شماره ۷۶۶ پادکست «صحنه» در ادامه مجموعه گفت‌وگوها پیرامون اجرای قسمت اول نمایش «داش‌آکل به گفته‌ی مرجان» تازه‌ترین کار بهرام بیضایی، نویسنده و کارگردان معتبر، گفت‌وگویی است با مژده شمسایی، از بازیگران این نمایش. او در این نمایش نقش مهبانو، مادر مرجان را بازی می‌کند. رابطه خاص و چند وجهی‌ این شخصیت با داش‌آکل و همین طور دخترش مرجان، از نکات چشمگیر و برجسته نمایش «داش‌آکل به گفته‌ی مرجان» است. مژده شمسایی از سال ۱۳۷۰ با بازی در فیلم «مسافران» تبدیل به بازیگر زن اصلی آثار نمایشی بهرام بیضایی شد. او که همسر آقای بیضایی هم هست در این سالها نقشی فراتر از بازیگر در آثاری که از بهرام بیضایی در آمریکا اجرا شده ایفا کرده است. او در گفت‌وگو با پادکست «صحنه» از همراهی با بهرام بیضایی در آمریکا و بازی در نقش «مهبانو» می‌گوید و نظرش را نیز درباره ایفای نقش‌های پروانه معصومی و سوسن تسلیمی به عنوان دو بازیگر زن دیگری که در آثار بهرام بیضایی بازی کردند، بیان می‌کند. تهیه و اجرا: بابک غفوری‌آذر

قسمت اول نمایش «داش‌آکُل به گفته‌ی مرجان» تازه‌ترین اثر بهرام بیضایی، نام معتبر ادب و فرهنگ و هنر ایران، با حمایت مرکز مطالعات ایرانشناسی دانشگاه استنفورد در نخستین روزهای مهرماه ۱۴۰۳ در سالن رودای شهر برکلی ایالت کالیفرنیای آمریکا به روی صحنه رفت. این نمایش، داستان کوتاه معروف «داش‌آکل» نوشته صادق هدایت را با رویکردی تازه و از نگاه شخصیت مرجان روایت می‌کند. نمایشی که می‌توان آن را یکی از صریح‌ترین آثار بهرام بیضایی در کارنامه‌اش دانست که در آن ضمن حضور بسیار پررنگ زنان، زمینه‌های اجتماعی وقوع داستان و نقش انتقادی شخصیت‌هایی چون امام‌جمعه و متشرعان مذهبی برجسته شده است. شماره ۷۶۵ پادکست صحنه، از مجموعه پادکست‌های رادیو فردا گفت‌وگویی است با بهرام بیضایی، درباره نوشتن و اجرای نمایش « داش‌آکُل به گفته‌ی مرجان» و فعالیت‌ها و دیدگاهش در سال‌های اقامت در آمریکا. در این پادکست صدای بخش‌های مختلفی از این نمایش را هم برای نخستین بار می‌شنوید. تهیه و اجرا: بابک غفوری‌آذر

فیلم «دانه انجیر معابد» ساخته محمد رسول‌اف پس از نمایش در بخش مسابقه جشنواره فیلم کن سال ۲۰۲۴ سفرهایش را به سراسر دنیا آغاز کرده و از آن زمان تاکنون در تعداد زیادی از جشنواره‌های مهم به نمایش درآمده است. اکران‌های جهانی این فیلم هم با نمایش در سینماهای کشور فرانسه آغاز شده است. «دانه انجیر معابد» دربارهٔ زندگی یک قاضی دادگاه انقلاب تهران که در میانهٔ شدت گرفتن اعتراض‌های سراسری، به دلیل اتفاقی دچار سوءظن نسبت به همسر و دختران جوانش می‌شود. ستاره ملکی نقش جوان‌ترین دختر این قاضی با نام ثنا را ایفا می‌کند. شماره ۷۶۴ پادکست صحنه به گفت‌وگو با ستاره ملکی اختصاص دارد که پیشتر با انتظار یک ویدئو در روزهای همه‌گیری ویروس کرونا در انتقاد از عملکرد مسئولان حکومت جمهوری اسلامی خبرساز شده بود. او می‌گوید تردیدی در پذیرش بازی در فیلم «دانه انجیر معابد» به‌رغم همه تبعاتش نداشت. خانم ملکی که حالا ساکن شهر برلین در آلمان است همچنین گفت که اگر هم نتواند در خارج از کشور به کار بازیگری ادامه دهد، آزار نخواهد دید چرا که به گفته او روزی انسان بهتر بودن را به بازیگر بودن ترجیح داده بود. تهیه و اجرا: بابک غفوری آذر

گفت‌وگو با علی صمدی‌احدی، کارگردان فیلمی که مضمونی درباره یک زن فعال حقوق‌بشر زندانی ایرانی دارد. فیلمی الهام گرفته از زندگی فعالانی چون نرگس محمدی و نسرین ستوده که برای نخستین بار در دنیا در دوره سال ۲۰۲۴ جشنواره فیلم تورنتو به نمایش درآمد. بازی در فیلم «هفت روز» که فیلمنامه آن را محمد رسول‌اف، سینماگر مخالف حکومت ایران نوشته، نخستین حضور ویشکا آسایش بدون رعایت حجاب اجباری در یک اثر نمایشی محسوب می‌شود. علی صمدی‌احدی کارگردان این فیلم از سال‌ها پیش در جریان اصلی سینمای آلمان فعال است. او در گفت‌وگو با پادکست صحنه توضیحاتی درباره روند ساخت و مضمون و نگاه فیلم و همکاری با ویشکا آسایش می‌دهد.

