«Будуй сваё» – так называецца другі сезон праекту «Новай Беларусі» па лічбавым самакіраванні. У ім беларусы і беларускі замежжа скідваюцца падаткамі і дзеляцца ідэямі, а потым самі вырашаюць, якую з прапановаў варта рэалізаваць. Летась у пілотным праекце паўдзельнічала 265 нашых суайчыннікаў. Разам яны сабралі 47 тысяч еўра. Пра новы сезон праекту, у якім змогуць паўдзельнічаць беларусы з усяго свету, паразмаўляем з госцяй радыё «Ўнэт», прэсавай сакратаркай «Новай Беларусі» Марыяй Грыц.

Ян Давід Голанд -- немец, які закахаўся ў Нясвіж і стаў класікам беларускай музыкі. Cваю музычную кар’еру `y пачынаў у Гамбургу, але на пачатку 1780-х гадоў жыццё закінула яго ў Нясвіж. Гэты беларускі горад стаў для кампазітара другой радзімай, дзе ён правёў большую частку свайго жыцця і здзейсніў выдатныя творчыя задумы. Адна з іх, напрыклад – стварэнне першай нацыянальнай беларускай оперы “Агатка, або Прыезд пана”. Кампазітару і яго творам прысвечана праграма Аліны Крамко.

Больш за 8000 жанчын трапілі пад палітычны пераслед у Беларусі са жніўня 2020 года. Пра гэта паведамляе праваабарончы цэнтр «Вясна». Як мінімум 171 палітзняволеная зараз знаходзіцца за кратамі. Пра тое, у якіх умовах выжываюць жанчыны ў беларускіх турмах, што дае ім сілы і надзею, паразмаўлялі з госцяй радыё «Ўнэт», былой палітзняволенай Вольгай Скрашчук

Афіцыйная прадстаўніца расійскага МЗС Марыя Захарава заявіла, што перахопленыя перамовы нямецкіх афіцэраў паказалі незавершанасць дэнацыфікацыі Германіі.  38-хвілінны аўдыёзапіс, на якім "высокапастаўленыя афіцэры Бундэсвера" абмяркоўваюць магчымасць удараў па Крымскім мосце ракетамі TAURUS апублікавала 1 сакавіка галоўная рэдактарка расійскага дзяржаўнага тэлеканала RT Маргарыта Сіманьян. Міністэрства замежных спраў РФ запатрабавала ад Нямеччыны тлумачэнняў. Пры гэтым канцлер Германіі Олаф Шольц раней неаднаразова заяўляў пра адмову пастаўляць Украіне ракеты TAURUS.  Як у самой Германіі ўспрымаюць заявы Расіі, скандал з запісамі размоваў афіцэраў ў руках расійкіх спецслужбаў і як ставяцца да паставак ракет ва Украіну радыё Ўнэт пракаментаваў беларускі палітолаг Аляксандр Фрыдман. 

Максім Танк — адзін з лепшых беларускіх казачнікаў другой паловы 20 ст. У яго шмат дзівосных паэтычных казак для дзяцей рознага ўзросту. Мы падрыхтавалі яго шэдэўры: “Галінка і верабей”, “Конь і леў”, “Жук і слімак”. Цудоўныя вясёлыя, вострасюжэтныя творы на ўсе часы. Слухайце, глядзіце, натхняйцеся!

Псіхолаг Вольга Вялічка некалькі год працуе з дзецьмі палітвязняў. У сваёй кнізе «Ад двух да пятнаццаці. Мая мама ў турме», яна распавядае як дзеці палітзняволеных перажываюць расставанне з роднымі.  

Ён кажа, што любіць усё, што ён робіць, і засяроджана дадае: «У мяне проста няма выбару». І гэта – чыстая праўда. Пару гадоў таму Арцём Шышкоў перажыў працяглы творчы крызіс. Ён не кранаўся сваёй скрыпкі шэсць месяцаў, і справа была не толькі ў парэзаным сухажыллі на руцэ: у нейкі момант стала незразумела, куды і навошта ісці. Але музыкам узроўню Шышкова жыццё і сапраўды не пакідае выбару. І менавіта таму мы ізноўку можам захапляцца дарам гэтага Артыста. 

Міжнародны лідар сертыфікацыі ў сферы ляснойгаспадаркі – FSC (Forest Stewardship Council), чые знакі якасці стаяць на мэблі, вырабленай у турмах Беларусі, палітычнымі зняволенымі, з прымяненнем катаванняў, атрымаў патрабаванне расследаваць абставіны выдачы сертыфікатаў. Што такое лясная сертыфікацыя і чаму адпаведныя дакументы атрымлівалі турмы і  прадпрыемствы, звязаныя з Лукашэнкам, радыё Ўнэт пракаментавала экаактывістка і шматгадовая ўдзельніца грамадскага назірання за лясной сертыфікацыяй у Беларусі Інэса Балоціна.

"Пайду, пайду, пайду!" – так Аляксандр Лукашэнка адказаў на пытанне пра свой удзел у прэзідэнцкіх выбарах 2025 года. Пры гэтым усяго праз некалькі хвілін ён назваў сябе "сыходзячым" прэзідэнтам. Пра тое, навошта "сыходзячаму прэзідэнту" яшчэ адна электаральная кампанія, ці варта дэмсілам рыхтавацца да наступных выбараў і што будзе з "прэзідэнтам-электам" Святланай Ціханоўскай пасля таго, як скончыцца яе народны мандат, паразмаўляем з палітолагам Анатолем Котавым.  

10 гадоў таму, 20 лютага 2014 Расія распачала ваенную дыверсію супраць Украіны. Менавіта гэта дата з’явілася на расійскім медалі «За вяртанне Крыма». Можна лічыць, што менавіта з гэтага моманту Крэмль абвясціў вайну Украіне. Пра тое, які шлях за гэты час прайшло ўкраінскае грамадства і як расійская прапаганда рыхтавала інфармацыйную глебу для вайсковага ўварвання, абмяркуем з журналістам праекту «Вот так» Аляксеем Стэцэнкам.

21 лютага ва ўсім свеце адзначаецца Дзень роднай мовы.  Калі верыць афіцыйным даным, у нашай краіне беларускую мову лічаць роднай крыху больш за 60% насельніцтва.  Прычым дома па-беларуску размаўляе менш за траціну нашых суайчыннікаў. Пра тое, як заахвоціць беларусаў размаўляць на сваёй мове, абмяркуем з суарганізатаркай курсаў «Мова Нанова з Варшавы»  Алесяй Каролік.

На Еўрапейскім кінарынку Берлінскага міжнароднага кінафестывалю назвалі пераможцаў беларускай кінапрэміі «Чырвоны верас». Яе журы ацэньвалі ўсё лепшае, што з'явілася ў нашым кіно за апошнія некалькі гадоў. Адразу некалькі ўзнагарод забрала «Ператрымка» – першы эпізод белсатаўскага серыялу «Працэсы». Галоўную ролю – амапаўца Мікалая – у альманаху сыграў Андрэй Новік. Яго бліскучую акцёрскую работу ацанілі і гледачы, і кінакрытыкі, прысудзіўшы Новіку перамогу ў намінацыі «найлепшы акцёр». 

Самы вядомы беларускі выдавец Андрэй Янушкевіч адкрыў у Варшаве сваю кнігарню, і гэта – галоўная кніжная навіна апошніх тыдняў. Прыгожая і надзвычай чаканая беларускімі чытачамі падзея супала з дзесяцігоддзем выдавецтва.

З журналістам-аглядальнікам «Білорусько-українськага спостерігача» Яўгенам Мачалавым абмеркавалі, ці зможа Трамп прымусіць Зяленскага і Пуціна да перамоў, навошта ў Беларусі абвясцілі «контртэрарыстычную аперацыю» на мяжы з Украінай і ці не стала адстаўка Залужнага падарункам расійскай прапагандзе ў разгар вайны.

«Speed dating» альбо «хуткія спатканні» - гэта сучасны спосаб знаёмстваў, у якім удзельнікі абмежаваную колькасць часу камунікуюць з кожным з патэнцыйных партнёраў.  Акрамя таго сярод мігрантаў запатрабаваны speed friending сустрэчы, на якіх можна знайсці сяброў.  Як выглядаюць "хуткія спатканні", хто на іх прыходзіць і ці сапраўды там можна знайсці сваю палову, паразмаўляем з арганізатарам speed dating  вечарын у Варшаве Аляксандрай Ананьевай.

Праціўніка вайны Барыса Надзеждзіна не зарэгістравалі кандыдатам у прэзідэнты Расіі. Цэнтральная выбарчая камісія прызнала несапраўднымі 9 са 105 тысяч подпісаў у падтрымку апазіцыянера. Гэта і стала фармальнай прычынай яго адхілення ад прэзідэнцкай гонкі. Палітык заявіў, што адмова ў рэгістрацыі стала для яго чаканым рашэннем і заклікаў паплечнікаў не апускаць рукі. Пра тое, чаму Крэмль не дапусціў Надзеждзіна да выбараў, ці зможа апазіцыйны палітык вывесці пратэстны электарат на вуліцы і за каго будуць галасаваць расейцы, якія не падтрымліваюць вайну, паразмаўляем з рэдактаркай праекту «Вот так» Сашай Шапалінай.

У 2020 годзе Дар’я Гардзейчык была вымушана пакінуць Беларусь, а разам з ёй і Гродзенскі дзяржаўны ўніверсітэт, дзе яна вывучала філалогію. Новай alma mater для Дар’і стаў Віленскі ўніверсітэт, які якраз у гэты час адкрыў стыпендыю для беларусаў. Праз тры з паловай гады дзяўчына атрымала дыплом маркетолага.   Пра тое, чым адрозніваецца адукацыя ва ўніверсітэтах Гродна і Вільні, якія магчымасці дае статус студэнта Віленскага ўнівесітэта і як праходзіць выпускны ў адной з найстарэшых навучальных устаноў Еўропы, Дар’я Гардзейчык расказала радыё Ўнэт.  

«Паданні старога месца» – так называецца серыя аўдыёпаткастаў пра гістарычныя і культурныя асаблівасці Беларусі. Аўтары праекту журналісты Сяргей Беркутаў і Алена Вахрамеева кажуць, што іх мэта – захаванне і шанаванне беларускай культурнай спадчыны. У падкастах можна паслухаць беларускія легенды, створаныя і апрацаваныя айчыннымі пісьменнікамі. А агучваюць беларускія міфы – культурныя дзеячы, якія падтрымалі народныя пратэсты ў жніўні 2020 года.

У апошні дзень студзеня ў варшаўскім касцёле святога Аляксандра адбылася вялікая падзея. Беларусы ўпершыню пачулі духоўныя творы кампазітара Міколы Куліковіча. Яго музыку ў перакладах айца Аляксандра Надсана выконваў беларускі Concordia Choir пад кіраўніцтвам Галіны Казіміроўскай. Менавіта яна і прывезла ў Варшаву ўнікальныя партытуры лонданскіх архіваў знакамітай «Скарынаўкі».

Падляшша… Цягам стагоддзяў на гэтым абшары суседнічалі самыя розныя плямёны, што паўплывала і на структуру рэгіёну і, канечне,на яго моўную сітуацыю. Чыжы, Дубічы Царкоўныя, Орля, Гайнаўка і Белавежа – у штодзённым жыцці жыхары гэтых мясцовасцей карыстаюцца сваімі дыялектамі, гаворкамі, сваімі «гварамі».

У Цэнтры беларускай салідарнасці і культуры ў Вільні адкрылася беларуская бібліятэка «Чытальня». Гэта першая рэалізаваная ідэя праекту «Новай Беларусі» па лічбавым самакіраванні. Пра тое, ці шмат людзей сёння чытае папяровыя кнігі, у чым адметнасць новай бібліятэкі і колькі грошай пайшло на яе адкрыццё, паразмаўляем з госцяй Радыё Ўнэт, стваральніца праекту «Чытальня» Ірынай Мышкавец.

