល​​របស់​ពួក​លោកខាងលិច​​ នៅក្នុង​ឆាក​អន្តរជាតិ។ ហេតុដូច្នេះហើយ ទើប​ការ​បះបោរ របស់​ ​ក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួលWagner​ នៅរុស្ស៊ី  គឺ​ត្រូវ​ ​​​​​ថ្នាក់ដឹកនាំ​ចិន​ បាន​តាម​ដាន​យ៉ាងកៀកកិត​។​ រដ្ឋអំណាច​ក្រុង​ប៉េកាំង ក៏​​បាន​​បង្ហាញ​ស្មារតី​ជំហរ​គាំទ្រ​យ៉ាង​ពេញទំហឹង​ចំពោះ​រដ្ឋអំណាច​ក្រុង​ម៉ូស្កូ​។​ បើ​ទោះ​បី​ជា ចិន ​ចាត់ទុកថា​កា​របះបោររបស់​ពួក​Wagner​ ជា​«រឿង​ផ្ទៃ​ក្នុង​របស់​រុស្ស៊ី»ក៏ដោយក្តី​ ក៏​ប៉ុន្តែ ចិន​ បាន​សន្យា​ខំ​ប្រឹង​ប្រែង​សព្វបែប​យ៉ាង​ដើម្បី​«ថែ​រក្សា​ស្ថិរភាព»​របស់​រុស្ស៊ី។​ ​​​នៅ​​ម៉ូស្កូ ​​ថ្ងៃអាទិត្យ ​​ពេល​​ហេតុការណ៍ទាន់​ហន់ប្រញាប់​ខ្លាំង​​ គឺនៅក្រុង​​ប៉េកាំងឯណោះ​ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស​ចិន បា​នទទួល​ជួបអនុ​រដ្ឋមន្ត្រី​ការ​បរទេស​រុស្ស៊ី​ ​ជា​បន្ទាន់​ ហើយ​​ប្រមុខ​ការទូត​ចិន បាន​​ប្រាប់សមភាគី​អំ​ពី​ទឹក​ចិត្តនិង​ជំនួយ​​របស់​មិត្ត​ ចិន​ ​ចំពោះ ​រុស្ស៊ី​។​ បើតាម​ទិនានុប្បវត្តិ​ប្រជាជនចិន អ្នក​នាំពាក្យ​ក្រសួង​កិច្ចការ​​បរទេស​ចិន បាន​ថ្លែងថា​​ «ក្នុង​នាម​ជា​មិត្ត​​ក្បែររបងនឹងគ្នា ហើយនិង​ជា​ដៃគូ​​សហការ​យុទ្ធសាស្ត្រនៅ​ក្នុង​សករាជថ្មី​នេះ ប្រទេស​ចិន​ ជួយ​ប្រទេស​រុស្ស៊ី​ ដើម្បីធានា​ស្ថិរភាព​ជាតិ​ ឈាន​ទៅ​រក​សម្រេច​ការ​អភិវឌ្ឍ​និង​វិបុលភាព។​»កាសែត​ប្រជាជន​ជន​ចិន បាន​យកចិត្ត​តាម​ដានការបះបោរ របស់ ក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួលWagner និង​គូស​​បង្ហាញ​ថា មិន​ដល់រយៈ​ប្រមាណ​២៤ម៉ោងស្រួល​បួល​ផង​ ​ ព្រឹត្តិការណ៍បះបោរ​​ដែ​ល​ផ្ទុះឡើង​នៅថ្ងៃ​​សៅរ៍ទី​២៤មិថុនា បានរលត់​​ទៅវិញ នៅ​ថ្ងៃអាទិត្យ​។ កាសែតររដ្ឋ​ចិន​សង្កត់​ធ្ងន់​​ថា ចិន​បាន​ធូរ​ចិត្ត​​ជា​ខ្លាំង​ នៅពេល​ទទួល​ដំណឹង​ថា ការ​បះបោរ​ ​ស្ងប់​ស្ងាត់​ទៅវិញ​។ ទោះបី​ជា​យ៉ាង​ណាក្តី ព្រឹត្តិការណ៍​បះបោរ​ក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួលWagner ដែល​លើក​ទ័ព​សម្រុក​ចូល​រដ្ឋធានីម៉ូស្កូ គឺត្រូវ​អ្នក​ជំនាញ​និង​អ្នក​វិភាគ​នយោបាយ​រុស្ស៊ី យល់ឃើញថា នេះជា​​​បង្ហាញ​ពី​អស្ថិរភាព​ក្នុង​ប្រទេស​រុស្ស៊ី​។​ អស្ថិរភាព​ ក៏​មាន​ដែរ​ ​ក្នុង​ផ្នត់​គំនិត​របស់​ពលរដ្ឋ​រុស្ស៊ី ហើយ​និង​ជំរុញ​ឲ្យ​កើត​មាន​ក្តី​​មិន​ទុកចិត្ត​ចំពោះ​រដ្ឋអំណាច​ កាន់តែ​រីក​ធំឡើង​។ មិន​តែប៉ុណ្ណោះ ស្ថានការណ៍​បះបោរ​នេះ ក៏ស្តែង​ដែរ ពី​ប្រព័ន្ធ​​គ្រប់​គ្រងយោធារុស្ស៊ី​ ទន់​ខ្សោយ​ មិន​​មាំទាំ និង​ មានចន្លោះប្រហោងខ្លាំង ឬ​អាច​បែកបាក់​ផ្ទៃក្នុង​ផង​ ដែល​អាច​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​ ពួក​ទាហាន​វ៉ាក់​នែរ លើកទ័ព​ចូលដល់​​កៀក​រដ្ឋធានីម៉ូស្កូ​។ ការ​បះបោរទាហាន​ស៊ីឈ្នួល​នេះ​ ចប់​ស្ងប់ទៅ ដោយ​មាន​ជំនួយ​ចរចាអន្តរាគន៍​ពីសំណាក់​​ ថ្នាក់ដឹកនាំ​បេឡារុស ដែល​ជា​សម្ព័ន្ធ​មិត្ត​ចាក់​ទឹក​មិនលិច​របស់ចៅហ្វាយ​វិមាន​ក្រេម​ឡាំង​។​ ប្រធានាធិបតី​រុស្ស៊ី លោក វ្ល៉ាឌីមៀរ ពូទីន នៅថ្ងៃអង្គារ បានថ្លែង​អរគុណចំពោះ​​ក្រុម​ទាហានជាតិ​​រុស្ស៊ី ដែល​បាន​ជួយ​ទប់​ទល់​ និង​បញ្ជៀស​ការ​បះបោរ ដែល​ ប្រមុខ​រដ្ឋរុស្ស៊ី ចាត់ទុកថា «បញ្ជៀស​សង្គ្រាម​ស៊ីវិល»។​ ​​រដ្ឋអំណា​ច​រុស្ស៊ី ក៏​លើកលែង​បទ​ចោទប្រកាន់​ទាំងឡាយ​ចំពោះ​ក្រុម​បះបោរ។​ត្រង់​ចំណុច​នេះ គឺនាំ​ឲ្យ​មាន​សំណួរ​និង​ចម្ងល់​ច្រើនដែរ។​ អ្នក​ខ្លះ​ចោទសួរ​និង​សង្ស័យ​ថា លោក វ្ល៉ាឌីមៀរ ពូទីន និង មេដឹកនាំ​ក្រុម​ទាហាន​ស៊ីឈ្នួលWagner លោក អេវហ្គេនី ព្រីហ្គោហ្ស៊ីន ​គឺ​ ប្រហែល​តាម​ពិត គ្មាន​រឿង​ទាស់ទែងនឹង​គ្នាទេ ហើយនិងថា ការ​ដក​ទ័ព​ចូល​ទឹក​ដីរុស្ស៊ី​ពីសំណាក់​ក្រុម​វ៉ាក់ន្នែរ​ គឺជា​ការ​ផ្សំ​គំនិត​គ្នា​ និងជា ​​ល្បែង​យុទ្ធសាស្ត្រ​រៀបចំ​ទុក​ជាមុន​ របស់ លោកពូទីន​និង​លោក​ព្រី​ហ្គោហ្ស៊ីន​? ​​នេះក៏​ទំនង​​ជាល្បិច​យុទ្ធសាស្ត្រ​ដក​ថយ​ និង​បំភាន់​គំនិត​របស់​យោធាអ៊ុយក្រែន​ ដើម្បី​នឹង​ប្រមូល​កម្លាំង​វាយ​សង្គ្រប់​ លើ ​អ៊ុយក្រែន​?​ នៅ​មាន​សំណួរ​និង​សេណារីយ៉ូ ជាច្រើន ​ដែល​គេ​អាច​គិត​ចេញ​ប្លែកៗគ្នា។​«អស្ថិរភាព​នៃអំណាច​ក្រុង​ម៉ូស្កូ»ចំពោះ​ប្រទេស​ចិន គឺ​អ្នក​វិភាគ​និងអ្នក​ជំនាញ​ផ្សេងៗ ប្រមើល​មើលឃើញថា ​​ថ្នាក់ដឹកនាំ​ចិន​ ច្បាស់​ជា​​ទាញ​ទុក​ជាមេរៀននិង​បទ​ពិសោធ​ទុក​​សម្រាប់​ខ្លួន ជុំវិញ​ព្រឹត្តិការណ៍​បះបោរ​។ មេរៀននោះ គឺថា​ ​រុស្ស៊ី​ ​មិន​ច្បាស់​ថា​មាន​ស្ថិរភាព​ទាំងស្រុង​ទេ ហើយ​បទពិសោធ​ចំពោះចិន​ខ្លួន​ឯង​វិញ គឺដើម្បីបញ្ជៀស​ការ​​បះបោរ​ជាយថាហេតុ​ណាមួយនៅក្នុង​ស្រុក​ខ្លួន​ដែរ​ គឺ​ ចិន ចាំបាច់​​ត្រូវ​តែ​រឹង​បន្តឹងប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រង​​យោធា នៅក្នុង​ប្រទេស និងក្នុង​បក្ស​ ​​បន្ថែមទៀត។អ្នក​វិភាគ Vicotr Shih នៃ​សកល​វិទ្យាល័យ ​San Diego នៅ​សហរដ្ឋអាមេរិក ជឿថា​ ថ្នាក់ដឹកនាំចិន​ក្រុង​ប៉េកាំង ​ច្បាស់ជា​ភ្ញាក់​ស្មារតី​ដូច​គេ​ចោល​នឹង​ដប់​ថ្ម។ ដ្បិតថា​ «មុន​នឹង​ផ្ទុះ​ព្រឹត្តិការណ៍​ប៉ះបោរ​របស់​ពួក​វ៉ាក់​នែរ គឺ​ ចិន ​ខំ​តែ​គិតថា រដ្ឋអំណាច​រុស្ស៊ី និង​អំណាច​របស់​លោក​ពូទីន ជា​អំណាច​មាំទាំ និង​ប៉ះពាល់​មិន​បាន»។​ តែតាម​ពិត​ ផ្ទុយខុស​ស្រឡះ។​ ព័ត៌មាន​ខ្លះ បញ្ជាក់​ថា ខ្វះតែ ​៤០០ គីឡូម៉ែត្រ គឺ​ដល់​ម៉ូស្កូ តែ​ក្រុម​Wagnerខ្លួន​ឯង​ បង្ហើប​ថា​ ខ្វះតែ​២០០គីឡូម៉ែត្រ តែប៉ុណ្ណោះ ចូល​ដល់រដ្ឋធានី​​ម៉ូស្កូ​។​ ការ​បះបោរ​នេះ ជាពិត​ជា​ភាពតក់ស្លុតដ៏ធំ​​មួយ​ ចំពោះ​រដ្ឋបាល​ក្រុង​ប៉េកាំង និង​ជាពិសេស​ចំពោះ​ប្រធានាធិបតី​ចិន ស៊ី ជីនពីង ដែល​ថ្នាក់ដឹកនាំ​ចិន​ឃើញ​ភ្លឺភ្នែកច្បាស់ថា ប្រព័ន្ធការ​ពារ​ជាតិ​នៅ​ខាងក្នុង​ប្រទេសរុស្ស៊ី​ គឺ​បរាជ័យ​ធ្លាក់​ទឹក​តែម្តង។ នេះជាការ​គូស​បង្ហាញ​របស់ លោក Björn Alexander Dube អ្នក​ជំនាញ​ទំនាក់ទំនង​ចិន​-រុស្ស៊ី នៃ​សកលវិទ្យាល័យចិន​ Jilin ​។អ្នក​វិភាគ  Victor Shih ហ៊ានថែមទាំង​​បញ្ចេញ​យោបល់ថា «ការ​វាយ​ប្រហារ​របស់​រុស្ស៊ីលើ​អ៊ុយក្រែន​ នាំឲ្យ​ខូច​ខាត​ដល់​ស្ថិរភាព​របស់​រុស្ស៊ី​ខ្លួន​ឯង​ដែរ​»។ ដូច្នេះ ប្រហែល​ជា ចិន អាច​នឹង​បញ្ចេញ​សកម្មភាព​កាន់តែ​ខ្លាំង ក្នុងការ​ចរចា​បញ្ចប់​សង្គ្រាម​នេះ​ ពីព្រោះថា កាលណា​សង្គ្រាម​នៅអ៊ុយក្រែ​ន​ចេះតែបន្ត នោះ​សកម្មភាព​ចលាចល​ផ្សេង​ៗ​ អាច​នឹង​បន្តមាន និង​បន្ត​ធ្វើ​ឲ្យ​ រុស្ស៊ី កាន់តែខ្សោយ​ ហើយប្រសិន​​បើ​របបអំណាច​រុស្ស៊ី​ដួល​រំលំ នោះ​ក៏​ពុំ​មែន​ជា​ផល​ល្អ សម្រាប់រដ្ឋអំណាច​ ​ចិន ​​ដែរ៕​

នៅរុស្ស៊ី សកម្មភាពងើបបះបោររបស់ក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួលវ៉ាក់ណែ​បានចប់ទៅមែន ប៉ុន្តែវា​នៅបន្សល់ទុកនូវ​ផលវិបាក និង​ចំណោទសួរជាច្រើនទាក់ទង​នឹង​អនាគត​របស់​ក្រុមហ៊ុនទាហានស៊ីឈ្នួលវ៉ាក់ណែ ដឹកនាំ​ដោយ​លោក​ព្រីហ្គោហ្ស៊ីន មនុស្សជំនិតដែលលោកពូទីន​ទើប​ចាត់ទុកជា​ជនជាតិក្បត់ជាតិ ក្នុងរឿងដឹកនាំ​ការបះបោរ​ប្រឆាំង​ថ្នាក់ដឹកនាំយោធា​រុស្ស៊ី។ ក្រៅពីចូលរួម​យ៉ាងសកម្ម​នៅក្នុង​សង្រ្គាមរុស្ស៊ីឈ្លានពានអ៊ុយក្រែន ក្រុមទាហាន​ស៊ីឈ្នួល​វ៉ាក់ណែ​សកម្មខ្លាំង​នៅទឹកដីបរទេស ជាពិសេស​នៅអាហ្វ្រិក និង​នៅដើមបូព៌ា។ ដូច្នេះ នៅពេល​ដែលមេក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួលវ៉ាក់ណែត្រូវ​និរទេស​ទៅនៅបេឡារុស ចំណែក​អនាគត​របស់​ក្រុមហ៊ុនទាហានស៊ីឈ្នួលវ៉ាក់ណែ​ក៏មិនច្បាស់លាស់​នៅក្រោយការបះបោរមិនបានសម្រេច កាលពីថ្ងៃ​សៅរ៍ តើ​ជោគវាសនា​របស់ទាហានវ៉ាក់ណែ​នៅអាហ្វ្រិកនឹងទៅជា​យ៉ាងណាទៅវិញ? បង្កើតឡើង​នៅ​ឆ្នាំ ២០១៤ ដោយលោកអេវហ្គីនី ព្រីហ្គោហ្ស៊ីនដែលធ្លាប់ជា​​មេចុងភៅរបស់​លោក​ពូទីន ទាហានស៊ីឈ្នួល​វ៉ាក់ណែជាកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ​ដែល​រដ្ឋាភិបាល​របស់​លោកពូទីនបញ្ជូន​ទៅធ្វើសកម្មភាពលួចលាក់នៅទឹកដីបរទេស ដោយ​ចាប់ផ្តើមដំបូងសមរភូមិប្រយុទ្ធនៅភាគខាងកើតអ៊ុយក្រែន និងនៅស៊ីរី។ ចាប់តាំង​ពីឆ្នាំ ២០១៥ វត្តមានរបស់​ក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួលវ៉ាក់ណែ​របស់​លោកព្រីហ្គោហ្ស៊ីន​បានចាប់រីកសាយភាយនៅទ្វីបអាហ្រ្វិក ជាទីដែល​ក្រុមវ៉ាក់ណែ​ឈរជើង​បោះទីតាំង​ក្នុង​ប្រទេស​ជាង​១០ ដូចជា​អាហ្វ្រិកកណ្តាល ម៉ាលី ស៊ូដង់ លីប៊ី ម៉ូហ្សំប៊ិក កាំម៉ារូន និងអេរីត្រេជាដើម។នៅបណ្តាប្រទេស​អាហ្វ្រិកដែលកំពុងជួបអសន្តិសុខ សង្រ្គាមស៊ីវិល និងការវាយប្រហារ​របស់​ក្រុមភេរវនិយម ក្រុមហ៊ុន​វ៉ាក់ណែ​ផ្តល់សេវាជាច្រើនដូចជា ផ្តល់ទាហានប្រយុទ្ធ បណ្តុះបណ្តាលទាហានក្នុងស្រុក ការពារសន្តិសុខ​​ប្រធានាធិបតី ឬ​មេដឹកនាំរបបសឹក ធានាការពារ​កន្លែងបូមប្រេងរបស់​ក្រុមហ៊ុនរុស្ស៊ី ធ្វើអាជីវកម្ម​ជីកយករ៉ែ និងផ្តល់ជំនួយ​ដល់​មេដឹកនាំផ្តាច់ការក្នុងរឿងផ្សព្វផ្សាយ​ព័ត៌មានមិនពិត បំផុសបំផុលឲ្យគេស្អប់ទាហានបារាំងជាដើម។ នៅម៉ាលី ស៊ូដង់ និង​នៅអាហ្វ្រិកកណ្តាល ក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួលរុស្ស៊ីវ៉ាក់ណែបានចូលទៅជំនួស​វត្តមានបារាំង តាមរយៈ​ការផ្តល់ជំនួយកម្លាំងទ័ព និង​លក់អាវុធ​ដល់​​មេដឹកនាំរបបសឹក ដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំង​ក្រុមជីហាត ក្រុមអាល់កៃដា ជាថ្នូរនឹង​សិទ្ធិធ្វើអាជីវកម្មជីកយក មាស ពេជ្រ។ ក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួលវ៉ាក់ណែ​កំពុង​មាន​វត្តមានយ៉ាងសកម្មនៅទឹកដីអាហ្វ្រិក។ ប៉ុន្តែ ការបះបោរ​របស់​ក្រុមវ៉ាក់ណែប្រឆាំង​ថ្នាក់ដឹកនាំ​យោធា​រុស្ស៊ីកាលពីថ្ងៃ​សៅរ៍ទី​២៤​មិថុនា រហូតធ្វើ​ឲ្យលោកពូទីន​ចាត់ទុកជាទង្វើក្បត់ជាតិ និងនិរទេស​​មេក្រុមហ៊ុន​វ៉ាក់ណែ លោកព្រីហ្គោហ្ស៊ីន​ចេញពីរុស្ស៊ី ចង់ឬ​មិនចង់ នឹង​​អាចប៉ះពាល់​ដល់​អនាគត​របស់ក្រុមទាហានវ៉ាក់ណែនៅអាហ្វ្រិក។ ចំណែក​មេដឹកនាំ​អាហ្រ្វិក​ដែលកំពុង​ធ្វើការជាមួយក្រុមទាហានវ៉ាក់ណែ​ក៏កំពុង​ចាំអ៊ុតមើល​ការវិវត្តន៍​ក្នុងទំនាក់ទំនង​លោកពូទីន និងលោកព្រីហ្គោហ្ស៊ីន ​មេទាហានស៊ីឈ្នួលវ៉ាក់ណែ។ តើ​លោកពូទីននៅបន្តទុក​ឲ្យទាហានស៊ីឈ្នួលវ៉ាក់ណែ​របស់​លោក​ព្រីហ្គោហ្ស៊ីន​មានវត្តមាននៅអាហ្វ្រិកតទៅទៀត ឬ​គាស់រំលើង រំលាយចោល​ក្រុមវ៉ាក់ណែដែលហ៊ានលើកគ្នា​​បះបោរ​ប្រឆាំងថ្នាក់ដឹកនាំយោធា?ទាក់ទង​នឹង​អនាគត​របស់​ក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួលវ៉ាក់ណែ​នៅទឹកដីបរទេស ជាពិសេស​នៅអាហ្វ្រិក អ្នកជំនាញ​បារាំង លោក Thierry Vircoulonបាន​លើកសេណារីយ៉ូ ៤។ ទីមួយ រដ្ឋាភិបាល​រុស្ស៊ី​អាចក្រសោបយកសកម្មភាពទាំងអស់​របស់វ៉ាក់ណែមកគ្រប់គ្រងក្នុងដៃ។ ទី២ លោកពូទីនអាច​យកក្រុមហ៊ុនទាហានស៊ីឈ្នួល​​រុស្ស៊ីផ្សេងទៀតដែលស្និទ្ធ​នឹង​ក្រសួងការពារជាតិរុស្ស៊ី មកជំនួស​ក្រុមហ៊ុនវ៉ាក់ណែ។ នៅត្រង់ចំណុចនេះ មានក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួល​ផ្សេងទៀត​នៅ​រុស្ស៊ី​ ដូចជា​ក្រុមហ្គាសព្រំ ឬមេដឹកនាំនៅឆេឆេនីជាដើមធ្លាប់​បង្ហាញចេតនាចង់ជំនួសក្រុមវ៉ាក់ណែ។ ទី៣ លោកពូទីន​អាច​ទុក​ឲ្យ​លោកព្រីហ្គោហ្ស៊ីនផ្តោតលើ​បេសកកម្ម​នៅទឹកដីបរទេស ប៉ុន្តែ​លោក​ព្រីហ្គោហ្ស៊ីនត្រូវ​យល់ព្រម​ប្រគល់​ទាហានវ៉ាក់ណែ​ដែលកំពុងប្រយុទ្ធនៅអ៊ុយក្រែន​ទៅឲ្យក្រសួងការពារជាតិរុស្ស៊ី។ សេណារីយ៉ូទី៤ គឺអ្វីៗ​រក្សា​ដូចដើម ព្រោះរុស្ស៊ី​អាច​គិតថា នៅទីបំផុតទៅ វត្តមានរបស់​វ៉ាក់ណែ​នៅអាហ្វ្រិកបានជួយការពារផល​ប្រយោជន៍​រុស្ស៊ី មិនថាធនធានរ៉ែមាសពេជ្រ និងភូមិសាស្រ្ត​នយោបាយ​ដើម្បី​ប្រជែង​ឥទ្ធិពល​របស់​អឺរ៉ុប និងអាមេរិក​នៅទឹកដីអាហ្វ្រិក។ប៉ុន្តែ សេណារីយ៉ូទី៤​ពិបាក​នឹង​អាច​កើតឡើង​បានណាស់ ព្រោះថា លោកពូទីន​ខឹកំពុងខឹងខ្លាំង​នឹង​​ក្រុមវ៉ាក់ណែរបស់​លោកព្រីហ្គោហ្ស៊ីនដែល​ហ៊ានលើកគ្នា​បះបោរ ផ្ចាញ់ផ្ចាល​អំណាច​ ធ្វើ​ឲ្យ​លោក​អាម៉ាស់មុខ។ លោកពូទីនទំនងជា​មិនបណ្តោយ​ឲ្យ​ក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួលវ៉ាក់ណែដែលអាចជាអនាគត​គំរាមកំហែង​អំណាច​របស់លោក ​នៅបន្តរកស៊ីមានបានដោយសារ​សកម្មភាព​យោធា​នៅទឹកដីអាហ្វ្រិក។ តើ​លោកពូទីន​បញ្ជូន​កងទ័ពរុស្ស៊ី​ទៅកាន់ការជំនួស​ក្រុមវ៉ាក់ណែនៅអាហ្វ្រិក? លោកពូទីន​ប្រាកដណាស់​​មិនចង់​ទុក​កន្លែងរបស់​ក្រុមវ៉ាក់ណែឲ្យនៅទំនេរចោល​ ព្រោះថា អាហ្វ្រិក ស៊ីរី​ ជា​ទឹកដីសំបូរធនធានរ៉ែមាសពេជ្រ ប្រេង ដែលជាទុនដើម្បី​យកទៅធ្វើសង្រ្គាមនៅអ៊ុយក្រែន។ ដោយមិននិយាយចំៗ​ឈ្មោះទាហានវ៉ាក់ណែ រដ្ឋមន្រ្តីការបរទេស​រុស្ស៊ី លោក​ស៊ែរហ្គេយ ឡាវ្រូសបានបញ្ជាក់កាលពីថ្ងៃ​ចន្ទម្សិលមិញថា គ្រូបណ្តុះបណ្តាលយោធារុស្ស៊ីនៅតែបន្ត​វត្តមានរបស់ខ្លួននៅអាហ្វ្រិកកណ្តាល។ថ្នាក់ដឹកនាំ​អាហ្វ្រិក​ដែលកំពុងធ្វើការ​ជាមួយក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួល​វ៉ាក់ណែ ដូចជា​អាហ្វ្រិកកណ្តាល និងម៉ាលីជាដើម កំពុងតាមដានស្ថានការណ៍នៅ​រុស្ស៊ី នៅក្រោយការបះបោរ​របស់ទាហានស៊ីឈ្នួល​វ៉ាក់ណែ។ ប៉ុន្តែ ពួកគេ​មិនសូវ​ជាបារម្ភខ្លាំងប៉ុន្មាន ក្នុងហេតុផលថា ទោះជាមួយក្រុមវ៉ាក់ណែ ឬ​ក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួលរុស្ស៊ីណាមួយផ្សេងទៀត ក៏កិច្ចសន្យា​យោធារបស់ពួកគេ​ជាមួយ​រុស្ស៊ីនៅតែដដែលគ្មានប្រែប្រួល។ សម្រេចសម្រួលទៅ រាល់​ទាហានស៊ីឈ្នួលរុស្ស៊ី​ដែលកំពុងធ្វើសកម្មភាពនៅទឹកដីបរទេស​មិនអាច​ធ្វើអ្វីបានទេ បើសិន​គ្មាន​ជំនួយសព្វាវុធ សម្ភារៈ ថ្នាំពេទ្យ កងទ័ព និងព័ត៌មានសម្ងាត់ពី​​ក្រសួងការពារជាតិរុស្ស៊ី៕