شماره ۷۶۲ پادکست «صحنه» از مجموعه پادکست‌های رادیو فردا به مناسبت درگذشت آلن دلون، به این بازیگر شاخص تاریخ سینمای جهان اختصاص دارد. بازیگری که از نمادهای شاخص دوران شکوهمندی از تاریخ سینما در اروپا بود و نامش در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ محبوبیتی همه‌گیر در کشورهای زیادی ازجمله در ایران داشت. در این شماره پادکست صحنه، جمشید اکرمی، بهروز تورانی، نوشابه امیری، میرعلی حسینی، بهروز به‌نژاد و سعید نوری به بیان نکات مختلف جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی آلن دلون پرداخته‌اند. تهیه و اجرا: بابک غفوری آذر

سعید راد از بازیگران شناخته‌شده سینمای ایران اول مرداد سال ۱۴۰۳ پس از یک دوره بیماری در تهران درگذشت. در شماره ۷۶۱ پادکست «صحنه»، به بررسی کارنامه سعید راد در گفت‌وگو با تقی مختار، نویسنده و بازیگر و روزنامه‌نگار پرداخته شده است. در این شماره همچنین پیام امیر نادری، از کارگردانان شناخته شده سینمای پیش از انقلاب ایران به برنامه‌ای در بزرگداشت سعید راد را هم می‌شنوید. سعید راد با بازی در فیلم‌های «خداحافظ رفیق» و «تنگنا»ی امیر نادری در سینمای متفاوت ایران مطرح شد. تهیه و اجرا: بابک غفوری آذر

شماره ۷۶۰ پادکست «صحنه»، از مجموعه پادکست‌های رادیو فردا گفت‌وگو با نادر ساعی‌ور است که فیلم جدیدش با نام «شاهد» به تازگی برای نمایش در جشنواره معتبر ونیز انتخاب شده است. «شاهد» با بازی مریم بوبانی، هانا کامکار و غزل شجاعی تازه‌ترین فیلم از جریان سینمای غیررسمی یا زیرزمینی ایران است که بدون رعایت قوانین سانسور جمهوری اسلامی از جمله حجاب اجباری بازیگران زن ساخته شده و داستانش هم به نوعی مرتبط با اعتراض‌های معروف به #زن_زندگی_آزادی است. نادر ساعی‌ور به دلیل همکاری‌های سال‌های اخیرش با جعفر پناهی شناخته می‌شود. او در گفت‌وگو با پادکست «صحنه» می‌گوید از زمان همکاری با این کارگردان شناخته شده و فعالیت در زمینه‌ای که مطابق دیدگاهش است به آرامش و رضایت رسیده است. تهیه و اجرا: بابک غفوری آذر

گمانه‌زنی‌ها درباره انتخاب وزرای کابینه مسعود پزشکیان، رئیس جمهور منتخب ایران ادامه دارد و در این میان چشم‌انداز پیش‌روی سینمای ایران از پس تغییر و تحولات اخیر در دولت مورد توجه فعالان حوزه سینماست. آنچه در بخش‌های مختلف سینمای ایران در چند سال اخیر، شرایط را در جنبه‌های مختلف تغییر داده است و حالا انتخاب مدیران دولتی سینما می‌تواند برآیندی از نگاه حکومت به این شرایط داشته باشد. شماره ۷۵۹ پادکست صحنه از مجموعه پادکست‌های رادیو فردا گفت‌وگو با دو روزنامه‌نگار حوزه هنر و رسانه درباره چشم‌انداز پیش‌روی سینمای ایران در دولت آینده مسعود پزشکیان است. تهیه و اجرا: بابک غفوری آذر

شماره ۷۵۸ پادکست «صحنه»، از مجموعه پادکست‌های رادیو فردا گفت‌وگویی است با عبدالرضا کاهانی، کارگردان شناخته‌شده به مناسبت پذیرش فیلم تازه‌اش با نام «زیارتگاه» در جشنواره ادینبورگ. عبدالرضا کاهانی در این فیلم داستان یک مرد کارگر میانسال ایرانی در شهر مونترال کانادا را روایت می‌کند که روزی تصمیم می‌گیرد یک امامزاده سیار پشت اتومبیل کاروانش بسازد و با آن به دیدار ایرانیان مقیم کانادا برود تا آن‌ها به جای مسافرت به ایران، نذورات و صدقه‌های خود را داخل ضریح امامزاده‌ای که او ساخته، واریز کنند. اقدام او با استقبال زیادی مواجه می‌شود و این آغاز تغییرات روحی و روانی در این مرد است. این فیلم تاحدودی یادآور برخی ساخته‌های موفق سازنده‌اش در ایران چون «هیچ» و «اسب، حیوان نجیبی است» است. تهیه و اجرا:‌ بابک غفوری آذر