Ва ўкраінскім Тэрнопалі некалькі дзён праходзіў рэгіянальны этап беларуска-ўкраінскага фестывалю дакументальнага кіно “1084. На мяжы”. 1084 кіламетры складае супольная мяжа Беларусі і Украіны. Таму менавіта такую назву выбралі для фестываля.  

У Тэрнопалі  адкрылася выстава мастачак трох краін. Полька Інга Дашык не змагла прыехаць на выставу. Украінка Катэрына Каліснык  імкнулася паказаць  культурныя традыцыі і  наратывы светапогляду, а беларуска Ганна Кудзіна адлюстравала ў сваіх творах палітычнае змаганне і трагедыю беларусаў апошніх гадоў. 

Беларускія сілавікі ў адным са сваіх каналаў паведамілі, што яны нібыта атрымалі доступ да спісаў людзей, якія данацілі ў фонд салідарнасці BySol і на гэтай падставе праводзяць самы маштабны ператрус. Мы папрасілі Андрэя Стрыжака пракаментаваць сітуацыю.  

Ці варта Захаду рыхтавацца да поўнамаштабнай вайны з Расіяй, якую ролю ў патэнцыйным канфлікце можа адыграць Беларусь і ў чым адметнасць новай ваеннай дактрыны Лукашэнкі, паразмаўляем з палітолагам, спецыялістам у нацыянальнай бяспецы Аляксандрам Казаком.

Праз паўгады пасля стварэння ў Беластоку клуба гістарычнай рэканструкцыі адбылася яго прэзентацыя. Прымеркавалі яе да пачатку Студзеньскага паўстання 1863-1864 гадоў, вядомага беларусам як "Паўстанне Каліноўскага". У хабе “Новая зямля” ўдзельнікі клуба прадсталі са зброяй і ў адзенні паўстанцаў таго перыяду і заклікалі далучацца да сваіх шэрагаў.

"Касары"-- гурт, які адраджае ў Варшаве ўнікальную спеўную традыцыю беларусаў. Пабывалі на іх рэпетыцыі.

Канферэнцыя была арганізавана анлайн-школай ІТ і маркетынга К2 і праводзілася ў афлайн і анлайн-фармаце. Прагучала, што Польшча істотна адстае ў выкарыстанні ІТ- і лічбавых тэхналогій ад Беларусі, але пераезд вялікай колькасці дасведчаных спецыялістаў, засваенне эмігрантамі новых спецыяльнасцей можа хутка змяніць сітуацыю. Чаму абяцаюць навучыць--слухайце ў нашым рэпартажы.

Курсы беларускай мовы «Мова Нанова» адзначаюць 10-годдзе. Гэта адбываецца ў складаных умовах, калі і мноія выкладчыкі, і шмат хто са слухачоў мусіцлі ўцякаць з краіны, а саму ўстанову, якая ладзіла курсы, улады ліквідавалі. Тым не менш, «Мова Нанова» зараз сустракаюць беларусаў шмат у якіх гарадах і краінах і працягваюць карыстацца папулярнасцю. Распавядае суарганізатарка курсаў у Варшаве Алеся Каролік. 

Беларусы прыйшлі да Генеральнага консульства РБ у Беластоку, каб выказаць сваю салідарнасць са зняволеннымі музыкамі гуртоў Tor band і Nizkiz, а таксама іншымі дзеячамі культуры, якіх пераследуе рэжым Лукашэнкі. Яны патрабавалі вызвалення ўсіх палітвязняў і казалі аб важнасці культуры ў жыцці народа.  

Кіраўніцтва Палка імя Кастуся Каліноўскага ў нядзелю пачынае шэраг сустрэч з беларусамі ў розных гарадах Еўропы. Асноўныя мэты гэтага туру радыё Ўнэт патлумачыў намеснік камандзіра палка Вадзім Кабанчук. 

У Башкартастане пачалі з’яўляцца заклікі сабрацца на акцыю пратэсту ў сталіцы рэспублікі. Да гэтага пратэсты праходзілі толькі ў невялікім горадзе Баймак за 400 км ад Уфы. Далучацца да акцый пратэсту запрашаюць і жыхароў іншых нацыянальных рэспублік Расійскай Федэрацыі. Наколькі моцнае жаданне нерасійскіх народаў Расіі вызваліцца з-пад імперскага прыгнёту нам пракаментавала чалец Лігі вольных нацыяў, намесніца прэм'ер-міністра Незалежнага ўраду Татарстана ў выгнанні Аіда Абдрахамава.

19 студзеня адзначаецца Дзень салідарнасці працоўных свабоднай Беларусі. Гэтую дату тры гады таму прапанаваў стачкам «Беларуськалія». 19 студзеня 2021 Вярхоўны суд Беларусі разглядаў касацыйную скаргу салігорскіх шахцёраў. Сябры стачкаму аспрэчвалі рашэнне Мінскага абласнога суда, які прызнаў страйк незаконным. Шахцёры заклікалі працоўных з іншых прадпрыемстваў падтрымаць іх і прыйсці ў суд. Тым, хто не зможа патрапіць на пасяджэнне, стачкам «Беларуськалія» прапанаваў зрабіць фота сціснутага кулака, як сімвала страйку і салідарнасці, і выкласці ў сацсетках з хэштэгам #кулаксолидарности. Пра салідарнасць працоўных, рэпрэсіі на прадпрыемствах, страйк, трываласць і наіўнасць рабочых, паразмаўляем з сябрам стачкаму «Беларуськалія» Аляксеем Кротавым.      

У 2020 годзе ў беларускім ютубе разляцелася пранізлівае «На родине моей беда, беда!» – песня вядомага беларускага барда Аляксандра Баля. Неўзабаве з Аляксандрам Балем можна будзе сустрэцца ў Варшаве. 27 студзеня ён сыграе вялікі канцэрт у прасторы Scena Chmielna. Напярэдадні выступу мы запісалі з выканаўцам вялікае інтэрв'ю.

Ідэя бразільскага тэатральнага рэжысёра Аўгусту Боала, заснавальніка “Тэатра прыгнечаных”, знайшла сваіх паслядоўнікаў у Беластоку сярод беларускай дыяспары. У межах ініцыятывы “Актыўным быць файна” (АБФ) яны ствараюць “Форум тэатр” -- своеасаблівы  гурток псіхатэрапеўтычнай самападтрымкі.  

У Чарнігаўскім абласным мастацкім музеі імя Р. Галагана адкрылася фотавыстава «З Украінай у сэрцы». Яна распавядае пра беларусаў, якія загінулі ў расійска-ўкраінскай вайне за свабоду Украіны і Беларусі. 

Пра дапамогу беларускім эмігрантам з легалізацыяй дакументаў, а  беларускай меншасці - з фінансаваннем іх няўрадавых арганізацый, ішла гаворка 16 студзеня на сустрэчы ваяводы Падляшша Яцэка Бжазоўскага з кіраўніком Народнага антыкрызіснага ўпраўлення, прадстаўніком па транзіце ўлады ў Аб’яднаным пераходным кабінеце Паўлам Латушка.    

25 лютага ў Беларусі пройдзе так званы «адзіны дзень галасавання»--будуць выбіраць дэпутатаў парламента і мясцовых саветаў. Падрабязней пра будучы склад парламента, «актыўны байкот» і магчымую легалізацыю выбараў  радыё Ўнэт пагаварыла з лідаркай ініцыятывы «Сумленныя людзі» Аленай Жываглод.

Часта ў каментарах да фатаграфій Аляксандра Валодзіна можна прачытаць, што яго фота нагадваюць кадры з кінафільма. Адчуванне гэтае невыпадковае. «Мне падабаецца здымаць дакументальнае кіно, і фатаграфаваць я пачаў, каб навучыцца будаваць кампазіцыю кадра», – распавядае ў інтэрв’ю фатограф-дакументаліст і самаіранічна дадае, што на яго фотаапараце цяпер 104 000 кадраў, з якіх ён больш за 100 000 сапсаваў.  Але Саша толькі на самым пачатку дарогі…

Улады Падляшша гатовы падтрымліваць беларускіх бізнесменаў і дзеячаў культуры Кіраўнік Народнага антыкрызіснага ўпраўлення і прадстаўнік па транзіце ўлады ў Аб’яднаным пераходным кабінеце Павел Латушка наведвае Беласток. Напярэдадні адбылася сустрэча з маршалкам ваяводства Артурам Касіцкім.

Як адаптавацца ў эміграцыі, як інтэгравацца ў новую супольнасць і пры гэтым не згубіць сваю беларускую ідэнтычнасць? Такія пытанні паўстаюць, напэўна, перад кожным новым прадстаўніком дыяспары. Хтосьці за мінулыя гады ўжо перажыў свой складаны псіхалагічны час, а для кагосьці ўсё яшчэ наперадзе. 

«Час пустазелля» – вялікі празаічны дэбют Ганны Янкуты, добра вядомай беларускаму чытачу сваімі вершамі, бліскучымі перакладамі і дзіцячымі гісторыямі пра ката Шпрота. Кніга, жанр якой сама пісьменніца вызначае як «(не)раман», выйшла некалькі месяцаў таму ў выдавецтве «Янушкевіч» і ўжо атрымала нямала станоўчых і кранальных водгукаў. 

Калі вы цікавіцеся жыццём беларускага тэатра ў замежжы, то цалкам верагодна маглі чытаць рэцэнзіі гэтай беларускай аўтаркі. Наталля Міхаліна Скарынкіна піша крытычныя водгукі на спектаклі беларускіх незалежных творцаў, размаўляе з рэжысёрамі, акцёрамі і пісьменнікамі. На кожную больш-менш заўважную тэатральную падзею ў Варшаве беларуска прыязджае з чэшскага Брно, дзе жыве апошнія некалькі гадоў, супрацоўнічае з мясцовымі тэатральнымі выданнямі і займаецца ўласнай драматургічнай творчасцю, з якой, дарэчы, не так даўно пазнаёміла і польскага гледача.

Еўрапейская камісія заклікала Google, Meta ды іншыя буйныя тэхналагічныя кампаніі дапамагчы незалежным беларускім медыя, прасоўваючы іх кантэнт. Справа ў тым, што пашукавікі спачатку выдаюць карыстальнікам інфармацыю ад дзяржаўных медыя, а, каб знайсці артыкулы незалежных СМІ, беларусам даводзіцца патраціць значна больш часу. Пра тое, з якімі выпрабаванні сутыкаюцца беларускія незалежныя медыя ў замежжы і як не стаміць негатыўнай павесткай сваю аўдыторыю, паразмаўлялі з галоўным рэдактарам «Еўрарадыё» Паўлам Свярдловым.

Дональд Трамп – «фундаментальная пагроза амерыканскай дэмакратыі». Так у сваёй першай перадвыбарнай прамове 2024 года прэзідэнт ЗША Джо Байдэн папярэдзіў выбаршчыкаў аб небяспецы, якая пагражае Амерыцы, калі да ўлады вернецца рэспубліканец Трамп. Пра тое, ці сапраўды амерыканскай дэмакратыі можа хоць нешта пагражаць у залежнасці ад таго, хто кіруе краінай, а таксама чаму дэмакраты і рэспубліканцы ставяць на сёлетніх выбарах на кандыдатаў сталага веку, паразмаўлялі з амерыканісстам, былым супрацоўнікам Амерыканскай амбасады ў Беларусі Антонам Пянькоўскім.