នៅ​ថ្ងៃ​អង្គារ ទី២០ មិថុនា ប្រទេស​កាតា​បាន​ចុះ​ហត្ថលេខា​លើ​កិច្ចព្រមព្រៀង​លក់​ឧស្ម័នធម្មជាតិពង្រាវ​ទៅ​ឲ្យ​ប្រទេស​ចិន។ កិច្ចព្រមព្រៀង​នេះ​បាន​ធ្វើ​ឡើង​រវាង​ក្រុមហ៊ុន​ចិន​ឈ្មោះ China National Petroleum Corporation និង​ក្រុមហ៊ុន​កាតា​ឈ្មោះ QatarEnergy សម្រាប់​រយៈពេល ២៧ឆ្នាំ។ នៅ​ក្នុង​រយៈពេល ២៧ឆ្នាំ កាតា​នឹង​លក់​ឧស្ម័នធម្មជាតិពង្រាវ​ទៅ​ឲ្យ​ចិន​ចំនួន ៤លានតោន​ក្នុង​មួយ​ឆ្នាំ។ នេះ​ជា​មហាកិច្ចព្រមព្រៀង​លើក​ទី២ រវាង​កាតា និង​ចិន បន្ទាប់​ពី​មហាកិច្ចព្រមព្រៀង​លើក​ទី១ ក្នុង​ឆ្នាំ ២០២២។ ហេតុអ្វី​បាន​ជា​កាតា​សម្រុក​លក់​ឧស្ម័ន​របស់​ខ្លួន​ទៅ​បរទេស ពិសេស​ប្រទេស​ចិន? កាល​ពី​ជិត ១ឆ្នាំ​មុន ពោល​ក្នុង​ខែ​វិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២២ កាតា និង​ចិន​បាន​ចុះ​ហត្ថលេខា​លើ​កិច្ចព្រមព្រៀង​យក្ស​មួយ​ស្តីពី​ថាមពល។ កិច្ចព្រមព្រៀង​យក្ស​កាល​ណោះ​បាន​ធ្វើ​ឡើង​រវាង​ក្រុមហ៊ុន​ថាមពល​កាតា​ឈ្មោះ QatarEnergy និង​ក្រុមហ៊ុន​ថាមពល​ចិន​ឈ្មោះ Sinopec។ តាម​រយៈ​កិច្ចព្រមព្រៀង​មួយ​នេះ​ពេល​នោះ QatarEnergyនឹង​លក់​ឧស្ម័នធម្មជាតិពង្រាវ​ឲ្យ Sinopec ចំនួន ៤លានតោន​ក្នុង ១ឆ្នាំ​សម្រាប់​រយៈពេល ២៧ឆ្នាំ។ ឥឡូវ​នេះ មិន​ទាន់​ដល់ ១ឆ្នាំ​ស្រួលបួល​ផង កាតា និង​ចិន​បាន​ចុះ​ហត្ថលេខា​លើ​កិច្ចព្រមព្រៀង​យក្ស​មួយ​ទៀត​ដែល​លើក​នេះ​បាន​ធ្វើ​ឡើង​ឡើង​រវាង​ក្រុមហ៊ុន​ថាមពល​កាតា​ឈ្មោះ QatarEnergy ដដែល និង​ក្រុមហ៊ុន​ថាមពល​ចិន​មួយ​ទៀត​ឈ្មោះ China National Petroleum Corporation ឬ​ហៅ​កាត់ CNPC។ចំណែក​ខ្លឹមសារ​នៅ​ក្នុង​កិច្ចព្រមព្រៀង​រវាងQatarEnergy និង CNPC គឺ​ដូច​គ្នា​បិះបិត​នឹង​ខ្លឹមសារ​នៅ​ក្នុង​កិច្ចព្រព្រៀង​រវាងQatarEnergy និង Sinopec មាន​ន័យ​ថា ជា​កិច្ចសន្យា​លក់​ឧស្ម័នធម្មជាតិពង្រាវ​ចំនួន ៤លានតោន​ក្នុង ១ឆ្នាំ​សម្រាប់​រយៈពេល ២៧ឆ្នាំ។ នៅ​ក្នុង​ពិធី​ចុះ​ហត្ថលេខា​ក្នុង​ទីក្រុង​ដូហា អគ្គនាយក​ក្រុមហ៊ុន QatarEnergyលោក SaadSherida Al-Kaabiបាន​សាទរ​ពី​ទំនាក់ទំនង​ប្រសើរ​រវាង​ចិន និង​កាតា។ ក្រៅ​ពី​នេះ លោកAl-Kaabi ក៏​បាន​ប្រកាស​ឲ្យ​ដឹង​ពី​ការ​ចូលរួម​របស់​ក្រុមហ៊ុន CNPC ចំនួន ៥% ជាមួយ​ក្រុមហ៊ុន QatarEnergy នៅ​ក្នុង​គម្រោង​ពង្រីក​អណ្តូង​ឧស្ម័នNorth Field East។ ប្រធាន​ក្រុមហ៊ុន CNPC លោក Dai Houliang បាន​ធានា​ថា ការ​​ទទួល​បាន​ចំណែក​ភាគហ៊ុន​នៅ​ក្នុង​គម្រោង North Field Eastជា​ផ្នែក​មួយ​នៃ​កុងសង់ស៊ុស​យុទ្ធសាស្រ្ត​រវាង​ចិន និង​កាតា។គម្រោង North Field East ដែល​ក្រុមហ៊ុន QatarEnergyត្រូវ​ចំណាយ​លុយ​ប្រមាណ​ជា ២៨ ៧៥០លានដុល្លារ​នឹង​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​កាតា​អាច​បង្កើន​ផលិតកម្ម​ឧស្ម័នធម្មជាតិ​ពី ៧៧លានតោន​ក្នុង ១ឆ្នាំ​ទៅ ១២៦លានតោន​ក្នុង ១ឆ្នាំ​ពី​ពេល​នេះ​ទៅ​ឆ្នាំ ២០២៧។ ចិន​ដែល​ជា​អតិថិជន​ដំបូង​គេ​របស់​កាតា​ជា​ប្រទេស​មួយ​ដែល​បាន​នាំ​ចូលឧស្ម័នធម្មជាតិពង្រាវ​ច្រើន​ជាង​គេ​ក្នុង​លោក។ ក្រៅ​ពី​ចិន ជប៉ុន និង​កូរ៉េខាងត្បូង​ក៏​ជា​អតិថិជន​សំខាន់​របស់​កាតា​ដែរ។ តែ​ក្នុង​នាម​ជា​ប្រទេស​ជម្រុក​ឧស្ម័នធម្មជាតិពង្រាវ​ធំ​ជាង​គេ​មួយ​ជាមួយ​អាមេរិក និង​អូស្រា្តលី កាតា​ត្រូវ​ការ​អតិថិជន​ច្រើន​ជាង​នេះ ពិសេស​អតិថិជន​ដូច​ចិន​ដែល​ហ៊ាន​ទិញ​ក្នុង​បរិមាណ​ច្រើន និង​ហ៊ាន​ចុះ​កិច្ចសន្យាទិញ​រយៈពេល​យូរ។ ចូរ​កុំ​ភ្លេច​ថា​សព្វថ្ងៃ​នេះ កាតា​នៅ​មាន​សមត្ថភាព​អាច​ផលិត​ឧស្ម័នធម្មជាតិពង្រាវ​បាន​ជាង ៦០លានតោន​ក្នុង​មួយ​ឆ្នាំ។៦០លានតោន​ក្នុង​មួយ​ឆ្នាំ​ជា​បរិមាណ​មួយ​ដ៏​ច្រើន​សម្បើម​ដែល​កាតា​ត្រូវ​ស្វែង​រក​អតិថិជន​ថ្មី​ឲ្យ​ខាន​តែ​បាន។ ក្រៅ​ពី​អតិថិជន​នៅ​អាស៊ី មាន​ប្រទេស​អឺរ៉ុប​ជា​ច្រើន​ក៏​កំពុង​សំឡឹង​ឃើញ​ឧស្ម័នធម្មជាតិពង្រាវ​របស់​កាតា​ដែរ ពិសេស​ក្នុង​ពេល​ដែល​រុស្ស៊ី​បាន​បិទ​រ៉ូប៊ីណេ​ឧស្ម័ន​បង្ហូរ​ទៅ​អឺរ៉ុប។ តែ​បញ្ហា​នៅ​ត្រង់​ថា ប្រទេស​អឺរ៉ុប​ទាំង​នោះ​មិន​ចង់​ចុះ​កិច្ចសន្យា​រយៈពេល​វែង​ជាមួយ​កាតា​ដូច​ចិន​ទេ។ ក្នុង​ខែ​វិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២២ កន្លង​ទៅ កាតា និង​អាល្លឺម៉ង់​បាន​ចុះ​ហត្ថលេខា​កិច្ចព្រមព្រៀង​លើកទី១ សម្រាប់​តែ​រយៈពេល ១៥ឆ្នាំ​ប៉ុណ្ណោះ។ តើ​កាតា​គួរ​បន្ត​ស្វែង​រក​អតិថិជន​ទិញ​ឧស្ម័នធម្មជាតិពង្រាវ​របស់​ខ្លួន​ក្នុង​បរិមាណ​ច្រើន និង​មាន​រយៈពេល​វែង​ដូច​អតិថិជន​ចិន ឬ​យ៉ាង​ណា?។មាន​តែ​កាតា​ម្នាក់​ឯង​គត់​ដែល​អាច​ឆ្លើយ​នឹង​សំណួរ​នេះ​បាន។ តែ​សម្រាប់​សេដ្ឋវិទូ​លោក Justin Alexander តម្រូវការ​ឧស្ម័នធម្មជាតិពង្រាវ​នៅ​អាស៊ី​អាច​ជំរុញ​ឲ្យ​អតិថិជន​នៅ​អឺរ៉ុប​គិតគូរ​ពិចារណា និង​ពន្លឿន​កិច្ចចរចា​ជាមួយ​កាតា។ តាម​លោក Justin Alexander កាតា និង​អឺរ៉ុប​អាច​ធ្វើ​សម្បទាន​ឲ្យ​គ្នា​ទៅ​វិញ ទៅ​មក ពិសេស​កាតា​អាច​ទទួល​យក​កិច្ចសន្យា​រយៈពេល​ខ្លី​ដូច​ដែល​អឺរ៉ុប​ចង់​បាន តែ​ជា​កិច្ចសន្យា​បត់បែន​ទៅ​តាម​ស្ថានភាព​ជាក់ស្តែង។ លោក Justin Alexander យល់​ថា ការ​មាន​កិច្ចសន្យា ទោះ​ជា​រយៈពេល​ខ្លី​គ្រាន់​បើ​ជាង​គ្មាន​កិច្ចសន្យា ព្រោះ​អ្វី​ដែល​សំខាន់​សម្រាប់​កាតា គឺ​លក់​ឧស្ម័នធម្មជាតិពង្រាវ​របស់​ខ្លួន។ ការ​ហ៊ាន​និយាយ​ដូច​នេះ ព្រោះ​មិនមែន​មាន​តែ​កាតា​មួយ​ទេ​ដែល​មាន​ឧស្ម័នធម្មជាតិពង្រាវ​លក់​ឲ្យ​ចិន ឬ​ឲ្យ​អឺរ៉ុប។ក្រៅ​ពី​ទិញ​ឧស្ម័នធម្មជាតិពង្រាវ​របស់​កាតា ចិន​ក៏​បាន​ទិញ​ពី​រុស្ស៊ី​ដែរ។ មួយ​វិញ​ទៀត តាំង​ពី​រុស្ស៊ី​ឈប់​លក់​ឧស្ម័ន​ឲ្យ​អឺរ៉ុប​ដោយសារ​តែ​រឿងរ៉ាវ​សង្រ្គាម​អ៊ុយក្រែន​មក រុស្ស៊ី​ក៏​កំពុង​ស្វែង​រក​អតិថិជន​ថ្មី​ដែរ។ ដូច្នេះ​សម្រាប់​កាតា វា​ជា​ឱកាស​ដែល​ត្រូវ​ចាប់​យក​ទីផ្សារ​អឺរ៉ុប​ដោយ​មិន​ត្រូវ​សំឡឹង​មើល​កិច្ចសន្យា​រយៈពេល​វែង ឬ​ខ្លី​ទេ៕

កាលពីថ្ងៃចន្ទ លោក​ អេម៉ានុយអែល ម៉ាក្រុង ដោយ​ឆ្លៀត​ក្នុង​អំឡុង​ពិព័រណ៍​យន្តហោះ នៅ​ទីក្រុង​ប៉ារីស បាន​រៀបចំ​សន្និសីទ​មួយ​ ដើម្បី​ជជែក​អំពី​យុទ្ធសាស្រ្ត ក្នុង​ការ​ពង្រឹង​ប្រព័ន្ធ​ការពារដែន​អាកាសអឺរ៉ុប។ គម្រោង​ពង្រឹង​ប្រព័ន្ធ​ការពារដែន​អាកាស​​ផ្តួចផ្តើម​គំនិត​ដោយ​បារាំង​នេះ​ត្រូវ​បាន​ធ្វើឡើង នៅ​ក្នុងបរិបទ​តានតឹង​ជាមួយ​រុស្ស៊ី ក៏ប៉ុន្តែ វា​ក៏​ជា​គម្រោង ដែល​ប្រជែងគ្នា​​ក្នុង​ក្របខណ្ឌ​អឺរ៉ុប​គ្នាឯងផងដែរ គឺ​ប្រជែង​ជាមួយ​គម្រោង​ការពារដែន​អាកាស​ ដែល​ផ្តួចផ្តើម​គំនិត​ធ្វើ​ដោយ​អាល្លឺម៉ង់។ អស់រយៈពេល​ជាច្រើន​ទសវត្សរ៍​មកហើយ ពោលគឺ ចាប់តាំង​ពី​ក្រោយ​សង្គ្រាម​ត្រជាក់ និង​ការបិទបញ្ចប់​ការ​ប្រឈមមុខ​ដាក់​គ្នា​ជាមួយ​រុស្ស៊ី ​បណ្តា​ប្រទេស​នៅ​​អឺរ៉ុប​មិនសូវ​យកជាយកចិត្តទុកដាក់​ខ្លាំងនោះទេ ទៅលើ​ការ​ពង្រឹង​ប្រព័ន្ធ​ការពារដែន​អាកាស​របស់ខ្លួន។ អ្វីៗ​ត្រូវ​ប្រែប្រួល​ជាមួយ​នឹង​ការផ្ទុះសង្គ្រាម​នៅ​អ៊ុយក្រែន។ការឈ្លានពាន​របស់​រុស្ស៊ី ទៅលើ​អ៊ុយក្រែន និង​ជាពិសេស ការប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយ​នូវ​តាក់ទិក​វាយប្រហារ​តាមផ្លូវអាកាស​ដោយ​រុស្ស៊ី ទៅលើ​អ៊ុយក្រែន​ រាប់ចាប់តាំង​ពី​ការ​វាយប្រហារ​ដោយ​ប្រើ​យន្តហោះចម្បាំង ដោយមីស៊ីល​ និង​ដ្រូន វាគឺ​ជា​ការ​ដាស់ស្មារតី​បណ្តា​ប្រទេស​នៅ​អឺរ៉ុប​ឲ្យ​ភ្ញាក់​ដឹងខ្លួន ពី​ចំណុចខ្សោយ​របស់​ខ្លួន ប្រឈម​នឹង​ការគំរាមកំហែង​ពី​លើ​អាកាស។ជារួម ស្ទើរតែគ្រប់​ប្រទេស​ទាំងអស់ នៅ​អឺរ៉ុប សុទ្ធតែ​ឯកភាពគ្នា ទៅលើ​ភាពចាំបាច់ ក្នុង​ការ​ពង្រឹង​ប្រព័ន្ធ​ការពារដែន​អាកាស​របស់ខ្លួន ដោយ​ក្នុងនោះ គេសង្កេតឃើញ​ប្រទេស​សំខាន់ពីរ គឺ​បារាំង និង​អាល្លឺម៉ង់ សុទ្ធតែ​បាន​បញ្ចេញ​កញ្ចប់​ថវិកា រាប់ពាន់​លាន​អឺរ៉ូ ដើម្បី​ចំណាយ​ទៅលើ​ប្រព័ន្ធ​ការពារដែន​អាកាស។ ក៏ប៉ុន្តែ ការខ្វែងគំនិតគ្នា​កើតឡើង ជុំវិញ​​សំណួរ​ថា តើ​អឺរ៉ុប​គួរ​ប្រើ​ប្រព័ន្ធ​ការពារដែន​អាកាស​បែបណា? ទិញ​ពី​ប្រទេស​ណា?កាលពី​ខែតុលា ឆ្នាំ​២០២២​កន្លងទៅនេះ អាល្លឺម៉ង់​បាន​ប្រកាស​ឲ្យដឹង អំពី​គម្រោង​​ការពារដែន​អាកាសមួយ ដែល​មានឈ្មោះ​ជា​ភាសា​អង់គ្លេស​ថា « Euro Sky Shield » ដោយ​មាន​ការ​ចូលរួម​ពី​សំណាក់​ប្រទេស​ចំនួន ១៧ ក្នុង​បក្ស​សម្ព័ន្ធ​អូតង់ ដើម្បី​ស្រាក់គ្នា ទិញ​ប្រព័ន្ធការពារដែន​អាកាស​រួមគ្នា​យក​មកប្រើ។ នៅ​ក្នុង​គម្រោង​ ដែល​ផ្តួចផ្តើម​គំនិត​ដោយ​អាល្លឺម៉ង់​នេះ គេគ្រោង​ទិញ​ប្រព័ន្ធមីស៊ីល​ការពារដែន​អាកាស មក​ពី​ ៣ប្រភព៖ មីស៊ីល​ធុន IRIS-T របស​់អាល្លឺម៉ង់ សម្រាប់​រយៈចម្ងាយ​ជិត មីស៊ីលធុន Patriot របស់​អាមេរិក សម្រាប់​រយៈចម្ងាយ​មធ្យម និង​ មីស៊ីល​​ធុន Arrow-3 របស់​អ៊ីស្រាអែល សម្រាប​់រយៈចម្ងាយ​ឆ្ងាយ។នៅ​ក្នុង​ចំណោមប្រទេស ដែល​ចូលរួម​ក្នុង​គម្រោង​របស់​អាល្លឺម៉ង់​នេះ គឺ​រួមមាន​ជាអាទិ៍ ប្រទេស​អង់គ្លេស បណ្តា​ប្រទេស​នៅ​អឺរ៉ុប​ខាងជើង អឺរ៉ុបកណ្តាល និង​ប្រទេស​នៅ​តំបន់​សមុទ្រ​បាល់ទិក។ ចំណែក​បារាំង​វិញ ដែល​មាន​ប្រព័ន្ធការពារដែនអាកាស​ផ្ទាល់​ខ្លួនឯងស្រាប់ មិន​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​គម្រោង​របស់​អាល្លឺម៉ង់​​នេះទេ ហើយ​មិនត្រឹមតែ​ប៉ុណ្ណោះ បារាំង​​​ក៏​បាន​បង្ហាញ​នូវការ​មិនសប្បាយចិត្ត​ផងដែរ ចំពោះ​គម្រោង​របស់​អាល្លឺម៉ង់ ដោយ​សារតែ​បារាំងយល់ឃើញ​ថា គម្រោងនេះ​នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​អឺរ៉ុប​បាត់បង់​ស្វ័យភាព​ខាង​យុទ្ធសាស្រ្ត ដោយ​ត្រូវ​ពឹង​​ផ្អែក​លើ​អ្នក​ដទៃ ដើម្បី​​​ផ្គត់ផ្គង់​ប្រព័ន្ធ​ការពារ​ដែន​អាកាសរបស់ខ្លួន។អាល្លឺម៉ង់​ធ្លាប់​បាន​ពន្យល់បកស្រាយថា ការណ៍​ដែល​អាល្លឺម៉ង់​សម្រេច​ទិញ​ប្រព័ន្ធ​ការពារដែន​អាកាស​ពី​អាមេរិក និង​អ៊ីស្រាអែល គឺ​ដោយសារ​តែ​ស្ថានការណ៍​បច្ចុប្បន្ន​តម្រូវ​ឲ្យ​អឺរ៉ុប​ពង្រឹង​ប្រព័ន្ធ​ការពារដែន​អាកាស​របស់​ខ្លួន​ជា​បន្ទាន់ ដូច្នេះ ការទិញ​ប្រព័ន្ធ​ដែល​មាន​ស្រាប់ វា​ងាយស្រួល​ជាង និង​ឆាប់​រហ័សជាង ការ​ចំណាយ​លុយ​ និង​ចំណាយពេល អភិវឌ្ឍ​បច្ចេកវិទ្យា​ថ្មី​ដោយ​ខ្លួនឯង។ក៏ប៉ុន្តែ បារាំង​វិញ​បាន​គូស​បញ្ជាក់ថា គិតមក​ទល់​នឹង​សព្វថ្ងៃ​នេះ អឺរ៉ុប​មាន​រួចទៅហើយ បច្ចេកវិទ្យា​​ការពារដែន​អាកាស​ ដោយ​ប្រព័ន្ធ​មីស៊ីល​រយៈចម្ងាយ​ខ្លី ក្រៅពី IRIS-T របស់​អាល្លឺម៉ង់ គឺ​មាន​មីស៊ីល​ធុន Mistral របស់​បារាំង។ ចំណែក​ប្រព័ន្ធ​មីស៊ីល​រយៈចម្ងាយ​មធ្យម​វិញ គឺ​មាន​ប្រព័ន្ធ MAMBA ផលិត​រួមគ្នា​ដោយ​បារាំង និង​អ៊ីតាលី។ ហេតុដូច្នេះហើយ​បាន​ជា​បារាំង​ចោទ​ជា​សំណួរ​ថា តើ​ហេតុអ្វី​បាន​ជា​អឺរ៉ុប​ចាំបាច់​ត្រូវ​ទៅ​ទិញ​ប្រព័ន្ធ​ការពារដែន​អាកាស Patriot ពី​អាមេរិក​ទៅវិញ នៅ​ក្នុង​ពេល​ដែល​អឺរ៉ុប​​មាន​​​ប្រព័ន្ធ​ការពារដែន​អាកាស​ខ្លួន​ឯង​រួចជាស្រេច​ទៅហើយ គឺ​ប្រព័ន្ធ​ MAMBA ដែល​​មាន​ប្រសិទ្ធភាព​ដូចគ្នា និង​មាន​រយៈចម្ងាយ​ប្រហាក់ប្រហែលគ្នា​ទៅនឹង​ Patriot?អ្វីដែល​ធ្វើ​ឲ្យបារាំង រឹតតែ​ពិបាក​នឹង​ទទួល​យក​ទៅទៀត គឺ​នៅ​ក្នុង​គម្រោង​របស់​អាល្លឺម៉ង់ គេ​គ្រោង​ទៅទិញ​ប្រព័ន្ធការពារ​មីស៊ីល​ពី​អ៊ីស្រាអែល ដែល​មិនត្រឹមតែ​ជា​ប្រទេស​នៅ​ក្រៅអឺរ៉ុប​នោះទេ តែ​ថែម​ទាំង​ជា​ប្រទេស​ដែល​នៅក្រៅ​បក្ស​សម្ព័ន្ធ​អូតង់​ទៅទៀត។នៅ​ក្នុង​អំឡុង​សន្និសីទ​ រៀបចំធ្វើឡើង កាល​ពីថ្ងៃ​ចន្ទ នៅក្នុងអំឡុង​ពិព័រណ៍​យន្តហោះ​នៅ​ប៉ារីស លោក​ប្រធានាធិបតី​បារាំង អេម៉ានុយអែល ម៉ាក្រុង បាន​ប្រកាស​ឲ្យដឹង​ថា បារាំង ប៊ែលហ្ស៊ិក អេស្តូនី ហុងគ្រី និង​ស៊ីប បាន​ឯកភាព​គ្នា​ថា នឹង​បញ្ជាទិញ​រួមគ្នា នូវ​មីស៊ីល​ការពារដែន​អាកាស​រយៈចម្ងាយ​ខ្លី ធុន Mistral ចំនួន ១០០០ដើម ហើយ​លោក​ប្រធានាធិបតី​បារាំង​ក៏​បាន​ឲ្យដឹង​ផងដែរ​ថា តាមរយៈ​អ្វី​ដែល​គេ​បាន​ជជែក​គ្នា នៅ​ក្នុង​អំឡុង​សន្និសីទ​នេះ បង្ហាញ​ឲ្យឃើញ​ថា នៅ​ក្នុង​វិស័យ​ការពារ​ដែន​អាកាស​នេះ អឺរ៉ុប​អាច​ស្វែងរក​ដំណោះស្រាយ​ក្នុងក្របខណ្ឌ​អឺរ៉ុប​គ្នា​ឯង ដោយ​មិន​ចាំបាច់​ត្រូវ​ទៅពឹងលើ​ប្រទេស​ផ្សេង​ ដែល​នាំ​ឲ្យ​បាត់បង់​ឯករាជ្យ​យុទ្ធសាស្រ្ត​របស់​ខ្លួន​នោះទេ៕