شماره ۷۵۷ پادکست صحنه، از مجموعه پادکست‌های رادیو فردا گفت‌وگویی است با ابوالحسن داودی، از فیلمسازان شناخته شده سینمای بعد از انقلاب ایران است که از دهه ۶۰ خورشیدی تاکنون به تناوب در زمینه‌های مختلف مشغول فعالیت بوده است و برخی فیلم‌هایش مانند «جیب‌برها به بهشت نمی‌روند»، «من زمین را دوست دارم»، «نان و عشق و موتور هزار» و «هزارپا» از فیلم‌های پرتماشاگر بودند. آقای داودی که تجربه مدیرعاملی و ریاست هیئت مدیره خانه سینما را هم دارد، از معدود سینماگرانی بود که در انتخابات ریاست جمهوری اخیر از مسعود پزشکیان حمایت کرد. او می‌گوید برای جلوگیری از فروپاشی ایران به آقای پزشکیان رای داد. تهیه و اجرا: بابک غفوری آذر

رسیدن انتخابات ریاست جمهوری ایران به دور دوم و شدت گرفتن نسبی رقابت دو نامزد نهایی هم نتوانست تاثیر چندانی در عدم مشارکت سینماگران بگذارد. جز حضور چند تهیه‌کننده و کارگردان در یک برنامه گفت‌وگو با مسعود پزشکیان و صدور بیانیه درخواست شرکت در انتخابات از سوی انجمن تهیه‌کنندگان، فعالیت جدی دیگری از سینماگران در فاصله دو روز مانده به انتخابات دیده نشد. این ادامه شرایطی است که در دور اول انتخابات هم دیده شده بود. این در حالی است که سینماگران به مدت حدود دو دهه از مهم‌ترین اقشار حاضر در رقابت‌های انتخاباتی بودند. در شماره ۷۵۶ پادکست صحنه، محمدعلی طالبی، فیلمساز شناخته شده سینمای بعد از انقلاب ایران مرور تاریخی کرده بر مشارکت‌های سیاسی سینماگران ایرانی در انتخابات مختلف و از دلایل سکوت فعلی آنها گفته است. تهیه و اجرا:‌ بابک غفوری آذر

روزهای پایانی خرداد و تیرماه سال ۱۴۰۳، تبلیغات نامزدهای چهاردهمین انتخابات ریاست جمهوری در ایران انجام شد. تبلیغاتی که در آن یک نکته مهم آشکار بود: خبری از مشارکت سینماگران و چهره‌های فرهنگی و هنری در آن نبود درباره غیبت سینماگران در تبلیغات انتخاباتی و نگاهشان به انتخابات دوره چهاردهم ریاست جمهوری، در شماره ۷۵۵ پادکست «صحنه» بابک غفوری‌آذر با سپیده ابطحی، مستندساز و تدوینگر ساکن ایران گفت‌وگو کرده است. خانم ابطحی که از اعضای خانه سینما و انجمن مستندسازان سینمای ایران است می‌گوید مجموع حوادث دو دهه اخیر و نیز اتفاقات پس از اعتراض‌های «زن، زندگی، آزادی» باعث شده تا گروه‌های مختلفی از جامعه ایران از جمله سینماگران احساس کنند به آنها خیانت شده است.

مستند «گوگوش، آتشین‌جان» یکی از فیلم‌هایی بود که در دوره اخیر جشنواره فیلم داک‌فست شفیلد در بریتانیا به نمایش درآمد. این مستند ضمن مروری بر زندگی این خواننده شناخته شده تاریخ موسیقی ایران در قالب گفت‌وگوی بلندی با او، روایتی از تحولات سیاسی چند دهه اخیر و تاثیر آن بر زندگی گوگوش به عنوان نمونه‌ای از زن مدرن ایرانی در دوران معاصر ارائه می‌دهد. در این فیلم لحظات کمتر دیده شده‌ای از زندگی گوگوش و رابطه او با خانواده و نزدیکان و همکارانش را می‌بینیم. نیلوفر تقی‌زاده، سازنده مستند «گوگوش، آتشین‌جان» که سابقه ساخت مستندهای دیگری از جمله مستند «خواب نیلا در باغ بهشت انگوری» را در همکاری با شبکه‌ زد دی اف (ZDF) آلمان دارد، مستند «گوگوش، آتشین‌جان» را هم با همکاری شبکه آرته ساخته است. تهیه و اجرا: بابک غفوری آذر شماره ۷۵۴ پادکست صحنه به مستند «گوگوش، آتشین‌جان» در گفت‌وگو با سازنده‌اش اختصاص دارد.

در هفتاد و هفتمین دوره جشنواره کن، کانون فیلمسازان مستقل ایران، نهاد غیر‌دولتی سینماگران ایرانی، فیلم بلند «ژرفنای شب» ساخته فرهاد ویلکیجی با بازی علی مصفا و نوال شریفی را در بخش بازار برای نخستین بار در دنیا نمایش داد. این فیلم از تازه‌ترین آثار ساخته شده در خارج از کشور با مضمونی مرتبط با ایران محسوب می‌شود. «ژرفنای شب» داستان نویسنده و مترجمی با بازی علی مصفا را روایت می‌کند که زیر فشار سانسور و محدودیت‌های مختلف، همراه همسر و فرزندش به روستایی دورافتاده می‌رود تا کار نگارش کتابی را به پایان ببرد. فرهاد ویلکیجی کارگردان این فیلم پیشتر در سینمای ایران به عنوان طراح هنری فعالیت می‌کرد. او که سابقه طراحی فیلم‌هایی چون «مارمولک»، «به نام پدر» و «میم مثل مادر» را دارد، اوایل دهه ۹۰ خورشیدی از ایران مهاجرت کرد و در هلند به فعالیت سینمایی‌اش ادامه داد. در شماره ۷۵۳ پادکست «صحنه» بابک غفوری آذر با فرهاد ویلکیجی درباره کارنامه و فیلم تازه‌اش گفت‌وگو کرده است.