На парламенцкіх выбарах ў Беларусі апазіцыю будзе прадстаўляць  віртуальны кандыдат– Ясь Гаспадар. Зараз вырашаецца, як ён будзе выглядаць і як камунікаваць з выбаршчыкамі. Палітычныя пункты яго праграмы – еўрапейскі выбар Беларусі, Еўрасаюз і НАТА – усё тое,  пра што не раскажуць праўладныя кандыдаты. 

Тры беларускі -- Ганна, Іна і Марына -- псіхолаг, выкладчыца ёгі і юрыст,  якія былі вымушаны пакінуць радзіму, увосень 2023 года арганізавалі ў Беластоку штотыднёвы “Жаночы клуб”. Сустрэчы гэтыя апынуліся цікавымі не толькі для  жанчынам, але і для мужчын, якім таксама патрэбна псіхалагічная дапамога для ўладкавання і інтэграцыі на новым месцы.

Праваабарончы цэнтр «Вясна» апублікаваў звесткі пра пераслед беларусаў за антываенную пазіцыю і падтрымку Украіны. Асноўныя лічбы і факты агучыла нам  праваабаронца «Вясны» Наталля Сацункевіч.

У лонданскім выдавецтве Skaryna Press выйшла новая кніга беларускага паэта Сяржука Сыса «Dом. Паэзія выгнання 2021-2023». Пра тое, што ўвайшло ў зборнік і як стваралася кніга распавядае аўтар.

Беларускія ўлады значна ўскладнілі жыццё вернікам.  У чацвер Лукашэнка падпісаў закон, якім ўнесены папраўкі ў заканадаўства аб дзейнасці рэлігійных арганізацый. Напрыклад, сталі больш жорсткімі патрабаванні да іх рэгістрацыі, кіраўнікамі рэлігійных аб’яднанняў не могуць быць тыя, хто па меркаванні ўлад датычны да экстрэмісцкай і тэрарыстычнай дзейнасці, а цэрквам забаронена займацца дзейнасцю палітычнай.   Навэлы заканадаўства Уладзіміру Лапцэвічу пракаментавала  тэолаг, эксперт у галіне рэлігіі, палітыкі і праваабароны Наталля Васілевіч.

Абмеркавалі пажыццёвыя гарантыі, якія Лукашэнка прапісаў у заканадаўстве для сябе і сваёй сям'і. Ці насамрэч ён рыхтуецца перадаць пасаду і каму можа быць даверана гэтая ганаровая місія?

Для Андрэя Хадановіча і прыхільнікаў яго творчасці гэты год распачаўся цёплай утульнай сустрэчай, якая працягнула калядны тур беларускага паэта і перакладчыка. 2 студзеня ў Віленскім «Доме легенд» ён чытаў свае вершы, спяваў песні, паказваў старое і новае.

Са снежня 2022 года ў Беластоку існуе Хаб вольных беларусаў “Новая зямля”, якім кіруе грамадская дзяячка Надзея Салаўёва. За год  гэтая пляцоўка стала адным з цэнтраў беларускай грамадскай, культурнай і палітычнай актыўнасці. Яго заўважылі не толькі беларусы Беластока,  але і лукашэнкаўскія ўлады, якія аб'явілі тэлеграм-канал хаба экстрэмісцкім. Наш карэспандэнт Уладзімір Лапцэвіч пагутарыў са спадарыняй Надзеяй аб тым, што ўдалося і не ўдалося здзейсніць арганізацыі, што натхняе і якія планы на 2024 год.

Віталь Рак падвёў асабістыя і прафесійныя вынікі года, паразважаў пра беларускі спорт у эміграцыі, выхаванне чэмпіёнаў і захаванне беларускасці па-за межамі краіны.

Сітуацыю на ўкраінскім фронце ў эфіры радыё Ўнэт абмяркоўваюць Зміцер Міцкевіч, аналітык Belarus Security Blog і Аляксандр Баразенка, журналіст

9 лістапада ва ўсім свеце адзначаецца Міжнародны дзень супраць фашызму, расізму і антысемітызму. Менавіта ўначы 9 лістапада 1938 года ў Германіі і Аўстрыі прайшла серыя габрэйскіх пагромаў. «Крыштальная ноч», якую ўчынілі нацысты, стала першай масавай акцыяй гвалту Трэцяга рэйха супраць габрэяў. Пра фашызм у ХХІ стагоддзі, талерантнасць беларусаў і захапленне падлеткаў правай ідэалогіяй, паразмаўлялі з анархістам Раманам Халілавым.

«Движбот» – гэта бяспечны інструмент, які з дапамогай нескладаных механікаў дазваляе мяняць Беларусь. Менавіта так апісвае свой праект Каардынацыйная Рада. Схема працы выглядае вельмі проста. Карыстальнік падпісваецца на бот у тэлеграме ці вайберы, пасля чаго некалькі разоў на тыдзень атрымлівае заданні, якія трэба выканаць максімальна аператыўна. Заданні розныя: ад падтрымкі сем’яў палітзняволеных да блакіроўкі прапагандыстаў у сацыяльных сетках.

У Беларускім моладзевым хабе ў Варшаве ў чацьвер адбылася сустрэча «Уплыў беларускай літаратуры». Правяла яе літаратуразнаўца, перакладчыца і выкладчыца беларускай літаратуры Марына Казлоўская. Падчас сустрэчы абмяркоўваліся асноўныя цяжкасці, з якімі сутыкаліся беларускія пісьменнікі і паэты на працягу гісторыі, праблемы з якімі яны сутыкаюцца сёння, а таксама цяжкасці з якімі сутыкаюцца чытачы , асабліва дзеці, падчас вывучэння літаратуры ў школах. Аб усім гэтым, а таксама аб сітуацыі ў якой існуе беларуская літаратура пасля 2020 года і аб, часам невядомай частцы беларускамоўнай літаратуры, а менавіта аб перакладах замежных кніг на беларускую мову спадарыня Марына распавяла нашаму радыё.

Журналіст, музыкант і паэт Віктар Сямашка прадставіў падчас фестываля “Прадмова” ў Беластоку сваю новую кнігу вершаў “Аўтар мае рацыю заўжды”. Прэзентацыя была аздоблена невялікім канцэртам самога аўтара. На ёй пабываў наш беластоцкі карэспандэнт Уладзімір Лапцэвіч.

Летам гэтага года ў выбітнага беларускага паэта Уладзіміра Някляева выйшла кніга «Sam». У перакладзе на беларускую яе назва гучыць як «Адзін»: паводле аднайменнага верша, з якога і распачынаецца паэтычнае падарожжа ў творчыя сусветы Някляева.  Мы пагараталі двухмоўнае выданне (кніга выйшла па-беларуску і па-польску) і пагаварылі пра яго з Уладзімірам Някялевым. 

Беларусы, якія жывуць ва Украіне амаль у адзін голас кажуць, што за больш як паўтара года паўнамаштабнай вайны з Расіяй, якая пачалася ў тым ліку і з тэрыторыі Беларусі, не сутыкаліся нажыва з хэйтам на свой адрас ад звычайных украінцаў. Але вось у інтэрнэце часам узнікаюць сапраўдныя цкаванні ўсіх без разбору ўладальнікаў беларускага пашпарту. Ці ёсць гэта пашыранай думкай ва ўкраінскім грамадстве? Украінская журналістка, якая даследавала тэму хэйту беларусаў ва Украіне Наталля Пазняк-Хаменка сцвярджае, што гэтыя хвалі хэйту запускаюцца з-за ўсходняй мяжы і Украіны, і Беларусі і маюць на мэце пасварыць украінцаў з найбліжэйшымі суседзямі. Сваімі высновамі спадарыня Наталля падзялілася з нашым радыё. 

Ва Украіне пачынаецца фестываль дакументальнага кіно з назваю «1084 На мяжы». Гэта ўжо другі фестываль, першы адбыўся год таму. Сёлета падзея пройдзе ў пяці гарадах Украіны, а пачнецца сёння а 18-й гадзіне ў Адэсе. Падрабязней пра фармат і імпрэзы сёлетняга кінафестывалю радыё Ўнэт  распавяла ягоная арганізатарка, праваабаронца Таццяна Гацура-Яворская.

У Берліне на канферэнцыі парламенцкіх груп «За дэмакратычную Беларусь» абвясцілі пра стварэнне адпаведнага Альянсу.  У форуме парламентарыяў узяла ўдзел і лідарка беларускіх дэмакратычных сілаў Святлана Ціханоўская. Падрабязнасці пра сустрэчу дэпутатаў, якія ўваходзяць у парламенцкія групы «За дэмакратычную Беларусь» і мэты стварэння Альянсу  радыё Ўнэт распавёў дарадца Офісу Святланы Ціханоўскай па канстытуцыйнай рэформе і міжпарламенцкай супрацы Анатоль Лябедзька. 

У сераду 8 лістапада па выніках дэбатаў у Бундэстагу была прынята рэзалюцыя «За дэмакратычную Беларусь у еўрапейскай сям’і». Дакумент накіраваны на падтрымку беларускай дэмакратычнай супольнасці ў цэлым і беларускай дыяспары ў Нямеччыне ў прыватнасці.  У тэксце гаворыцца, што Бундэстаг выступае за захаванне беларускай культуры, ідэнтычнасці і незалежнасці Рэспублікі Беларусь. Германія асуджае ўдзел рэжыму Лукашэнкі ў расійскай агрэсіі супраць Украіны і гвалт у дачыненні да беларускага насельніцтва. Дэпутаты заклікаюць працягваць санкцыйны ціск на рэжым. Нямецкія парламентарыі дэкларуюць падтрымку дэмакратычных сіл Беларусі, у прыватнасці размова ідзе пра падтрымку палітзняволеных і ахвяр гвалту, пра спрошчаны ўезд на тэрыторыю Нямеччыны для беларусаў, якія церпяць ад палітычнага пераследу.   Рэзалюцыя не з’яўляецца абавязковай да выканання. Тым не менш, як лічыць прадстаўнік народнай амбасады Беларусі ў Германіі Міхаіл Рубін, дакумет у любым выпадку будуць улічваць выканаўчыя органы ўлады Германіі.

Фотапартрэты палітвязняў - пенсіянераў і людзей пажылога ўзросту, якія з палітычных прычын апынуліся за кратамі ў Беларусі, прадстаўлены на выставе "Сумленнасць, мудрасць, годнасць" у беластоцкім хабе “Новая зямля”. Экспазіцыя адкрылася ўвечары 7 лістапада, а яе ініцыятарам выступіла Асацыяцыя палітвязняў "Да Волі". Распавядае Уладзімір Лапцэвіч.