នៅ​ថ្ងៃ​ចន្ទ ទី១៩ មិថុនា ប្រទេស​ស៊្វីស​ធ្វើ​ជា​ម្ចាស់ផ្ទះ​រៀបចំ​សន្និសីទ​អន្តរជាតិ​ស្តីពី​ជំនួយ​មនុស្សធម៌​សម្រាប់​ប្រទេស​ស៊ូដង់។ សន្និសីទ​នេះ​រៀបចំ​ឡើង​ក្នុង​ពេល​ដែល​ស៊ូដង់​កំពុង​បន្ត​អូសជើង​នៅ​ក្នុង​ជម្លោះ​ផ្លូវ​អាវុធ​រវាង​ឧត្តមសេនីយ​ពីរ​រូប​តាំង​ពី​ជាង ២ខែ​កន្លង​ទៅ។ តាំង​ពី​ថ្ងៃ​ផ្ទុះ​អាវុធ​ដំបូង​ក្នុង​ថ្ងៃទី១៥ មេសា មាន​បទឈប់បាញ់​ច្រើន​ដង​ត្រូវ​បាន​ព្រមព្រៀង​រវាង​ភាគី​ជម្លោះ​ទាំង​ពីរ។ តែ​ជា​ទូទៅ បទ​ឈប់​បាញ់​ទាំង​អស់​មិន​ត្រូវ​បាន​គោរព​ត្រឹមត្រូវ​ទេ។ បើ​ជម្លោះ​ប្រដាប់​អាវុធ​កំពុង​បន្ត​មាន​យ៉ាង​ក្តៅ​គគុក​ដូច​នេះ ហេតុអ្វី​បាន​ជា​សហគមន៍​អន្តរជាតិ​បែរ​ជា​រៀបចំ​សន្និសីទ​ដើម្បី​និយាយ​តែ​ពី​ជំនួយ​មនុស្សធម៌​ទៅ​វិញ? តាំង​ពី​ថ្ងៃទី១៥ មេសា ជម្លោះ​រវាង​កងទ័ព​របស់​ឧត្តមសេនីយ​ពីរ​រូប​គឺ​លោក​អាប់ឌែល ហ្វាតា អាល់ បួរ៉ាន​ដែល​ជា​អគ្គមេបញ្ជាការ​កងទ័ពជាតិ និង​លោក​ម៉ូហាម៉េដ ហាំដាន ដាហ្កាឡូ​ដែល​ជា​មេបញ្ជាការ​កង​អាវុធហត្ថ​ប្រតិបត្តិការរហ័ស​បាន​បណ្តាល​ឲ្យ​មាន​មនុស្ស​ស្លាប់​ជាង ២ ០០០នាក់ និង​មាន​អ្នក​បម្លាស់ទី​ក្នុង​ស្រុក និង​អ្នកភៀសខ្លួន​ចេញ​ពី​ស្រុក​កំណើត​សរុប​ជាង ២លាន ២សែន​នាក់។ ទាំង​នេះ​គ្រាន់​ជា​តួលេខ​បណ្តោះអាសន្ន​ប៉ុណ្ណោះ ព្រោះ​ការ​ប្រឈម​មុខ​ដាក់​គ្នា​រវាង​ឧត្តមសេនីយ​ជើង​ខ្លាំង​ទាំង​ពីរ​រូប​កំពុង​បន្ត​មាន និង​បើ​តាម​មើល​ទៅ គ្មាន​នរណា​ម្នាក់​សុខ​ចិត្ត​លើក​ទង់ជាតិ ស ឬ​មួយ​ក៏​ធ្វើ​សម្បទាន​ឲ្យ​នរណា​ម្នាក់​ឡើយ។ឧត្តមសេនីយ​អាល់ បួរ៉ាន និង​ឧត្តមសេនីយ​ហាំដាន ដាហ្កាឡូ​សុទ្ធ​តែ​បាន​ប្រកាន់​ជំហរ​ដូច​គ្នា​ថា ភ្នំ​មួយ​មិន​អាច​មាន​ខ្លាច​ពីរ​បាន​ជា​ដាច់​ខាត។ តែ​គេ​នៅ​មិន​ទាន់​ដឹង​ថា តើ​ខ្លា​មួយ​ណា​នឹង​ត្រូវ​ខ្ទាត​ចេញ​ពី​ភ្នំ​នោះ​មុន​គេ​ទេ។ អ្វី​ដែល​គេ​ដឹង ជម្លោះ​រវាង​ឧត្តមសេនីយ​ជើង​ខ្លាំង​ទាំង​ពីរ​រូប​កំពុង​ជះផល​វិបាក​ខ្លាំង​ដល់​ស៊ូដង់​ដែល​ជា​ប្រទេស​ក្រីក្រ​ខ្លាំង​ជាង​គេ​មួយ​នៅ​អាហ្វ្រិកខាងកើត ពិសេស​ប្រជាជន​ស៊ីវិល​ស្លូតត្រង់​ទាំង ៤៨លាននាក់​តែ​ម្តង។ នៅ​មុន​ផ្ទុះ​ជម្លោះ​ប្រដាប់​អាវុធ មាន​ប្រជាជន​ស៊ូដង់​ម្នាក់​ក្នុង​ចំណោម ៣នាក់​បាន​ជួប​គ្រោះ​អត់​ឃ្លាន។ តែ​សព្វថ្ងៃ​នេះ មាន​ប្រជាជន​ស៊ូដង់​រហូត​ដល់​ទៅ ២៥លាននាក់ ពោល​ជិត​ពាក់​កណ្តាល​ប្រទេស​កំពុង​ត្រូវ​ការ​ជំនួយ​មនុស្សធម៌​ដើម្បី​រស់។អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​បាន​ក្រើន​រម្លឹក​ថា ប្រជាជន​ស៊ូដង់​ទាំង ២៥លាននាក់​មិន​អាច​បន្ត​រស់​បាន​ទេ បើ​គ្មាន​ជំនួយ​មនុស្សធម៌​អន្តរជាតិ​ទេ​នោះ។ ដូច្នេះ នេះ​ជា​រឿង​បន្ទាន់ និង​អាទិភាព​ដែល​សហគមន៍​អន្តរជាតិ​ត្រូវ​គិតគូរ​មុន​គេ​តាម​រយៈ​ការ​រៀបចំ​ឲ្យ​មាន​សន្និសីទ​នៅ​ក្នុង​ទីក្រុង​ហ្សឺណែវ ប្រទេស​ស៊្វីស​ពេល​នេះ។ កម្មវត្ថុ​នៃ​សន្និសីទ​អន្តរជាតិ​ដែល​មាន​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​ជា​សហប្រធាន គឺ​ស្វែង​រក​ថវិកា​ដើម្បី​ផ្តល់​ទៅ​ឲ្យ​ទីភ្នាក់ងារ​របស់​អង្គការសហប្រជាជាតិ​ដែល​នៅ​មិន​ទាន់​ទទួល​បាន​ថវិកា​លើកទី៥ នៅ​ឡើយ។ នៅ​ក្នុង​ទឹកប្រាក់​ដែល​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ចង់​បាន​ចំនួន ៣ ០០០ដុល្លារ​សម្រាប់​ឆ្នាំ ២០២៣ នេះ គឺ​ទើប​ទទួល​បាន​តែ ១៧% ប៉ុណ្ណោះ។ក្រៅ​ពី​ជួយ​ប្រជាជន​ស៊ូដង់​ក្នុង​ស្រុក​ផ្ទាល់ ទីភ្នាក់ងារ​របស់​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ក៏​ត្រូវ​ចូល​ជួយ​ប្រទេស​ជិតខាង​ស៊ូដង់​ដែល​បាន​បើក​ទ្វារ​ទទួល​ជនភៀសខ្លួន​ស៊ូដង់​ដែរ។ តម្រូវការ​របស់​ប្រជាជន​ស៊ូដង់​មាន​ច្រើន​តាំង​ពី​ចំណីអាហារ ទឹកស្អាត ថ្នាំពេទ្យ និង​គ្រូពេទ្យ​ដើម្បី​ប្រឈម​ទប់​នឹង​ជំងឺ​ឆ្លង ខណៈ​ដែល​រដូវ​ភ្លៀង​ឈាន​ចូល​ជិត​ដល់។ នៅ​តាម​តំបន់​ប្រយុទ្ធ​រវាង​កម្លាំង​របស់​ឧត្តមសេនីយ​ទាំង​ពីរ​រូប គ្រប់​មន្ទីរពេទ្យ​ដែល​រង​ការ​ទម្លាក់​គ្រាប់បែក​លែង​ដំណើរការ និង​បាន​ក្លាយ​ជា​ទីតាំង​របស់​កងទ័ព។ ចំណែក​មន្ទីរពេទ្យ​ដែល​នៅ​ដំណើរការ​ក៏​អស់​ថ្នាំ​ប្រើប្រាស់ ហើយ​គ្រូពេទ្យ​ក៏​បាន​ភៀសខ្លួន​ទៅ​កាន់​ទីកន្លែង​ផ្សេង ឬ​មួយ​ក៏​បោះបង់​អាជីព​របស់​ខ្លួន​មួយ​រយៈ។ ស្ថានការណ៍​ដែល​កំពុង​ធ្លាក់​ដុនដាប និង​គួរ​ឲ្យ​បារម្ភ​​ខ្លាំង គឺ​នៅ​តំបន់​ដារហ្វួរ​ស្ថិត​ប៉ែកខាង​លិច​ប្រទេស។នៅ​ទីនោះ មាន​ការ​ប្រយុទ្ធ​គ្នា​រវាង​កងទ័ពជាតិ ប៉ារ៉ាទាហាន កម្លាំងប្រដាប់អាវុធ​កុលសម្ព័ន្ធ និង​ជនស៊ីវិល​ប្រដាប់​អាវុធ។ តាម​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ អំពើហិង្ស​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ដារហ្វួ​បាន​បណ្តាល​ឲ្យ​មាន​មនុស្ស​ជាង ១៥០ ០០០នាក់​ភៀសខ្លួន​ទៅ​កាន់​ប្រទេស​ឆាដ​ក្បែរ​ខាង។ គួរ​រម្លឹក​ថា តំបន់​មួយ​នេះ​របស់​ស៊ូដង់​ធ្លាប់​បាន​ធ្លាក់​ក្នុង​សង្រ្គាមផ្ទៃក្នុង​កាល​ពី​ទសវត្សរ៍ ២០០០ ដោយ​បណ្តាល​ឲ្យ​មាន​មនុស្ស​ស្លាប់​ប្រមាណ​ជា ៣០០ ០០០នាក់ និង​មាន​អ្នកបម្លាស់ទី​ក្នុង​ស្រុក​ជិត ២លានកន្លះនាក់។ យោង​តាម​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ តំបន់​ដដែល​មួយ​នេះ​កំពុង​ធ្វើ​ដំណើរ​ឆ្ពោះ​ទៅ​មហន្តរាយ​មនុស្សធម៌ ហើយ​អំពើហិង្សា​ដែល​កំពុង​កើត​នៅ​តំបន់​ដារហ្វួរ​អាច​ជា​ឧក្រិដ្ឋកម្ម​ប្រឆាំង​មនុស្សជាតិ។គួរ​បញ្ជាក់​ថា តាំង​ពី​ថ្ងៃ​ផ្ទុះ​អាវុធ​រវាង​ឧត្តមសេនីយ​អាល់ បួរ៉ាន និង​ឧត្តមសេនីយ​ហាំដាន ដាហ្កាឡូ​ជាង ២ខែ​កន្លង​ទៅ​មក មាន​បទឈប់បាញ់​ច្រើន​ដង​ត្រូវ​បាន​មនុស្ស​ខ្លាំង​ទាំង​ពីរ​ព្រមព្រៀង​គ្នា។ បទឈប់បាញ់​ថ្មី​ចុង​ក្រោយ​រយៈពេល ៧២ម៉ោង​ទើប​បាន​ចូល​ជា​ធរមាន​ក្នុង​ថ្ងៃ​អាទិត្យ ទី១៨ មិថុនា និង​ត្រូវ​អស់​សុពលភាព​នៅ​ថ្ងៃ​ពុធ ទី២១ មិថុនា។ កម្មវត្ថុ​នៃ​បទឈប់បាញ់ គឺ​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​មាន​ការ​ដឹក​ជំនួយ​មនុស្សធម៌​ទៅ​ឲ្យ​ប្រជាជន​ស៊ីវិល ពិសេស​អ្នក​ដែល​កំពុង​ជាប់​គាំង​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ប្រយុទ្ធ។ តែ​គេ​បាន​សង្កេត​ឃើញ​ជា​រួម​ថា បទ​ឈប់បាញ់​សឹង​ទាំង​អស់​មិន​សូវ​បាន​គោរព​ត្រឹមត្រូវ​ទេ។ នេះ​ជា​ដើមចម​មួយ​ទៀត​ក្រៅ​ពី​កង្វះ​ថវិកា​ដែល​ក្រុម​អង្គការ​មនុស្សធម៌​មិន​អាច​នាំ​ជំនួយ​ទៅ​ឲ្យ​ប្រជាជន​ស៊ូដង់​បាន។ នេះ​ដោយ​នៅ​មិន​ទាន់​រាប់​បញ្ចូល​នូវ​ការ​រារាំង​របស់​រដ្ឋអំណាច​ស៊ូដង់​ផង ពិសេស​ការ​អល់អែក មិន​ចង់​ផ្តល់​ទិដ្ឋាការ​ឲ្យ​បុគ្គលិក​មនុស្សធម៌​ដែល​ចង់​ចូល​ទៅ​ស៊ូដង់។ដូច្នេះ វា​ល្មម​ដល់​ពេល​ដែល​ឧត្តមសេនីយ​គូបដិបក្ខ​ទាំង​ពីរ​គិតគូរ​ពី​ប្រយោជន៍​ប្រទេស និង​ប្រជាជន​ឲ្យ​ធំ​ជាង​មហិច្ឆតា​ផ្ទាល់​ខ្លួន។ បើ​ពុំ​នោះ​សោត​ទេ ស៊ូដង់​នឹង​ធ្លាក់​ទៅ​ក្នុង​ទំព័រ​ខ្មៅ​ងងឹត​ជាមួយ​នឹង​ការ​ស្លាប់​ជីវិត​មនុស្ស និង​ការ​បំផ្លិចបំផ្លាញ​ក្នុង​ល្បឿន​លឿន​មិន​ធ្លាប់​មាន​ពី​ពេល​មុន។ ចំណែក​សហគមន៍​អន្តរជាតិ​ត្រូវ​តែ​ជួយ​ស៊ូដង់​ឲ្យ​ខាន​តែ ព្រោះ​បើ​គ្មាន​ជំនួយ​នេះ​ទេ ស៊ូដង់​អាច​ក្លាយ​ជា​កន្លែង​អនាធិបតេយ្យ​យ៉ាង​ឆាប់​រហ័ស​ដែល​បង្ក​ឱ្យ​មាន​អសន្តិសុខ​នៅ​ទូទាំង​តំបន់​តែ​ម្តង៕

កាលពី​សប្តាហ៍​មុន​ តុលាការសហព័ន្ធអាមេរិក បាន​សម្រេចចោទប្រកាន់ជាផ្លូវការ លើ​​អតីតប្រធានាធិបតី ​ដូណាល់ ត្រាំ ​ជា​ច្រើន​ករណី​ជុំវិញ​សំណុំរឿងរក្សាទុក​ឯកសារសម្ងាត់ជាតិ ហើយ​បទ​ចោទ​ប្រកាន់​នីមួយៗ អាច​នឹង​ត្រូវ​មា​នទោស​ជាប់ពន្ធ​នាគារ​ ប្រមាណ​ជាង១០ឆ្នាំ​។ នេះគឺជាលើកទី១​ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រអាមេរិក​​​។ ​ ប៉ុន្មា​នថ្ងៃនេះ ក្នុងការជួបជុំ​ឃោសនានយោបាយ ជន​ជាប់​ចោទ​​លោក ដូណាល់ ត្រាំ កាន់តែប្រឹងប្រែង​វាយប្រហារសម្តីសង្គ្រុបលើលោក​ ចូ បៃដិន ហើយ​និង​ចង្អុលមុខ​​រដ្ឋមន្ត្រី​យុត្តិធម៌ ថា «ជា​ជន​ពុក​រលួយ» និង​ជា «ជន​កុម្មុយនិស្ត»។​ អ្ន​កវិភាគ​ មើលឃើញ​​ថា​ ស្ថានការណ៍​នេះ  ក្រៅតែ​ពី​បង្ក​បញ្ហាដល់​ដំណើរ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យអាមេរិក​ គឺ​ កាន់​តែ​​នាំ​ឲ្យ​ប្រទេស​នេះ​ ងាយ​ធ្លាក់​ក្នុង​សភាព​គ្រោះថ្នាក់ ​និង​អំពើ​ហិង្សាផ្ទៃក្នុង​​។​​ ​​ក្នុងរយៈ​ពេល​ ៣ ខែ​ចុងក្រោយ​នេះ លោក ​ដូណាល់ ត្រាំ ចូល​បង្ហាញ​ខ្លួន​នៅ​តុលាការ២​ដងហើយ​។ ក៏ប៉ុន្តែ ​លោក នៅតែប្រកែក​អះអាង​ថា​ ខ្លួន​ជា​ជន​ស្អាត​ស្អំ គ្មា​ន​កំហុស​។ នេះជា​អ្វី​ដែលអតីប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក ​បាន​ថ្លែង​ជាថ្មីក្នុង​សប្តាហ៍​ ​ ចំពោះ​មុខ​អ្នក​គាំទ្រ​រាប់​សិប​ពាន់​នាក់​​​ ក្នុងរដ្ឋ​ New Jersey​។​ ក្រៅពី​​ថ្លែងការពារខ្លួន​ លោក ​ដូណាល់ ត្រាំ ឆ្លៀត​ឱកាស​កេង​ចំណេញ​ វាយ​បក​ទៅ​គូសត្រូវ។​ ជា​បេក្ខជនប្រធានាធិបតីអាណត្តិថ្មី ឆ្នាំ២០២៤​ មកពីបក្សសាធារណរដ្ឋ ​លោក ត្រាំ បាន​ព្រលយពាក្យ​ដោយ​គ្មាន​សំចៃមាត់​ រិះគន់​ប្រធានាធិបតីអាមេរិក​ ​​ចូ បៃដិន ថា ​ជា «ជន​ពុករលួយ​»។ លោក ដូណាល់​ ត្រាំ ក៏​ថែម​ទាំង​ចាត់ទុកថា ​រដ្ឋអាជ្ញាពិសេស​ Jack Smith ថា​«ជា​បិសាច​កំណាច»​ ថាជា​ «ចោរ​» និងជា «ជន​កុម្មុយនិស្ត​ម៉ាសីស​និយម ដែល​បំផ្លិច​បំផ្លាញ​ប្រជាធិបតេយ្យ​អាមេរិក​»។ ចំពោះ​រដ្ឋមន្ត្រី​ក្រសួង​យុត្ថិធម៌អាមេរិក​Merrick Garland  ក៏​ត្រូវ លោក​ ត្រាំ បង្ហើរ​វោហាសាស្ត្រ​មើលងាយ​ផង​ថា ជារដ្ឋមន្ត្រី​​ ​នៃ​ក្រសួង«អយុត្តិធម៌» ដូច្នេះ​ទៅវិញ។​​មិន​តែប៉ុណ្ណោះ លោក ដូណាល់ ត្រាំ គឺបាន​ចោទប្រកាន់​ថា​​ប្រធានាធិបតីអាមេរិកបច្ចុប្បន្ន និងរដ្ឋបាលអាមេរិករបស់លោក ចូ បៃដិន ថាកំពុងតែធ្វើបាប​​រូបលោក ដែលជាបេក្ខជនប្រធានាធិបតីអាណត្តិថ្មី ដ៏មានសក្តានុពល និងមានប្រជាប្រិយភាពជាងគេ មកពីបក្សសាធារណរដ្ឋ និងជាគូប្រកួតប្រជែងដ៏ស្វាហាប់សម្រាប់ការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០២៤។ដោយឡែក ចំពោះបណ្តឹងទាំងឡាយទាំងពួងចំពោះរូបលោក ត្រូវលោក ដូណាល់ ត្រាំ ចាត់ទុកថា «ការបៀតបៀននយោបាយ ហើយជា ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញតាមបែបនៃរបបផ្តាច់ការហ្វាស៊ីស និងរបបកុម្មុយនិស្ត»។សម្តីវាយប្រហារ​​​​ធ្ងន់ៗទាំងនេះ គឺបន្ទាប់ពី អតីតប្រធានាធិបតីរូបនេះ​ត្រូវ​ តុលាការសហព័ន្ធអាមេរិក ​នៅ​ Miami សម្រេចចោទប្រកាន់ជាផ្លូវការ​ ជាច្រើនករណីជុំវិញសំណុំរឿងឯកសារសម្ងាត់ជាតិ​។ ​ច្បាប់​សហរដ្ឋអាមេរិក បាន​ចែងថា រាល់​គ្រប់តែ​ប្រធានាធិបតី​អាមេរិក តម្រូវ​ឲ្យ​​ផ្តល់​ រាល់​សំបុត្រ​ឆ្លើយ​ឆ្លង  និង​ ​ម៉ែល​សារអេឡិចត្រូនិច រួម​ទាំង​ឯកសារ​​ផ្សេងទៀត ព្រ​មទាំង​ឯកសារ​សម្ងាត់​ជាតិ តម្កល់ទុក​នៅ​បណ្ណាសារដ្ឋាន​។ ហើយ​បើតាម​ច្បាប់ គឺមិនត្រូវ​រក្សា​ឯកសារ​សម្ងាត់​ជាតិ​ នៅ​កន្លែង​គ្មាន​សុវត្ថិភាព ឬ​កន្លែង​ដែល​គ្មាន​ការ​អនុវត្ត​ដោយ​ច្បាប់ នោះឡើយ​។ ត្រង់​ចំណុច​នេះ ​​ការ​ផ្សាយ​របស់​កាសែត​អាមេរិក គឺឲ្យ​ដឹង​ថា លោក ដូណាល់ ត្រាំ ក្រោយ​ពីធ្លាក់​ចេញ​ពី​ដំណែង​ហើយ នៅ​ខែ​មករា ឆ្នាំ​២០២១ គឺ​លោក​បាន​ប្រមូល​យក​ឯកសារ​ជា​ច្រើន​កេស យក​ទៅ​ផ្ទះ​របស់​ខ្លួន ហើយ​រក្សាទុក​ដោយ​ធ្វេសប្រហែស ដូច​ជា​ដាក់ទុក​ក្នុង​បន្ទប់​ទឹក​ ជាដើម​។  សំណុំ​រឿង​ផ្សេងទៀត!  