جشنواره کن، هفتاد و هفتمین دوره اش رو پشت سر گذاشت با هیاهو و خبرسازی‌های معمول همیشگی‌اش. برای ایران، این دوره بیش از هر چیز محل توجه به جریان سینمای مستقل و غیررسمی و بدون وابستگی به حکومت بود. نمایش فیلم‌ «دانه انجیر معابد» ساخته تازه محمد رسول‌اف با توجه زیادی که جلب کرد، در کنار نمایشگاه پرتره‌های سینماگران ایرانی در هتل مجستیک و نیز تداوم حضور نمایندگان بخش‌های غیرحکومتی در بازار کن با اجرای‌ برنامه‌ها و نمایش فیلم‌های مختلف، باعث شد تا دوره سال ۲۰۲۴ جشنواره کن، تداوم روندی باشد که از حدود ۲ سال پیش با قدرت گیری سینمای مستقل و غیررسمی ایران در مجامع بین‌المللی آغاز شده است. در این شماره پادکست صحنه، گفت‌وگو با محمد رسول‌اف و ستاره ملکی، کارگردان و بازیگر فیلم «دانه انجیر معابد» را هم می‌شنوید.

از ابتدای برگزاری دوره هفتاد و هفتم جشنواره کن، تصاویر بزرگی از سینماگران ایرانی با شعار «زن، زندگی، آزادی» در ورودی هتل ماجستیک شهر کن، محل اقامت مهمانان ویژه جشنواره معروف این شهر به نمایش درآمد. ناصر تقوایی، جعفر پناهی، سهیلا گلستانی، شیرین نشاط، گل‌شیفته فراهانی، بهمن قبادی، مرضیه وفامهر، عبدالرضا کاهانی، حسین رجبیان، کیوان کریمی، سحر مصیبی، سپیده فارسی، فاطمه معتمدآریا و همایون غنی‌زاده سینماگرانی هستند که تصاویرشان نصب شده است. شماره تازه پادکست «صحنه» به برگزاری این برنامه در جشنواره کن در گفت‌وگو با برپاکنندگان، عکاسان و یکی از سینماگرانی که تصویرش نصب شده، می‌پردازد.

صحبت از سینمای غیررسمی و زیرزمینی ایران بار دیگر به دلیل نمایش فیلم «دانه انجیر معابد» ساخته محمد رسول‌اف در جشنواره کن داغ شده است. این فیلم تنها اثری نیست که بدون دریافت مجوز از حکومت در داخل ایران ساخته می‌شود و در جشنواره‌های بین‌المللی به نمایش درمی‌آید. روزنامه اعتماد گزارش داده که امسال ۷۱ فیلم ساخته شده به صورت زیرزمینی و غیررسمی در قالب‌های مختلف بلند و کوتاه از ایران متقاضی شرکت در دوره اخیر جشنواره کن بودند. علاوه بر فیلم‌های بلند، روند ساخت و عرضه فیلم‌های مستند و کوتاه بدون مجوز در ایران هم شدت قابل ملاحظه‌ای گرفته است. مریم پالیزبان، بازیگر شناخته شده فیلم‌های چون «نفس عمیق»، «لرزاننده چربی» و «لانتوری» و پژوهشگر فعلی در دانشگاه مونستر آلمان از داوران جشنواره‌ای بود که قصد داشت منتخبی از فیلم‌های کوتاه متعلق به این جریان را نمایش دهد. این جشنواره در ایران توقیف شد. خانم پالیزبان در گفت‌وگو با بابک غفوری آذر در شماره ۷۵۰ پادکست «صحنه» رادیو فردا می‌گوید در تمام این فیلم‌ها مضامین و تصاویری از ایران دیده می‌شوند که پیشتر در فیلم‌های ایرانی دیده نمی‌شدند.

از روز سه‌شنبه ۲۵ اردیبهشت فرش قرمز جشنواره کن بار دیگر در این شهر ساحلی جنوب فرانسه پهن می‌شود و غوغای پرهیاهوی ستارگان و دست‌اندرکاران و علاقمندان دنیای سینما به صدر خبرها می‌رود. جشنواره کن همچنان معتبرترین جشنواره سینمایی دنیاست که هرساله نمایش‌گر تعدادی از مهم‌ترین فیلم‌های تولیدات کشورهای مختلف است. جشنواره کن و دوره پیش‌روی آن در شماره تازه پادکست «صحنه» با محمد حقیقت، منتقد و نویسنده بررسی شده است. اقای حقیقت از نخستین سال‌های پس از انقلاب هر سال در این جشنواره حضور داشته و دوره‌‌هایی نیز طرف مشورت مسئولان آن در انتخاب فیلم‌های ایرانی بوده است. از او به تازگی کتابی به نام «رازها و دروغ‌ها در جشنواره کن» از سوی نشر ناکجا در خارج از کشور منتشر شده که شامل خاطرات آقای حقیقت در تمام ۴ دهه گذشته پیرامون حضورهای بین‌المللی سینمای ایران است. پادکست «صحنه» را می‌توانید در تمام پادگیرها و کانال تلگرام «فردا پادکست» هم گوش کنید.

شماره ۷۴۸ پادکست صحنه درباره کیومرث پوراحمد است که یک سال پس از درگذشتش همچنان نامش در فضای رسانه‌ای ایران به تناوب مطرح می‌شود. از عکسش با شهبانو فرح پهلوی تا اظهارات خبرساز دخترش در رد خودکشی او. در این شماره از واکنش رسمی دفتر شهبانو فرح پهلوی به عکسی که ملکه پیشین ایران را در کنار کیومرث پوراحمد نشان می‌داد، آگاه می‌شوید و در کنارش تحلیل‌هایی درباره مسیر فیلمسازی و تغییر دیدگاه آقای پوراحمد در ۴۵ سال بعد از انقلاب می‌شنوید.

« نخواستم چرخ‌دنده‌ای در ماشین سرکوب باشم» این گفته‌ای از اشکان خطیبی در گفت‌وگو با بابک غفوری‌ آذر در شماره ۷۴۷ پادکست «صحنه» از مجموعه پادکست‌های رادیو فرداست. اشکان خطیبی، بازیگر، خواننده، نویسنده و کارگردان شناخته‌شده به مناسبت اجرای نمایش تازه‌اش در ایتالیا، در این نخستین گفت‌وگویش پس از خروج از ایران، از دلایل خروجش، حمایت از آسیب‌دیدگان اعتراض‌های «زن، زندگی، آزادی»، نمایش‌هایی که در ایتالیا به روی صحنه برده و نگاهش به فعالیت‌هایش در زمان حضور در ایران گفته است. او با توصیف اعتراض‌های سال ۱۴۰۱ به عنوان یک «بیداری جمعی»، همچنان خودش را متعهد به گفتن از این اعتراض‌ها می‌داند.

این شماره پادکست صحنه، درباره فیلم مستندی است که به صورت مخفیانه در ایران ساخته شده، به نام «خواب نیلا در باغ بهشت انگوری». این فیلم مستند شرایط فرزندان حاصل از روابطِ خارج از ازدواج رسمی در ایران را دستمایه قرار داده است. «خواب نیلا در باغ بهشت انگوری» در دوره اخیر جشنواره «فیلم‌های حقوق بشری یک دنیا»، در جمهوری چک به نمایش درآمد و قرار است از هفته آینده در چند سینمای آلمان هم اکران شود. نیلوفر تقی‌زاده، کارگردان این فیلم در این شماره پادکست «صحنه» روایتی از چگونگی ساخت این مستند بیان می‌کند. پادکست #صحنه از مجموعه پادکست‌های رادیو فرداست که می‌توانید آن را در پادگیرها هم گوش کنید.

شماره ۷۴۵ پادکست «صحنه» از مجموعه پادکست‌های رادیو فردا شماره ویژه‌ای است به مناسبت نوروز سال ۱۴۰۳. در این شماره پادکست صحنه سفری می‌کنیم در تاریخ سینمای ایران برای مروری بر تصویر نوروز در فیلم‌های ایرانی. تهیه و اجرا: بابک غفوری‌‌‌ آذر

سال ۱۴۰۲ سینمای ایران همچنان متاثر از تحولات عمیق سیاسی و اجتماعی بود که از یک سال قبل بسیاری از مناسبات و شرایط تولید و عرضه فیلم‌ها در داخل و خارج از ایران را تغییر داده است. در این سال جریانی از فیلم‌هایی که بدون رعایت قوانین سانسور جمهوری اسلامی ساخته می‌شوند به عنوان نماینده سینمای ایران در جشنواره‌های مهم بین‌المللی شرکت کردند و برنده جوایز مهمی چون بهترین فیلم جشنواره لوکارنو شدند. در داخل ایران متاثر از شرایط سیاسی و افزایش سخت گیری‌های حکومتی، اکران سینماها در اختیار فیلم‌های کمدی و فانتزی یا آثار تبلیغی حکومت قرار گرفت و معدود فیلم‌های غیرکمدی و فانتزی نتوانستند مجال چندانی در نمایش رسمی داشته باشند. در این شرایط یک فیلم کمدی با نام «فسیل» توانست رکورد چند دهه اخیر در جذب تماشاگر را بشکند و مهم‌ترین فیلم‌های تولیدی چند سال اخیر با مضامین غیرکمدی بدون اکران رسمی و با عرضه در اینترنت به شکل بسیار گسترده‌ای دیده شدند. این تحولات و شرایط سینمای ایران در سال ۱۴۰۲ در شماره آخر پادکست «صحنه» در این سال بررسی شده است.

بخش قابل توجهی از فعالان هنرهای نمایشی ایران در جریان اعتراض‌های معروف به «زن، زندگی، آزادی» به شکل‌های مختلف حضور داشتند. این موضوع به‌ویژه درباره نسل جوان این فعالان چشمگیر بود. کوثر افتخاری بازیگر جوانی که در این اعتراض‌ها بینایی چشم راستش را بر اثر شلیک ماموران از دست داد از چهره‌های شاخص این طیف است که تا پیش از وقوع اعتراض‌ها در چند نمایش بازی کرده بود. خام افتخاری در گفت‌وگویی با پادکست «صحنه» از تجربیاتش در زمینه بازیگری، شرکت در اعتراض‌ها و تحولات پس از آن صحبت کرده است.