8.11 Вроцлаў 9.11 Гданьск 11.11 Варшава Білеты па спасылцы: tix.nogusvelo.com/ru/

Нягледзячы на тое, што шмат на якіх міжнародных форумах многія спікеры сцвярджаюць пра агульнасць лёсу Беларусі і Украіны, пра тое, што без вольнай Беларусі не будзе вольнай Украіны і вольнай Еўропы, нягледзячы на тое, што беларусы сёння складаюць другую па колькасці этнічную групу ў складзе Узброеных Сіл Украіны пасля саміх украінцаў, Украіна застаецца той краінаю, дзе беларусы маюць і найбольш праблемаў. Пра тое, якія гэтыя праблемы і як яны вырашаюцца распавяла кіраўніца прававога дэпартаменту ініцыятывы Free Belarus Center Алэна Юркіна.  Ужо прайшло амаль два гады з моманту пачатку паўнамаштабнай агрэсіі Расіі і ўжо можна рабіць нейкія пэўныя абагульненні ды вынікі. Бо мы прайшлі некалькі этапаў у плане прававога рэгулявання міграцыйных пытанняў, звязаных з беларусамі ва Украіне, з лютага 2022 года.  Так, быў перыяд, амаль паўгода, калі Дзяржаўная міграцыйная служба ўвогуле не прымала дакументы ад грамадзян Беларусі ані на наданне статусу ўцекача, ані на працяг дазволаў на сталае або часовае пражыванне ва Украіне. Быў перыяд, калі Дзяржаўная міграцыйная служба нават штрафавала грамадзян Беларусі, дазволы якіх скончыліся пасля 24 лютага 2022 года.  Аднак, такой прамежкавай перамогай было прыняццё заканадаўчых змен у міграцыйныя пытанні, якія дазволілі грамадзянам Беларусі, якія легальна пражывалі да 24 лютага 2022 года ва Украіне, карыстацца дазволамі на часовае пражыванне нават, калі тэрмін іхняга дзеяння скончыўся. То бок, заканадаўца працягнуў тэрмін дзеяння такіх дазволаў на ўвесь перыяд ваеннага стану ва Украіне і нават там дадзены тэрмін пасля сканчэння гэтага надзвычайнага статусу ва Украіне.  І наступны перыяд – нібы здавалася, што ўжо трошкі лягчэй, бо пачалі патрошкі прымаць дакументы і на ўцякацтва – мы можам казаць мінімум пра чатыры выпадкі, калі грамадзяне Беларусі атрымалі статус уцекача ўжо пасля 24 лютага 2022 года. І гэта мы лічылі сваім і агульным поспехам. Звычайна, гэтыя кейсы, як правіла тычацца беларусаў, якія ваююць за тэрытарыяльную цэласнасць і суверэнітэт Украіны.  Таксама, як нам здавалася, трохі палепшылася сітуацыя, датычна падачы дакументаў на часовыя дазволы на пражыванне з розных падставаў. Усё было добра. Аднак, як гром грымнуў указ Лукашэнкі ад 4 верасня 2023 года, якім усім грамадзянам, якія пражываюць за межамі Рэспублікі Беларусь, было забаронена атрымліваць фактычна любыя консульскія паслугі ў любым консульстве свету.  Па-першае, ва Украіне консульства перастала працаваць ужо з 24 лютага 2022 года. Аднак, некаторыя беларусы, усё ж, мелі магчымасць выязджаць у трэція краіны – бяспечныя, такія, як Малдова або Грузія, і там працягваць тэрмін дзеяння сваіх пашпартоў, атрымліваць нейкія апастыляваныя дакументы ды іншае. Ад 4 верасня ўсё гэта стала недасяжным для грамадзян Беларусі ва Украіне і па ўсім свеце.  І фактычна склалася сітуацыя, што нават беларусы, якія ў некаторых выпадках мелі магчымасць выехаць з Украіны пасля 24 лютага 2022 года, аднак, яны свядома засталіся ва Украіне, яны разам з украінцамі сядзяць у сховішчах, валантэраць, ваююць, проста жывуць некаторыя з гэтых людзей ужо цягам там дзесяці-пятнаццаці-дваццаці гадоў (такія людзі таксама да нас звяртаюцца). І ўсе гэтыя людзі ва Украіне аказаліся ў вельмі неабароненым становішчы.  Патлумачу чаму. Калі нешта фізічна стае з пашпартным дакументам такіх людзей, у такім выпадку яны фактычна не маюць магчымасці выехаць за межы Украіны. І Дзяржаўная міграцыйная служба атрымлівае падставу на тое, каб  выпісваць адміністрацыйныя штрафы і нават, у некаторых выпадках, калі было выпісана некалькі такіх штрафаў, з’яўляюцца падставы для анулявання нават дазволу на сталае пражыване ва Украіне. І гэта вельмі складаная сітуацыя. 

У сераду, 15 лістапада, у Музеі вольнай Беларусі адкрываецца выстава «Dom» беларускага фатографа Алеся Кот-Зайцава.  У гэтага праекта цікавая і доўгая гісторыя. Свой «Дом» Алесь Кот-Зайцаў пачаў ствараць яшчэ ў 2015 годзе – спрабаваў зразумець, што адбываецца з намі ў эміграцыі і рабіў фатаграфіі з Парыжу, Варашвы і звычайнай беларускай вёскі. Пазней па матывах кранальнага фотацыкла выйшла кніга, і падавалася, што ў гэтай гісторыі можна ставіць кропку. Але год таму фатограф вырашыў вярнуцца да «Дому»: бо тэма яго пошуку стала цяпер актуальнай для сотняў тысяч беларусаў.

Падзеі 2020 года сталі беспрэцэдэнтным узрушэннем у гісторыі беларусаў. З гэтым пагадзіліся ўсе гісторыкі, якія прынялі ўдзел у дыскусіі аб фармаванні беларускай нацыі, што прайшла на фестывалі “Прадмова” ў Беластоку. У той жа час, як ставіцца да вынікаў беларускай рэвалюцыі, іх меркаванні падзяліліся - хтосьці параўноўвае іх з вынікамі паўстання нявольнікаў, а хтосьці бачыць вялікі зрух у нацыятворчым працэсе. На дыскусіі прысутнічаў наш беластоцкі карэспандэнт Уладзімір Лапцэвіч.

Беларуская грамадская арганізацыя “Сустрэча” вядомая ва Украіне сваім хабам, які стаў папулярным месцам сустрэчы беларусаў і ўкраінцаў у Кіеве. Але акрамя ўтрымання хаба, “Сустрэча” вядзе і актыўную валантэрскую дзейнасць, якую пачала яшчэ да таго, як з’явіўся хаб. Са жніўня “Сустрэча” планавала акцыю дапамогі жыхарам Херсонскай вобласці. І, хаця тую місію давялося трохі перафарматаваць, дапамога жыхарам Херсоншчына ад беларусаў, усё ж, прыйшла. А яшчэ беларусы праз “Сустрэчу” дапамагаюць і вайскоўцам, якія бароняць Украіну. Пра сваю дзейнасць апошняга часу распавяла прадстаўніца грамадскай арганізацыі “Сустрэча” Алена Жаркевіч.

Худзі з мапай Беларусі, сэксі-арганза і вечаровы шык. Паглядзіце, якія крутыя калекцыі беларускіх брэндаў паказалі ў Варшаве Фэшн-імпрэза All Saints адбылася  5 лістапада ў беларускай артыстычнай прасторы Scena Chmielna. Падзея была натхнёная самым містычным і загадкавым святам – Днём усіх святых.  З першых хвілін госці імпрэзы, якіх было каля сотні, акунуліся ў адпаведную атмасферу, якую дапамагалі ствараць дыджэі Nabieӯ і Uhead. Пад іх біты на фэшн-імпрэзе праходзіў батл візажыстаў, працавала  фотазона ад Алены Штык і эксклюзіўныя экспазіцыі ад Ташы Кацуба і Анастасіі Рыдлеўскай.  Кульмінацыяй падзеі сталі модныя паказы калекцый беларускіх дызайнерак. Правакатыўная і яркая – ад Ціны Няборскай. Філасофская і безапеляцыйная – ад Вольгі Кучарэнка. Сваю “Pyre” яна зрабіла з настойлівым пасылам аб барацьбе жанчын за сваё існаванне і правы.  – У маёй калекцыі раскрываецца тэма інквізіцыі, а дакладней – барацьба за правы жанчыны. Для мяне гэта не толькі пра сярэднявечныя часы, – распавяла Вольга. У яе калекцыі ёсць як больш паўсядзённыя вобразы з худзі і спадніцамі, так і вечаровыя строі, апрануць якія асмеліцца далёка не кожная жанчына.  – Спачатку я паказваю ў сваёй калекцыі насібельнае і зразумелае гледачу, каб ён паступова ўнікаў у гісторыю. А завяршаецца ўсё вельмі смелымі, а нават бунтарскімі вобразамі, празрыстымі сукенкамі і топамі з арганзы. Але на такое адзенне таксама ёсць свая аўдыторыя.   Падзею ладзіла Independent Fashion Community. Гэта суполка, якая аб’ядноўвае ў Варшаве беларускіх дызайнераў, стылістаў і ўсіх, хто мае дачыненне да бьюці-сферы.  Стылістка Ганна Прышывалка – адна з сузаснавальніц камьюніці і арганізатрка фэшн-вечарынкі.   – Я раблю гэта таму, што я вельмі люблю моду і вельмі люблю беларускіх дзеячаў, якія працуюць у гэтай сферы, – расказала Ганна. – Я бачу ў гэтым нейкую сваю місію. Мы зараз у эміграцыі, і гэта вельмі складана – працягваць займацца творчасцю, калі (што тут хаваць) многім трэба проста выжываць. За гэты час, што мы тут, гэта ўжо другая імпрэза. Мне вельмі важна даносіць, што мы тут, мы ёсць, мы ствараем, мы крутыя. І мне вельмі важна, каб у гісторыі беларускага фэшна перыяд, калі частка дзеячаў знаходзіцца ў краіне, а другая частка разляцелася па свеце, не застаўся б проста прабелам.  

8 лістапада перад будынкам Еўрапарламента ў Брусэлі а 10 гадзіне беларусы правядуць акцыю салідарнасці, мэта якой – прыцягненне ўвагі заходніх палітыкаў да праблемы палітвязняў у Беларусі. Арганізатарамі акцыі выступаюць прадстаўнікі партыі Народная Грамада, грамадзянская кампанія Еўрапейская Беларусь і беларуская дыяспара Брусэля. Падрабязней аб самой акцыі, яе мэтах, а так сама аб ідэі, якая стаіць за гэтай кампаніяй нашаму радыё распавёў яе суарганізатар, актывіст Анатоль Вайцяхоўскі.