តុលាការរដ្ឋសហព័ន្ធ ក៏បានចោទលោក ដូណាល់ ត្រាំ ដែរពីការ​​រារាំង​កិច្ច​ការងាររបស់តុលាការ​យុត្តិធម៌ និង​បទល្មើស​ផ្តល់​​សក្ខីកម្មមិនពិត ជាដើម​។ ​នៅតុលាការ​រដ្ឋ​ញូយ៉ក​​ លោក ​ត្រាំ ​​ជាប់ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​​បទល្មើសក្លែងបន្លំ​តួលេខគណនេយ្យ ដែលគេចោទរូប​លោក ថាបាន​យក​លុយ​សម្រាប់​ឃោសនាបោះឆ្នោត ទៅសូក​បិទមាត់ តួកុន​​ស្រី​​កូន​ជ្រូក​ ដើម្បីកុំ​ឲ្យនាង​​​ទម្ងាយ​​រឿងរ៉ាវពាក់ពន័្ធផ្លូវ​ភេទ​ជាមួយ​នឹងលោក​។តាម​ការ​ស្ទង់​មតិ​របស់​ YouGov គឺ ៦៧% នៃ​អ្ន​កបោះឆ្នោត​​ មកពីបក្ស​សាធារណរដ្ឋ គឺ​បង្ហាញ​ចេតនា​ចង់​បោះឆ្នោត​គាំទ្រ​រូប​លោក ដូណាល់​ ត្រាំ សម្រាប់​អាណត្តិ​ថ្មី។ ​ពលរដ្ឋ​អាមេរិក​ទាំងនោះ ក៏​ថ្លែង​ការយល់ឃើញដែរ​ថា ​រឿងរ៉ាវបណ្តឹង​ផ្លូវច្បាប់ទាំងឡាយប្រឆាំង​នឹង​រូប​លោក ត្រាំ​ គឺ​សុទ្ធតែ​​មា​ន​ចរិត​នយោបាយ​​។ អ្នក​ខ្លះ​ថែមទាំងគិតថា ប្រសិន​បើ​រឿង​ករណី​បណ្តឹង​ផ្លូវ​ច្បាប់​នោះ បើ​វា​ពិត​ប្រាកដ​តែពាក់កណ្តាល ច្បាស់​ជា​លោក​ត្រាំ ត្រូវ​នគរ​បាល​ចាប់​ដាក់​ពន្ធ​នាគារ​បាត់​ហើយ​។​ផ្ទុយ​ទៅវិញ ក្រុម​អ្នក​គាំទ្រ​លោកដូណាល់ត្រាំ ដែល​​ជា​ពួក​សាធារណរដ្ឋ និង​ជា​ក្រុម​ដែល​ងប់​ងល់​​នឹង​ការ​ប្រើ​ប្រាស់​អាវុធ គឺបាន​ព្រមាន​ជា​ចំហ ថា ប្រសិន​​បើ​ហ៊ាន​តែ​នរណា​ធ្វើ​បាប លោក​ ដូណាល់ ត្រាំ គឺពួក​គេ​មិន​អត់​ឱន​សោះឡើយ។ បើ​ថាឲ្យសាមញ្ញ គឺ នរណា​​ហ៊ាន​ចាប់ខ្លួន​លោកត្រាំ គឺត្រូវ​រំលង​សាកសព​ពួកគេ​សិន។ ទោះបី​ជា​យ៉ាង​ក៏ដោយ​ ការប្រើប្រាស់​ពាក្យ​សម្តី​វោហាសាស្ត្រ​​ចោទប្រកាន់​ចំពោះលោក បៃដិន ក្តី​ លោក​​រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួង​យុត្តិធម៌ ក្តី​ និង​ វាយ​ប្រហារ​លើ​រដ្ឋអាជ្ញា​ពិសេស ពី សំណាក់​ជន​ជាប់​ចោទ​លោក ដូណាល់ ត្រាំ ​ ​គឺ​ធ្វើ​នាំ​ឲ្យ​មាន​ការ​​ចោទសួរ​ច្រើនចំពោះ​ប្រព័ន្ធ​យុត្តិធម៌នៅ​សហរដ្ឋ​​អាមេរិក ហើយ​និង​​ធ្វើ​ឲ្យ​ ប្រជាពលរដ្ឋ​អាមេរិក​ ​មិន​ទុកចិត្ត​ចំពោះនីតីរដ្ឋ។ ​អ្នក​វិភាគ​ស្ថានការណ៍ ព្រួយ​បារម្ភពី​​​ដំណើរ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសហរដ្ឋ​អាមេរិក​។ សាស្ត្រាចារ្យ Edward Foley នៃ​សកលវិទ្យាល័យ​Ohio  ​វិភាគ​មើលឃើញថា ​​ស្ថានការណ៍​នេះ​ អាច​នាំឲ្យ​ប្រទេស​​​ងាយ​ធ្លាក់​ក្នុង​សភាព​គ្រោះថ្នាក់​​ជាខ្លាំង​៕​

នៅ​ថ្ងៃ​ចន្ទ ទី១២ មិថុនា ប្រទេស​កាណាដា និង​ប្រទេស​ហូឡង់​បាន​ប្តឹង​ប្រទេស​ស៊ីរី​ទៅ​កាន់​តុលាការ​យុត្តិធម៌​អន្តរជាតិ​ក្រុង​ឡាអេ​ពី​បទឧក្រិដ្ឋកម្ម​លើ​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្លួន​ឯង។ តាំង​ពី​ស៊ីរី​បាន​ធ្លាក់​ក្នុង​សង្រ្គាម​ស៊ីរី​ជាង ១០ឆ្នាំ​មក នេះ​ជា​លើកទី១ ដែល​មាន​ការ​ប្តឹង​ស៊ីរី​ទៅ​កាន់​តុលាការ​យុត្តិធម៌​អន្តរជាតិ​ក្រុង​ឡាអេ។ តើ​បទឧក្រិដ្ឋកម្ម​ដែល​រដ្ឋាភិបាល​ស៊ីរី​បាន​ធ្វើ​លើ​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្លួន​ឯង​មាន​អ្វី​ខ្លះ និង​ថា តើ​ការ​ដាក់​ស៊ីរី​ឲ្យ​ប្រឈម​នឹង​តុលាការ​អន្តរជាតិ​ពេល​នេះ​មិន​យឺត​ពេល​ទេ ឬ​យ៉ាង​ណា? តាំង​ពី​ឆ្នាំ ២០១១ ដែល​ប្រទេស​ស៊ីរី​បាន​ធ្លាក់​ក្នុង​សង្រ្គាម​ហែកហួរ​ផ្ទៃក្នុង។ ជាង ១២ឆ្នាំ​ក្រោយ​មក ប្រទេស​នៅ​មជ្ឈិមបូព៌ា​មួយ​នេះ​ហាក់​ត្រូវ​បាន​គេ​និយាយ​តិច​ជាង​មុន និង​ហាក់​លែង​មាន​អ្នក​ផ្សេង​ជួយ​ឈឺឆ្អាល ខ្វល់ខ្វាយ។ ចំណែក​ប្រជាពលរដ្ឋ​ដែល​មិន​បាន ឬ​មិន​អាច​ភៀសខ្លួន​ចេញ​ពី​ស្រុក​កំណើត​កំពុង​បន្ត​រស់នៅ​តាម​ព្រេងវាសនា​របស់​ខ្លួន​ជាមួយ​នឹង​មេដឹកនាំ​ផ្តាច់ការ​គ្មាន​គូប្រៀប។ សង្រ្គាម​ជាង ១២ឆ្នាំ​កន្លង​ទៅ​បាន​បណ្តាល​ឲ្យ​មាន​មនុស្ស​ស្លាប់​យ៉ាង​តិច​កន្លះ​លាននាក់ និង​របួស​ជា​ច្រើន​ម៉ឺននាក់​ផ្សេង​ទៀត។ អ្វី​ដែល​កំពុង​បន្ត​បន្សល់​ទុក​មក​ដល់​សព្វថ្ងៃ គឺ​រចនាសម្ព័ន្ធ​របស់​ប្រទេស​បាន​ខ្ទេចខ្ទីរ ហិនហោច​សឹង​ទាំង​ស្រុង និង​មាន​ពលរដ្ឋ​ជាង​ពាក់​កណ្តាល​ក្នុង​ចំនួន​ពលរដ្ឋ​សរុប​ជាង ២១លាននាក់​បាន​ភៀសខ្លួន​ទៅ​ជ្រកកោន​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ផ្សេង ពិសេស​ប្រទេស​ជិត​ខាង​ដូច​យ៉ាង​តួកគី​ជា​ដើម។តែ​ព្រឹត្តិការណ៍​ដែល​បាន​លេច​ធ្លោ​ខ្លាំង​មិន​អាច​កំបាំង​ភ្នែក​អ្នក​ដទៃ​បាន គឺ​ការ​ធ្វើ​បាប​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្លួន​ឯង​តាម​គ្រប់​រូបភាព​គ្មាន​ត្រាប្រណី​ពី​សំណាក់​មេដឹកនាំផ្តាច់ការ​អាសាដ។ ការ​ធ្វើ​ទារុណកម្ម ពិសេស​លើ​អ្នកទោស អំពើ​ហិង្សា​ផ្លូវភេទ អំពើ​ហិង្សា​លើ​ស្រ្តីភេទ និង​កុមារ ការ​បាត់ខ្លួន​ដោយ​បង្ខំ និង​ការ​ប្រើ​អាវុធគីមី ទាំង​នេះ​សុទ្ធសឹង​ជា​បទឧក្រិដ្ឋ​ដែល​មេដឹកនាំផ្តាច់ការ​អាសាដ​បាន​ប្រើ​លើ​ពលរដ្ឋ​ខ្លួន​ឯង​តាំង​ពី​ឆ្នាំ ២០១១។ នេះ​ហើយ​ជា​សំណុំរឿង​ដែល​ប្រទេស​កាណាដា និង​ប្រទេស​ហូឡង់​បាន​ប្តឹង​ស៊ីរី​ទៅ​កាន់​តុលាការ​យុត្តិធម៌​អន្តរជាតិ​ក្រុង​ឡាអេ។ អ្វី​ដែល​កាណាដា និង​ហូឡង់​ចង់​បាន​នៅ​ក្នុង​បណ្តឹង​របស់​ខ្លួន គឺ​ចង់​ឲ្យ​តុលាការ​យុត្តិធម៌​អន្តរជាតិ​ចេញ​បញ្ជា​ឲ្យ​ស៊ីរី​ចាត់​វិធានការបន្ទាន់​បញ្ឈប់​ការ​ធ្វើ​ទារុណកម្ម និង​អំពើ​ឃោរឃៅ អមនុស្សធម៌​លើ​ប្រជាជន​របស់​ខ្លួន។ការ​សម្រេច​ប្តឹង​ស៊ីរី​ទៅ​កាន់​តុលាការ​យុត្តិធម៌​អន្តរជាតិ​ត្រូវ​បាន​កាណាដា និង​ហូឡង់​ពន្យល់​ថា គេ​មិន​អាច​មាន​សន្តិភាព និង​ការ​ផ្សះផ្សា​យូរ​អង្វែង​នៅ​ស៊ីរី​បាន​ឡើយ ប្រសិន​បើ​ជនរងគ្រោះ និង​អ្នក​នៅរស់រានមានជីវិត​មិន​ទទួល​បាន​យុត្តិធម៌​ទេ​នោះ។ មែនទែន​ទៅ គឺ​ហូឡង់​ជា​អ្នក​ដែល​បាន​ស្នើ​មុន​គេ​ក្នុង​ខែ​កញ្ញា​ឆ្នាំ ២០២០​ឲ្យ​ទម្លាក់​ការ​ទទួល​ខុស​ត្រូវ​លើ​ស៊ីរី​ពី​បទរំលោភ​លើ​អនុសញ្ញា​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ប្រឆាំង​នឹង​ការធ្វើ​ទារុណកម្ម។ នៅ​ជិត​មួយ​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មក ពោល​ក្នុង​ខែ​មីនា ឆ្នាំ ២០២១ កាណាដា​ក៏​បាន​ចូលរួម​ជាមួយ​ហូឡង់​ដែរ។ តែ​ការ​ដែល​ហូឡង់ និង​កាណាដា​បាន​សម្រេច​ដាក់​ស៊ីរី​ឲ្យ​ប្រឈម​នឹង​តុលាការ​យុត្តិធម៌​អន្តរជាតិ​ពេល​នេះ គឺ​មក​ពី​ស៊ីរី​ដែល​ជា​ប្រទេស​ហត្ថលេខី​ម្នាក់​នៃ​អនុសញ្ញា​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ប្រឆាំង​នឹង​ការ​ធ្វើ​ទារុណកម្ម​បាន​រារាំង​មិន​ឲ្យ​មាន​ការ​រៀបចំ​ជំនួប​ជាមួយ​កាណាដា និង​ហូឡង់។ក្រៅ​ពី​រឿងរ៉ាវ​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​ការ​ធ្វើ​ទារុណកម្ម និង​អំពើ​ឃោរឃៅ អមនុស្សធម៌​លើ​ប្រជាជន​ខ្លួន​ឯង កាណាដា និង​ហូឡង់​ក៏​បាន​ស្នើ​ឲ្យ​តុលាការ​យុត្តិធម៌​អន្តរជាតិ​ចេញ​បញ្ជា​ឲ្យ​ស៊ីរី​បញ្ឈប់​ការ​ឃុំឃាំង​មនុស្ស​ក្រៅ​ប្រព័ន្ធ​តុលាការ និង​បង្ហាញ​ទីកន្លែង​បញ្ចុះ​សព​មនុស្ស​ដែល​បាន​បាត់បង់​ជីវិត។ ខណៈ​នេះ គេ​នៅ​មិន​ទាន់​ឃើញ​មាន​ប្រតិកម្ម​យ៉ាង​ណា​ពី​ស៊ីរី​នៅ​ឡើយ​ទេ។ អ្វី​ដែល​គេ​ដឹង ស៊ីរី​ធ្លាប់​បាន​បដិសេធ​ច្រើន​ដង​លើ​គ្រប់​ការ​ចោទប្រកាន់ ពិសេស​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​ការ​ប្រើ​អាវុធ​គីមី នោះ​បើ​ទោះ​បី​ជា​មាន​ការ​បញ្ជាក់​ពី​អង្គការ​ហាម​ការ​ប្រើ​អាវុធ​គីមី​ក៏​ដោយ។គេ​នៅ​មិន​ទាន់​ដឹង​ថា តើ​នៅ​ពេល​ណា​ទើប​តុលាការ​យុត្តិធម៌​អន្តរជាតិ​នឹង​បើក​សវនាការ​លើ​បណ្តឹង​របស់​កាណាដា និង​ហូឡង់​ពេល​នេះ​ទេ។ អ្វី​ដែល​គេ​អាច​និយាយ​បាន សេចក្តីសម្រេច​របស់​តុលាការ​មួយ​នេះ​នឹង​អាច​ប្រើ​ពេល​យូរ​រហូត​ដល់​ច្រើន​ឆ្នាំ​ផង​ក៏​មិន​ដឹង។ គួរ​បញ្ជាក់​ថា នេះ​ជា​លើក​ទី១ ដែល​មាន​ការ​ប្តឹង​ស៊ីរី​ទៅ​កាន់​តុលាការ​យុត្តិធម៌​អន្តរជាតិ​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​ទង្វើ​ឧក្រិដកម្ម​របស់​មេដឹកនាំផ្តាច់ការ​ស៊ីរី។ តើ​វា​មិន​យឺត​ពេល​ពេក​ទេ​ដឹង​នៅ​ជាង ១២ឆ្នាំ​ក្រោយ​មក?។ វា​ហាក់​ដូច​ជា​ចង់​យឺត​ពេល​បន្តិច​មែន តែ​សម្រាប់​ជនរងគ្រោះ និង​អ្នក​នៅ​រស់រាន​មាន​ជីវិត យុត្តិធម៌​ជា​រឿង​សំខាន់​មិន​អាច​ខ្វះ​បាន​ទោះ​ត្រូវ​ចំណាយ​ពេល​ប៉ុន្មាន​ខែ ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ក៏​ដោយ​ចុះ៕

ប្រមុខ​ការទូត​អាមេរិក​លោក​អង់តូនី ប៊្លីនកិន​បាន​បំពេញ​ទស្សនកិច្ច​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​រយៈពេល ៣ថ្ងៃ​ពី​ថ្ងៃទី៦ ដល់​ថ្ងៃ​ទី ៨ មិថុនា។ កម្មវត្ថុ​នៃ​ទស្សនកិច្ច​បាន​ផ្តោត​លើ​ប្រធានបទ​សំខាន់​ចំនួន​ពីរ ទី១ ស្តារ និង​ពង្រឹង​ទំនាក់ទំនង​ជាមួយ​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​ដែល​ជា​សម្ព័ន្ធមិត្ត​ប្រវត្តិសាស្រ្ត​នៅ​មជ្ឈិមបូព៌ា និង​ប្រធានបទ​សំខាន់​ទី២ ព្យាយាម​រុញ​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត និង​អ៊ីស្រាអែល​ឲ្យ​ភ្ជាប់​ទំនាក់ទំនង​ប្រក្រតី​រវាង​គ្នា។ នៅ​ក្នុង​ប្រធានបទ​ទី២ នេះ ក្រុង​វ៉ាស៊ីនតោន​ចង់​សម្រេច​ឲ្យ​បាន​នៅ​មុន​ដំណាច់​ឆ្នាំ ២០២៣។ តើ​អាច​ទៅ​រួច​ដែរ ឬ​ទេ និង​ថា តើ​រវាង​អ៊ីស្រាអែល និង​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត អ្នក​ណា​អាច​បោះដៃ​រក​អ្នក​ណា​មុន​គេ? ដើម្បី​អាច​ឆ្លើយ​នឹង​សំណួរ​ខាង​លើ​បាន គេ​ត្រូវ​ផ្តល់​ជា​មុន​នូវ​ចម្លើយ​ចំពោះ​សំណួរ​មួយ​ដែល​សួរ​ថា ហេតុ​អ្វី​បាន​ជា​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត និង​អ៊ីស្រាអែល​គ្មាន​ទំនាក់ទំនង​ការទូត​រវាង​គ្នា​មក​ដល់​សព្វថ្ងៃ។ តាម​ពិត​ទៅ មិន​ថា​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត ឬ​ប្រទេស​អារ៉ាប់​ភាគ​ច្រើន​ទេ ការ​មាន​ទំនាក់ទំនង​ប្រក្រតី​ជាមួយ​អ៊ីស្រាអែល​ត្រូវ​បាន​ភ្ជាប់​ជាមួយ​ជម្លោះ​រវាង​អ៊ីស្រាអែល និង​ប៉ាឡេស្ទីន។ ក្រុម​ប្រទេស​អារ៉ាប់​ភាគ​ច្រើន​បាន​គាំទ្រ​បុព្វហេតុ​របស់​ប៉ាឡេស្ទីន​ដែល​ចង់​បាន​រដ្ឋ​ឯករាជ្យ​មួយ​ជា​ផ្លូវការ​រស់​ក្បែរ​អ៊ីស្រាអែល។ បុព្វហេតុ​មួយ​នេះ​ត្រូវ​បាន​ក្រុម​ប្រទេស​អារ៉ាប់​ភាគ​ច្រើន​យក​ធ្វើ​ជា​លក្ខខណ្ឌ​អាទិភាព​តែ​មួយ​គត់​ដើម្បី​អាច​ភ្ជាប់​ទំនាក់ទំនង​ប្រក្រតី​ជាមួយ​អ៊ីស្រាអែល​បាន។តែ​គេ​បាន​សង្កេត​ឃើញ​ជា​រួម​ថា លក្ខខណ្ឌ​ដាច់​ខាត​មួយ​នេះ​ហាក់​កំពុង​ប្រែប្រួល​ទៅ​តាម​ស្ថានការណ៍​ប្រែប្រួល​របស់​ពិភពលោក ឬ​និយាយ​ឲ្យ​ស្រួល​យល់ វា​ហាក់​លែង​ជា​លក្ខខណ្ឌ​អាទិភាព​មិន​អាច​ខ្វះ​បាន​ទៀត​ឡើយ នោះ​បើ​ទោះ​បី​ជា​ជម្លោះ​អ៊ីស្រាអែល ប៉ាឡេស្ទីន​កំពុង​បន្ត​ជាប់​គាំង​គ្មាន​ច្រក​ចេញ​ក៏​ដោយ។ ក្នុង​រយៈ​ពេល​ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ចុង​ក្រោយ​នេះ ជំហរ​របស់​ប្រទេស​អារ៉ាប់​ខ្លះ និយាយ​ជា​រួម និង​ជំហរ​របស់​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត និយាយ​ដោយ​ឡែក​ចំពោះ​អ៊ីស្រាអែល​មាន​ការ​ប្រែប្រួល។ ថ្លែង​នៅ​ក្នុង​បទសម្ភាសន៍​ឲ្យ​ទូរទស្សន៍​អាមេរិក​មួយ​ក្នុង​ខែ​មីនា ឆ្នាំ ២០២០ រាជទាយាទ​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​បេន សាលម៉ាន​បាន​ចាត់​ទុក​អ៊ីស្រាអែល​ដូច​ជា​សម្ព័ន្ធមិត្ត​ម្នាក់​មាន​សក្តានុពល។បន្ទាប់​មក អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​មិន​បាន​និយាយ​អ្វី​ទាំង​អស់​នៅ​ពេល​ប្រទេស​អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម ប៉ារ៉ែន ម៉ារ៉ុក និង​ស៊ូដង់​បាន​ភ្ជាប់​ទំនាក់ទំនង​ការទូត​ជាមួយ​អ៊ីស្រាអែល​ក្នុង​ឆ្នាំ ២០២០ និង ២០២១ ក្រោម​គំនិត​ផ្តួចផ្តើម​របស់​រដ្ឋបាល​អាមេរិក​ក្នុង​ជំនាន់​លោក​ដូណាល់ ត្រាំ។ ថ្មីៗ​នេះ ពោល​នៅ​ក្នុង​ឱកាស​ទស្សនកិច្ច​របស់​ប្រមុខ​ការទូត​អាមេរិក​លោក​អង់តូនី ប៊្លីនកិន​នៅ​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​ពី​ថ្ងៃទី៦ ដល់​ថ្ងៃទី៨ មិថុនា ប្រមុខ​ការទូត​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​លោក​ហ្វាយសាល បេន ហ្វារ៉ាន​បាន​យល់​ឃើញ​ថា ការ​មាន​ទំនាក់ទំនង​ធម្មតា​ជាមួយ​អ៊ីស្រាអែល​ជា​ផលប្រយោជន៍​របស់​តំបន់ និង​អាច​ហុច​អត្ថប្រយោជន៍​សំខាន់ៗ​សម្រាប់​ទាំង​អស់​គ្នា។តែ​លោក​បេន ហ្វារ៉ាន​មិន​ភ្លេច​បញ្ជាក់​ថា បើ​គ្មាន​ផ្លូវ​ឆ្ពោះ​ទៅ​កាន់​សន្តិភាព​សម្រាប់​ប្រជាជន​ប៉ាឡេស្ទីន​ទេ នោះ​អត្ថប្រយោជន៍​ពី​ការ​មាន​ទំនាក់ទំនង​ប្រក្រតី​ជាមួយ​អ៊ីស្រាអែល​ក៏​មាន​កម្រិត​ដែរ។តាម​ប្រមុខ​ការទូត​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​រូប​នេះ គេ​ត្រូវ​បន្ត​ស្វែង​រក​ផ្លូវ​មួយ​ឆ្ពោះ​ទៅ​ដំណោះស្រាយ​រដ្ឋ​ពីរ​ដែល​ផ្តល់​សេចក្តីថ្លៃថ្នូរ និង​យុត្តិធម៌​ឲ្យ​ប្រជាជន​ប៉ាឡេស្ទីន។ ការ​លើក​ឡើង​របស់​លោក​ហ្វារ៉ាន​យ៉ាង​ដូច​នេះ​នាំ​ឲ្យ​គេ​យល់​បាន​ភ្លាម​ថា អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​បាន​ត្រៀម​ខ្លួន​ដើម្បី​សើរើ​ពិនិត្យ​មើល​ឡើង​វិញ​នូវ​ជំហរ​របស់​ខ្លួន​ដែល​មាន​ពី​មុន​មក ឬ​និយាយ​បែប​ម្យ៉ាង​ទៀត អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​ហាក់​លែង​ប្រកាន់​ជំហរ​ម៉ឺងម៉ាត់​ដាច់​ខាត​ដូច​មុន​ទៀត​ឡើយ។ការ​លើក​ឡើង​របស់​លោក​ហ្វារ៉ាន​មាន​ន័យ​ថា ការ​ភ្ជាប់​ទំនាក់ទំនង​ធម្មតា​ជាមួយ​អ៊ីស្រាអែល​មិនមែន​ជា​ការ​បិទផ្លូវ​ស្វែង​រក​សន្តិភាព​ឲ្យ​ប៉ាឡេស្ទីន​ទេ។ គួរ​បញ្ជាក់​ថា​តាំង​ពី​ដំបូង អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​បាន​យក​ការ​បង្កើត​រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន​ដោយ​កំណត់​ខ្សែ​ព្រំដែន​ឆ្នាំ ១៩៦៧ ធ្វើ​ជា​លក្ខខណ្ឌ​ដើម្បី​អាច​ភ្ជាប់​ទំនាក់ទំនង​ប្រក្រតី​ជាមួយ​អ៊ីស្រាអែល​បាន។ តែ​រូបមន្ត​មួយ​នេះ​ត្រូវ​បាន​អ៊ីស្រាអែល​បដិសេធ​យ៉ាង​ដាច់​អហង្ការ​តាំង​ពី​ដើមទី។ តាម​ពិត អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​នៅ​តែ​ចង់​បាន និង​ចង់​ឃើញ​ប៉ាឡេស្ទីន​មាន​រដ្ឋ​ឯករាជ្យ​មួយ​រស់​ក្បែរ​អ៊ីស្រាអែល​ជានិច្ច។ គ្រាន់​តែ​ថា ការ​ទាមទារ​យក​ខ្សែព្រំដែន​ឆ្នាំ ១៩៦៧ ធ្វើ​ជា​លក្ខខណ្ឌ​អាច​មិន​ចាំ​បាច់​ទៀត​ឡើយ។ ក៏​ប៉ុន្តែ សម្បទាន​មួយ​នេះ​របស់​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​មិន​មែន​ជា​សម្បាទាន​ដោយ​គ្មាន​ថ្នូរ​ត្រឡប់​វិញ​ពី​អាមេរិក​ទេ។យោង​តាម​កាសែត​អាមេរិក សំណើ​ដែល​ទីក្រុង​រីយ៉ាដ​ចង់​បាន​ពី​ទីក្រុង​វ៉ាស៊ីនតោន​រួម​មាន ការ​ចូលរួម​នៅ​ក្នុង​ផែនការ​បង្កើត​កម្មវិធី​នុយក្លេអ៊ែរស៊ីវិល ការ​ពង្រឹង​កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ​សន្តិសុខ​ដើម្បី​ប្រឈម​ទប់​នឹង​អ៊ីរ៉ង់ និង​ការ​លក់​ប្រព័ន្ធសព្វាវុធទំនើបៗ។ តែ​អ្វី​ដែល​កាសែត​អាមេរិក​បាន​ចុះ​ផ្សាយ​នេះ​មិន​ត្រូវ​បាន​ភាគី​ណា​មួយ​បញ្ជាក់​ជា​ផ្លូវការ​ទេ។ ប្រមុខ​ការទូត​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​លោក​ហ្វាយសាល បេន ហ្វារ៉ាន​បាន​ត្រឹម​អះអាង​ថា ការ​ដែល​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​ចង់​បង្កើត​កម្មវិធី​នុយក្លេអ៊ែរស៊ីវិល​របស់​ខ្លួន​មិនមែន​ជា​រឿង​ស្ងាត់ ហើយ​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​ចង់​ឃើញ​អាមេរិក​ជា​អ្នក​ចូលរួម​ដេញ​ថ្លៃ​ម្នាក់។ចំណែក​ប្រមុខ​ការទូត​អាមេរិក​លោក​អង់តូនី ប៊្លីនកិន​បាន​ត្រឹម​ទូរស័ព្ទ​ប្រាប់​នាយករដ្ឋមន្រ្តី​អ៊ីស្រាអែល​លោក​នេតាន់យ៉ាហ៊ូ​ពី​លទ្ធផល​នៃ​ជំនួប​ដែល​លោក​មាន​ជាមួយ​លោក​ហ្វារ៉ាន។ គេ​មិន​ដឹង​ថា តើ​អាមេរិក​យល់​យ៉ាង​ម៉េច​ពី​សំណើ​របស់​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត ពិសេស​រឿង​ការ​បង្កើត​កម្មវិធី​នុយក្លេអ៊ែរ​ស៊ីវិល​ទេ។ អ្វី​ដែល​គេ​អាច​និយាយ​បាន សំណើ​នេះ​បាន​បំផុស​ឲ្យ​មាន​ការ​ពុះ​ចែក​រដ្ឋបាល​អាមេរិក​ដែល​ខ្លាច​មាន​ការ​ប្រជែង​អាវុធ​នុយក្លេអ៊ែរ​នៅ​មជ្ឈិបូព៌ា​រវាង​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត និង​អ៊ីរ៉ង់។ ចំណែក​អ៊ីស្រាអែល​ក៏​បាន​បារម្ភ​ពី​រឿង​នេះ​ដែរ។ ចុះ​តើ​អ៊ីស្រាអែល​គិត​យ៉ាង​ណា​ពី​ការ​ផ្តល់​សញ្ញា​បើក​ចំហ​របស់​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត?។មាន​តែ​អ៊ីស្រាអែល​ម្នាក់​គត់​ដែល​អាច​ឆ្លើយ​នឹង​សំណួរ​នេះ​បាន។ ចំណែក​អាមេរិក​វិញ បើ​គូសត្រូវ​ទាំង​ពីរ​អាច​ក្លាយ​ជា​មិត្ត​នឹង​គ្នា​នៅ​ថ្ងៃ​ណា​មួយ​នោះ វា​នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​អាមេរិក​មាន​ឥទ្ធិពល​កាន់​តែ​ខ្លាំង​នៅ​ក្នុង​តំបន់។ ផ្ទុយ​ទៅ​វិញ អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត និង​អ៊ីស្រាអែល​ដែល​ជា​សម្ព័ន្ធមិត្ត​ប្រវត្តិសាស្រ្ត​ស្រាប់​របស់​អាមេរិក​នៅ​ក្នុង​តំបន់​នឹង​បន្ត​ជា​សម្ព័ន្ធមិត្ត​ចាក់ទឹកមិន​លេច​ដដែល៕

នៅ​ថ្ងៃ​អង្គារ ទី៦ មិថុនា ប្រេសិតពិសេសអាមេរិក​ទទួល​បន្ទុក​បញ្ហា​អាកាសធាតុ​លោក​ចន ឃ៊ែរី​បាន​ផ្តល់​បទសម្ភាសន៍​ឲ្យ AFP ក្នុង​ទីក្រុង​អូស្លូ ប្រទេស​ន័រវែស។ លោក​ចន ឃ៊ែរី​បាន​ផ្តល់​ទស្សនៈ​ផ្ទាល់​ខ្លួន​ស្តីពី​ចំនួន​មនុស្ស​ក្នុង​លោក​ដែល​នឹង​មាន​ជិត ១០ ០០០លាននាក់​នៅ​ឆ្នាំ ២០៥០។ សម្រាប់​លោក​ចន ឃ៊ែរី ពិភពលោក​មិន​អាច​បន្ត​មាន​កំណើន​មនុស្ស​ដូច​សព្វថ្ងៃ​បាន​ឡើយ។ តែ​លោក​ក៏​មិន​បាន​ស្នើ​ឲ្យ​មាន​ការ​កាត់​បន្ថយ​ចំនួន​មនុស្ស​ដែរ។ អនុសាសន៍​របស់​លោក​ចន ឃ៊ែរី គឺ​ចង់​ឲ្យ​មនុស្ស​គ្រប់រូប​ប្តូរ​ទម្លាប់​រស់នៅ​ប្រចាំ​ថ្ងៃ​របស់​ខ្លួន។ កាល​ពី​ជាង ៧០ឆ្នាំ​មុន ពោល​ក្នុង​ឆ្នាំ ១៩៥០ ចំនួន​មនុស្ស​នៅ​លើ​ផែនដី​របស់​យើង​មាន​តែ​ជាង ២ ៦០០លាននាក់​ប៉ុណ្ណោះ។ តែ​ចាប់​តាំង​ពី​ខែ​វិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២២ មក ចំនួន​នេះ​បាន​គុណ ១ ជា ៣ ពោល​មាន​ជាង ៨ ០០០លាននាក់ ហើយ​នៅ​ឆ្នាំ ២០៥០ ចំនួន​មនុស្ស​នៅ​លើ​ផែនដី​របស់​យើង​នឹង​មាន​ជិត ១០ ០០០លាននាក់។ អ្វី​ដែល​កាន់​តែ​ច្បាស់​ជាង​នេះ កំណើន​ប្រជាជន​នៅ​ក្នុង​លោក​ប្រហែល​មិន​ចប់​ត្រឹម​នេះ​ទេ ខណៈ​ដែល​ទំហំ​ផែនដី​របស់​យើង​ហាក់​មិន​បាន​រីកធំ​ជាង​មុន​ឡើយ។ វា​មិន​ខុស​អ្វី​ពី​ប្រទេស​មួយ​ដែល​មាន​ផ្ទៃដី​នៅ​ដដែល និង​ប្រហែល​ជា​អាច​រួម​តូច​ផង​ក៏​ដឹង ខណៈ​ដែល​ចំនួន​ប្រជាជន​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​នោះ​កើន​កាន់​តែ​ច្រើន។នេះ​ហើយ​ជា​បញ្ហា ព្រោះ​បើ​តាម​ការ​យល់​ឃើញ​របស់​ប្រេសិតពិសេសអាមេរិក​ទទួល​បន្ទុក​បញ្ហា​អាកាសធាតុ​លោក​ចន ឃ៊ែរី ផែនដី​របស់​យើង​មិន​អាច​ទ្រទ្រង់​នឹង​ចំនួន​មនុស្ស​ដែល​មាន​កាន់​តែ​ច្រើន​ពី​មួយ​ឆ្នាំ​ទៅ​មួយ​ឆ្នាំ​បាន​ទេ។ តើ​មនុស្ស​គួរ​តែ​បញ្ឈប់​ការ​បង្កើត​កូន​ត្រឹម​នេះ ឬ​យ៉ាង​ណា?។ តាម​ពិត​ទៅ លោក​ចន ឃ៊ែរី​មិន​បាន​ស្នើ​ឲ្យ​កាត់​បន្ថយ​ចំនួន​មនុស្ស​ទេ។ អ្វី​ដែល​លោក​ចន ឃ៊ែរី​ចង់​បាន​នៅ​ពេល​នេះ និង​ពេល​ខាង​មុខ គឺ​ចង់​ឲ្យ​គ្រប់​គ្នា​យក​ចិត្ត​ទុកដាក់ និង​គិតគូរ​ពី​របៀប​រស់នៅ​ប្រចាំ​ថ្ងៃ​ដើម្បី​ធ្វើ​យ៉ាង​ណា ឲ្យ​ជីវិត​មនុស្ស និង​ជីវិត​ផែនដី​អាច​បន្ត​រួមរស់ និង​ទ្រទ្រង់​គ្នា​ទៅ​វិញ ទៅ​មក​បាន។ពិត​ណាស់ ដើម្បី​អាច​រស់​បាន មនុស្ស​គ្រប់​រូប មិន​ថា​អ្នក​មាន ឬ​អ្នក​ក្រ មិន​ថា​អ្នក​រស់​ក្នុង​ទីក្រុង ឬ​អ្នក​រស់​នៅ​តាម​ទីជនបទ ដាច់​ស្រយាល គឺ​ត្រូវ​ការ​ចំណីអាហារ ឬ​ថាមពល។ តែ​ត្រូវ​ដឹង​ថា បើ​គ្មាន​ផែនដី និង​ធនធាន​សំបូរបែប​ដែល​ផែនដី​បាន​ផ្តល់​ឲ្យ​ទេ​ក៏​គ្មាន​ជីវិត​សត្វ​លោក​ដែរ។ ចំណែក​ធនធាន​សំបូរបែប​នៅ​ក្នុង​ផែនដី​របស់​យើង​ទៀត​សោត​ក៏​មាន​កម្រិត​ដែរ ពោល​មិន​ចេះ​តែ​មាន​ដោយ​គ្មាន​ទីបញ្ចប់​នោះ​ទេ។ ផ្តើម​ចេញ​ពី​ចំណុច​នេះ ប្រេសិតពិសេសអាមេរិក​ទទួល​បន្ទុក​បញ្ហា​អាកាសធាតុ​លោក​ចន ឃ៊ែរី​ចង់​ទាញ​ចំណាប់​អារម្មណ៍​ឲ្យ​មនុស្ស​លោក​គ្រប់​រូប​ចូលរួម​គិតគូរ​ពី​បញ្ហា​សុខភាព​ផែនដី​ឲ្យ​ស្មើ​នឹង​បញ្ហា​សុខភាព​ខ្លួន​ឯង។អ្វី​ដែល​លោក​ចន ឃ៊ែរី​ចង់​និយាយ​ទាក់ទង​នឹង​ការ​គិតគូរ​រឿង​សុខភាព​ផែនដី​នេះ គឺ​ចង់​ឲ្យ​មនុស្ស​ប្តូរ​ទម្លាប់​របៀប​រស់នៅ​ប្រចាំថ្ងៃ​របស់​ខ្លួន។ តាម​លោក​ចន ឃ៊ែរី សុខភាព​ផែនដី​របស់​យើង​សព្វថ្ងៃ​កំពុង​ទទួល​រង​ផល​ប៉ះពាល់​ដោយ​សកម្មភាព​របស់​មនុស្ស។ ការ​ដែល​ផែនដី​កាន់​តែ​ឡើង​កម្តៅ និង​ការ​ដែល​ធនធាន​លើ​ផែនដី​កាន់​តែ​ធ្លាក់​ចុះ គឺ​ជា​ស្នាដៃ​របស់​មនុស្ស។ មិន​ទាន់​អី​ផង ផែនដី​បាន​ឡើង​កម្តៅ​ប្រមាណ​ជា ១,២អង្សារ​បើ​ធៀប​នឹង​មុន​សម័យ​ឧស្សាហកម្ម។ គ្រាន់​តែ​ការ​ផលិត​ស្បៀង​ដើម្បី​ចិញ្ចឹម​មនុស្ស​ទាំង​ជាង ៨ ០០០លាននាក់​បាន​ចូលរួម​បញ្ចេញ​ឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់​ជាង ១ភាគ៤ លើ​លោក។មាន​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់​ប្រមាណ​ជា ៤០% បាន​កើត​ចេញ​ពី​ការ​ចិញ្ចឹមសត្វ និង​ការ​ខ្ជះខ្ជាយ​ចំណីអាហារ។ ចំណែក​នៅ​សេសសល់​ប្រមាណ​ជា ៦០% ទៀត​បាន​កើត​ចេញ​ពី​ផលិកម្មស្រូវ ការ​ប្រើ​ជីកសិកម្ម ការ​បំប្លែង​ដីដាំដុះ ឬ​មួយ​ក៏​ការ​កាប់​បំផ្លាញ​ព្រៃឈើ​ជា​ដើម។ បើ​ទាំង​អស់​នេះ​មិន​មែន​ជា​ស្នាដៃ​របស់​មនុស្ស តើ​វា​ជា​ស្នាដៃ​របស់​អ្នក​ណា?។ ដូច្នេះ​សម្រាប់​លោក​ចន ឃ៊ែរី មនុស្ស​ជា​អ្នក​ទទួល​ខុស​ត្រូវ ហើយ​មនុស្ស​ជា​អ្នក​ដោះស្រាយ។ មនុស្ស​ដែល​លោក​ចន ឃ៊ែរី​ចង់​សំដៅ គឺ​យើង​ទាំង​អស់​គ្នា​ដែល​កំពុង​រស់​លើ​ផែនដី​សព្វថ្ងៃ។ រីឯ​ដំណោះស្រាយ​ដើម្បី​បញ្ចុះ​កម្តៅ​លើ​ភពផែនដី គឺ​ផ្តើម​ចេញ​ពី​ការ​ប្តូរ​ទម្លាប់​រស់នៅ​សព្វថ្ងៃ។ទម្លាប់​ដែល​គួរ​ប្តូរ​រួម​មាន កាត់​បន្ថយ​ការ​ធ្វើ​ដំណើរ​តាម​យន្តហោះ កាត់​បន្ថយ​ការ​បរិភោគ​សាច់ បញ្ឈប់​ការ​បំពុល​ដី​កសិកម្ម​តាម​រយៈ​ការ​ប្រើ​ជីកសិកម្ម​ជ្រុល​ហួសហេតុ​ដើម្បី​បង្កើន​ទិន្នផល ឬ​មួយ​ក៏​កុំ​ខ្ជះខ្ជាយ​ចំណីអាហារ។ល។ និង។ល។ គួរ​បញ្ជាក់​ថា ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់​ជា​ដើមចម និង​ជា​អ្នក​ទទួល​ខុស​ត្រូវ​នៃ​ការ​ប្រែប្រួល​អាកាសធាតុ ហើយ​ការ​ប្រែប្រួល​អាកាសធាតុ​នេះ​នឹង​ជះផលវិបាក​លើ​ចង្វាក់​ផលិតកម្ម​ចំណី​អាហារ​ដោយសារ​មាន​ភាព​រាំងស្ងួត ទឹកជំនន់ និង​បាតុភូត​អាកាសធាតុ​ធ្ងន់ធ្ងរ​ផ្សេង​ទៀត។ លោក​ចន ឃ៊ែរី​បាន​ធ្វើ​សេចក្តី​សន្និដ្ឋាន​ចុង​ក្រោយ​ដោយ​ផ្តោត​សំខាន់​លើ​ការ​ខ្ជះខ្ជាយ​ចំណី​អាហារ។តាម​ប្រេសិតពិសេសអាមេរិក​ទទួល​បន្ទុក​បញ្ហា​អាកាសធាតុ​រូប​នេះ បើ​ទាំង​អស់​គ្នា​បញ្ឈប់​ការ​ខ្ជះខ្ជាយ​ចំណីអាហារ​ដូច​ដែល​កំពុង​មាន​សព្វថ្ងៃ ទាំង​អស់​គ្នា​អាច​មាន​របៀប​រស់នៅ​កាន់​តែ​ប្រសើរ មាន​អាហារ​បរិភោគ​កាន់​តែ​ល្អ ហើយ​ពិសេស​ជាង​នេះ​ទៅ​ទៀត​នោះ គេ​អាច​ចិញ្ចឹម​មនុស្ស​បាន​កាន់​តែ​ច្រើន។ អ្វីៗ​មិន​ទាន់​យឺត​ពេល​ទេ តែ​គេ​ត្រូវ​គិតគូរ​ពី​ឥឡូវ​នេះ​ទៅ​ដោយ​មិន​អាច​ពន្យារ​ពេល​បាន​ទៀត​ឡើយ៕

នៅក្នុងរបាយការណ៍ ចេញផ្សាយ កាល​ពីថ្ងៃទី២៥ ឧសភា កន្លងទៅ ទីភ្នាក់ងារ​ថាមពល​អន្តរជាតិ បាន​ព្យាករ​ថា ការវិនិយោគ​ទៅលើ​ថាមពល​បៃតង នៅក្នុងឆ្នាំ២០២៣​នេះ នឹង​ត្រូវ​កើនឡើង​លើស​ថាមពល​ផូស៊ីល ហើយ​ក្នុង​ចំណោម​ថាមពល​បៃតងនេះ វិស័យ​ដែល​នាំមុខគេ គឺ​ថាមពល​សូឡា។ កំណើន​ដ៏លឿន​នៃ​វិស័យថាមពល​សូឡា​នេះ វា​គឺ​ជា​ដំណឹងល្អមួយ សម្រាប់​​ការ​កាត់បន្ថយ​ការ​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន ទប់ស្កាត់​ការ​ឡើងកម្តៅផែនដី។ ក៏ប៉ុន្តែ ក្នុងពេល​ជាមួយគ្នា វា​ក៏​អាច​ចោទ​ជា​បញ្ហា​ចម្បងមួយផងដែរ គឺ​កំណើន​នៃ​កាកសំណល់​ពី​ផ្ទាំងសូឡា​ដែល​គេ​លែងប្រើ ហើយ​ដែល​អាច​នឹង​ត្រូវ​បង្ក​ជា​ការ​បំពុល​បរិស្ថាន។ យោងតាម​ទីភ្នាក់ងារ​ថាមពល​អន្តរជាតិ គិតត្រឹម​ឆ្នាំ២០២១​កន្លងទៅ បរិមាណ​អគ្គិសនី ដែល​ផលិត​ចេញ​ពី​ថាមពល​សូឡា មាន​​រហូតដល​់ទៅ​​ជាង ១លាន​មេហ្កាវ៉ាត់​ឯណោះ គិត​ជា​សរុប​នៅ​ទូទាំង​ពិភពលោក​ទាំងមូល។ គិត​ជា​ចំនួន​ផ្ទាំង​សូឡា​វិញ គឺ​មាន​រហូតដល់​ទៅ ប្រមាណ​ជា ២ពាន់៥រយលាន​ផ្ទាំង ដែល​ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់​ដំឡើង ហើយផ្ទាំងសូឡា​ត្រូវ​បាន​គេ​ដំឡើង​ប្រើប្រាស់​កាន់តែ​ច្រើន សំណល់​ដែល​បង្កើតឡើង ពី​ផ្ទាំងសូឡា​ចាស់ៗ​​ក៏​នឹង​ត្រូវ​កើនឡើងច្រើន​ទៅតាម​នោះផងដែរ។ជាទូទៅ ផ្ទាំងសូឡា​នីមួយៗ គេ​អាច​ប្រើបាន​ក្នុងចន្លោះ​ពី ២៥ឆ្នាំ ទៅ៣០ឆ្នាំ ក៏ប៉ុន្តែ បច្ចេកវិទ្យា​សូឡា គឺ​ជា​បច្ចេកវិទ្យា​ដែល​មាន​ការវិវឌ្ឍ​ជឿនលឿន​ទៅមុខ​យ៉ាងលឿន​ជាប់ជា​ប្រចាំ ធ្វើ​ឲ្យ​គេ​អាច​ផលិត​ផ្ទាំងសូឡា​បាន​កាន់តែទំនើប ​អាច​ផលិត​អគ្គិសនី​បាន​កាន់តែ​មាន​ប្រសិទ្ធភាព។ ដូច្នេះ ផ្ទាំងសូឡា​ចាស់ៗ​ត្រឹម​អាយុ ១០ ទៅ ១៥ឆ្នាំ ដែល​គេ​នៅ​អាច​ប្រើ​បាន​ច្រើន​ឆ្នាំ​តទៅមុខទៀត ក៏​ត្រូវ​គេ​ផ្លាស់ចេញ ដើម្បី​ដំឡើង​ផ្ទាំងសូឡា​ថ្មី ដែល​អាច​ផលិត​អគ្គិសនី​បាន​ច្រើន​ជាង និង​ក្នុង​តម្លៃ​ថោកជាង។ទាំងនេះ ជា​កត្តា​ធ្វើ​ឲ្យ​សំណល់​ពី​ផ្ទាំងសូឡា​ចាស់ៗ ក៏​ត្រូវ​កើនឡើង​រឹតតែ​ខ្លាំង ដោយ​គេ​បាន​ព្យាករ​ថា