روایت نرگس کلهر برای حذف کلمه «شهید» از نام خانوادگی‌اش در آلمان، موضوع یکی از آثار به نمایش درآمده در بخش فوروم دورۀ هفتاد و چهارم جشنوارۀ فیلم برلین بود. فیلمی که «شهید» نام داشت و برنده دو جایزۀ جنبی بخش فوروم جشنواره برلین از جمله جایزۀ آرت‌هاوس شد. نرگس کلهر در گفت‌وگویی با پادکست «صحنۀ» رادیو فردا با بیان توضیحاتی درباره چگونگی ساخت فیلمش گفت هویت او هم در ایران و هم در آلمان، همواره زندگی‌اش را تحت تاثیر قرار داده است: «من متولد بعد از انقلاب در یک خانواده بسیار محافظه‌کار مذهبی هستم. تا ۱۸ سالگی کل زندگی‌ام یک شست‌وشوی مغزی بود. خانواده به من می‌گفت درست و غلط چیست. با تحصیل در دانشگاه و خواندن سینما تازه با جامعه آشنا شدم. قبل از آن اصلا نمی‌فهمیدم کجا هستم. بعد از مواجهه با جامعه آن تناقض را فهمیدم و همه چیز خودم را زیر سوال بردم.»

دوره هفتاد و چهارم جشنواره فیلم برلین برای سینمای ایران یک دوره خاص و متفاوت شد. در این دوره فیلمی از ایران در این جشنواره به نمایش درآمد که تصویری از واقعیت زندگی مردم ایران بدون سانسور را به نمایش گذاشت. فیلم «کیک محبوب من» ساخته مشترک بهتاش صناعی‌ها و مریم مقدم، داستان زنی است به نام مهین که پس از درگذشت همسرش و مهاجرت فرزندانش در آستانه کهنسالی به تنهایی در تهران زندگی‌ می‌کند. او خسته از این تنهایی تصمیم می‌گیرد شبی را مطابق علاقه و خواسته‌اش با مردی همسن خودش بگذارند. این تصمیم شبی فراموش نشدنی برای او می‌سازد. لی لی فرهادپور و اسماعیل محرابی دو بازیگر این فیلم هستند. بهتاش صناعی‌ها و مریم مقدم به دلیل ممنوع الخروجی اجازه حضور در جشنواره برلین را پیدا نکردند. بابک غفوری‌آذر، از محل برگزاری جشنواره برلین با این دو فیلمساز گفت‌وگو کرد.

نمایش «انگلیسی» نوشته ساناز طوسی، نمایشنامه نویس جوان ایرانی – آمریکایی از آثار موردتوجه قرار گرفتۀ دو سال اخیر در آمریکاست. نمایشی که از همان نخستین اجراهایش در بهمن و اسفند سال ۱۴۰۰ در نیویورک با تحسین منتقدان روبرو شد و اردیبهشت سال ۱۴۰۲ نویسنده‌اش را برنده جایزه معتبر پولیتزر در بخش بهترین نمایشنامه کرد. «انگلیسی» درباره چهار نفر ایرانی (سه زن در سنین مختلف و یک مرد جوان) است که اواسط دهه ۸۰ خورشیدی در یک آموزشگاه زبان در شهر کرج هرکدام به دلیلی مشغول یادگیری زبان انگلیسی هستند. معلم آنها زن جوانی است که پس از چند سال اقامت در بریتانیا به دلایلی به ایران بازگشته است. به تازگی این نمایش برای نخستین بار در غرب آمریکا در شهر سن دیگو در یکی از سالن‌های معروف این شهر به کارگردانی آریا شاهی به روی صحنه رفته است. در این اجرا مری آپیک، بازیگر، نویسنده و کارگردان شناخته شده ایرانی به عنوان یکی از بازیگران در کنار چهره‌هایی چون پویا محسنی، تارا گرامی، آری درمبخش و جو جوزف حضور دارد. مری آپیک در این شماره پادکست صحنه از تجربه بازی در این نمایش می‌گوید. تهیه و اجرا: بابک غفوری آذر

فیلم «من، مریم، بچه‌ها و ۲۶ نفر دیگر» به تازگی در دو جشنواره فیلم روتردام و گوتنبرگ به نمایش درآمد و در جشنواره گوتنبرگ برنده جایزه اینگمار برگمان شد. در این فیلم که بدون مجوزهای حکومت جمهوری اسلامی در داخل ایران ساخته شده، برخی بازیگران زن حجاب اجباری ندارند و مواردی از تماس بدنی زن و مرد دیده می‌شود. فرشاد هاشمی کارگردان این فیلم در گفت‌وگو با پادکست «صحنه» توضیحاتی درباره چگونگی ساخت این فیلم همزمان با اعتراض‌های سال ۱۴۰۱ داد و گفت: «با آنکه ایده ساخت این فیلم قبل از اعتراض‌ها به ذهنش رسید اما ساخت این فیلم قدمی است در راستای تغییری که مردم ایران خواستار آن شدند.» «من، مریم، بچه‌ها و ۲۶ نفر دیگر» از جمله فیلم هایی محسوب می‌شود که در یک سال و نیم اخیر با نادیده گرفتن موازین سانسور حکومت ایران از جمله حجاب اجباری بازیگران زن، نوع دیگری از سینمای ایران را در جشنواره‌های جهانی به نمایش گذاشته‌اند. فرشاد هاشمی که تجربه کارگردانی چند تئاتر و ساخت چند فیلم کوتاه را تا پیش از کارگردانی فیلم «من، مریم، بچه‌ها و ۲۶ نفر دیگر» داشته، می‌گوید سانسور باعث می‌شود اجازه ندهد آن طور که می‌خواهی فعالیت کنی و من از دو سه سال قبل تصمیم گرفتم مطابق سانسور فیلم نسازم.