Прэзентацыя новага зборніка твораў выбітнага паэта Андрэя Хадановіча адбылася на фестывалі “Прадмова” ў Беластоку. Невялікая кніжка пад назвай “Вершы” выйшла ў серыі “Паэты планеты”, дзякуючы беластоцкаму фонду “Камунікат”. Раней больш за сто выданняў з гэтай серыі выходзіла ў прыватным выдавецтве Зміцера Коласа, якое сёлета было ліквідавана ў Беларусі. Серыю “Паэты планеты” ўжо можна лічыць легендарнай, калі зважаць на тое, што нават закрыццё выдавецтва не спыніла яе друкаванне. У Беларусі было выдана 102 кніжкі серыі, а ў Беластоку працягам сталі наступныя тры. Пра гэта распавёў рэдактар і суўкладальнік хадановічскіх “Вершаў” Лявон Баршчэўскі. Новы зборнік аўтарства Андрэя Хадановіча пабачыў свет у верасні. У ім многа сумных твораў, асабліва напісаных нядаўна, бо цяперашні час не надта спрыяе вясёлым думкам, але напрыканцы сумных вершаў ёсць надзея, сцвярджае аўтар. “Усё будзе добра, нават калі не адразу, нават калі яшчэ давядзецца сціснуць зубы і пацярпець”, - упэўнены спадар Андрэй. У невялікай кніжцы толькі абраныя творы. Па якіх крытэрыях яны былі адабраныя?   “Яно такое пэўнае падсумаванне. Яно выбіралася за ўсе тыя 20 год ці больш чым 20 год, што я пішу і выдаю кнігі, і прыкладна на дзве траціны ці тры чвэрці гэта сапраўды канцэпцыя выбраных вершаў. Па-другое, у гэтай кнізе ёсць апошні раздзел, дзе ёсць тэксты новыя, тэксты 2020, 2021, 2022, нават пару тэкстаў 2023 года. Гэта ўжо вершы іншага чалавека, з досведам выгнання, сучасніка вайны побач, сведкі рэпрэсій. Зразумела, яны зрабіліся крышачку іншымі - больш сур’ёзныя па інтанацыі, тэксты ў якіх ёсць пэўны стрыжань, які, я спадзяюся, скіраваны на падтрымку людзей, якія патрабуюць гэтай падтрымкі, тэксты, якія не заплюшчваюць вачэй перад цемрай, але чакаюць і набліжаюць святло. Гэта ўсё як бы суіснуе пад адной вокладкай наколькі можна там на 120 старонках сабраць. У мяне быў камфорт такі, што я сам сабе  ўкладальнік разам з калегам, з рэдактарам Лявонам Баршчэўскім мы гэта зрабілі. Калі рыхтуеш кніжку, часам гарыш энтузіазмам, некрытычна можаш ставіцца да сябе, а потым праз некалькі гадоў перачытваеш і штосьці табе па-ранейшаму падабаецца, а штосьці ўжо не. І вось гэтае “не”, да якога ты астыў, можаш адкласці і выкінуць з такога выбранага. Таму можна сказаць, што пад вокладкай тэксты, якія мяне самога найбольш радуюць. -Калі гэта падсумаванне, то можна разумець, што Вы падвозіце рысу пад папярэднім этапам сваёй творчасці і распачынаеце новы? Я думаю, што этап скончыўся разам з 2020 годам. Усё, што было да 2020 года,  - гэта падсумаванне, а ўсё што напісалася і ўключылася новага, гэта ўжо масток у гэтае новае. Мы нічога не ведаем пра тое, што з намі здарыцца заўтра, паслязаўтра. Хочацца верыць у глабальнае святло і хэпі энд. І яно непазбежна. Тыя, хто ведаюць гісторыю, разумеюць, што час развіваецца па сваіх законах і інакш проста не можа быць. Але можа быць яшчэ давядзецца, сціснуўшы зубы, павандраваць па свеце, пачакаць, пазмагацца за гэтую перамогу. Мне персанальна пасля 2020-га зрабілася цяжэй пісаць. Пішацца вельмі рэдка, з большай нейкай адказнасцю ці ўсвядомленасцю. Я чытаю, гляджу інтэрнэт, знаходжу ўкраінскія тэксты і перакладаю іх па свежых слядах напісання. Гэта можа быць зараз яшчэ важней. Увогуле перакладанне гэта той стан, тая дзейнасць, дзе ты можаш самадысцыплінавацца, ты можаш не шукаць натхнення, якое невядома, прыйдзе ці не прыйдзе. Ты можаш сесці за стол, прымусіць сябе працаваць, і ў працэсе працы гэтае натхненне прыходзіць і нейкія адкрыцці робяцца. Таму апошнія пару гадоў перакладаецца нашмат болей, чым пішацца”. 

У Варшаве ў нядзелю перад будынкам амбасады РФ прайшла міжнацыянальная акцыя ў падтрымку палітзняволеных у Беларусі і Расіі. У акцыі прынялі ўдзел прадстаўнікі дэмакратычных супольнасцяў Беларусі, Татарстана і Бураціі. Аб тым, што ў сённяшніх умовах можа яднаць дэмакратычныя сілы Беларусі і такой ад нас далёкай Бураціі нашаму радыё распавёў прадстаўнік бурацкага нацыянальнага руху «Бурят гюрюн» Зуртан Халтараў.

У мінулыя выходныя ва ўкраінскім Львове адбывалася беларуска-ўкраінская экспертная платформа “Другі Форум імя Астрожскіх”, які сабраў шэраг прадстаўнікоў экспертнай супольнасці вольнай Беларусі, Украіны, а таксама прадстаўнікоў украінскай улады. Асноўныя вынікі імпрэзы даведаўся наш карэспандэнт Андрусь Гаёвы. 

У Беластоку прайшла акцыя салідарнасці з музыкамі гурта Tor Band. Удзельнікі пікету выйшлі да Генеральнага консульства РБ, каб выказаць сваю нязгоду з палітычнымі рэпрэсіямі, якія дагэтуль працягваюцца ў Беларусі. Удзел у акцыі прыняў таксама былы палітвязень, праваабаронца Леанід Судаленка, на якога надоечы ў РБ была ўзбуджана новая палітычная крымінальная справа.

Дачакаліся! Увесь гэты лістапад у Варшаве (і не толькі) можна будзе бясплатна наведаць каралеўскія рэзідэнцыі Паглядзець, як яшчэ якіх-небудзь пару стагоддзяў таму жылі каралі, можна будзе ў межах акцыі "Бясплатны лістапад". У горадзе ён праходзіць ужо ў дванаццаты раз: каб павысіць наведвальнасць у музеях. Менавіта ў лістападзе яны пусцеюць пасля летняга турыстычнага буму, і для гістарычных прастор пачынаецца самы цяжкі перыяд. У Варшаве ўвесь лістапад бясплатны ўваход будзе ў Каралеўскі замак, Музей Караля Яна III на Вілянуве і музеі ў Каралеўскіх Лазенках. Публікуем расклад Каралеўскі музей Лазенкі ў Варшаве Падчас акцыі ў Каралеўскіх лазенках можна будзе наведаць усе пастаянныя выставы: Палац на выспе, Старая аранжарэя, Палац Мыслявіцкіх, Стайні Кубіцкіх, Казармы кантаністаў.  З уваходным квітком можна будзе паглядзець і ўсе часовыя выставы.   Час працы: з аўторка па сераду з 10.00 да 16.00 (апошні ўваход у 15.30) з чацвярга па суботу з 10.00 да 18.00 (апошні ўваход у 17.30) у нядзелю з 10.00 да 16.00   Каралеўскі замак у Варшаве У лістападзе нам прапануюць бясплатны ўваход на Каралеўскі шлях: Вялікія і Каралеўскія апартаменты, а таксама Залы Сейма.  Бонусам можна будзе наведаць выставу "Паштоўкі з відам на замак". У экспазіцыі – больш за 300 паштовак, што нам дапамогуць зразумець, як змяняліся інтэр’еры і знешні выгляд Замка за апошнія тры стагоддзі. Таксама бясплатна можна будзе наведаць паказ карціны Тыцыяна  "Партрэт маладога чалавека”.  У Pałacu pod Blachą можна бясплатна ўабчыць апартаменты князя Юзафа Панятоўскага з карцінамі "вялікай тройкі" – жывапісцаў Франсуа Жэрара, Ораса Вернэ і Тэадора Жэрыко. Час працы: Каралеўскі замак працуе для наведвальнікаў з аўторка па нядзелю з 14:00 да 17:00 (апошні ўваход у 16:00) Pałac pod Blachą (з карцінамі "вялікай тройкі") адкрыты з аўторка па нядзелю з 10:00 да 17:00 (апошні ўваход у 16:00) Музей палаца караля Яна III у Вілянуве У лістападзе Музей палаца караля Яна III у Вілянуве запрашае бясплатна наведаць Каралеўскія апартаменты, Апартаменты Marszałkowej Lubomirskiej, Кітайскі і Паляўнічы залы, Галерэю Magazynowa, а таксама ўбачыць пастаянную экспазіцыю "Калекцыя Патоцкага". Час працы: Палац адчынены кожны дзень, акрамя аўторка, з 10:00 да 16:00 (апошні ўваход у 15.00) Вілянаўскія сады і парк працуюць з 9:00 да 15:00. Колькасць уваходных білетаў у палац абмежаваная, але ўваход у сады і парк будзе безлімітны. Бясплатныя квіткі можна атрымаць у касе перад палацам ці анлайн. У нашым аўдыё вы можаце паслухаць пра цікавосткі каралеўскіх рэзідэнцый, якія ўвесь гэты месяц можна наведаць бясплатна Акцыя “Бясплатны лістапад” праходзіць і ў іншых польскіх гарадах. Сёлета ў ёй таксама прымаюць удзел Вавельскі каралеўскі замак   Каралеўскі замак у Познані Замак у Мальбарку Замак у Любліне Замак у Штуме Замак у Квідзыне Каралеўскі замак у Сандамежы  Замак саляварні ў Вялічцы   У межах акцыі на ўсіх пляцоўках будуць праходзіць адмысловыя сустрэчы,  лекцыі, канферэнцыі і майстар-класы.

У Варшаве сёлета адкрыўся беларускі клуб "Scena Chmielna". У ім працуе гітарыст гурта Дрымон", экс-дырэктар мінскага пабу "Графіці" Аляксей і ўдзельніца хору, арганізатарка імпрэз Вікторыя. У праграме "Музыка Ўнэт з Марынай Савіцкай" творцы распавялі, чым будзе адметны канцэрт гурта "Дрымон" і "Atesta" 5-га лістапада, як бясплатна трапіць на канцэрт гурта "Ногу Свело", а таксама чаму спевы можна лічыць тэрапіяй.

2 лістапада беларусы ва ўсім свеце традыцыйна адзначылі Дзяды. У гэты дзень прынята ўшаноўваць памерлых продкаў, наведваць іх магілы і збірацца за сямейным сталом. 36 гадоў таму на Дзяды моладзевыя згуртаванні «Тутэйшыя» і «Талака» зладзілі ў сталічным парку Янкі Купалы першую акцыю ў памяць ахвяраў палітычных рэпрэсіяў. А 30 кастрычніка 1988 году ў Мінску каля Усходніх могілак і Курапатаў адбылося шматтысячнае шэсце і мітынг у памяць ахвяраў сталінскіх рэпрэсій. У адказ камуністычныя ўлады сілай разагналі людзей. Аднак менавіта з таго часу ў канцы кастрычніка – пачатку лістапада беларусы ладзяць шэсце ў Курапаты. Пра тое, як падзеі 35-гадовай даўніны змянілі сучасную гісторыю Беларусі і чаму рэжым так баіцца даты 2 лістапада, паразмаўлялі з лідарам Руху салідарнасці «Разам» і непасрэдным удзельнікам шэсця 1988 году Вячаславам Сіўчыкам. Сцісла ў размове: - Дзяды ў 1988 годзе шмат каго з беларусаў прымусілі быць беларусамі. Яны расплюшчылі вочы людзям на тое, што адбываецца ў краіне, што трэба змагацца за свабоду. Дзяды выклікалі бурную рэакцыю ў беларускім грамадстве, якая рэхам разышлася па ўсім Савецкім Саюзе. - У той час савецкі рэжым паступова слабеў і гэта адчувалася. Натуральна, грамадства было пад кантролем, але тая ж моладзь масава была антыкамуністычнай, амаль ніхто не верыў у байкі пра камунізм. - Праўда пра камуністычныя злачынствы і пра Чарнобыль дазволіла беларусам пабачыць тую жахлівую рэчаіснасць, якую прынеслі маскоўскія камуністы. А Дзяды былі пэўным адлюстраваннем настрояў, якія сталі панаваць у беларускім грамадстве. - У 1988 была ўжо зусім іншая міліцыя. Так, яна выконвала незаконныя загады, але нават там было неўспрыняццё гэтай камуністычнай улады. Былі і затрыманні, і збіццё ўдзельнікаў шэсця. Але гэта нават і блізка нельга параўноўваць з тым дзікунствам, якое цяпер чыніць рэжым Лукашэнкі.