នៅ​ត្រឹម​ឆ្នាំ២០៣៥ខាងមុខនេះ សំណល់​ពី​ផ្ទាំងសូឡា​​​នៅ​ទូទាំង​ពិភពលោក​ទាំងមូល​​នឹង​ត្រូវ​កើនឡើង​រហូតដល់​ទៅ​ជាង ១លាន​តោន​ក្នុងមួយឆ្នាំ ហើយ​ចំនួន​នេះ​នឹង​ត្រូវ​កើនឡើង​ដល់​ទៅ​ជាង ១០លាន​តោន នៅ​ត្រឹម​ឆ្នាំ២០៥០​ខាងមុខ។គួរបញ្ជាក់ថា សំណល់​ពីផ្ទាំងសូឡា​ចាស់ៗ​ទាំងនេះ ជា​ប្រភេទ​សំណល់​ដែល​មាន​ហានិភ័យ ហើយ​នៅ​ក្នុង​សហភាព​អឺរ៉ុប គេ​ចាត់បញ្ចូល​សំណល់​ពី​ផ្ទាំង​សូឡាចាស់ៗ​ ទៅ​ក្នុង​ប្រភេទ​សំណល់​អេឡិចត្រូនិក ដែល​មិន​អាច​យក​ទៅ​ចោល​ជាមួយ​សំរាម​ធម្មតា​បាននោះទេ ពោលគឺ ​ចាំបាច់​ត្រូវ​តែ​ចាត់ចែង​​​ដោយ​ប្រយ័ត្នប្រយែង ជាពិសេស គឺ​​ជំរុញ​ឲ្យ​មាន​ការ​កែច្នៃ​កាកសំណល់ ដើម្បីយក​ទៅ​ប្រើ​ឡើងវិញ។បញ្ហា​ចោទ គឺ​នៅត្រង់​ថា គិត​មកទល់នឹង​ពេល​បច្ចុប្បន្ន​នេះ ឧស្សាហកម្ម​កែច្នៃសំណល់​ពីផ្ទាំងសូឡា​នេះ នៅមាន​ភាព​យឺតយ៉ាវ​ខ្លាំង​នៅឡើយ ដោយសារ​តែ​វា​ជា​មុខជំនួញ ដែល​មិន​សូវ​ផ្តល់​ប្រាក់ចំណេញ ទើប​មិន​សូវ​ទាក់ទាញ​វិនិយោគបានច្រើន។គួរបញ្ជាក់ថា សារធាតុ​ដែល​មាន​នៅ​ក្នុង​ផ្ទាំងសូឡា គឺ​មាន​ផ្ទាំងកញ្ចក់​ដែល​ស្រោបពីលើ អាលុយមីញ៉ូម​ដែល​នៅ​ស្រោបជុំវិញ ចំណែក​នៅ​ខាងក្នុង Solar Cells គឺ​មាន​សឺមីកុងឌុចទ័េ និង​សារធាតុ​មាន​តម្លៃ​ខ្លះទៀត ជាអាទិ៍ ប្រាក់ និង​ទង់ដែង។ ប្រាក់ និង​ទង់ដែង​នេះ ជា​ប្រភេទ​លោហៈ​មានតម្លៃ ក៏ប៉ុន្តែ វា​មាន​តិចតួច ហើយ​ពិបាក​កែច្នៃ​ចេញ​ពី​សំណល់​ផ្ទាំងសូឡា។ ចំណែក​​សារធាតុ​ដែល​ងាយស្រួល​កែច្នៃ ហើយ​មាន​បរិមាណ​ច្រើន​ជាងគេ គឺ​កញ្ចក់។ ក៏ប៉ុន្តែ កញ្ចក់ ដែល​គេ​កែច្នៃ​ចេញ​ពី​ផ្ទាំងសូឡា​ចាស់ៗនេះ ​មាន​គុណភាព​អន់ មិនអាច​យក​ទៅ​ផលិត​ផ្ទាំងសូឡា​ថ្មីបាន។ហេតុដូច្នេះហើយ​បាន​ជា​មាន​អ្នក​ជំនាញ​ជាច្រើន​បាន​លើកឡើង​ថា ដើម្បី​បង្កើន​សកម្មភាព​កែច្នៃ​សំណល់​ពី​ផ្ទាំងសូឡា ហើយ​បញ្ចៀស​ផលវិបាក​ធ្ងន់ធ្ងរ​ទៅដល់​បរិស្ថាន​ទៅថ្ងៃ​អនាគត គឺ​ចាំបាច់​ត្រូវតែ​មាន​វិធាន ដាក់ចេញ​ដោយ​រដ្ឋាភិបាល ដើម្បី​កំណត់​កាតព្វកិច្ច​ឲ្យ​ក្រុមហ៊ុន​​ដែល​ផលិត ឬ​នាំចូល​ផ្ទាំងសូឡា ចាំបាច់​ត្រូវតែ​កែច្នៃ​សំណល់​​ពី​ផ្ទាំង​សូឡា​នេះ​ឲ្យ​បាន នៅ​ក្នុង​អត្រា​ណាមួយ​ជាកំហិត ដូចជា នៅ​ក្នុង​​សហភាព​អឺរ៉ុប​ ជាដើម ច្បាប់​កំណត់​​តាំង​ពី​ឆ្នាំ២០១២​កន្លងទៅ​ថា សំណល់​ពី​ផ្ទាំង​សូឡា​នេះ ចាំបាច់​ត្រូវតែ​យក​ទៅ​​កែច្នៃ​ឡើងវិញ​ឲ្យ​បាន​យ៉ាងតិច ៨០%។ការដាក់​កាតព្វកិច្ច​បែបនេះ វាជា​សម្ពាធមួយ​ឲ្យ​ក្រុមហ៊ុន​ឯកជន​ចំណាយ​ទៅលើ​កែច្នៃ​សំណល់​ផ្ទាំងសូឡា ហើយ​បង្កើន​វិនិយោគ ដើម្បី​អភិវឌ្ឍ​បច្ចេកវិទ្យា​កែច្នៃ​សំណល់​ផ្ទាំងសូឡា​នេះ​ឲ្យកាន់តែ​មាន​ប្រសិទ្ធភាព ពោលគឺ អាច​ទាញ​យក​សារធាតុ​ដើម​បាន​កាន់តែច្រើន និង​ក្នុង​តម្លៃទាប ដែល​បន្តិចម្តងៗ វា​នឹង​អាច​ធ្វើ​ឲ្យ​ឧស្សាហកម្ម​កែច្នៃ​សំណល់​ផ្ទាំងសូឡានេះ​ ក្លាយ​ជា​មុខជំនួញ​ដែល​អាច​ផ្តល់​ប្រាក់ចំណេញ ហើយ​អាច​ទាក់ទាញ​វិនិយោគ​បាន​កាន់តែច្រើន។គួរបញ្ជាក់ថា គិតមកទល់​នឹង​ពេល​បច្ចុប្បន្ន​នេះ គេ​មាន​បច្ចេកវិទ្យា​ ដែល​អាច​កែច្នៃ​សំណល់​ពី​ផ្ទាំង​សូឡា​បាន​រហូតដល់​ទៅ ៩៥% ហើយ​ក្រុមហ៊ុន​​មួយ​នៅបារាំង ដែល​​គ្រោង​នឹង​សម្ពោធ​ដាក់​ឲ្យ​ដំណើរការរោងចក្រ​កែច្នៃ​សំណល់ផ្ទាំង​សូឡា​ទ្រង់ទ្រាយធំ នៅ​ក្នុង​ពេល​ឆាប់ៗ​​ខាងមុខនេះ រំពឹង​ថា នឹង​អាច​កែច្នៃ​សំណល់​ផ្ទាំងសូឡានេះ​បាន​កាន់តែ​មាន​ប្រសិទ្ធភាព​ជាងនេះ​ទៅទៀត គឺ​បាន​​រហូត​ដល់​ទៅ​ ៩៩% ជាពិសេស គឺ​អាច​ទាញ​យក​លោហៈ​មាន​តម្លៃ រួមមាន​ ​ប្រាក់ និង​ទង់ដែង បាន​ច្រើន​ជាង​បច្ចេកវិទ្យាមុនៗ៕

នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ឥណ្ឌា ២ថ្ងៃ​ក្រោយ​គ្រោះថ្នាក់​រថភ្លើង​ដែល​បាន​ផ្តាច់​ជីវិត​មនុស្ស​ជិត ៣០០នាក់ និង​របួស​ប្រមាណ​ជា ៩០០នាក់​មក រថភ្លើង​ដឹកអ្នកដំណើរ និង​ដឹកទំនិញ​បាន​ធ្វើ​ចរាចរណ៍​ជា​ថ្មី​នៅ​ទីតាំង​កើត​ហេតុ​ក្នុង​ថ្ងៃ​ចន្ទ ទី៥ មិថុនា។ ចំណែក​ដើមចម​នៃ​គ្រោះថ្នាក់​ត្រូវ​បាន​រដ្ឋអំណាច​ទម្លាយ​ឲ្យ​ដឹង​ក្នុង​ថ្ងៃ​អាទិត្យ ទី៤ មិថុនា។ តែ​ទោះ​ជា​យ៉ាង​នេះ​ក្តី គ្រោះថ្នាក់ដឹក​រថភ្លើង​ពេល​នេះ​បាន​បង្ក​ឲ្យ​មាន​ការ​ចោទ​សួរ​ជា​ថ្មី​ស្តីពី​សុវត្ថិភាព និង​សន្តិសុខ​ផ្លូវដែក​របស់​ឥណ្ឌា។ នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ណា​មិន​ដឹង​ទេ តែ​បើ​នៅ​ឥណ្ឌា រថភ្លើង​គឺ​ជា​មធ្យោបាយដឹកជញ្ជូន​ដែល​ពេញនិយម​ខ្លាំង​មិន​ថា​ជា​រថភ្លើង​សម្រាប់​ដឹក​មនុស្ស ដឹក​ទំនិញ សម្រាប់​ផ្លូវឆ្ងាយ ឬ​ផ្លូវ​ជិត​ទេ។ ជា​មធ្យោបាយដឹកជញ្ជូន​ដែល​ប្រជាជន​ឥណ្ឌា​ចូលចិត្ត​ជាង​គេ ព្រោះ​វា​មាន​តម្លៃ​ថោក ពិសេស​ការ​ធ្វើ​ដំណើរ​ផ្លូវ​ឆ្ងាយ។ ក្នុង​មួយ​ថ្ងៃៗ​នា​ពេល​បច្ចុប្បន្ន មាន​រថភ្លើង​ប្រមាណ​ជា ១៤ ០០០ខ្សែ និង​មាន​ក្បាលរថភ្លើង​ចំនួន ៨ ០០០គ្រឿង​បាន​ធ្វើ​ចរាចរណ៍​លើ​បណ្តាញ​ផ្លូវដែក​ប្រវែង ៦៤ ០០០គីឡូម៉ែត្រ​ដែល​ឥណ្ឌា​មាន។ ក្នុង​មួយ​ថ្ងៃៗ មាន​ប្រជាជន​ឥណ្ឌា​ជាង ២១លាននាក់​បាន​ធ្វើ​ដំណើរ​តាម​រថភ្លើង។ ក៏​ប៉ុន្តែ សុវត្ថិភាព និង​សន្តិសុខ​លើ​បណ្តាញ​ផ្លូវដែក​របស់​ឥណ្ឌា​នៅ​តែ​ចោទ​ជា​បញ្ហា​ដដែល។តាម​ពិត គ្រោះថ្នាក់​រថភ្លើង​កាល​ពី​ថ្ងៃ​សុក្រ ទី២ មិថុនា​ដែល​បាន​ផ្តាច់​ជីវិត​មនុស្ស​ជិត ៣០០នាក់ និង​របួស​ប្រមាណ​ជា ៩០០នាក់​មិនមែន​ជា​គ្រោះថ្នាក់​ធ្ងន់ធ្ងរ​លើក​ទី១ ទេ។ កាល​ពី​ថ្ងៃទី២ សីហា ឆ្នាំ ១៩៩៩ គ្រោះថ្នាក់​រថភ្លើង​ដឹក​អ្នកដំណើរ​ចំនួន ២គ្រឿង​បុក​គ្នា​លើ​ផ្លូវ​តែ​មួយ​បាន​បណ្តាល​ឲ្យ​ស្លាប់​មនុស្ស​ចំនួន ២៨៥នាក់ និង​របួស​ជា​ច្រើន​នាក់​ផ្សេង​ទៀត។ តែ​គ្រោះថ្នាក់​រថភ្លើង​ដែល​បាន​សម្លាប់​មនុស្ស​ច្រើន​ជាង​គេ​នៅ​ឥណ្ឌា​រហូត​មក​ដល់​ពេល​នេះ គឺ​នៅ​ជា​គ្រោះថ្នាក់​កាល​ពី ៤២ឆ្នាំ​មុន ពោល​ក្នុង​ថ្ងៃទី៦ មិថុនា ឆ្នាំ ១៩៨១។ កាល​ណោះ រថភ្លើង​មួយ​ខ្សែ​ដែល​មាន​ទូររថភ្លើង​ចំនួន ៧ទូរ​បាន​ធ្លាក់​ពី​លើ​ស្ពាន​ចូល​ក្នុង​ទន្លេ​បាម៉ាទី​ដោយ​បណ្តាល​ឲ្យ​មាន​មនុស្ស​ស្លាប់​ពី ៨០០នាក់​ទៅ ១ ០០០នាក់។នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ឥណ្ឌា គ្រោះថ្នាក់​រថភ្លើង​ដែល​គេ​បាន​កត់សម្គាល់​ឃើញ​រួម​មាន ការ​ភ្លាត់​ធ្លាក់​ចេញ​ពី​ផ្លូវនិង​ការ​បុក​គ្នា​រវាង​រថភ្លើង​ពីរ​ដែល​បើក​បញ្ច្រាស់​គ្នា​លើ​ផ្លូវ​តែ​មួយ។ តែ​បើ​ផ្អែក​តាម​របាយការណ៍​របស់​ស្ថាប័ន​សវនកម្ម​ចេញ​ផ្សាយ​ក្នុង​ឆ្នាំ ២០២២ គ្រោះថ្នាក់​រថភ្លើង​ភ្លាត់​ជេញ​ពី​ផ្លូវ​មាន​ដល់​ទៅ ៦៩%។នៅ​ក្នុង​ន័យ​នេះ របាយការណ៍​បាន​ទម្លាក់​ការ​ទទួល​ខុស​ត្រូវ​លើ ៣ករណី​សំខាន់ ទី១ បណ្តាញ​ផ្លូវដែក​ភាគ​ច្រើន​មាន​សភាព​ទ្រុឌទ្រោម ទី២ កង្វះ​ការ​ថែទាំ និង​ទី៣ ប្រព័ន្ធ​គ្រប់គ្រង​ចរាចរណ៍​ផ្លូវដែក​មាន​ដំណើរការ​មិន​ល្អ។ តែ​នៅ​មាន​ករណី​ទី៤ មួយ​ទៀត​ដែល​គេ​ត្រូវ​បូក​បញ្ចូល​ដោយ​ខាន​មិន​បាន គឺ​កំហុស​របស់​មនុស្ស​ដោយ​ចេតនា ឬ​ដោយ​អចេតនា។មូលហេតុ​នៃ​គ្រោះថ្នាក់​រថភ្លើង ៣ខ្សែ​កាល​ពី​ថ្ងៃទី២ មិថុនា​ត្រូវ​បាន​រដ្ឋមន្រ្តី​ក្រសួងដឹកជញ្ជូន​ផ្លូវដែក​លោក Ashwini Vaishnaw ថ្លែង​ក្នុង​ថ្ងៃ​អាទិត្យ ទី៤ មិថុនា​ថា មាន​ការ​ផ្លាស់ប្តូរ​ប្រព័ន្ធ​គ្រប់គ្រង​ចរាចរណ៍​ផ្លូវដែក និង​គេ​បាន​ដឹង​ពី​អត្តសញ្ញាណ​របស់​ក្រុម​មនុស្ស​ដែល​បាន​ធ្វើ។ គួរ​បញ្ជាក់​ថា គ្រោះថ្នាក់​ក្នុង​ថ្ងៃទី២ មិថុនា​មាន​ជាប់​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​រថភ្លើង​ចំនួន ៣ខ្សែ ក្នុង​នោះ មាន ២ខ្សែ​ជា​រថភ្លើង​ដឹក​អ្នកដំណើរ និង​មួយ​ខ្សែ​ជា​រថភ្លើង​ដឹកទំនិញ។ តាម​ពិត រថភ្លើង​ដឹកទំនិញ​ដែល​កំពុង​ចត​ស្ងៀម​នៅ​ស្ថានីយ៍​ត្រូវ​បាន​រថភ្លើង​ដឹកអ្នកដំណើរ​បរ​ក្នុង​ល្បឿន ១៣០គីឡូម៉ែត្រ​បុក​មួយ​ទឹហឹង​ដោយ​ធ្វើ​ឲ្យ​ទូររថភ្លើង​ចំនួន ៣ទូរ​ខ្ទាត​ចេញ​ពី​ផ្លូវ​ទៅ​ប៉ះ​នឹង​រថភ្លើង​ដឹកអ្នកដំណើរ​មួយ​ខ្សែ​ទៀត។សម្រាប់​រដ្ឋមន្រ្តី​ក្រសួងដឹកជញ្ជូន​ផ្លូវដែក​លោក Ashwini Vaishnaw បើ​គ្មាន​ការ​ផ្លាស់ប្តូរ​ប្រព័ន្ធ​គ្រប់គ្រង​ចរាចរណ៍​ផ្លូវដែក​ទេ ម្ល៉េះ​រថភ្លើងដឹកអ្នកដំណើរ​មិន​អាច​រត់​គេច​ពី​ផ្លូវដើម​ចូល​ក្នុង​ផ្លូវ​ដែល​រថភ្លើងដឹកទំនិញ​កំពុង​សំចត​ស្ងៀម​នៅ​មួយ​កន្លែង​បាន​ឡើយ។ តែ​លោក Ashwini Vaishnaw បាន​បដិសេធ​មិន​ផ្តល់​អ្វី​ឲ្យ​បាន​លំអិត​ជាង​នេះ​ដោយ​ចង់​រង់ចាំ​លទ្ធផល​ស៊ើបអង្កេត​នា​ពេល​ខាង​មុខ​ជា​មុន​សិន។ អ្វី​ដែល​គេ​អាច​និយាយ​បាន គ្រោះថ្នាក់​ថ្មីថ្មោង​មួយ​នេះ​ជា​កំហុស​របស់​មនុស្ស ទោះ​ក្នុង​ផ្លូវ​ចេតនា ឬ​អចេតនា។ យ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ នាយករដ្ឋមន្រ្តី​ឥណ្ឌា​លោក​ណារិនដ្រា ម៉ូឌី​បាន​ព្រមាន​ទុក​ជា​មុន​រួច​ជា​ស្រេច​ថា គ្មាន​អ្នក​ទទួល​ខុស​ត្រូវ​ណា​ម្នាក់​បាន​រួច​ខ្លួន​ពី​ព្រឹត្តិការណ៍​ដ៏​សោកសៅ​នេះ​បាន​ជា​ដាច់​ខាត។ទន្ទឹម​គ្នា​នេះ លោក​ម៉ូឌី​ក៏​បាន​ប្រកាស​ចេញ​នូវ​កម្មវិធី​ធ្វើ​ទំនើបកម្ម​លើ​ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ​ផ្លូវដែក​ក្នុង​ទឹកប្រាក់ ៣០ ០០០លានដុល្លារ។ មែនទែន​ទៅ គ្រោះថ្នាក់​រថភ្លើង​នៅ​ឥណ្ឌា​ឧស្សាហ៍​កើត​មាន​ណាស់ ទោះ​ជា​គ្រោះថ្នាក់​ភ្លាត់​ចេញ​ពី​ផ្លូវ បុក​គ្នា ឬ​មួយ​ធ្លាក់​ផ្លូវ។ តាម​ទិន្នន័យ​ផ្លូវការ មាន​មនុស្ស​ស្លាប់​ប្រមាណ​ជា ២០ ០០០នាក់​ក្នុង​​មួយ​ឆ្នាំ​នៅ​ចន្លោះ​ឆ្នាំ ២០១៧ និង​ឆ្នាំ ២០២១។ តាម​ពិត រដ្ឋាភិបាល​ក្រុង​ញូដែលី​មិន​បាន​ធ្វើ​ព្រងើយកន្តើយ​នឹង​ប្រព័ន្ធដឹកជញ្ជូន​ផ្លូវដែក​របស់​ខ្លួន​ទេ។ ក្នុង​រយៈពេល​ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ចុង​ក្រោយ​នេះ រដ្ឋាភិបាល​បាន​ចាយ​លុយ​យ៉ាង​ច្រើន​សម្បើម​ដើម្បី​ធ្វើ​ទំនើបកម្ម​បណ្តាញ​ផ្លូវដែក កសាង​ស្ថានីយ៍ទំនើប បង្កើត​ផ្លូវដែក​ថ្មី និង​ការ​ដាក់​ប្រព័ន្ធ​គ្រប់គ្រង​ចរាចរណ៍​ផ្លូវដែក​ដើម្បី​បញ្ជៀស​ការ​បុក​គ្នា។តែ​បើ​ផ្អែក​លើ​វិសាលភាព​ផ្លូវដែក និង​ការ​ដឹកជញ្ជូន​តាម​ផ្លូវដែក​ដែល​ឥណ្ឌា​កំពុង​មាន និង​កំពុង​ត្រូវ​ការ​សព្វថ្ងៃ ការ​ធ្វើ​កំណែទម្រង់​បន្ថែម​ឲ្យ​បាន​ស៊ីជម្រៅ និង​ឲ្យ​បាន​លឿន​ជាង​នេះ​ជា​រឿង​ចាំ​បាច់​មិន​អាច​ខ្វះ​បាន។ ក្នុង​នាម​ជា​ប្រទេស​មួយ​ដែល​កំពុង​មាន​សេដ្ឋកិច្ច​រីកលូតលាស់​ខ្លាំង​នៅ​លើ​លោក លុយ​លែង​ជា​បញ្ហា​ទៀត​ឡើយ​ចំពោះ​ឥណ្ឌា៕

របាយការណ៍របស់មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្ដរជាតិ (IMF) បានបង្ហាញអំពី ភាពងាយរងគ្រោះនៅក្នុងវិស័យហិរញ្ញវត្ថុ និងធនាគារ សម្រាប់ឆ្នាំ២០២៣នេះ។ បញ្ហានេះបានក្លាយជាចំណុចត្រូវផ្តោតយ៉ាងសំខាន់ ហើយការភ័យខ្លាចនៃការឆ្លងវិបត្តិនេះទៅប្រព័ន្ធហិរញ្ញវត្ថុទាំងមូល រួមទាំងស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុមិនមែនធនាគារ ក៏បានក្លាយជាប្រធានបទក្ដៅផងដែរ។ ហេតុអ្វី? បើមើលនៅលើផ្ទៃទឹកខាងលើ សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកហាក់ដូចជាត្រៀមខ្លួនរួចរាល់ ដើម្បីស្ទុះងើបឡើងវិញបន្តិចម្តងៗ ក្រោយត្រូវប្រឈមជាមួយវិបត្តិជំងឺកូវីដ១៩ និងឥទ្ធិពលនៃសង្គ្រាមរវាងរុស្ស៊ី និងអ៊ុយក្រែន។ ក្នុងនោះ សេដ្ឋកិច្ច​ចិន​កំពុង​ស្ទុះ​ងើប​ឡើង​វិញ ​បន្ទាប់​ពី​ការ​បើកចំហ​សេដ្ឋកិច្ច​របស់​ខ្លួន។ ការរំខានដល់ខ្សែច្រវាក់នៃការផ្គត់ផ្គង់ទំនិញនៅទូទាំងពិភពលោកគឺមានភាពធូរស្រាលជាងមុន នៅពេលដែលតម្លៃថាមពល និងតម្លៃស្បៀងអាហារសកលកំពុងធ្លាក់ចុះ។ ក្នុងពេលដំណាលគ្នា កម្រិតអតិផរណា ឬការឡើងថ្លៃទំនិញជាទូទៅក៏មានកម្រិតធ្លាក់ចុះផងដែរ។ផ្អែកតាមការព្យាករចុងក្រោយរបស់មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្ដរជាតិ ឬគេស្គាល់ថា IMF កំណើនសេដ្ឋកិច្ចសកលនឹងមានកម្រិត ២,៨ភាគរយនៅឆ្នាំ២០២៣នេះ មុនពេលកើនឡើងតិចតួចដល់ ៣ភាគរយនៅឆ្នាំ២០២៤។ក៏ប៉ុន្តែ បើមើលនៅក្នុងជម្រៅផ្ទៃទឹក បញ្ហា និងមានភាពផុយស្រួយកំពុងកើតមានឡើង ព្រោះតែបញ្ហាអស្ថិរភាពនៅក្នុងវិស័យហិរញ្ញវត្ថុ និងវិស័យធនាគារ ដែលបានកើតឡើងនាពេលថ្មីៗនេះ។ ការព្រួយបារម្ភគឺថា ការរឹតបន្តឹងគោលនយោបាយហិរញ្ញវត្ថុ តួយ៉ាងការអនុវត្តនយោបាយដំឡើងអត្រាការប្រាក់ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាអតិផរណា ក្នុងរយៈពេល ១២ខែកន្លងមកនេះ កំពុងចាប់ផ្តើមមានផលប៉ះពាល់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់វិស័យហិរញ្ញវត្ថុ។យោងតាមស្ថាប័នអន្ដរជាតិ IMF អ្វីដែលពិភពលោកត្រូវប្រឈមថ្មី គឺ បញ្ហានៅក្នុងវិស័យហិរញ្ញវត្ថុ និងធនាគារ។ ភាពងាយរងគ្រោះក្នុងវិស័យធនាគារ បានក្លាយជាចំណុចត្រូវផ្តោតជាសំខាន់ ហើយការភ័យខ្លាចនៃការឆ្លងវិបត្តិនេះទៅប្រព័ន្ធហិរញ្ញវត្ថុទាំងមូល រួមទាំងស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុមិនមែនធនាគារ ក៏បានក្លាយជាប្រធានបទក្ដៅផងដែរ។ ហេតុអ្វី?