فیلم کوتاه «هزار و صد» از تازه‌ترین محصولات نمایشی ساخته شده در یک سال اخیر پیرامون اعتراض‌های معروف به «زن، زندگی، آزادی» است. فیلمی به کارگردانی و بازیگری شبنم طلوعی که روایتی است از روند بازجویی یک زن بازداشت شده در مراسم چهلم حدیث نجفی از کشته شدگان اعتراض‌ها. بیننده در فیلم «هزار و صد» روایت تلخ و نفس‌گیری از فشارهای همه جانبه نهادهای امنیتی برای اعتراف گرفتن از معترضان را می‌بیند. شبنم طلوعی از بازیگران شناخته شده سینما، تئاتر و تلویزیون ایران در دهه‌های ۷۰ و نیمه اول دهه ۸۰ است که سال ۱۳۸۴ به دلیل فشارهای روزافزون نهادهای امنیتی بر او مجبور به ترک ایران شد و فعالیت‌هایش را در خارج از کشور پی گرفت. او در گفت‌وگو با پادکست «صحنه» از مجموعه پادکست‌های رادیو فردا توضیحاتی درباره این فیلم داد و از جمله گفت فیلمنامه آن را یک کارگردان شناخته شده ساکن ایران برایش در همان روزهای اعتراض‌ها فرستاد و از او خواست آن را در خارج از ایران بسازد

آیدا کیخایی از بازیگران شناخته شدۀ تئاتر دو دهه اخیر ایران است که در تعدادی از نمایش‌های شاخص دهه‌های ۸۰ و ۹۰ خورشیدی مانند «یک دقیقه سکوت»، «خشکسالی و دروغ» و «نوشتن در تاریکی» به کارگردانی محمد یعقوبی حضور داشت. او به پادکست «صحنۀ» رادیو فردا می‌گوید محدودیت و ممنوعیت را هم در مقاطع مختلف کاری‌اش در ایران بارها تجربه کرده بود اما از زمانی به بعد متوجه شد «چیزهایی است که وقتی در ایران زندگی‌می کردم نمی‌فهمیدم چقدر اشتباه و بی‌عدالتی است. شاید باید فاصله می‌گرفتم تا چیزهایی را بفهمم و دیدم دیگر نمی‌توانم آنها را تحمل کنم. نمی‌توانم بگویم باشه چون می‌خواهم کار کنم اینها را بپذیرم و چشمم را روی هم بگذارم و نادیده بگیرم. دیگر نمی‌شد. اگر این کار را می‌کردم دیگر خودم نبودم و باید روی خودم پا می‌گذاشتم.» او الزام حجاب برای بازیگری زن ایران پس از انقلاب را ناشی از پذیرش آن در سال‌های ابتدایی تداوم فعالیت‌های نمایشی در ایران می‌داند و می‌گوید «نسل او با حجاب دنیا را دید و نسلی که حجاب را پذیرفت به نسل ما بدهکار است. آنها برای ما تصمیم گرفتند.»

در میان فیلم‌هایی که پس از انقلاب سال ۵۷ مرتبط با تحولات سیاسی و اجتماعی ایران در خارج از کشور از سوی سینماگران ایرانی‌ تولید شده‌اند، فیلم «رها» یکی از متفاوت‌ترین نمونه‌هاست. فیلمی که مضمونی خاص و بسیار کم گفته شده درباره مشکلات زنان بازیگر ایرانی در سال‌های پس از انقلاب دارد و ردپای یکی از شاخص‌ترین و مهم‌ترین نام‌های ادب و هنر معاصر ایران در طرح ابتدایی فیلمنامه‌اش دیده می‌شود. شماره ۷۳۶ پادکست «صحنۀ» رادیو فردا یک گزارش تحقیقی است درباره فیلمی که چندان درباره‌اش صحبت نشده است. بابک غفوری‌آذر در این پادکست با شهره آغداشلو بازیگر اصلی فیلم «رها» و چند نفر دیگر آشنا به تولید این فیلم گفت‌وگو کرده و به اطلاعات تازه‌ای درباره روند تولید این فیلم رسیده است.

این شماره پادکست صحنه یادی است از عباس نعلبندیان، نمایشنامه نویس متفاوت تاریخ هنرهای نمایشی ایران در گفت‌وگو با علیرضا مجلل، بازیگر. آقای مجلل در دهه ۵۰ از بازیگران نمایش‌های اجراشده در کارگاه نمایش از جمله نمایش «هذا حبیب‌الله» نوشته عباس نعلبندیان بود و پایان‌نامه دانشگاهش را هم درباره آثار این نمایشنامه‌نویس نوشت.

بابک غفوری‌آذر در «صحنه» با مژده شمسایی به مناسبت انتشار نمایشنامه «مجلس شبیه در ذکر مصائب استاد نوید ماکان و همسرش مهندش رخشید فرزین» درباره بازی در این نمایش گفت‌وگو کرده است.