Музычна-сямейны дуэт Bizzare Objects, які цяпер жыве ў Грузіі, нядаўна прэзентаваў ЕР "Странные Люди". Пра рэліз, пачатак супрацы артыстаў, а таксама пра тое, з якімі прыгодамі адбывалася жаніцьба беларускай пары ў Грузіі, з удзельнікамі гурта Іванам і Марыяй паразмаўляла вядучая праекту "Музыка Ўнэт" Марына Савіцкая. Да стварэння нашага дуэта ў Машы быў праект электронны, у мяне быў рок-гурт. А тое, што ў нас разам атрымалася, — гэта мікс з таго, што мы рабілі паасобку. Цэнтральная думка ЕР - гэта пра "искали свет в самых тёмных местах". Час такі дастаткова складаны, але ўсё яшчэ ёсць дзеля чаго жыць. Ажаніцца ў Грузіі было ўвогуле не складана. Гэта заняло ў нас тыдзень. Але мы зрабілі ўсе памылкі, якія можна было зрабіць. Мы паклікалі сведкаў, якія з'язджалі. А высветлілася, што за сертыфікатам трэба прыходзіць са сведкамі. Мы паклікалі іншых сведкаў. Потым высветлілася, што трэба нешта перакласці ў натарыўса. Мы прыйшлі ў не працоўны дзень. То бок трэба зрабіць 6 простых пунктаў, і мы на кожным страцілі па адным дні, таму што зрабілі іх няправільна. З моманту, калі мы з'ехалі з Беларусі, мы змянілі каля 60 хатак. Мы вырашылі: ну мы ж ужо пераехалі, ужо ўсё адно стрэс, ну давай пакачуем, паглядзім усю Грузію, паглядзім свет. Але гэта спантанная эміграцыя была, з заплечнікам. За гэты час мы былі ў Арменіі, у Турцыі, у Індыі, на Шры-Ланцы, у Грузіі мы аб'ехалі ўсе рэгіёны. Наш звычайны дыялог з грузінам — тое, падчас якога мы высвятляем, што мы былі ў большай колькасці розных месцах Грузіі, чым ён.

У Варшаве 1 лістапада прайшоў марш беларусаў з нагоды дня ўшанавання памяці продкаў Дзяды. Мерапрыемства сабрало каля 200 чалавек. Праходзіў марш у гістарычным цэнтры Варшавы ад плошчы Пілсудскага праз помнік Адаму Міцкевічу і да Замкавай плошчы. У нашыя часы ў гэты дзень беларусы ўспамінаюць не толькі сваіх продкаў, але ўсіх, хто прысвяціў ці аддаў сваё жыццё дзеля Беларусі ў розныя моманты ў яе гісторыі. Мерапрыемства 1 лістапада было прысвечанае памяці ахвяраў рэжыму Лукашэнкі, палітвязняў і ваяроў-добраахвотнікаў, якія загінулі змагаючыся за вольную і дэмакратычную Беларусь. Падчас маршу гучалі беларускія воклічы, традыцыйная беларуская музыка, а ў сярэдзіне калоны быў расцягнуты шматметровы бел-чырвона-белы сцяг. Усё гэта прыцягвала шмат увагі людзей вакол, асабліва замежнікаў. Яны рабілі фотаздымкі калоны, здымалі яе на відэа, а таксама цікавіліся што адбываецца. Гэта, дарэчы, і было адной з мэтаў арганізатараў, якія спрабавалі такім чынам данесці да людзей з розных куткоў свету інфармацыю пра сітуацыю з парушэннямі правоў чалавека ў Беларусі. Узгадвалі беларусы і пра польскія ахвяры савецкіх рэпрэсій як у самой Польшчы, так і на Беларусі. У маршы прынялі ўдзел прадстаўнікі Саюза палякаў Беларусі, які сёння знаходзіцца пад рэпрэсіямі з боку рэжыма Лукашэнкі. Напрыканцы маршу прадстаўніца АПК ў пытаннях культурнага адраджэння Аліна Коўшык пакінула сімвалічную лампадку каля мемарыялу расстраляным у Катыні польскім афіцэрам. «Гэта была спантанная ідэя пакінуць лампадку з якой я сёння прастаяла падчас нашай акцыі акурат у гэтым месцы, бо гэта месца памяці. Месца памяці замардаваных у Катыні польскіх афіцэраў. Але для мяне гэта проста сімвал тых жудасных рэпрэсій савецкага часу. І я бы хацела паставіць сёння гэтую лампадку ў Курапатах, альбо ў Гародні, альбо ў Чавусах, у тых месцах, дзе мардавалі беларусаў, забівалі безвінных беларусаў савецкія ўлады. Я думаю, што на дадзены момант не так важна ў якой частцы свету мы гэта зробім. Важна што мы гэта зробім і ўзгадаем пра ўсіх тых людзей. Але не проста ўзгадаем, а будзем сапраўды рабіць працу дзеля таго каб аднавіць гэтыя імёны і гэтую памяць. І я вельмі рада, што гэтая праца ўжо ідзе»

Беларускія гісторыкі, якія аказаліся ў эміграцыі, выйшлі са стану разгубленасці і пачалі актыўна разгортваць навукова-асветніцкую дзейнасць. Адной з грамадскіх арганізацый, якую плануюць у хуткім часе зарэгістраваць у Польшчы, будзе  Інстытут публічнай гісторыі. Пра гэта гісторык і юрыст Андрэй Радаман расказаў радыё Ўнэт.   “Беларускія гісторыкі напоўнены аптымізмам” -так акрэсліў іх дзейнасць і планы вядучы дыскусіі “Гарачыя кропкі і чырвоныя сцяжкі ў беларускай гісторыі” Павел Баркоўскі. З ім цяжка не пагадзіцца, пачуўшы інфармацыю, якую агучылі ўдзельнікі размовы, а гэта Андрэй Радаман, Цімох Акудовіч і Аляксандр Смалянчук. Паводле іх, зараз шмат добрых гісторыкаў апынуліся за межамі Радзімы і яны актыўна працуюць на карысць беларускай гістарычнай навукі. Так, гісторыкі-эмігранты ўдзельнічаюць у навуковых канферэнцыях, вядуць разнастайныя адукацыйныя праекты ў інтэрнэце і афлайн, рыхтуюць дысертацыі, плануюць старыць гістарычны факультэт у Еўрапейскім гуманітарным універсітэце ў Вільні. “Спадзяюся, што гэта прынясе свой плён і з намі будуць размаўляць, як з прадстаўнікамі беларускай гісторыяграфіі”, - заявіў Аляксандр Смалянчук. “Працуем над тым, каб пераняць у пэўнай ступені функцыі тых дзяржаўных і грамадскіх інстытутаў, якія не могуць функцыянаваць паўнавартасна ў Беларусі”, - адзначыў у сваю чаргу Андрэй Радаман, звярнуўшы ўвагу на тое, што беларускія бацькі чакаюць ад гісторыкаў сучасных падручнікаў па гісторыі Беларусі: “напісаных не кампрамісна, як яны пісаліся ў Беларусі апошнімі гадамі”. Паводле яго, усе прысутныя на дыскусіі выступоўцы маюць дачыненне да праекта “Інстытут публічнай гісторыі”, які знаходзіцца на апошняй стадыі юрыдычнага афармлення.   “Некалькі асяродкаў беларускіх гісторыкаў-прафесіяналаў і, безумоўна, пэўныя грамадскія дзеячы прыйшлі да высновы, што неабходна стварыць інстытуцыю, якая аб’яднае высілкі беларускіх гісторыкаў-прафесіяналаў і папулярызатараў гісторыі, накіраваныя на тое, каб дасягненні сучаснай беларускай гістарычнай навукі хутчэй даходзілі да шырокага кола грамадскасці, асабліва ў той сітуацыі, у якой мы апынуліся, калі значная частка беларускіх гісторыкаў-прафесіяналаў была вымушана пакінуць Радзіму і, безумоўна, была пазбаўлена магчымасці праводзіць прафесійныя навуковыя даследаванні ў межах пэўных інстытуцый. Гэта не азначае, што дадзеная ініцыятыва ахоплівае ўсіх беларускіх гісторыкаў, якія апынуліся за межамі Беларусі. Рэгістравацца Інстутут публічнай гісторыі будзе ў Польшчы ў адпаведнасці з польскім заканадаўствам, але гэта адкрытая стуктура, далучыцца да якой могуць не толькі гісторыкі.   Я хацеў бы проста звярнуць увагу на тое, што вы можаце звяртацца да Ігара Станкевіча, які займаецца гісторыяй ХХ стагоддзя. Ён будзе ўваходзіць у кіраўніцтва, у праўленне. Мы будзем прадастаўляць інфармацыю паступова і, спадзяюся, вынікі дзейнасці гэтай асацыяцыі хутка змогуць убачыць усе. Гэта будзе асацыяцыя людзей, якія аб’ядналіся вакол ідэі не толькі папулярызацыі навуковых даследаванняў, а менавіта яшчэ па арганізацыі супрацы з журналістамі, з мастакамі, з палітыкамі, верагодней за ўсё, з грамадскімі дзеячамі”. 

У 2023 годзе ў свеце стала на адно беларускае выдавецтва больш, і яно знаходзіцца ў Берліне. Магчыма, вы нават ужо гарталі паэтычныя зборнікі, якія выйшлі ў Hochroth-Minsk. Кіраўнік выдавецтва, вядомы беларускі паэт Дзмітрый Строцаў прывозіў іх на фестываль Pradmova. Гэта маглі быць кнігі Крысціны Бандурынай, Ганны Комар, Насты Кудасавай, Ганны Севярынец, або навінка выдавецтва – зборнік вершаў "Не беразе Волі" паэта Андрэя Хадановіча. Такім чынам, за якіх-небудзь восем месяцаў у выдавецтве надрукавалася восем кніг. І на гэты год у планах Дзмітрыя Строцава выдаць іх мінімум дзясятак. – Мы ўжо надрукавалі кнігі вядомых дзеячаў беларускай культуры. Сярод іх ёсць вельмі вядомыя аўтары. Ёсць аўтары маладыя, якіх хочацца паказаць беларускай аўдыторыі. Хочацца, каб людзі ведалі, якім багаццем мы валодаем. – А што нямецкі чытач ведае пра беларускую кнігу?  – Гэта добрае пытанне. Усе кнігі, якія выйшлі ў нашым выдавецтве – на беларускай мове. Вядома, яны недаступныя большасці нямецкіх чытачоў, і гэта ў нейкім сэнсе выклік. Прапанова звярнуць увагу на нашых аўтараў і пачаць іх перакладаць на нямецкую мову, каб беларускія тэксты былі даступныя нямецкай аўдыторыі. – Вы зараз знаходзіцеся ў Берліне. Як уплывае непасрэдна на вашу творчасць новае моўнае асяроддзе, новая моўная стыхія? – Гэта зусім новыя словы, новыя падзеі, новыя вобразы. Пачатак уваходжання ў новую рэальнасць. Нейкія новыя прыгоды ў творчасці…

Павел Забаўскі і Аляксандр Лапко, арганізатары інтэлектуальных турніраў У аўторак на базе Беларускага моладзевага хабу прайшоў першы тур чэмпіянату Варшавы па «Што?Дзе?Калі?». У ім паўдзельнічалі 15 каманд і гэта рэкорд. Большасць удзельнікаў турніру – эмігранты з Беларусі, Украіны і Расіі. Пра інтэлектуальны рух у выгнанні, паразмаўлялі з арганізатарамі турніраў па «ШДК» у Польшчы Аляксандрам Лапко і Паўлам Забаўскім. Сцісла ў размове: - Да 2020 года ў варшаўскіх турнірах па «ШДК» удзельнічала максімум 10 каманд. Пасля жнівеньскіх падзеяў у Беларусі гэтая лічба стала расці. У Польшчу пачалі з’язджаць цэлыя каманды. З аднаго боку гэта прыкра, з іншага – добра, што людзі гуртуюцца і не губляюць свае кантакты. - Касцяк варшаўскага клуба ствараўся шмат гадоў. Першую гульню мы правялі ў 2016. Цягам 7 гадоў захавалася прыкладна палова з тых каманд, якія пачыналі развіваць рух «Што?Дзе?Калі?» у польскай сталіцы (пачаткова ў клубе было 14 каманд). - У чэмпіянаце Варшавы ўдзельнічаюць вядомыя гульцы. Напрыклад, уладальнік «Хрустальнай савы» украінскай тэлеверсіі «ШДК» Павел Свярдлоў, а таксама былы гулец маскоўскага тэлеклуба, беларус Антон Іокаў. - Больш за 80% гульцоў сышлі з беларускай тэлеверсіі «Што?Дзе?Калі?» пасля выбараў 2020 года. Таксама як і абсалютная большасць беларусаў пакінула маскоўскі клуб. Але яны засталіся ў інтэлектуальным руху і гэта паказвае іх грамадзянскую пазіцыю.