ពីមុនវិបត្តិសង្គ្រាម ពិភពលោកមានកម្រិតអតិផរណាទាប ឬទំនិញមិនសូវមានការកើនឡើងតម្លៃ រីឯអត្រាការប្រាក់សម្រាប់កម្ចីក៏មានកម្រិតទាបផងដែរ។ ក៏ប៉ុន្តែ ក្រោយមក ពិភពលោកត្រូវប្រឈមវិបត្តិផ្ទួនៗ ធនាគារកណ្ដាលនៃប្រទេសយ៉ាងច្រើនលើពិភពលោក បានរឹតបន្តឹងយ៉ាងខ្លាំងលើគោលនយោបាយរូបិយវត្ថុ។ ជាលទ្ធផល វាបានបង្កឱ្យមានផលប៉ះពាល់យ៉ាងច្រើននៅក្នុងវិស័យធនាគារ និងស្ថាប័នដែលពឹងផ្អែកច្រើនលើកម្ចី។ឥឡូវនេះ នយោបាយដំឡើងអត្រាការប្រាក់បានធ្វើឱ្យកម្ចីងាយស្រួលត្រូវបានបង្អាក់ ហើយ ថ្លៃដើមនៃហិរញ្ញប្បទាន (Cost of funding) ឬការទទួលបានមូលនិធិ ក៏មានការកើនឡើងផងដែរ។ ដូច្នេះ អ្នកផ្ដល់កម្ចី ឬអ្នកផ្ញើប្រាក់នឹងត្រូវចំណាយច្រើនជាងមុន ដើម្បីដំណើរការប្រតិបត្តិការរបស់ខ្លួន។ នៅក្នុងស្ថានភាពនេះ ស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុដែលធ្លាប់ពឹងផ្អែកខ្លាំងលើប្រភពលុយដែលមានការប្រាក់ទាប ត្រូវរងផលប៉ះពាល់ខ្លាំងណាស់ ក្នុងការកែប្រែម៉ូឌែលអាជីវកម្មរបស់ខ្លួន។នាពេលចុងក្រោយ អស្ថិរភាពហិរញ្ញវត្ថុបានកើតឡើងនៅក្នុងចក្រភពអង់គ្លេស និងភាពចលាចលនៃវិស័យធនាគារនាពេលថ្មីៗនេះបានកើតឡើងនៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក។ ក៏ប៉ុន្តែ ក្នុង​ករណី​ទាំង​ពីរ​នេះ អាជ្ញាធរ​បាន​ចាត់​វិធានការ​លឿនរហ័ស និង​ខ្លាំង ហើយ​អាច​ទប់​ស្កាត់​ការ​រីក​រាល​ដាល​នៃ​វិបត្តិ​រហូត​មក​ដល់​ពេល​នេះ។ ក៏ប៉ុន្តែ ប្រព័ន្ធហិរញ្ញវត្ថុទាំងមូលនៅតែមានបញ្ហាដ៏គួរឱ្យបារម្ភនៅឡើយ។នៅក្នុងកម្រិតសកល ការបរាជ័យដែលគេមិននឹកស្មានដល់របស់ធនាគារចំនួនពីរ នៅសហរដ្ឋអាមេរិក នៅខែមីនា ឆ្នាំ២០២៣ និងការដួលរលំនៃទំនុកចិត្តនៅក្នុងធនាគារស៊្វីស Credit Suisse បានធ្វើឱ្យអ្នកដាក់ប្រាក់បញ្ញើនៅធនាគារ និងនៅស្ថាប័នមិនមែនធនាគារ ឬអ្នកវិនិយោគ ត្រូវវាយតម្លៃឡើងវិញនូវសុវត្ថិភាពនៃប្រាក់បញ្ញើ របស់ខ្លួន ហើយព្យាយាមដកប្រាក់ពីស្ថាប័ន និងការវិនិយោគដែលពួកគេយល់ថាងាយរងគ្រោះ។ជាទូទៅ នៅពេលមានវិបត្តិ អ្នកវិនិយោគដែលភ័យស្លន់ស្លោតែងតែព្យាយាមដកសាច់ប្រាក់របស់ពួកគេភ្លាមៗ ដូចដែលពួកគេបានធ្វើជាមួយធនាគារ Credit Suisse។ ដូច្នេះ ស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុដែលមានបំណុលខ្ពស់ ពួកគេនឹងមានហានិភ័យខ្លាំងណាស់ ប្រឈមនឹងស្ថានភាពបែបនេះ។ នៅក្នុងកម្រិតប្រទេស ​ប្រទេស​ដែល​មាន​មូលដ្ឋានសេដ្ឋកិច្ចទន់​ខ្សោយ ក៏អាចក្លាយជាគោលដៅនៃហានិភ័យបន្ទាប់ផងដែរ។ ការរឹតបន្តឹងយ៉ាងខ្លាំងនៃលក្ខខណ្ឌហិរញ្ញវត្ថុសកល និងភាពតក់ស្លុតលើហានិភ័យ អាចជះឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងទៅលើលក្ខខណ្ឌនៃការផ្ដល់កម្ចី និងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ ជាពិសេសនៅក្នុងប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចកំពុងរីកចម្រើន និងសេដ្ឋកិច្ចកំពុងអភិវឌ្ឍន៍។ ប្រទេសទាំងនោះអាចរងគ្រោះព្រោះត្រូវប្រឈមនឹងការដកប្រាក់យ៉ាងគំហុកពីអ្នកវិនិយោគបរទេស។ នៅពេលដែលអ្នកវិនិយោគបង្ខំដកលុយច្រើន វាធ្វើឱ្យលុយបរទេស ជាឧទាហរណ៍ លុយដុល្លារអាមេរិកធ្លាក់ចុះបរិមាណ ដូច្នេះវាអាចបង្កឱ្យលុយបរទេសឡើងថ្លៃ រីឯលុយជាតិត្រូវធ្លាក់តម្លៃខ្លាំង និងភ្លាមៗ។ ស្ថានភាពនេះអាចបង្កឱ្យមានចលាចលតម្លៃលុយ និងតម្លៃទំនិញផងដែរ។ វាក៏អាចបង្កឱ្យសេដ្ឋកិច្ចធ្លាក់ចុះ ហើយទំនុកលើការវិនិយោគ និងការចំណាយនឹងធ្លាក់ចុះ។ នៅក្នុងសេណារីយ៉ូអាក្រក់បំផុត សេដ្ឋកិច្ចជាតិត្រូវជាប់គាំង ធ្លាក់ក្នុងវិបត្តិ ហើយចំណូលរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនឹងអាចឈានដល់ការធ្លាក់ចុះខ្លាំង។ផ្អែកតាមអនុសាសន៍របស់ស្ថាប័នអន្ដរជាតិ IMF ការអនុវត្តនយោបាយហិរញ្ញវត្ថុដោយប្រុងប្រយ័ត្ន និងទាន់ពេលវេលាគឺមានភាពចាំបាច់ណាស់ នាពេលឥឡូវនេះ ដើម្បីការពារទាំងប្រព័ន្ធហិរញ្ញវត្ថុ និងសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចទាំងមូល៕

ចាប់តាំង​ពីថ្ងៃ​ចន្ទ ២៩ឧសភា ដើមសប្តាហ៍​នេះមក តំណាង​រដ្ឋាភិបាល ក៏ដូចជា​វិស័យឯកជន​ មក​ពី​ ១៧៥ប្រទេស កំពុង​ចរចា​គ្នា នៅក្នុងទីក្រុង​ប៉ារីស ទៅលើ​សន្ធិសញ្ញា​អន្តរជាតិ​ប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹង​ការបំពុល​បរិស្ថាន​ដោយ​ប្លាស្ទិក។ ថ្វីដ្បិត​តែ​ប្រទេស​ភាគច្រើន​ទូទៅ សុទ្ធតែ​ទទួលស្គាល់​ អំពី​គ្រោះថ្នាក់​បង្ក​ឡើង​ដោយ​សំណល់​ប្លាស្ទិក ក៏ប៉ុន្តែ គេនៅតែ​មាន​គំនិតខ្វែងគ្នា​ខ្លាំង​នៅឡើយ ជុំវិញ​វិធានការ​ដែល​ត្រូវ​ដាក់​ចេញ ដើម្បី​ដោះស្រាយ​បញ្ហា​ប្លាស្ទិកនេះ។ តើ​ការខ្វែងគំនិតគ្នា​នេះ កើតឡើង​ជុំវិញ​ចំណុចចម្បង​អ្វីខ្លះ? ការចរចា​លើសន្ធិសញ្ញ​ាប្លាស្ទិក​ ដែល​ប្រព្រឹត្តទៅ នៅ​ក្នុង​ទីក្រុង​ប៉ារីស នៅ​ក្នុងសប្តាហ៍​នេះ គឺ​ជា​ការចរចា​ជុំទីពីរ បន្ទាប់​ពី​ការចរចា​ជុំទីមួយ កាលពីខែធ្នូ​កន្លងទៅ ហើយ​នៅ​ក្នុងការ​ចរចា​ទាំងពីរ​ជុំនេះ ស្ទើរតែគ្រប់គ្នា​សុទ្ធតែ​ទទួលស្គាល់​ថា ប្លាស្ទិក​គឺ​ជា​បញ្ហា​។ការផលិតប្លាស្ទិក​ចេះតែ​បន្តកើនឡើង​ក្នុងអត្រាមួយ​លឿនខ្លាំង ដោយ​កើនឡើងមួយជាពីរ នៅ​ក្នុងរយៈពេល​​២០ឆ្នាំ​កន្លងទៅ ហើយ​គេ​រំពឹង​ថា វា​នឹង​អាច​កើនឡើង​រហូតដល់​ទៅមួយជាបី នៅ​ក្នុងរយៈពេល ៤០ឆ្នាំ​ខាងមុខ។ នៅក្នុង​ចំណោម​ផលិតផល​ប្លាស្ទិក​ដែល​គេ​ផលិត​មកនេះ មាន​រហូតដល់​ទៅ​ប្រមាណ​ជា ២ភាគ៣ ជាប្រភេទ​ប្លាស្ទិក​ប្រើតែម្តង​ ឬ​ពីរបីដង​បោះចោល ហើយ​ក្នុង​ចំណោម​ប្លាស្ទិក​ដែល​ប្រើ​រួចនេះ​ទៀតសោត មានមិនដល់ ១០%​ផង ដែល​ត្រូវ​បាន​គេ​យក​ទៅ​ច្នៃឡើងវិញ។ជាលទ្ធផល ប្លាស្ទិកត្រូវក្លាយ​សំណល់បំពុលបរិស្ថាន ដោយ​​លម្អងប្លាស្ទិក​ត្រូវ​បាន​គេ​រកឃើញ​នៅ​គ្រប់ទីកន្លែង​នៅ​ក្នុងធម្មជាតិ រាប់ចាប់តាំង​ពី​ក្នុងទឹកសមុទ្រ នៅ​ក្នុង​ទឹកកក​​នៅ​តំបន់​ប៉ូល នៅ​ក្នុង​ត្រី និង​សត្វសមុទ្រ ហើយ​រហូត​ចូល​មក​ដល់​ក្នុង​ខ្លួន​មនុស្សយើង ដែល​បង្ក​ជា​ហានិភ័យ​ទៅដល់​សុខភាព​របស់​មនុស្សយើង។បន្ថែម​ពីលើ​នេះ​ទៅទៀត ប្លាស្ទិក​ក៏​ជា​ប្រភព​ចម្បងមួយ​​ដែរ នៃ​ការ​ឡើងកម្តៅផែនដី ដោយ​​​តួលេខ​របស់​អង្គការ​សហប្រតិបត្តិការ​និង​អភិវឌ្ឍ​សេដ្ឋកិច្ច (OCDE) ដែល​ប្រមូលផ្តុំ​ទៅដោយ​ប្រទេស​មាន​សេដ្ឋកិច្ច​ជឿនលឿន​​បង្ហាញ​ថា នៅ​ក្នុងឆ្នាំ២០១៩​កន្លងទៅ ប្លាស្ទិក​មាន​ចំណែក​រហូតដល់​ទៅ​ ៣,៤% នៅ​ក្នុង​ការ​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន ដែល​នាំ​ឲ្យ​ភពផែនដី​ឡើងកម្តៅ។ទាំងនេះ គឺ​ជា​បញ្ហា​ចោទ ដែល​ស្ទើរគ្រប់គ្នា​សុទ្ធតែ​ទទួលស្គាល់ ក៏ប៉ុន្តែ និយាយ​ពី​ដំណោះស្រាយ​វិញ គេ​សង្កេតឃើញ​មាន​ការខ្វែងគំនិតគ្នា រវាង​ប្រទេស​ពីរក្រុម។មួយក្រុម ដែល​មាន​ជា​អាទិ៍ ប្រទេស​ក្នុង​បក្សសម្ព័ន្ធ ដែល​គេ​ហៅ​ជា​ភាសា​អង់គ្លេស​ថា High Ambition Coalition ​នាំមុខ​ដោយ​រវ៉ាន់ដា និង​ន័រវែស និង​ចូលរួម​ដោយ​សហភាព​អឺរ៉ុប កាណាដា ជប៉ុន និង​ប្រទេស​ផ្សេងទៀត គិតជា​សរុប​ប្រមាណ​ជា ៥០ប្រទេស ទាមទារ​ឲ្យ​​បង្កើត​សន្ធិសញ្ញា​អន្តរជាតិ​មួយ ដែល​ផ្តោត​អាទិភាព​ចម្បង​ទៅលើ​ការកាត់បន្ថយ​ការផលិត និង​ការប្រើប្រាស់​ប្លាស្ទិក ពោលគឺ កាត់បន្ថយ​ប្រភពដើម​នៃ​សំណល់​ប្លាស្ទិក។ចំណែក​មួយក្រុមទៀត ជំទាស់​នឹង​ការ​ដាក់កម្រិត​លើ​ការ​ផលិត​ប្លាស្ទិក ហើយទាមទារ​ឲ្យ​ផ្តោត​អាទិភាព​ទៅលើ​ការពង្រឹង​ប្រសិទ្ធភាព​នៃ​ការ​ចាត់ចែង​សំណល់​ប្លាស្ទិក និង​ការបង្កើន​ការច្នៃសំណល់ប្លាស្ទិក​ទៅវិញ។ ប្រទេស​នៅក្នុង​ក្រុមទីពីរនេះ គឺ​រួមមានជាអាទិ៍​ សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ ចិន អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត និង​បណ្តា​ប្រទេស​ក្នុង​អង្គការ OPEC។យើងអាច​សង្កេតឃើញ​ថា នៅ​ក្នុង​ចំណោម​ប្រទេស​ទាំង​ប៉ុន្មានខាងលើនេះ ​ដែល​ជំទាស់​​មិនចង់​ឲ្យ​ដាក់​កាតព្វកិច្ច​​​កាត់បន្ថយ​​ការផលិតប្លាស្ទិក គឺ​សុទ្ធសឹង​ជា​ប្រទេស​ដែល​មានផលប្រយោជន៍​ច្រើន នៅ​ក្នុង​វិស័យ​ផលិតបា្លស្ទិក ក្នុងនោះ ​ចិន​​​ជា​ប្រទេស​​ផលិតប្លាស្ទិក​ច្រើន​ជាងគេ​លើពិភពលោក អាមេរិក​ជា​ប្រទេស​ផលិតប្លាស្ទិកច្រើន​ជាងគេ​លំដាប់ទីពីរ​បន្ទាប់​ពីចិន និង​ជា​ប្រទេស​ប្រើ​ប្លាស្ទិកច្រើន​ជាងគេ ចំណែក​អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត និង​អង្គការ OPEC គឺ​ជា​ប្រទេស​ផលិត និង​នាំចេញប្រេងច្រើន​ជាងគេ​នៅលើ​ពិភពលោក។គួរបញ្ជាក់ថា ប្រេង គឺជាវត្ថុធាតុដើម​ដ៏​ចម្បង នៅ​ក្នុង​ការ​ផលិត​ប្លាស្ទិក។ ហេតុដូច្នេះហើយ​បាន​ជា នៅ​ក្នុង​របាយការណ៍​ចេញផ្សាយ កាលពី​ថ្ងៃទី១៦​ឧសភា​កន្លងទៅនេះ ​កម្មវិធីបរិស្ថាន​សហប្រជាជាតិ​បាន​ជំរុញ​ឲ្យ​បញ្ឈប់​​នូវ​រាល់​ការឧបត្ថម្ភ​របស់​រដ្ឋ​ចំពោះ​វិស័យ​ថាមពល​ផូស៊ីល រួមមាន​ទាំង​វិស័យប្រេង​នេះ​ផងដែរ ពីព្រោះ​ថា ការឧបត្ថម្ភ​របស់​រដ្ឋ នៅ​ក្នុងវិស័យ​នេះ វាធ្វើ​ឲ្យ​​ថាមពល​ផូស៊ីល​មាន​តម្លៃ​ទាប ហើយ​នៅពេល​ដែល​តម្លៃថាមពល​ផូស៊ីល​ទាប វា​មិន​ត្រឹមតែ​ជា​កត្តា​ជំរុញ​ការបញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់​ ដែល​នាំ​ឲ្យ​ផែនដី​ឡើងកម្តៅតែ​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ ក៏ប៉ុន្តែ​ វាក៏​ជា​កត្តា​ចម្បងមួយ​ផងដែរ ជំរុញ​​​ការ​ផលិត​​ប្លាស្ទិក​ថ្មីៗ​ ដោយសារ​តែ​វាមាន​ថ្លៃដើម​ទាប៕

នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​តួកគី លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​ទើប​ត្រូវ​បាន​ប្រជាជន​បោះឆ្នោត​ឲ្យ​កាន់​តំណែង​ប្រធានាធិបតី​អាណត្តិ​ថ្មី​ចំនួន ៥ឆ្នាំ​បន្ថែម​ទៀត​នា​ការ​បោះឆ្នោត​ក្នុង​ថ្ងៃ​អាទិត្យ ទី២៨ ឧសភា។ តាំង​ពី​យប់​ថ្ងៃ​ជាប់​ឆ្នោត​ភ្លាម លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​បាន​ទទួល​សារ​អបអរសាទរ​ពី​បណ្តា​មេដឹកនាំ​បរទេស​ជា​ច្រើន ពិសេស​សារ​ពី​ក្រុម​ប្រទេស​លោកខាងលិច។ បន្ទាប់​មក សារ​ចូលរួម​អបអរសាទរ​ក៏​មាន​មក​ពី​សឹង​គ្រប់​ប្រទេស​នៅ​ក្នុង​តំបន់​មជ្ឈិមបូព៌ា។ សម្រាប់​មេដឹកនាំ​នៅ​មជ្ឈិមបូព៌ា​ភាគច្រើន ការ​ជាប់​ឆ្នោត​អាណត្តិ​ថ្មី​របស់​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​ជា​ដំណឹង​ល្អ​ដែល​មិន​អាច​មិន​សាទរ​បាន​ទេ។ ទោះ​ជា​សម្ព័ន្ធមិត្ត​យូរអង្វែង ឬ​ថ្មីថ្មោង ទោះ​ជា​សម្ព័ន្ធមិត្ត​ជិត ឬ​ឆ្ងាយ និង​ទោះ​ជា​ពី​មុខ​ធ្លាប់​អាក់អន់ ស្រពន់​ចិត្ត ហើយ​ឥឡូវ​ល្អូកល្អឺន​នឹង​គ្នា​ក៏​ដោយ មេដឹកនាំ​នៅ​តំបន់​មជ្ឈិមបូព៌ា​សឹង​ទាំង​អស់​មិន​ភ្លេច​ផ្ញើ​សារ​អបអរសាទរ​ការ​ជាប់​ឆ្នោត​អាណត្តិ​ថ្មី​របស់​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​ទេ។ មេដឹកនាំ​នៃ​ប្រទេស​កាតា​ព្រះអង្គម្ចាស់​តាមីម បេន ហាម៉ាដ អាល់ ថានី​ជា​អ្នក​ដែល​បាន​ផ្ញើ​សារ​អបអរសាទរ​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​មុន​គេ។ លើស​ពី​សារ​អបអរសាទរ​នេះ កាតា​ថែម​ទាំង​បាន​បាញ់​ភ្លើង​ពណ៌​ទង់ជាតិ​តួកគី​នៅ​លើ​ជញ្ជាំង​នៃ​អគារ​ខ្ពស់​ជាង​គេ​ក្នុង​ទីក្រុង​ដូហា​ដោយ​ភ្ជាប់​ជាមួយ​នូវ​រូបថត​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន និង​ព្រះអង្គម្ចាស់​តាមីម​ស្ថិត​ក្បែរ​គ្នា​ទៀត​ផង។អ្នក​សាទរ​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​បន្ទាប់​មក គឺ​ចលនា​ប៉ាឡេស្ទីន​ហាម៉ាស់ ក្រុម​ភាតរៈអ៊ីស្លាម​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​អេហ្ស៊ីប និង​គ្រប់​ចលនា​អ៊ីស្លាម​ទាំង​អស់​ដែល​ស្និទ្ធ​នឹង​គណបក្ស​យុត្តិធម៌ និង​អភិវឌ្ឍន៍​របស់​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន។ ចលនា​ប៉ាឡេស្ទីន​ហាម៉ាស់​យល់​ថា ជម្រើស​របស់​ប្រជាជន​តួកគី​ក្នុង​ការ​រក្សា​ទុក​ឲ្យ​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​បន្ត​កាន់​តំណែង​ជា​ដំណឹង​ប្រសើរ​ណាស់​សម្រាប់​ខ្លួន។ ជា​ដំណឹង​ប្រសើរ ព្រោះ​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​តែង​ឈឺ​ឆ្អាល