گفت‌وگو با بهرام بیضایی در ۸۵ سالگی‌اش هنوز اینجا با خودمان کابوس‌هایمان را داریم

در این شماره پادکست «صحنه» با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال ۲۰۲۳ با جمشید اکرمی، نویسنده و منتقد و استاد دانشگاه در آمریکا، مروری می‌کنیم بر سال سینمایی ۲۰۲۳ و مهم‌ترین فیلم‌هایش. آقای اکرمی از جمله منتقدانی است که نشریه معتبر «فیلم کامنت» آمریکا امسال از او خواسته در نظرخواهی‌اش برای انتخاب برترین فیلم‌های سال ۲۰۲۳ شرکت کند.

فیلم «آشیل» ساخته فرهاد دلارام را که در چند ماه اخیر در جشنواره‌های مختلف جهانی به نمایش درآمده، می‌توان نماینده دیگری از جریان غیررسمی سینمای ایران دانست. جریانی که بی‌اعتنا به موازین سانسور حکومت، تصویری از مضامین کمتر گفته شده در فیلم‌های ایرانی ارائه می‌دهند و با قدرت گرفتن از اعتراض‌های یک ساله گذشته، تبدیل به نمایندگان فعلی سینمای ایران در بسیاری از رویدادهای معتبر سینمایی شده‌ است. آن‌چنان که فیلم‌های مجوز گرفتۀ حکومت را در سطح بین‌المللی به حاشیه برده است. میرسعید مولویان، بهدخت ولیان و رویا افشار بازیگران اصلی این فیلم هستند که فیلمبرداری آن سال ۱۴۰۱ چند هفته قبل از آغاز اعتراض‌های سراسری در ایران انجام شد. فرهاد دلارام کارگردان فیلم «آشیل» در گفت‌وگو با پادکست «صحنه» از ساخت این فیلم می‌گوید.

یکی از فیلم‌های ساخته سینماگران ایرانی در دوره گذشته جشنواره برلین، فیلم «پری آبادان» بود. فیلمی انیمیشن ساخته سپیده فارسی که خارج از ایران ساخته شده و داستان پسر نوجوانی به نام امید را در روزهای آغاز جنگ ایران و عراق در آبادان روایت می‌کند. سپیده فارسی در گفت‌وگو با پادکست «صحنه» از این فیلم می‌گوید.

محمدمهدی دادگو از تهیه‌کنندگان فیلم «بانو» و مدیران پیشین بنیاد فارابی از داریوش مهرجویی می‌گوید

جمشید اکرمی، نویسنده و منتقد و استاد دانشگاه در آمریکا، از جمله منتقدانی بود که از اواخر دهه ۴۰ شمسی در نشریات سینمایی آن زمان تلاش کرد وجوه متفاوت آثار آقای مهرجویی را مطرح کند.

فیلم «اورکا» با روایت اتفاقاتی که برای الهام اصغری شناگر زن ایرانی افتاد، تصویر کم سابقه‌ای از نگاه محدودگرای مسئولان جمهوری اسلامی بویژه نسبت به زنان و مطالبات آنها ارائه می‌دهد.

ماه‌های پایانی زندگی روح‌الله زم، روزنامه‌نگاری که سال ۱۳۹۹ اعدام شد، در مستند «پسر مُلا» به کارگردانی ناهید پرسون‌سروستانی ثبت و روایت شده است. با او در این باره گفت‌وگو کرده‌ایم.

تقی مختار، نویسنده و کارگردان و روزنامه‌نگار، از کارنامه سینمایی فخری خوروش می‌گوید.

محمدعلی سجادی، نویسنده و کارگردان، با اشاره به تحولات ماه‌های اخیر در جامعه ایران، می‌گوید «سینمای ایران در یک حالت آونگی به سر می‌برد بین آن‌چه که باید باشد و آن‌چه که هست».

کاوه مظاهری کارگردانی که با فیلم بلند «بوتاکس» و فیلم کوتاه «روتوش» در سال‌های اخیر جوایز زیادی از جشنواره‌های مختلف داخلی و خارجی گرفته به تازگی با انتشار ویدئویی خبرساز شده است. آقای مظاهری در این ویدئو که در روزهای میانی برگزاری جشنواره فیلم فجر منتشر شد، دو سیمرغ بلورینی را که پیشتر از جشنواره فجر گرفته بود به رودخانه انداخت و گفت دیگر در این سیستم به گفته او «تمامیت خواه و آدمکش» فیلم نمی‌سازد. با آقای مظاهری که این روزها خارج از ایران است و ویدئوی اعتراضی‌اش را هم پیش از خروجش از ایران ضبط کرده بود، گفت‌‌وگو کردیم.

جشنواره فیلم‌های ایرانی در جمهوری چک با انتخاب شعار «زن، زندگی، آزادی» تلاش کرده است در دوره تازه‌اش بازتابی از اعتراض‌های اخیر مردم ایران در یکی از کشورهای اروپای مرکزی باشد.

پرویز صیاد، سینماگر شناخته‌شده، همواره نگاهی انتقادی به فعالیت همکارانش در سال‌های بعد از انقلاب داشته و از «مشروعیت‌بخشی به حکومت از طریق ساخت و نمایش فیلم‌ها» انتقاد کرده است.

حاصل تحولات متأثر از اعتراض‌های اخیر در روند رسمی تولید هنرهای نمایشی را می‌توان این چنین توصیف کرد: «کاهش چشمگیر مشروعیت فعالیت بر اساس معیارهای حکومت نزد تولیدگران فرهنگی و هنری»