Беларускія футбольныя клубы могуць увайсці ў Расійскую прэм’ер-лігу. Пра гэта падчас форуму «Расія – спартовая дзяржава» заявіў міністр спорту РФ Алег Матыцын. Па яго словах, беларускі бок ужо працуе над спісам каманд, якія могуць далучыцца да чэмпіянату Расіі. Матыцын называе гэты крок стратэгічнай ініцыятывай, якую павінны зацвердзіць кіраўнікі ўрадаў. Пра тое, ці сапраўды беларускія клубы гатовы перайсці ў РПЛ, навошта ім гэта можа быць патрэбна і ў чым інтарэс расейцаў у такім кроку, паразмаўлялі са спартовымі журналістамі Аляксандрам Баразенкам і Арцемам Сізінцавым. Сцісла ў размове: - Усім зразумела, што гэта нікому не патрэбна, але гэта зробяць. Бо Расія ў прапагандысцкім угары гатова далучаць да сябе ўсё і ўсіх. І беларускія клубы ў РПЛ не стануць выключэннем. Навошта? А проста, каб было. - Расійскія спонсары не будуць укладацца ў беларускія клубы. Калі ўмоўныя «Дынама» ці «Шахцёр» пяройдуць у РПЛ, то яны будуць выцягваць бюджэтныя сродкі. Нешта падобнае мы бачым на прыкладзе сталічнага «Дынама» у Кантынентальнай хакейнай лізе. - Пасля падпісання дамовы сярод беларускіх заўзятараў можа быць ажыўленне і зацікаўленасць расійскай лігай, але яна скончыцца ўжо праз пару месяцаў. Беларускія клубы неканкурэнтаздольныя ў Расіі, а глядзець на пастаянныя паразы не асабліва цікава. - Той жа «Зеніт» можа спакойна набыць перспектыўных футбалістаў з Бразіліі. Не з бразільская пляжу, як гэта робяць беларускія клубы, а з моцных мясцовых каманд. Натуральна, што гэта не зоркі ўзроўню Халка, але гэта гульцы за 10 млн еўра. А гэта, на хвіліначку, два гадавыя бюджэты беларускага клуба. - Чэмпіянат Беларусі ў апошнія сезоны – гэта енкі, якія плаўна перарастаюць у лямант. Мы бачым, што няма якасных футбалістаў, гульні, трэнераў.

 Аб гэтым на сваёй старонцы ў фэйсбуку абвесціў чалец партыі, Яўген Вільскі. Пакуль партыя прынятая ў якасці назіральніка, але планы не проста назіраць, а ў будучыні і ўплываць на парадак дня дэбатаў у Еўрапарламенце. Алег Паўлаў,прадстаўнік партыі, распавёў нам падрабязней.  «Калі зараз партыя Народная Грамада будзем у якасці назіральнікаў, то ў нас, я ўпэўнены, з цягам часу з“явіцца магчымасць не толькі назіраць, але, я думаю, будзе магчымасць і неяк уплываць. Інтарэс у Еўропы да Беларусі ёсць. Але яго трэба падаграваць. Мы плануем ажывіць беларускую павестку ў палітычных дэбатах у Еўрапарламенце, гэта палітвязні, гэта узмацненне санкцый і гэта рэгіянальная бяспека» Праца па вяртанні тэмы палітвязняў на міжнародны парадак дня ўжо вядзецца. Раней Народная Грамада і БХД разам пачалі кампанію па распаўсюду інфармацыі аб сітуацыі ў Беларусі, у тым ліку сярод еўрапейскіх палітыкаў. У асноўным праз пікеты, але цяпер удзельнікі кампаніі пераходзяць да больш практычных захадаў. Як распавёў спадар Алег, ужо 8 лістапада пры падтрымцы беларускай дыяспары Брусэля ў гэтым горадзе адбудзецца чарговая акцыя каля будынку Еўрапарламента. Падчас яе плануецца ажыццявіць збор подпісаў за поўнае спыненне гандлю праз мяжу з Рэспублікай Беларусь. Ну а бліжэйшым мерапрыемствам, на якім таксама будзе ўзгадвацца тэма Беларусі ў цэлым і палітвязняў у прыватнасці, будзе марш на Дзяды ў Варшаве, які пройдзе 1 лістапада. Марш пачнецца а 14 гадзіне на плошчы Пілсудскага і пройдзе да замкавай плошчы праз помнік Адаму Міцкевічу. Арганізатарамі выступаюць прадстаўнікі палітычных і грамадскіх аб'яднанняў, сярод якіх партыі Народная Грамада і БХД, суполка Беларусы Варшавы і музычны рух. Дзяды гэта, вядома, дзень не звязаны з палітыкай, але, на думку арганізатараў, у сённяшніх умовах трэба карыстацца любой нагодай. Арганізатары падчас акцыі ўздымуць пытанне палітвязняў у Беларусі, а правядзенне акцыі менавіта ў турыстычным цэнтры польскай сталіцы дапаможа распаўсюдзіць гэтую інфармацыю за межы Польшчы.  «Нам трэба ўвесь час нагадваць пра сябе. Дзяды – гэта пра ўшанаванне памяці продкаў. Гэта не палітычнае і нават не свята, не палітычнае мерапрыемства. Але мы вымушаныя ўзгадваць аб тым, што адбываецца. Я лічу, што мы павінны выкарыстоўваць усе магчымасці, каб нагадаць аб тым, што мы ёсць, што мы не супакойваемся, што мы будзем працягваць барацьбу і будзем гуртавацца, аб'ядноўвацца, каб наша тэма Беларусі не знікала з палітычнага небасхілу».

У ноч з 29 на 30 кастрычніка ў 1937 годзе ў падвалах мінскай турмы савецкая ўлада расстраляла больш як 130 прадстаўнікоў беларускай інтэлігенцыі, сярод якіх былі выбітныя беларускія пісьменнікі і паэты. У гісторыю гэтая дата ўвайшла як чорнай ноч беларускай літаратуры. Памятныя імпрэзы беларусы сёлета ладзілі па ўсім свеце. Да падзей далучаліся вядомыя пісьменнікі і паэты, акцёры і рэжысёры, музычныя выканаўцы і калектывы. У нашым эфіры мы паразмаўлялі з імі пра трагічную паралель 1937-2020, а таксама паслухалі песні з выдання «(Не)расстраляныя». Якая-небудзь фотачка Алесь Дзянісаў, музыка лідар гурта Dzieciuki пра расстраляных беларускіх аўтараў: — Гэтыя людзі давалі ідэі, давалі прыклад, выдавалі творчасць. Любая таталітарная ўлада вынішчае спачатку людзей ідэі. І калі гэта адбываецца — нямы тых, хто гэтыя ідэі будзе падаваць. А ёсць тое, што адбываецца сёння на Беларусі. Усё знішчана, усё зачышчана, і ідэі ствараюць толькі ўлады. Гэта і ёсць кантроль над усім. Людзі, на жаль, да канца яшчэ не зразумелі, што адбылося ў 2020 годзе. Сёння паўстае таталітарная дзяржава, у якой будзе зачышчана і знішчана ўсё, што не ідзе крокамі афіцыйнай ідэалогіі. Людзям даюць тэрміны па 18, 20 гадоў. Ніхто не страляе, але фактычна гэта смерць за кратамі. Беларускі бард і журналіст Зміцер Бартосік: — Я нават дакладна не магу сказаць, калі я даведаўся пра гэтую дату. У савецкай школе гэтай тэмы не існавала. Было пару абзацаў у падручніках гісторыі СССР пра «розвенчание мифа» культа асобы і пра нейкія «перегибы», якія былі дапушчаны ў канцы 30-х гадоў. Усё! Пра маштабы і блізка нічога не было. У 90-ыя гэтая інфармацыя звалілася на нас, але мне падаецца, што сапраўдная эмпатыя да гэтай падзеі ўзнікла ў 2020 годзе ў тых жа Курапатах. Калі некалькі тысяч людзей прайшлі праз свой асабісты боль і гэты боль іх паяднаў з тымі, хто там, у Курапацкім лесе, ляжыць. Вось што адбылося ў 2020 годзе, усе адчулі гэтую эмпатыю. Не кніжную, а сапраўдную — праз свой страх, праз свой быль была пракладзена гэтая энергетычная повязь.

У Беластоку ў межах фестываля “Бардаўская восень” паказалі  спектакль “Святло ў цемры” рэжысёра Андрэя Саўчанкі. Пастаноўка была прымеркавана да “Ночы паэтаў” і распавядае пра лёсы, вершы і думкі забітых у 30-я гады мінулага стагоддзя  беларускіх літаратараў.   Увечары перад “Ноччу паэтаў” на сцэне Беластоцкага тэатра лялек распачаўся спектакль “Святло ў цемры”. Пастаноўка новая, але ў сталіцы Падляшша яе паспелі паказаць пяць разоў, і першы раз гэта адбылося падчас мясцовага тэатральнага фестывалю Kierunek Wschód 15 кастрычніка. Тэма спектакля заўсёды актуальная, але, натуральна, што асаблівае гучанне яна набывае напрыканцы кастрычніка, як чарговы напамін аб жахах сталінскага рэжыму, аб мільёнах забітых савецкай уладай і аб вынішчэнні ў 30-я гады ХХ стагоддзя беларускай інтэлегенцыі. Нагадаю, што ў ноч з 29 на 30 кастрычніка 1937 года ад рук НКУСаўцаў загінула каля 130 прадстаўнікоў беларускай творчай эліты. Спектакль пагружае гледача ў цемру, дзе граюць акторы, апранутыя ў белыя кашулі і чорныя сподні. Пастаноўка, як бы пачынаецца з фінала, то бок з моманту, калі паэты аказваюцца забітымі, а потым ідзе аповед пра іх жаданні, памкненні, вершы. Пэўна, менавіта ў гэтым заключаецца асноўная думка спектакля - паказаць, што нават расстраляныя літаратары з’яўляюцца для нас, нашчадкаў, якія таксама засталі змрочныя часы для Беларусі, запатрабаванымі і сваім жыццём, і сваёй творчасцю.  Пра тое, як ствараўся спектакль, актораў і такую важную для беларусаў тэму расказаў радыё Ўнэт рэжысёр Андрэй Саўчанка. “-Гэты спектакль “Святло ў цемры” вы прэзентавал не так даўно. Гэта быў вынік працы тэатральнай рэзідэнцыі? Так, задумваўся ён раней, у мінулым годзе яшчэ ішла пра гэта гаворка. А рэзідэнцыя Тэатральнага інстытута імя Збігнева Рашэўскага дала магчымасць нам зрабіць гэта ў адным месцы. Мы сабралі актораў, сабралі пастановачную каманду і атрымалі партнёрскае запрашэнне ад фонда “Тутака”, які нас прыняў у Беластоку, арганізаваў нам рэпетыцыйныя прасторы і мы стваралі гэты спектакль разам.  -Хто выконвае ролі? Безумоўна, родам усе акторы  з Беларусі. Гэта група “Тутэйшага тэатра”, імёнаў назваць не магу з прычын бяспекі.  -Ідэя спектакла ўзнікла з самага пачатку ці падчас рэпетыцый? Для мяне асабіста быў такі выклік дадатковы, таму што ў мінулым годзе мы рабілі ўжо працу з “Купалаўцамі”, якая назывался 37-22. Таму зноў заходзіць у гэтую тэму было няпроста. Па-першае, у мяне было адчуванне пасля першай працы, што мне не хапае - хачу паглыбляцца далей, ісці далей, разумець, вывучаць, даследаваць. І зараз мы абралі такі спосаб лабараторны, калі ў нас не было сцэнара, мы пачыналі з заданняў такіх рэжысёрскіх педагагічных, якія рабілі ўсе разам і я ў тым ліку. Далей гэтыя заданні пераўтвараліся ў пробы, пробы мы абмяркоўвалі, абіралі тое, што нам падавалася годным і каштоўным, і ўжо саму канцэпцыю прапаноўваў я акторам падчас рэпетыцый. Гэтая лабараторыя дазваляла глядзець у розных пластах і па-рознаму працаваць з матэрыялам.  -То бок гэта тэма адпачатку была абрана вамі, і вы мадэлявалі яе, канструявалі падчас рэпетыцый? Канешне, канешне, мы абралі гэту тэму, дамовіліся на яе і пайшлі.  -А чым для Вас гэта тэма важная? Для мяне вельмі востра стаіць пытанне дэвіктымізацыі, я б так яго назваў. Я сам сябе адчуваю ахвярай абставін, лёсу і ўсяго чаго заўгодна. І мяркую, што ў нас нацыянальная такая ёсць траўма - мы ахвяры. І гістарычна гэта праўда, але ўспрымаючы сябе ахвярай, мне абсалютна гэта перашкаджае жыць, рухацца далей. І мне вельмі хацелася б, звярнуўшыся да паэтаў, паглядзець... Так, яны прайшлі гэтыя трагічныя падзеі, безумоўна, але мне хочацца ўспрымаць іх не толькі як ахвяр, я хачу глядзець на іх як на паэтаў, як на жывых людзей. І ў гэтым была наша мэта. Мы пачынаем з фінала, з іх канца, можна сказаць, з цемры, а далей прабіваемся і ідзем да святла, вяртаемся ў іх жыццё. І ўжо глядзім на іх без гэтай маскі ахвяр”.