និង​គាំទ្រ​ជានិច្ច​ចំពោះ​បុព្វហេតុ​របស់​ប៉ាឡេស្ទីន និយាយា​ជា​រួម និង​ចលនា​ហាម៉ាស់ និយាយ​ដោយឡែក​នៅ​ក្នុង​ជម្លោះ​ត ទល់​នឹង​អ៊ីស្រាអែល។ ទោះ​ជា​យ៉ាង​នេះ​ក្តី អ៊ីស្រាអែល​ក៏​មិន​ភ្លេច​សាទរ​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​ដោយ​សង្ឃឹម​ពង្រឹង​ទំនាក់ទំនង​ទ្វេភាគី​ជាមួយ​តួកគី។គួរ​រម្លឹក​ថា គឺ​ទើប​នៅ​រដូវ​ក្តៅ​ឆ្នាំ ២០២២ ដែល​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​បាន​ផ្តើម​ទាក់ទង​ផ្លូវទូត​អឹមអៀម​ជាមួយ​អ៊ីស្រាអែល​ឡើង​វិញ។ដោយឡែក ប្រទេស​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត និង​អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម​ដែល​ជា​អតីត​គូសត្រូវ​របស់​តួកគី​ក៏​បាន​សាទរ​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​ដែរ។ គួរ​រម្លឹក​ថា​ក្នុង​រយៈពេល ១០ឆ្នាំ មជ្ឈិមបូព៌ា​បាន​ក្លាយ​ជា​ឆាក​នៃ​ការ​ប្រឈម​មុខ​គ្នា​យ៉ាង​ហិង្សា​រវាង​សម្ព័ន្ធ​តួកគី-កាតា​ដែល​គាំទ្រ​បដិវត្តន៍​អារ៉ាប់ និង​សម្ព័ន្ធ​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត-អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម​ដែល​មិន​ចង់​ឃើញ​ការ​ប្តូរ​របៀប​គ្រប់គ្រង​តាម​បែប​អត្តាធិបតេយ្យ។ ក៏​ប៉ុន្តែ ភាព​ស្ងប់ស្ងាត់​នៃ​បដិវត្តន៍​អារ៉ាប់ ការ​ចុះ​ខ្សោយ​របស់​ក្រុម​ភាតរៈអ៊ីស្លាម​នៅ​ក្នុង​តំបន់ រួម​ទាំង​ការ​ធ្លាក់​ចុះ​សេដ្ឋកិច្ច​តួកគី​បាន​បង្ខំ​ឲ្យ​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​ផ្តើម​ងាក​ទៅ​ចែចូវ​គូសត្រូវ​របស់​ខ្លួន​ចាប់​ពី​ឆ្នាំ ២០២០។ការ​ប្តូរ​ជំហរ ១៨០អង្សារ​របស់​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​បាន​ឈាន​ដល់​ការ​ភ្ជាប់​ទំនាក់ទំនង​ការទូត​ឡើង​វិញ​រវាង​តួកគី និង​អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម​ក្នុង​ខែ​វិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២១ ហើយ​រវាង​តួកគី និង​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​ក្នុង​ខែ​មិថុនា ឆ្នាំ ២០២២។ សញ្ញា​នៃ​ភាព​ធូរស្រាល​ក៏​មាន​ជាមួយ​ប្រទេស​អេហ្ស៊ីប​តាម​រយៈ​សារ​អបអរសាទរ​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​របស់​លោក​អាល់ស៊ីស៊ី​ដែរ។ គួរ​រម្លឹក​ថា​ក្នុង​រយៈពេល ១០ឆ្នាំ លោក​អ៊ែរដូហ្កាន និង​លោក​អាល់ស៊ីស៊ី​បាន​ស្គាល់​ទំនាក់ទំនង​តានតឹង​ខ្លាំង​រវាង​គ្នា។ ដើមចម​នៃ​ភាព​មើល​មុខ​គ្នា​មិន​ចំ​នេះ​បាន​កើត​មាន​ក្នុង​រដូវក្តៅ​ឆ្នាំ ២០១៣ ពោល​នៅ​ពេល​ដែល​លោក​អាល់ស៊ីស៊ី​ក្នុង​នាម​ជា​ឧត្តមសេនីយ​ពេល​នោះ​បាន​ធ្វើ​រដ្ឋប្រហារ​ទម្លាក់​ប្រធានាធិបតី​ស៊ីវិល​លោក​ម័រស៊ី​ដែល​ជា​ភាតរៈ​អ៊ីស្លាម។កាល​ណោះ ភាតរៈ​អ៊ីស្លាម​មួយ​ភាគ​ធំ​បាន​រត់ភៀសខ្លួន​ទៅ​ជ្រកកោន​ក្នុង​ទឹកដី​តួកគី។ គឺ​ទើប​នៅ​ក្នុង​ខែ​មីនា​កន្លង​ទៅ​ថ្មីៗ​នេះ​ទេ​ដែល​តួកគី និង​អេហ្ស៊ីប​បាន​ភ្ជាប់​ទំនាក់ទំនង​ការទូត​ផ្លូវការ​រវាង​គ្នា​ឡើង​វិញ។ ជាមួយ​ប្រទេស​អ៊ីរ៉ង់ ការ​ជាប់​ឆ្នោត​មួយ​អាណត្តិ​ថ្មី​របស់​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​ជា​កិច្ចសន្យា​សម្រាប់​ស្ថិរភាព និង​ការ​បន្ត​មាន​ទំនាក់ទំនង​ជាមួយ​អ្នក​ជិតខាង​តួកគី។ អតីត​មន្រ្តីការទូត​អ៊ីរ៉ង់​ម្នាក់​លោក Mohsen Pakayin បាន​យល់​ឃើញ​ថា វា​ជា​រឿង​ប្រសើរ​សម្រាប់​អ៊ីរ៉ង់ បើ​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​បន្ត​កាន់​អំណាច។ តាម​លោក Mohsen វា​ជា​ឱកាស​ដែល​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​តួកគី​អាច​ជួយ​អ៊ីរ៉ង់​ឲ្យ​គេច​ពី​ទណ្ឌកម្ម​អន្តរជាតិ​ទាក់ទង​នឹង​សកម្មភាព​នុយក្លេអ៊ែរ​របស់​អ៊ីរ៉ង់។ទន្ទឹម​នឹង​មាន​មេដឹកនាំ​ច្រើន​នៅ​មជ្ឈិមបូព៌ា​បាន​សាទរ​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន នៅ​មាន​ប្រធានាធិបតី​ស៊ីរី​លោក​អាសាដ​ដែល​មិន​ត្រឹម​មិន​ឈឺ​ក្បាល​នឹង​ការ​ជាប់​ឆ្នោត​មួយ​អាណត្តិ​ថ្មី​របស់​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ តែ​ថែម​ទាំង​បាន​ខក​ចិត្ត​ទៀត​ផង។ គេ​អាច​យល់​ពី​ជំហរ​របស់​លោក​អាសាដ ព្រោះ​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​បាន​គាំទ្រ​ក្រុម​ប្រឆាំង​នឹង​លោក​អាសាដ និង​បាន​កាន់កាប់​ទឹកដី​មួយ​ផ្នែក​របស់​ស៊ីរី​នៅ​ប៉ែកខាងជើង។ ផ្ទុយ​ទៅ​វិញ​សម្រាប់​ក្រុម​ប្រឆាំង​នឹង​លោក​អាសាដ ការ​បន្ត​កាន់​អំណាច​របស់​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​នៅ​តួកគី​ជា​ដំណឹង​ល្អ​ដែល​មិន​អាច​មិន​ត្រេកត្រអាល​បាន​ឡើយ។សរុប​មក​វិញ មេដឹកនាំ​ភាគច្រើន​នៅ​មជ្ឈិមបូព៌ា​ចង់​បាន និង​ចង់​ឃើញ​តួកគី​បន្ត​ស្ថិត​ក្នុង​កណ្តាប់ដៃ​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​ជាជាង​អ្នក​ផ្សេង។ ហេតុផល​ប្រហែល​មិន​ពិបាក​យល់​ទេ ព្រោះ​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​ជា​ឥស្សរជន​ដែល​ពួក​គេ​បាន​ស្គាល់​ច្បាស់ និង​ធ្លាប់​ធ្វើ​ការ​ជាមួយ។ ក្រោម​ភ្នែក​ច្រមុះ​របស់​ពួក​គេ ទោះ​មាន​អាយុ ៦៩ឆ្នាំ និង​បាន​អង្គុយ​កៅអី​ប្រធានាធិបតី​តួកគី​តាំង​ពី​ឆ្នាំ ២០០៣ មក​ហើយ​ក៏​ដោយ លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​ជា​តួអង្គ​នៃ​ស្ថិរភាព​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ដែល​កំពុង​ស្គាល់​ការ​រៀបចំ​រចនាសម្ព័ន្ធ និង​សណ្តាប់ធ្នាប់​ឡើង​វិញ៕

នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​តួកគី លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​ទើប​ត្រូវ​បាន​ប្រជាជន​បោះឆ្នោត​ឲ្យ​កាន់​តំណែង​ប្រធានាធិបតី​អាណត្តិ​ថ្មី​ចំនួន ៥ឆ្នាំ​បន្ថែម​ទៀត​នា​ការ​បោះឆ្នោត​ក្នុង​ថ្ងៃ​អាទិត្យ ទី២៨ ឧសភា។ តាំង​ពី​យប់​ថ្ងៃ​ជាប់​ឆ្នោត​ភ្លាម លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​បាន​ទទួល​សារ​អបអរសាទរ​ពី​បណ្តា​មេដឹកនាំ​បរទេស​ជា​ច្រើន ពិសេស​សារ​ពី​ក្រុម​ប្រទេស​លោកខាងលិច។ បន្ទាប់​មក សារ​ចូលរួម​អបអរសាទរ​ក៏​មាន​មក​ពី​សឹង​គ្រប់​ប្រទេស​នៅ​ក្នុង​តំបន់​មជ្ឈិមបូព៌ា។ សម្រាប់​មេដឹកនាំ​នៅ​មជ្ឈិមបូព៌ា​ភាគច្រើន ការ​ជាប់​ឆ្នោត​អាណត្តិ​ថ្មី​របស់​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​ជា​ដំណឹង​ល្អ​ដែល​មិន​អាច​មិន​សាទរ​បាន​ទេ។ ទោះ​ជា​សម្ព័ន្ធមិត្ត​យូរអង្វែង ឬ​ថ្មីថ្មោង ទោះ​ជា​សម្ព័ន្ធមិត្ត​ជិត ឬ​ឆ្ងាយ និង​ទោះ​ជា​ពី​មុខ​ធ្លាប់​អាក់អន់ ស្រពន់​ចិត្ត ហើយ​ឥឡូវ​ល្អូកល្អឺន​នឹង​គ្នា​ក៏​ដោយ មេដឹកនាំ​នៅ​តំបន់​មជ្ឈិមបូព៌ា​សឹង​ទាំង​អស់​មិន​ភ្លេច​ផ្ញើ​សារ​អបអរសាទរ​ការ​ជាប់​ឆ្នោត​អាណត្តិ​ថ្មី​របស់​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​ទេ។ មេដឹកនាំ​នៃ​ប្រទេស​កាតា​ព្រះអង្គម្ចាស់​តាមីម បេន ហាម៉ាដ អាល់ ថានី​ជា​អ្នក​ដែល​បាន​ផ្ញើ​សារ​អបអរសាទរ​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​មុន​គេ។ លើស​ពី​សារ​អបអរសាទរ​នេះ កាតា​ថែម​ទាំង​បាន​បាញ់​ភ្លើង​ពណ៌​ទង់ជាតិ​តួកគី​នៅ​លើ​ជញ្ជាំង​នៃ​អគារ​ខ្ពស់​ជាង​គេ​ក្នុង​ទីក្រុង​ដូហា​ដោយ​ភ្ជាប់​ជាមួយ​នូវ​រូបថត​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន និង​ព្រះអង្គម្ចាស់​តាមីម​ស្ថិត​ក្បែរ​គ្នា​ទៀត​ផង។អ្នក​សាទរ​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​បន្ទាប់​មក គឺ​ចលនា​ប៉ាឡេស្ទីន​ហាម៉ាស់ ក្រុម​ភាតរៈអ៊ីស្លាម​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​អេហ្ស៊ីប និង​គ្រប់​ចលនា​អ៊ីស្លាម​ទាំង​អស់​ដែល​ស្និទ្ធ​នឹង​គណបក្ស​យុត្តិធម៌ និង​អភិវឌ្ឍន៍​របស់​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន។ ចលនា​ប៉ាឡេស្ទីន​ហាម៉ាស់​យល់​ថា ជម្រើស​របស់​ប្រជាជន​តួកគី​ក្នុង​ការ​រក្សា​ទុក​ឲ្យ​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​បន្ត​កាន់​តំណែង​ជា​ដំណឹង​ប្រសើរ​ណាស់​សម្រាប់​ខ្លួន។ ជា​ដំណឹង​ប្រសើរ ព្រោះ​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​តែង​ឈឺ​ឆ្អាល និង​គាំទ្រ​ជានិច្ច​ចំពោះ​បុព្វហេតុ​របស់​ប៉ាឡេស្ទីន និយាយា​ជា​រួម និង​ចលនា​ហាម៉ាស់ និយាយ​ដោយឡែក​នៅ​ក្នុង​ជម្លោះ​ត ទល់​នឹង​អ៊ីស្រាអែល។ ទោះ​ជា​យ៉ាង​នេះ​ក្តី អ៊ីស្រាអែល​ក៏​មិន​ភ្លេច​សាទរ​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​ដោយ​សង្ឃឹម​ពង្រឹង​ទំនាក់ទំនង​ទ្វេភាគី​ជាមួយ​តួកគី។គួរ​រម្លឹក​ថា គឺ​ទើប​នៅ​រដូវ​ក្តៅ​ឆ្នាំ ២០២២ ដែល​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​បាន​ផ្តើម​ទាក់ទង​ផ្លូវទូត​អឹមអៀម​ជាមួយ​អ៊ីស្រាអែល​ឡើង​វិញ។ដោយឡែក ប្រទេស​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត និង​អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម​ដែល​ជា​អតីត​គូសត្រូវ​របស់​តួកគី​ក៏​បាន​សាទរ​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​ដែរ។ គួរ​រម្លឹក​ថា​ក្នុង​រយៈពេល ១០ឆ្នាំ មជ្ឈិមបូព៌ា​បាន​ក្លាយ​ជា​ឆាក​នៃ​ការ​ប្រឈម​មុខ​គ្នា​យ៉ាង​ហិង្សា​រវាង​សម្ព័ន្ធ​តួកគី-កាតា​ដែល​គាំទ្រ​បដិវត្តន៍​អារ៉ាប់ និង​សម្ព័ន្ធ​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត-អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម​ដែល​មិន​ចង់​ឃើញ​ការ​ប្តូរ​របៀប​គ្រប់គ្រង​តាម​បែប​អត្តាធិបតេយ្យ។ ក៏​ប៉ុន្តែ ភាព​ស្ងប់ស្ងាត់​នៃ​បដិវត្តន៍​អារ៉ាប់ ការ​ចុះ​ខ្សោយ​របស់​ក្រុម​ភាតរៈអ៊ីស្លាម​នៅ​ក្នុង​តំបន់ រួម​ទាំង​ការ​ធ្លាក់​ចុះ​សេដ្ឋកិច្ច​តួកគី​បាន​បង្ខំ​ឲ្យ​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​ផ្តើម​ងាក​ទៅ​ចែចូវ​គូសត្រូវ​របស់​ខ្លួន​ចាប់​ពី​ឆ្នាំ ២០២០។ការ​ប្តូរ​ជំហរ ១៨០អង្សារ​របស់​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​បាន​ឈាន​ដល់​ការ​ភ្ជាប់​ទំនាក់ទំនង​ការទូត​ឡើង​វិញ​រវាង​តួកគី និង​អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម​ក្នុង​ខែ​វិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២១ ហើយ​រវាង​តួកគី និង​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​ក្នុង​ខែ​មិថុនា ឆ្នាំ ២០២២។ សញ្ញា​នៃ​ភាព​ធូរស្រាល​ក៏​មាន​ជាមួយ​ប្រទេស​អេហ្ស៊ីប​តាម​រយៈ​សារ​អបអរសាទរ​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​របស់​លោក​អាល់ស៊ីស៊ី​ដែរ។ គួរ​រម្លឹក​ថា​ក្នុង​រយៈពេល ១០ឆ្នាំ លោក​អ៊ែរដូហ្កាន និង​លោក​អាល់ស៊ីស៊ី​បាន​ស្គាល់​ទំនាក់ទំនង​តានតឹង​ខ្លាំង​រវាង​គ្នា។ ដើមចម​នៃ​ភាព​មើល​មុខ​គ្នា​មិន​ចំ​នេះ​បាន​កើត​មាន​ក្នុង​រដូវក្តៅ​ឆ្នាំ ២០១៣ ពោល​នៅ​ពេល​ដែល​លោក​អាល់ស៊ីស៊ី​ក្នុង​នាម​ជា​ឧត្តមសេនីយ​ពេល​នោះ​បាន​ធ្វើ​រដ្ឋប្រហារ​ទម្លាក់​ប្រធានាធិបតី​ស៊ីវិល​លោក​ម័រស៊ី​ដែល​ជា​ភាតរៈ​អ៊ីស្លាម។កាល​ណោះ ភាតរៈ​អ៊ីស្លាម​មួយ​ភាគ​ធំ​បាន​រត់ភៀសខ្លួន​ទៅ​ជ្រកកោន​ក្នុង​ទឹកដី​តួកគី។ គឺ​ទើប​នៅ​ក្នុង​ខែ​មីនា​កន្លង​ទៅ​ថ្មីៗ​នេះ​ទេ​ដែល​តួកគី និង​អេហ្ស៊ីប​បាន​ភ្ជាប់​ទំនាក់ទំនង​ការទូត​ផ្លូវការ​រវាង​គ្នា​ឡើង​វិញ។ ជាមួយ​ប្រទេស​អ៊ីរ៉ង់ ការ​ជាប់​ឆ្នោត​មួយ​អាណត្តិ​ថ្មី​របស់​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​ជា​កិច្ចសន្យា​សម្រាប់​ស្ថិរភាព និង​ការ​បន្ត​មាន​ទំនាក់ទំនង​ជាមួយ​អ្នក​ជិតខាង​តួកគី។ អតីត​មន្រ្តីការទូត​អ៊ីរ៉ង់​ម្នាក់​លោក Mohsen Pakayin បាន​យល់​ឃើញ​ថា វា​ជា​រឿង​ប្រសើរ​សម្រាប់​អ៊ីរ៉ង់ បើ​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​បន្ត​កាន់​អំណាច។ តាម​លោក Mohsen វា​ជា​ឱកាស​ដែល​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​តួកគី​អាច​ជួយ​អ៊ីរ៉ង់​ឲ្យ​គេច​ពី​ទណ្ឌកម្ម​អន្តរជាតិ​ទាក់ទង​នឹង​សកម្មភាព​នុយក្លេអ៊ែរ​របស់​អ៊ីរ៉ង់។ទន្ទឹម​នឹង​មាន​មេដឹកនាំ​ច្រើន​នៅ​មជ្ឈិមបូព៌ា​បាន​សាទរ​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន នៅ​មាន​ប្រធានាធិបតី​ស៊ីរី​លោក​អាសាដ​ដែល​មិន​ត្រឹម​មិន​ឈឺ​ក្បាល​នឹង​ការ​ជាប់​ឆ្នោត​មួយ​អាណត្តិ​ថ្មី​របស់​លោក​អ៊ែរដូហ្កាន​