Новы суб’ект грамадзянскай супольнасці з’явіўся ў Беларусі. І створаны ён з прыцэлам на будучыню. Пра заснаванне Альянсу «Зялёная Беларусь» у Вільні абвясціла супольнасць беларускіх экалагічных экспертаў.  Альянс «Зялёная Беларусь» створаны па ініцыятыве актывістаў і актывістак экалагічнай грамадзянскай супольнасці і каманды экспертаў еўрапейскага ўзроўню, якія маюць досвед працы над стратэгічнымі дакументамі і добра знаёмыя з агульнасусветнымі трэндамі. Пра тое, чаму новая Беларусь мусіць стаць зялёнай і якія шляхі да такога статусу бачаць эксперты распавяла экаактывістка, старшыня Беларускай партыі зялёных у 2015-2020 гадах і прадстаўніца «Зялёнай Беларусі» Ася Дарафеева:  «Гарады, камфортныя для усіх, адаптаваныя да змены клімату, гарады, у якіх хочацца жыць, зялёныя гарады. Чыстая вада, чыстае паветра, дасяжны і зручны экалагічны транспарт, чыстая і танная энэргія, якую можна атрымліваць заўжды, без залежнасці ні ад каго, сельская гаспадарка, якая дае здаровае харчаванне ад мясовых вытворцаў, жыццё ў згодзе з прыродай, развіццё мясцовых супольнасцей. Гучыць як мара, праўда?  Гэта сапраўды мара». Наколькі рэальна дасягнуць тых зялёных мараў, пра якія кажуць стваральнікі альянсу «Зялёная Беларусь»? Адмыслоўцы-эксперты сцвярджаюць, што цалкам рэальна. Прычым не проста сцвярджаюць, а ўжо зараз пралічваюць навукова абгрунтаваныя шляхі дасягнення гэтых мэт.  Адным з самых цяжкіх і прапаганда дзейнага ў Беларусі рэжыма і расійскія рэсурсы  падаюць шлях пераходу на зялёныя рэйкі энергетычнай сферы. Маўляў, без расійскай нафтагазавай дозы Беларусь адразу загіне ад энергетычнай ломкі. Але эксперты пралічваюць варыянты пазбаўлення ад энергетычнай залежнасці ад Расіі. І зарукай такога пазбаўлення ёсць менавіта пераход на зялёную эканоміку. Менавіта на прыкладзе энергетыкі можна ўявіць сур’ёзнасць намераў ініцыятараў стварэння альянсу «Зялёная Беларусь». Пра тое, як будзе выглядаць «Зялёная Беларусь» у сферы энергетыкі, патлумачыў эксперт у галіне энергетычнай бяспекі Яўген Макарчук:  «Мы лічым, што для пабудовы такой энергетычнай сістэмы будучага ўжо сёння неабходна распрацаваць доўгатэрміновыя стратэгіі развіцця. Для рэалізацыі такіх стратэгій трэба сфармаваць надзейную базу, на якой будзе працаваць энергетыка. Найбольшай пагрозай для энергетыкі сёння з’яўляецца спыненне паставак нафты і газу з боку Расіі. І на гэты выпадак ужо прапрацаваныя першыя крокі. Газ можа пастаўляцца праз Літву – Беларусь можа набываць звадкаваны прыродны газ, пастаўляць яго праз тэрмінал у Клайпедзе і далей па газатранспартнай сетцы ў Беларусь. Другім варыянтам можа стаць набыццё звадкаванага газу і пастаўка яго ў тэрмнал Свінаўсце (Польшча) і далей па газатранспартнай сістэме Польшчы праз газаправод Ямал-Еўропа ў Беларусь у рэверсным рэжыме. Пры спыненні забеспячэння нафтай яе можна пастаўляць праз тэрмінал у Гданьску і далей па паўночнай галіне нафтаправода “Дружба”, або праз тэрміналы ў Літве і Латвіі з далейшым транспартам чыгункай. Але для рэалізацыі гэтага плану трэба яшчэ шмат працаваць і пралічыць шмат тэхнічных і эканамічных момантаў».  Больш падрабязна пра мэты стварэння альянсу «Зялёная Беларусь» слухайце ў плэеры ніжэй: 

Амбасада Украіны ў Польшчы ўключыцца ў вырашэнне пытання сем’яў беларускіх ваяроў. У Варшаве 28 кастрычніка прайшоў вечар памяці загінулага ў баях пад Вугледарам беларускага ваяра, Эдуарда Лобава. Мерапрыемства адбылося на пляцоўцы Музея Вольнай Беларусі ў Варшаве. Яго арганізавала рэдактарка сайта Хартыя 97 Наталля Радзіна пры падтрымцы тэлеканала Белсат і з удзелам маці Эдуарда Лобава, спадарыні Марыны, а таксама аўтаркі фільма «Вечны бой Эдуарда Лобава» Вольгі Воранавай. У мерапрыемстве прынялі ўдзел і прадстаўнікі украінскай дыяспары і амбасады ў Варшаве, беларускія грамадскія дзеячы, а таксама некалькі дзясяткаў простых беларусаў. Пасля прэм«еры фільму, які, дарэчы, можна паглядзець на You-Tube канале БЕЛСАТ DOC, адбылася дыскусія, падчас якой не толькі была ўзгаданая асоба Эдуарда Лобава і яго жыццёвы шлях, але таксама былі абмеркаваныя і праблемы, з якімі сутыкаюцца родныя ўсіх загінуўшых ва Украіне беларускіх ваяроў. Адна з мэтаў мерапрыемства – ўзняць пытанне па вырашэнні гэтых праблемаў. Як адзначае арганізатарка мерапрыемства, рэдактарка рэсурсу Хартыя 97, Наталля Радзіна, на дадзены момант сітуацыя гэтая цалкам незразумелая і абуральная для беларусаў. «На самой справе ёсць праблемы, вялікія праблемы, і я таму і хацела, каб спадарыня Марына сёння распавяла проста таксама для журналістаў, для грамадскасці, што адбываецца. Таму што больш за дзесяць месяцаў яна не можа атрымаць дакументы, неабходныя для яе ва Украіне. Таксама знік рахунак банкаўскі, на якім быў заробак Эдуарда Лобава. Недзе згубіўся той медаль, якім узнагародзіў Эдуарда прэзідэнт Украіны Уладзімір Зяленскі. Ну гэта ўвогуле незразумелая сітуацыя» Спадарыня Наталля адзначае пры гэтым, што адбылася размова з намеснікам амбасадара Украіны ў Польшчы, які паабяцаў асобна сустрэцца з маці Эдуарда Лобава, спадарыняй Марынай, для абмеркавання і далейшага вырашэння праблемных пытанняў. Спадарыня Марына Лобава зараз фактычна з'яўляецца адным з лідараў барацьбы за правы беларускіх ваяроў і іх сем'яў ва Украіне. З меркаванняў бяспекі далёка не ўсе родныя загінуўшых могуць аб гэтым сёння казаць у голас, шмат хто з іх па-ранейшаму застаецца ў Беларусі. Але спадарыня Марына знаходзіцца ў кантакце з некаторымі з гэтых сем'яў. Па яе меркаванні, гэта вельмі цяжкая праца і з такімі самымі праблемамі, дарэчы, сутыкаюцца і самі украінцы, але яна адзначае, што працэс ідзе і выказвае спадзяванне, што Украіна здолее вырашыць усе праблемныя пытанні. «Як страціш сына – не хочаш увогуле нічога рабіць. А тут мусіш сам сябе ўздымаць і рабіць, ехаць, дабівацца. Не ведаю ці правільна гэта. Але праз гэта праходзяць не толькі маці беларускіх ваяроў, загінуўшых ва Украіне, але гэта датычыцца і ўкраінскіх родных. Яны так сама праз гэта ўсё праходзяць. Сістэма цяжка працуе ў гэтым накірунку. Украіна змагаецца з гэтым і, спадзяюся, пераможа»

Фонд “Тутака” рыхтуе на Падляшшы 28-ы фестываль “Бардаўская восень” Некалькі дзясяткаў выканаўцаў - бардаў і прадстаўнікоў тэатральных калектываў– плануюць узяць удзел у 28-ым фестывалі аўтарскай песні «Бардаўская восень». Амаль штогод ён праходзіць у розных гарадаў Падляшша, а сёлета яго сустрэнуць ў Бельску, Орлі і Беластоку з 27 па 29 кастрычніка. Аб падрыхтоўцы да фестывалю радыётЎнэт расказаў старшыня Праграмнай Рады фонду “Тутака” Зміцер Косцін. Сцісла ў размове: Смерць паэткі з Бельску Надзеі Артымовіч крыху змяніла праграму. Раней яна разам з бардам Алегам Кабзаром прадстаўляла свой музычна-паэтычны праект “Бераг”. Даніна памяці бельскай літаратарцы будзе вельмі заўважнай у сёлетнім фестывалі. Кацярына Ваданосава і Аляксандра Канафальская прадставяць свой праект “Край”. Выступіць колішні лаўрэат Гран-пры конкурсу маладых выканаўцаў фестывалю “Бардаўская восень” гурт Relikt. У Орлі, акрамя музычных выступленняў, будзе прадстаўлена беларуская літаратура Падляшша. У “Ноч растраляных паэтаў” у Беластоку можна пабачыць спектакль “Святло ў цемры” рэжысёра Андрэя Саўчанкі. Пройдзе прэзентацыя праекта актора і рэжысёра Міхася Зуя “Арка”. Першапачаткова фестываль быў выключна бельскім, але потым арганізатары распаўсюдзілі яго на іншыя мясцовасці.  Папярэднія і цяперашнія арганізатары “Бардаўскай восені” стала супрацоўнічаць. У адзрозненні ад ранейшых фестываляў з’явіліся літаратурная і дыскусійная частка, а не толькі музычны складнік. На кожным канцэрце будуць альбо літаратурныя, альбо тэатральныя выступленні.